بایگانی‌های سایر دروس

قواعد فقهیه – جلسه بیست و سوم – قلمرو قاعده – جهت اول: بررسی شمول قاعده نسبت به فرض تساوی – بررسی شمول روایت «الاسلام یعلو و لایعلی علیه» – نتیجه جهت اول – جهت دوم: بررسی شمول قاعده نسبت به همه مسلمین – روایت دال بر شمول – بررسی شمول قاعده نسبت به برخی فرق اسلامی

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم قلمرو قاعده – جهت اول: بررسی شمول قاعده نسبت به فرض تساوی – بررسی شمول روایت «الاسلام یعلو و لایعلی علیه» – نتیجه جهت اول – جهت دوم: بررسی شمول قاعده نسبت به همه مسلمین – روایت دال بر شمول – بررسی شمول قاعده نسبت به برخی فرق اسلامی ۱۴۰۲/۱۰/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بحث به قلمرو قاعده نفی سبیل رسید؛ اولین

شرح رساله حقوق – جلسه نود و نهم – بررسی نظر اهل تفریط درباره تغذیه – حرام خواری مستقیم و غیرمستقیم

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم بررسی نظر اهل تفریط درباره تغذیه – حرام خواری مستقیم و غیرمستقیم ۱۴۰۲/۱۰/۰۶ شرح رساله حقوق عرض کردیم امام سجاد(ع) در ادامه بیان حقوق اعضای بدن انسان رسیدند به حق بطن، حق شکم. ما یک توضیح کلی راجع به فراز این فرمایش امام سجاد(ع) بیان کردیم که اصولا حضرت در این فراز به دو حق عمده شکم اشاره کردند؛ یک حق لازم و واجب الرعایه که ترکش موجب معصیت و عقاب و مجازات است، اینکه از حرام اجتناب کند، قلیل یا کثیر، دوم حق راجح، و آن هم حق میانه روی در خوردن و آشامیدن، این دو حق را باید بسط و توضیح دهیم و آثاری که ترک این

تفسیر – جلسه بیستم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۳. رابطه قتل نفس و توبه – ۴. لزوم توبه واقعی – ۵. وجه امر به قتل نفس – ۶. معنای قتل نفس

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۳. رابطه قتل نفس و توبه – ۴. لزوم توبه واقعی – ۵. وجه امر به قتل نفس – ۶. معنای قتل نفس ۱۴۰۲/۱۰/۰۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش دوم آیه ۵۴ بود، «فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ». دو مطلب را درباره این بخش بیان کردیم. یکی درباره توبه و حقیقت آن، که در مورد بنی‌اسرائیل به واسطه ظلمی که به خودشان و به دیگران و به خداوند کرده بودند، باید به سوی خدا بازمی‌گشتند. دوم اینکه چرا از میان اسماء حسنای الهی، در این آیه اسم بارئ ذکر شده است، در حالی که می‌توانست خالق و ربّ و بسیاری از اسماء حسنی دیگر

تفسیر – جلسه نوزدهم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۲. وجه ذکر اسم «بارئ»

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۲. وجه ذکر اسم «بارئ» ۱۴۰۲/۱۰/۰۴ ادامه تفسیر بخش دوم بحث در بخش دوم آیه ۵۴ بود. «فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ»، در صدر این بخش امر به توبه شده است؛ از بنی‌اسرائیل خواسته‌اند به سوی بارء خودشان توبه کنند. جلسه گذشته درباره حقیقت توبه اجمالاً مطالبی را عرض کردیم. ۲. وجه ذکر اسم «بارئ» پرسش اصلی این است که چرا در این آیه امر به توبه به سوی این اسم از اسماء الهی شده است؟ چرا نفرموده «و توبوا الی

قواعد فقهیه – جلسه بیست و دوم – قلمرو قاعده – جهت اول: بررسی شمول قاعده نسبت به فرض تساوی – کلام صاحب عناوین

