بایگانی‌های سایر دروس

تفسیر – جلسه بیست و نهم – آیه ۵۵ و۵۶ – دو احتمال در مورد درخواست‌کنندگان رؤیت – بررسی احتمالات در جهت اول

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم آیه ۵۵ و۵۶ – دو احتمال در مورد درخواست‌کنندگان رؤیت – بررسی احتمالات در جهت اول ۱۴۰۲/۱۱/۳۰ خلاصه جلسه گذشته با توجه به وقفه‌ای که به مدت دو هفته در این بحث ایجاد شد، خیلی خلاصه آخرین بحثی که در جلسه اخیر مطرح شد و ناتمام ماند را مورد اشاره قرار می‌دهیم. ما در مورد آیه ۵۵ و ۵۶ بعد از بیان کلی معنای آیه و ارتباط این دو آیه با آیات قبل، و نیز مفرداتی که نیاز به توضیح داشت، رسیدیم به درخواست نامعقول بنی‌اسرائیل و فرود صاعقه و موت آن جماعت و دوباره زنده شدن آنها. سه احتمال در مورد زمان درخواست نامعقول بنی‌اسرائیل و فرود صاعقه ذکر کردیم؛

قواعد فقهیه – جلسه سی ام – بررسی شبهات پیرامون قاعده – بررسی شبهه اول: تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم – پاسخ دوم و سوم – شبهه دوم: تنافی قاعده نفی سبیل با اصل مساوات

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام بررسی شبهات پیرامون قاعده – بررسی شبهه اول: تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم – پاسخ دوم و سوم – شبهه دوم: تنافی قاعده نفی سبیل با اصل مساوات ۱۴۰۲/۱۱/۱۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در شبهات و چالش‌هایی است که درباره قاعده نفی سبیل مطرح شده یا امکان طرح آن وجود دارد. شبهه اول این بود که بین قاعده نفی سبیل و قاعده نفی ظلم، تنافی وجود دارد؛ اینکه کفار از برخی حقوق محروم شوند یا یک امتیازات ویژه‌ای برای مسلمین ثابت شود، این ظلم محسوب می‌شود و با عدالتی که این همه شارع بر آن تأکید دارد و یک امر عقلایی و عقلی است، سازگار نیست. در مقام بررسی این شبهه،

قواعد فقهیه – جلسه بیست و نهم – بررسی شبهات پیرامون قاعده – بررسی شبهه اول: تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم – مقدمه – پاسخ اول

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم بررسی شبهات پیرامون قاعده – بررسی شبهه اول: تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم – مقدمه – پاسخ اول ۱۴۰۲/۱۱/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بین جلسه قبلی بحث و این جلسه یک فاصله‌ای افتاد و این ما را وادار می‌کند به یک مرور کوتاهی نسبت به بحث گذشته. عنوان کلی بحث، بررسی برخی چالش‌ها و شبهات پیرامون قاعده نفی سبیل است؛ گفتیم شبهات و چالش‌هایی در مقابل قاعده نفی سبیل وجود دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرد. اولین شبهه، شبهه تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم یا عدالت و به تعبیری قاعده قاعده نفی ظلم و قاعده عدالت است. این شبهه بر پایه چهار مطلب استوار شده است؛ من

شرح رساله حقوق – جلسه صد و سوم – آثار اخروی حرام خوری – ۱. منع از ورود به بهشت – ۲. نزول عذاب الهی – ۳. مشمول لعنت فرشتگان – ۴. محرومیت از شفاعت

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم آثار اخروی حرام خوری – ۱. منع از ورود به بهشت – ۲. نزول عذاب الهی – ۳. مشمول لعنت فرشتگان – ۴. محرومیت از شفاعت ۱۴۰۲/۱۱/۱۱ شرح رساله حقوق راجع به آثار حرام خواری که حضرت به شدت از آن نهی کردند چند جلسه بحث کردیم. عرض کردیم امام یک حق الزامی شکم را که بعد سلبی دارد اجتناب از حرام خواری قرار داده است چه کم و چه زیاد. گفتیم حرام خواری یک سری آثار وضعی دارد یعنی در همین دنیا اثراتی دارد. چه مادی و چه معنوی؛ حدودا یازده اثر را ما ذکر کردیم. اما یک سری آثار اخروی نیز دارد. آثار اخروی حرام خوری چند اثر اخروی

تفسیر – جلسه بیست و هشتم – آیه ۵۵ و۵۶ – بیان کلی – ارتباط آیه با آیات قبل – مفردات – سه احتمال در مورد زمان درخواست نامعقول بنی‌اسرائیل و فرود صاعقه

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم آیه ۵۵ و۵۶ – بیان کلی – ارتباط آیه با آیات قبل – مفردات – سه احتمال در مورد زمان درخواست نامعقول بنی‌اسرائیل و فرود صاعقه ۱۴۰۲/۱۱/۱۰ آیه ۵۵ و ۵۶ «وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ * ثُمَّ بَعَثْنَاكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ». آیه ۵۵ و ۵۶ سوره بقره در ادامه بیان نعمت‌های خداوند به بنی‌اسرائیل، به یک نعمت دیگری اشاره می‌کند؛ ما ابتداءً یک بیان کلی از این آیه داشته باشیم و بعد برویم سراغ بیان تناسب این آیه با آیات قبل و مفردات و نیز تفسیر بخش‌های مختلف این دو آیه. بیان کلی دو آیه «وَإِذْ قُلْتُمْ»، یعنی و

قواعد فقهیه – جلسه بیست و هشتم – بررسی شبهات پیرامون قاعده – شبهه اول: تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم بررسی شبهات پیرامون قاعده – شبهه اول: تنافی قاعده نفی سبیل با نفی ظلم ۱۴۰۲/۱۱/۰۸ بررسی شبهات پیرامون قاعده تا اینجا درباره مفاد قاعده نفی سبیل و البته برخی کلیاتی که جنبه مقدمیت داشت، مطالبی را عرض کردیم. سپس درباره ادله و مستندات قاعده چند جلسه‌ای بحث داشتیم، و در نهایت پیرامون قلمرو قاعده در هفت مطالبی را بیان کردیم. هم قلمرو قاعده بحث مهمی بود و هم مستندات. دو بحث مهم دیگر باقی مانده است؛ یکی بحث چالش‌های قاعده نفی سبیل است؛ یعنی بالاخره این قاعده با برخی امور به حسب ظاهر سازگاری ندارد که باید بررسی شود. یکی هم بحث تطبیقات قاعده است، که این هم خیلی مهم است؛

شرح رساله حقوق – جلسه صد و دوم – ادامه آثار وضعی حرام خواری – ۹. موت القلب – ۱۰. محو اعمال خیر – ۱۱. بی اثر بودن عبادت

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم ادامه آثار وضعی حرام خواری – ۹. موت القلب – ۱۰. محو اعمال خیر – ۱۱. بی اثر بودن عبادت ۱۴۰۲/۱۱/۰۴ شرح رساله حقوق (ادامه آثار وضعی حرام خواری) بحث ما در رساله حقوق پیرامون حق بطن بود. عرض کردیم امام سجاد(ع) در اولین فراز از این قسمت فرمود: «وَ أَمَّا حَقُّ بَطْنِكَ فَأَنْ لاَ تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِيل مِنَ الْحَرَامِ وَ لاَ لِكَثِير»؛ شکم را ظرف حرام قرار نده چه کم و چه زیاد؛ این خیلی مهم است. آثار فوق العاده‎ای بر حرام خواری مترتب است. ما عرض کردیم آثار حرام خواری در دنیا و آخرت واقعا وحشتناک است. ما به برخی از آثار وضعی حرام خواری در دنیا اشاره کردیم، حدود

تفسیر – جلسه بیست و هفتم – آیه ۵۴ – بخش چهارم: «ذلکم خیر لکم عند بارئکم» – وجه خیر بودن قتل – خیر برای قاتلان – خیر برای مقتولان – بخش پنجم – سه احتمال