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم قلمرو قاعده – جهت اول: بررسی شمول قاعده نسبت به فرض تساوی – کلام صاحب عناوین ۱۴۰۲/۱۰/۰۲ قلمرو قاعده بحث از مدارک و مستندات قاعده نفی سبیل تمام شد؛ مطلب دیگری که باید دنبال شود، قلمرو قاعده است. البته بعد از این، باید چند مطلب دیگر را هم مطرح کنیم که ان‌شاءالله بحث به نحو مستوفی به سرانجام برسد، بحث از تطبیقات قاعده را داریم، و مهم برخی از سؤالات و شبهات و ابهاماتی است که در رابطه با این قاعده وجود دارد. نسبت این قاعده را با برخی از قواعد دیگر یا ادله احکام اولیه باید بررسی کنیم. لذا مجموعاً چند مطلب مهم دیگر در رابطه با این قاعده

شرح رساله حقوق – جلسه نود و هشتم – تغذیه لازمه زندگی بشر

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم تغذیه لازمه زندگی بشر ۱۴۰۲/۰۹/۲۲ شرح رسالة الحقوق چون روز چهارشنبه است، چند دقیقه‌ای درباره رسالة الحقوق هم عرائضی را داشته باشیم. من بیان کلی امام سجاد(ع) را در این فقره از رساله حقوق ذکر کردم و یک توضیح کلی دادم؛ اما اینجا امام سجاد(ع) به مطالب مهمی اشاره کرده‌اند؛ گفتیم به حلال و حرام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و میانه‌روی در آنها و مکروه در خوردنی و نوشیدنی به صورت کلی در این بخش اشاره کرده‌اند. حالا اینجا قبل از اینکه وارد حقوق لازمه و حقوق ممنوعه یا مکروه شویم و به آن بپردازیم. تغذیه لازمه زندگی بشر امام سجاد(ع) اصل لزوم أکل و خوردن را به عنوان یک

تفسیر – جلسه هیجدهم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش اول – ریشه ظلم به خویش – جهل، مهم‌ترین مشکل بنی‌اسرائیل – بخش دوم: ۱. حقیقت توبه

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش اول – ریشه ظلم به خویش – جهل، مهم‌ترین مشکل بنی‌اسرائیل – بخش دوم: ۱. حقیقت توبه ۱۴۰۲/۰۹/۲۱ ادامه تفسیر بخش اول در آیه ۵۴ عرض کردیم حداقل چهار بخش باید تفسیر شود. تفسیر بخش اول اجمالاً بیان شد؛ قبل از آنکه به تفسیر بخش دوم بپردازیم، یک مطلب از بخش اول باقی مانده که آن را هم عرض کنم و ان‌شاءالله وارد بخش دوم می‌شویم؛ و آن اینکه ما عرض کردیم خداوند تبارک و تعالی در این آیه فرمایش حضرت موسی به قومش را یادآور شد؛ اینکه موسی به قومش فرمود «انکم ظلمتم انفسکم»، و ریشه این ظلم را شرک و بت‌پرستی و قرار دادن

تفسیر – جلسه هفدهم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش اول – مظالم بنی‌اسرائیل – بازگشت همه مظالم بنی‌اسرائیل به ظلم به خویش

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش اول – مظالم بنی‌اسرائیل – بازگشت همه مظالم بنی‌اسرائیل به ظلم به خویش ۱۴۰۲/۰۹/۲۰ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم آیه ۵۴ مشتمل بر چند بخش است؛ پیرامون بخش اول مطالبی بیان شد. اینکه حضرت موسی(ع) به قومش با لسانی که آمیخته با عطوفت و مهربانی بود، مطالبی را فرمود، از جمله اینکه «يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ»، این اولین مطلبی است که حضرت موسی به قومش فرمود. آنها را متهم به ظلم کرد؛ یعنی اخبار کرد از ظلم آنها به خودشان. مظالم بنی‌اسرائیل در آیه برجسته‌ترین مصداق ظلم بنی‌اسرائیل

قواعد فقهیه – جلسه بیست و یکم – ادله قاعده – خلاصه دلیل پنجم – کلام صاحب عناوین و بررسی آن- بررسی دلیل پنجم – اشکال اول تا چهارم – دلیل ششم و بررسی آن – جمع‌بندی ادله قاعده