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم آیه ۵۴ – بخش چهارم: «ذلکم خیر لکم عند بارئکم» – وجه خیر بودن قتل – خیر برای قاتلان – خیر برای مقتولان – بخش پنجم – سه احتمال ۱۴۰۲/۱۱/۰۳ وجه خیر بودن قتل در بخش چهارم آیه ۵۴ یعنی «ذلکم خیر لکم عند بارئکم» عرض کردیم چرا لفظ بارئ به صورت اسم ظاهر در این بخش تکرار شده است؛ سه وجه برای تکرار این لفظ بیان کردیم. یک مطلبی که از این بخش باقی مانده، این است که چرا خداوند تبارک و تعالی (یا خودش یا به نقل از حضرت موسی) فرمود «ذلکم خیر لکم»، این خیر بودن و اولی بودن قتل و کشتن یکدیگر، چرا بهتر است برای شما؟

تفسیر – جلسه بیست و ششم – آیه ۵۴ – بخش چهارم: «ذلکم خیر لکم عند بارئکم» – وجه تکرار «بارئکم» – وجه اول – وجه دوم

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم آیه ۵۴ – بخش چهارم: «ذلکم خیر لکم عند بارئکم» – وجه تکرار «بارئکم» – وجه اول – وجه دوم ۱۴۰۲/۱۱/۰۲ وجه تکرار «بارئکم» به بخش چهارم از آیه ۵۴ رسیدیم، یعنی «ذلکم خیر لکم عند بارئکم»؛ پرسشی که در جلسه قبل مطرح شد، این بود که چرا در این آیه «بارئکم» تکرار شده است؛ خداوند متعال می‌توانست بفرماید: ذلکم خیرٌ لکم عنده یا عندالله؛ اما چرا دوباره این لفظ و این اسم به عینه تکرار شده است؟ این برمی‌گردد به یک نکته اساسی که قبلاً در هنگام بیان وجه ذکر «بارئکم» در این فقره از آیه «فتوبوا الی بارئکم» ذکر کردیم. آنجا بحث این بود که چرا از میان

شرح رساله حقوق – جلسه صد و یکم – ادامه «آثار وضعی حرام‌خواری» – ۵. قساوت قلب – ۶. عدم استجابت دعا – ۷. سلب برکت – ۸. عدم پذیرش حق و نصیحت

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم ادامه «آثار وضعی حرام‌خواری» – ۵. قساوت قلب – ۶. عدم استجابت دعا – ۷. سلب برکت – ۸. عدم پذیرش حق و نصیحت ۱۴۰۲/۱۰/۲۷ رسالة الحقوق بحث ما در مورد حق شکم رسید به آثار وضعی حرام‌خواری، آثار دنیوی و آثار اخروی؛ به چند اثر از آثار وضعی حرام‌خواری اشاره کردیم. یکی ذلت بود، یکی کوتاهی عمر بود، یکی مانع شدن از رزق و روزی حلال بود؛ اینها آثار وضعی است؛ یعنی حرام‌خواری علیت و سببیت پیدا می‌کند برای یک سری از امور در همین عالم. کوتاهی عمر، کم شدن رزق و روزی، ذلت، اینها آثار حرام‌خواری در همین دنیاست که از آنها به عنوان اثر وضعی یاد می‌شود.

تفسیر – جلسه بیست و پنجم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – مؤید روایی – روایت اول و دوم – ابعاد اختلاف در روایات – نکات قابل استفاده از روایات – بخش سوم

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – مؤید روایی – روایت اول و دوم – ابعاد اختلاف در روایات – نکات قابل استفاده از روایات – بخش سوم ۱۴۰۲/۱۰/۲۶ مؤید روایی قبل از اینکه به بخش سوم وارد شویم، برای اینکه آنچه ما پیرامون بخش دوم گفتیم از جهات مختلف، به نوعی تأیید شود، یکی دو روایت را نقل می‌کنم که مؤید نکاتی است که سابقاً گفتیم. ما در مورد «فتوبوا الی بارئکم فاقتلوا انفسکم» از چند جهت و مخصوصاً در مورد «فاقتلوا انفسکم» نکاتی را متعرض شدیم، و سؤالات و ابهاماتی پیرامونی این بخش از آیه بود که ما حداقل به چهار اشکال و ابهام اشاره کردیم و به

قواعد فقهیه – جلسه بیست و هفتم – قلمرو قاعده – جهت هفتم: نسبت قاعده با تقیه – ۱. تقیه خوفی: تقیه واجب و غیر واجب – ۲. تقیه مداراتی