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم ادله قاعده – خلاصه دلیل پنجم – کلام صاحب عناوین و بررسی آن- بررسی دلیل پنجم – اشکال اول تا چهارم – دلیل ششم و بررسی آن – جمع‌بندی ادله قاعده ۱۴۰۲/۰۹/۱۹ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دلیل پنجم بر قاعده لاضرر بنابر آنچه صاحب عناوین فرموده، وجوب التعظیم للشعائر و حرمة الاهانة است؛ اینکه تعظیم شعائر واجب و اهانت به شعائر حرام است. گفتیم قسمت اول عبارت ایشان به نوعی در بردارنده دو قیاس است. یکی اینکه المؤمن من الشعائر و دیگر اینکه الشعائر وجب تعظیمه یا تحرم اهانتها، نتیجه اینکه اهانة المؤمن حرام است. نتیجه این قیاس در یک قیاس دیگری قرار می‌گیرد که غلبه و سلطه کافر

قواعد فقهیه – جلسه بیستم – ادله قاعده – دلیل چهارم: اعتبار عقلی و بررسی آن – دلیل پنجم: وجوب تعظیم شعائر و حرمت اهانت به آن

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم ادله قاعده – دلیل چهارم: اعتبار عقلی و بررسی آن – دلیل پنجم: وجوب تعظیم شعائر و حرمت اهانت به آن ۱۴۰۲/۰۹/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره ادله قاعده نفی سبیل به اواخر رسید. دلیل چهارم که تقریباً اکثر مباحث مربوط به آن گذشت، طبق آنچه که صاحب عناوین گفته، اعتبار عقلی است و البته

شرح رساله حقوق – جلسه نود و هفتم – حق شکم – بیان کلی

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم حق شکم – بیان کلی ۱۴۰۲/۰۹/۱۵ حق شکم تا اینجا حق برخی از اعضاء بیان شد، رسیدیم به حق شکم. بیان کلی امام سجاد (علیه السلام) می‏فرماید: «وَ أَمَّا حَقُّ بَطْنِكَ فَأَنْ لاَ تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِيل مِنَ الْحَرَامِ وَ لاَ لِكَثِير»؛ و اما حق شکم تو این است که آن را ظرف برای حرام قرار ندهی، چه کم و چه زیاد. فکر نکنید کم از حرام عیبی ندارد. «وَ أَنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِي الْحَلاَلِ وَ لاَ تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِيَةِ اِلَى حَدِّ التَّهْوِينِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ» و اینکه پا را از جاده میانه روی بیرون نگذاری (نسبت به شکم). از جاده میانه روی بیرون نروی یعنی چه؟ مرز میانه روی کجاست؟

تفسیر – جلسه شانزدهم – آیه ۵۴ – مفردات – ۳. «فتوبوا» – ۴. «فاقتلوا» – ۵. «فتاب» – بخش‌های آیه – بخش اول

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۵۴ – مفردات – ۳. «فتوبوا» – ۴. «فاقتلوا» – ۵. «فتاب» – بخش‌های آیه – بخش اول ۱۴۰۲/۰۹/۱۴ خلاصه جلسه گذشته از مفردات آیه، سه واژه باقی مانده که ان‌شاءالله این را هم ذکر کنیم و وارد در تفسیر شویم. دو واژه را گفتیم، یکی «قوم» و دیگری «بارئ». ۳. «فتوبوا» «فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ»؛ عمده این است که «ف» در «فتوبوا» به چه معناست؛ ظاهر این است که این فاء سببیت است؛ چون قبلش فرمود «وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ»؛ کأن ماقبل از «فاء» سبب برای مابعد

تفسیر – جلسه پانزدهم – آیه ۵۴ – مفردات – ۱. «قوم» – ۲. «بارئ»

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه ۵۴ – مفردات – ۱. «قوم» – ۲. «بارئ» ۱۴۰۲/۰۹/۱۳ خلاصه جلسه گذشته بحث در آیه ۵۴ سوره بقره بود؛ عرض کردیم معنای اجمالی آیه را و ارتباط این آیه با آیات قبل را. آیه این بود: «وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ». مفردات طبق روال متعارف درباره مفردات آیه مطالبی را عرض می‌کنیم. الفاظی که در این آیه چه‌بسا نیاز به توضیح مختصر داشته باشد، یکی کلمه «قوم» است؛ یکی کلمه «بارئکم»؛ سوم، «فاقتلوا» که در اینجا به چه معناست؛ چهارم، «فتاب علیکم». این اجزاء و بخش‌هایی از این

قواعد فقهیه – جلسه نوزدهم – ادله قاعده – دلیل دوم:روایات – بررسی طایفه دوم – اشکالات دلالی – اشکال سوم، چهارم، پنجم و بررسی آنها – دلیل سوم: اجماع و بررسی آن – دلیل چهارم: اعتبار عقلی و بررسی آن

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم ادله قاعده – دلیل دوم:روایات – بررسی طایفه دوم – اشکالات دلالی – اشکال سوم، چهارم، پنجم و بررسی آنها – دلیل سوم: اجماع و بررسی آن – دلیل چهارم: اعتبار عقلی و بررسی آن ۱۴۰۲/۰۹/۱۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در روایت «الاسلام یعلو و لایعلی علیه» بود. عرض کردیم هم اشکال سندی به این روایت شده و هم اشکال دلالی. اشکال سندی پاسخ داده شد؛ لکن از نظر دلالی چند اشکال مطرح شده است. دو اشکال مورد رسیدگی قرار گرفت. اشکال سوم اشکال سوم و البته چه بسا اشکالات بعدی در لابه‌لای مباحث گذشته مورد اشاره قرار

قواعد فقهیه – جلسه هیجدهم – ادله قاعده – دلیل دوم:روایات – بررسی طایفه دوم – اشکالات دلالی – اشکال اول و بررسی آن – اشکال دوم و بررسی آن

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم ادله قاعده – دلیل دوم:روایات – بررسی طایفه دوم – اشکالات دلالی – اشکال اول و بررسی آن – اشکال دوم و بررسی آن ۱۴۰۲/۰۹/۱۱ خلاصه جلسه گذشته در طایفه دوم از روایات که دلیل دوم بر قاعده نفی سبیل می‌باشد، بحث در روایت «الاسلام یعلو و لایعلی علیه» بود؛ تقریب‌های مختلف استدلال به این روایت بیان شد. در مقام بررسی روایت، گفتیم دو اشکال سندی مطرح شده که این

قواعد فقهیه – جلسه هفدهم – ادله قاعده – دلیل دوم: روایات – طایفه دوم – تقریب اول و دوم استدلال – بررسی طایفه دوم – ۱. اشکال سندی – اشکال اول و دوم و بررسی آنها

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم ادله قاعده – دلیل دوم: روایات – طایفه دوم – تقریب اول و دوم استدلال – بررسی طایفه دوم – ۱. اشکال سندی – اشکال اول و دوم و بررسی آنها ۱۴۰۲/۰۹/۰۴ خلاصه جلسه گذشته دلیل دوم بر قاعده نفی سبیل، روایات است؛ عرض کردیم به دو طایفه از روایات استدلال شده است. طایفه اول را در جلسه گذشته ذکر کردیم و مورد بررسی قرار دادیم؛ معلوم شد دلالت آن بر این قاعده، محل تأمل است. طایفه دوم روایت «الاسلام یعلو و لایعلی علیه» در باب میراث اهل ملل در من لایحضر نقل شده است؛ شیخ صدوق از قول رسول خدا(ص) این را نقل کرده است: «الاسلام یعلو و لا

شرح رساله حقوق – جلسه نود و ششم – شرافت ید – حقیقت شرافت

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم شرافت ید – حقیقت شرافت ۱۴۰۲/۰۹/۰۱ شرح رساله حقوق این آخرین فراز از بیان نورانی امام سجاد در حق ید است. جمله و عبارت را در جلسه قبل خواندیم «فاذا هي قد عقلت و شرفت في العاجل، وجب لها حسن الثواب من الله في الآجل»؛ «عقلت» را در جلسه قبل توضیح دادیم که منظور از «عقلت الید» یعنی چه. شرافت ید « شرفت في العاجل »؛ اگر اینچنین شد نتیجه‎اش « وجب لها حسن الثواب من الله في الآجل»؛ عاقبت نیکو در پایان، در آن دنیا حتما برای او خواهد بود. چه کسی است که حسن الثواب فی الآجل را رها کند و بچسبد به بهره عاجل در این دنیا،

تفسیر – جلسه چهاردهم – آیه ۵۳ – بخش دوم: «لعلکم تهتدون» – مطلب اول- مطلب دوم – آیه ۵۴ – بیان کلی آیه – ارتباط آیه با آیات قبل

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۵۳ – بخش دوم: «لعلکم تهتدون» – مطلب اول- مطلب دوم – آیه ۵۴ – بیان کلی آیه – ارتباط آیه با آیات قبل ۱۴۰۲/۰۸/۳۰ بخش دوم: «لعلکم تهتدون» در آیه ۵۳ گفتیم دو بخش وجود دارد، که درباره بخش اول اجمالاً مطالبی را بیان کردیم. بخش دوم «لعلکم تهتدون» است. البته درباره «لعل» و معنای اهتداء، به مناسبتی قبلاً توضیحاتی دادیم که دیگر آنها را تکرار نمی‌کنیم. اما عمده این است که در این بخش، خداوند متعال غرض از اعطای این نعمت یعنی کتاب و فرقان به بنی‌اسرائیل را اهتداء معرفی کرده است. مطلب اول: هدایت یهود دوران پیامبر(ص) با تورات غیر محرف یک سؤال و پرسش اساسی این است که مخاطب

تفسیر – جلسه سیزدهم – آیه ۵۳ – بخش اول – احتمالات در معنای فرقان – حق در معنای فرقان

جلسه ۱۳- PDF جلسه سیزدهم آیه ۵۳ – بخش اول – احتمالات در معنای فرقان – حق در معنای فرقان ۱۴۰۲/۰۸/۲۹ بخش اول در مورد آیه ۵۳ بعد از بیان ارتباط این آیه با آیات قبل و همچنین اشاره به بخش‌های آیه، نوبت به تفسیر و تبیین آیه می‌رسد. خداوند متعال در این آیه می‌فرماید: ما به حضرت موسی کتاب و فرقان عطا کردیم. بحث مهم اینجا درباره کتاب و فرقان است؛ اینکه معنای کتاب معلوم است؛ کتاب به نوشته‌ای است که بین الدفتین است و اینجا اشاره به چیزی است که از ناحیه خداوند تبارک و تعالی نازل شده است؛ به همه کتاب‌های آسمانی کتاب اطلاق می‌شود: «وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ»، همه انبیا (آنهایی که صاحب

قواعد فقهیه – جلسه شانزدهم – ادله قاعده – دلیل اول: ۲. آیه ۸ سوره منافقون – اشکالات – بررسی اشکال دوم اشکال سوم و بررسی آن – دلیل دوم:روایات – طایفه اول و بررسی آن

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم ادله قاعده – دلیل اول: ۲. آیه ۸ سوره منافقون – اشکالات – بررسی اشکال دوم اشکال سوم و بررسی آن – دلیل دوم:روایات – طایفه اول و بررسی آن ۱۴۰۲/۰۸/۲۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالات استدلال به آیه «و لله العزة و لرسوله و للمؤمنین» بود؛ اشکال اول را در جلسه گذشته ذکر کردیم و پاسخ دادیم. اشکال دوم هم بیان شد؛ محصل اشکال دوم این بود که آنچه در این آیه بیان شده، ارتباطی با قاعده نفی سبیل ندارد چون به طور کلی عزت را برای مؤمنین و مسلمین بیان کرده و ذلت را از آنان نفی می‌کند و این هم در برابر کفار و هم در برابر سایر مؤمنان