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم قلمرو قاعده – جهت هفتم: نسبت قاعده با تقیه – ۱. تقیه خوفی: تقیه واجب و غیر واجب – ۲. تقیه مداراتی ۱۴۰۲/۱۰/۲۴ جهت هفتم: نسبت قاعده با تقیه بحث در قلمرو قاعده نفی سبیل بود؛ تا اینجا به شش جهت اشاره کردیم و حدود و قلمرو قاعده نفی سبیل در این ابعاد و جهات شش‌گانه معلوم شد. جهت هفتم درباره نسبت و رابطه این قاعده با قاعده تقیه است. بالاخره بستری که در آن قاعده تقیه جریان پیدا می‌کند، ممکن است به نوعی با مجرای قاعده نفی سبیل تنافی داشته باشد؛ یعنی در واقع اینها از مواردی است که ضمن رفع برخی از اشکالات و ابهامات، قلمرو قاعده را هم

قواعد فقهیه – جلسه بیست و ششم – قلمرو قاعده – جهت پنجم: نسبت قاعده با ادله احکام اولیه – جهت ششم: نسبت قاعده با حکم حکومتی و مصلحت

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم قلمرو قاعده – جهت پنجم: نسبت قاعده با ادله احکام اولیه – جهت ششم: نسبت قاعده با حکم حکومتی و مصلحت ۱۴۰۲/۱۰/۲۳ خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو قاعده نفی سبیل بود؛ عرض کردیم جهاتی از این قاعده از حیث شمول و عدم شمول باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ تا اینجا چهار جهت را متعرض شدیم و اجمالاً قلمرو قاعده از این جهات و ابعاد معلوم شد. جهت پنجم: نسبت قاعده با ادله احکام اولیه جهت پنجم مربوط به رابطه و نسبت این قاعده با ادله احکام اولیه است؛ اینکه ما بحث از نسبت و رابطه این قاعده با ادله احکام اولیه را در بحث از قلمرو قاعده آوردیم، وجه آن

شرح رساله حقوق – جلسه صدم – آثار حرام خواری – آثار وضعی

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صدم آثار حرام خواری – آثار وضعی ۱۴۰۲/۱۰/۲۰ شرح رساله حقوق عرض کردیم یک حق مهم بطن که لازم هم هست، این است که جلوی پر کردن شکم با حرام باید گرفته شود چه کم و چه زیاد. پر کردن شکم به حرام گاهی مستقیم است و گاهی غیر مستقیم، ما یک اشاره‏ای به این داشتیم. مصادیق فراوانی برای پر کردن شکم به حرام ذکر شده است که اگر این مصادیق را بخواهیم ذکر کنیم زیاد است. با استناد به آیات قرآن ما می‏توانیم مصادیق زیادی را برای حرام خواری ذکر کنیم. آثار حرام خواری اما ما وعده دادیم در مورد برخی از آثار شوم حرام خواری در این دنیا و آخرت مطالبی

تفسیر – جلسه بیست و چهارم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – پاسخ به اشکالات و ابهامات

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – پاسخ به اشکالات و ابهامات ۱۴۰۲/۱۰/۱۹ پاسخ به اشکالات و ابهامات آخرین مطلبی که درباره این فقره از بخش دوم باقی مانده، پاسخ به بعضی از اشکالات و ابهاماتی است که قبلاً طرح کردیم. گفتیم چنانچه به ظاهر الفاظ «اقتلوا انفسکم» اخذ شود، یعنی امر امتحانی نباشد بلکه حقیقی باشد، قتل به معنای پایان حیات باشد و نه کنایه از تهذیب نفس، «انفسکم» هم به معنای بعضکم بعضا باشد و اینکه بعضی از شما حقیقتاً بعضی دیگر را به قتل برسانید؛ این با یک اشکالات و ابهاماتی مواجه است. ما در هر سه جهت به این نتیجه

تفسیر – جلسه بیست و سوم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – حق در مسأله از جهات مختلف – ۳. از جهت صیغه امر – قرائن امر امتحانی و بررسی آن

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – حق در مسأله از جهات مختلف – ۳. از جهت صیغه امر – قرائن امر امتحانی و بررسی آن ۱۴۰۲/۱۰/۱۸ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد این بخش از آیه ۵۴، «فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ» و جمله «فاقتلوا انفسکم» جهاتی از بحث وجود دارد که باید مورد رسیدگی قرار بگیرد؛ حداقل سه جهت ذکر شد؛ یکی در مورد خود انفس که به چه معناست؛ دیگری در مورد معنای

قواعد فقهیه – جلسه بیست و پنجم – قلمرو قاعده –قلمرو قاعده – جهت چهارم: بررسی شمول قاعده از جهت انواع سلطه – انواع تعامل و ارتباط مسلمین با کفار – نفی سلطه در هر چهار نوع ارتباط – انواع سلطه

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم قلمرو قاعده – جهت چهارم: بررسی شمول قاعده از جهت انواع سلطه – انواع تعامل و ارتباط مسلمین با کفار – نفی سلطه در هر چهار نوع ارتباط – انواع سلطه ۱۴۰۲/۱۰/۱۷ خلاصه جلسه گذشته بحث از قلمرو قاعده از دو جهت مؤمن و کافر معلوم شد؛ اضلاع اصلی قاعده که قلمرو آن باید در این اضلاع معلوم شود، سه ضلع است؛ یعنی اگر این سه ضلع،

قواعد فقهیه – جلسه بیست و چهارم – قلمرو قاعده – جهت دوم: بررسی شمول قاعده نسبت به همه مسلمین – بررسی شمول قاعده نسبت به برخی فرق اسلامی – جهت سوم: بررسی شمول قاعده نسبت به همه کافران

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم قلمرو قاعده – جهت دوم: بررسی شمول قاعده نسبت به همه مسلمین – بررسی شمول قاعده نسبت به برخی فرق اسلامی – جهت سوم: بررسی شمول قاعده نسبت به همه کافران ۱۴۰۲/۱۰/۱۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو قاعده بود؛ عرض کردیم این قاعده همه مسلمین را دربرمی‌گیرد، چون منظور از مؤمن در این آیه و ادله دیگر، مسلم است. مسلم را هم تعریف کردیم؛ بنابراین منظور از مؤمن، مؤمن در مقابل کافر است و نه مؤمنی که اخص از مسلم است، به معنای کسی که باور قلبی دارد و نه مؤمن در اصطلاح فقه که در مقابل مخالف

تفسیر – جلسه بیست و دوم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – حق در مسأله از جهات مختلف – ۱. از جهت معنای «انفس» – ۲. از جهت معنای «قتل»

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – حق در مسأله از جهات مختلف – ۱. از جهت معنای «انفس» – ۲. از جهت معنای «قتل» ۱۴۰۲/۱۰/۱۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم درباره «فاقتلوا انفسکم» جهات مختلف و اشکالات و ابهامات گوناگون وجود دارد؛ این جهات مختلف یکی مربوط به معنای انفس بود که آیا امر به خودکشی است یا به معنای امر به دیگرکشی است. جهت دوم این بود که خودِ قتل آیا به معنای قتل واقعی و حقیقی است یا به معنای مجازی و کنایی، یعنی تهذیب نفس و مبارزه با هوا و آرزوهای

تفسیر – جلسه بیست و یکم – آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – احتمالات مختلف در جهات گوناگون قتل نفس – اشکالات و ابهامات

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه ۵۴ – ادامه تفسیر بخش دوم – ۶. معنای قتل نفس – احتمالات مختلف در جهات گوناگون قتل نفس – اشکالات و ابهامات ۱۴۰۲/۱۰/۱۱ احتمالات مختلف در جهات گوناگون قتل نفس بحث در مطلب ششم از بخش دوم آیه ۵۴ سوره بقره بود؛ بخش دوم این بود: «فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ». در مورد «فاقتلوا انفسکم» عرض کردیم نکاتی وجود دارد؛ یکی از نکاتی که در جلسه گذشته مطرح شد، این بود که معنای قتل نفس چیست. عرض کردیم در مورد امر به قتل انفس بنابر گفته مفسرین از جهات مختلف چند احتمال وجود دارد. جهت اول: معنای «انفسکم» در مورد معنای «انفسکم» دو احتمال وجود دارد: