بایگانی‌های سایر دروس

جلسه ششم – روش تفسیری علمی (اهمیت)

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم روش تفسیری علمی (اهمیت) ۱۳۹۳/۱۰/۰۷ روش تفسیریِ عِلمی یکی از بحثهایی که در ادامه بحث از روش‏های تفسیری مطرح می‏شود بحث از روش تفسیری علمی است. در آغاز بحث لازم است به نکاتی اشاره کنیم: وجوه اهمیت این بحث آن چه لازم است در آغاز بحث به آن اشاره شود این است که بحث از روش تفسیر علمی در شرائط کنونی یکی از مسائلی است که از چند جهت مهم است: جهت اول از یک جهت بعضی از مطالب عِلمی که در قرآن آمده به نوعی با بعضی از پدیده‏ها و کشفیات جدید بشری و قوانین به حسب ظاهر ناسازگار است و این دست‏مایه‏ای شده برای ملحدین و منکرین قرآن که ادعای تعارض

جلسه پنجم – روش های تفسیر اجتهادی

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم روش تفسیری اجتهادی ۱۳۹۳/۰۹/۱۷ خلاصه جلسه گذشته ادله موافقین روش تفسیری اجتهادی و عقلی را ذکر و مورد بررسی قرار دادیم، به نظر می‏رسد اجمالاً این ادله می‏تواند مدعای قائلین به صحت روش تفسیری اجتهادی را اثبات کند. ادله مخالفین روش تفسیری اجتهادی دلیل اول: روایات الف) روایات عامه بعضی از روایات بر عدم جواز استفاده از عقل در مجموعه امور مربوط به دین که از جمله آنها تفسیر است، دلالت دارد؛ مثلاً در روایتی از امام سجاد (ع) وارد شده که: «ان دین الله لایصاب بالعقول»[۱]، این روایت یک روایت عام است که به طور کلی راه دسترسی به دین خدا از طریق عقل را مسدود کرده است، طبق این روایت دین

جلسه چهارم – روش تفسیر اجتهادی

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم روش تفسیر اجتهادی ۱۳۹۳/۰۹/۱۶ خلاصه جلسه گذشته ما تا اینجا درباره روش تفسیری اجتهادی و عقلی مطالبی را عرض کردیم، نتیجه این شد که این دو روش فی‏الجمله منطبق بر هم بوده طبق بعضی از تعاریف و اصطلاحات متفاوت هم هستند. قرار بر این بود که ادله موافقان و مخالفان روش تفسیری عقلی و اجتهادی مورد بررسی قرار گیرد، البته ادله‏ای که ذکر می‏شود ناظر به تفاوتی که ما برای تفسیر عقلی و اجتهادی ذکر کردیم نیست بلکه این ادله تقریباً به صورت کلی ناظر به تفسیر اجتهادی است، یعنی آن معنای پذیرفته شده برای تفسیر اجتهادی که به نوعی منطبق بر تفسیر عقلیِ مصطلح است موضوع، موافقت و مخالفتِ موافقان و مخالفان

جلسه چهاردهم – آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – بررسی ادله قول اول – مؤیدات و معبدات زمینی بودن جنت

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – بررسی ادله قول اول – مؤیدات و معبدات زمینی بودن جنت ۱۳۹۹/۰۸/۲۷ خلاصه جلسه گذشته بحث درباره مراد و مقصود از جنت در آیه ۳۵ بود. عرض کردیم چهار قول یا احتمال در اینجا وجود دارد و ما تقریبا ادله یا شواهد هر یک از این احتمالات و اقوال را ذکر کردیم. حال می‌خواهیم ببینیم مقتضای تحقیق در مسئله چیست؟ آیا منظور از این جنت، جنۀ الخلد است؟ یا باغی از باغ های زمینی است؟ یا یک جنت معنوی که با جنۀ الخلد هم متفاوت است؟ و یا اینکه باید متوقف شویم چون هر یک از این‌ها شواهدی برای خود دارند؟ به نظر می‌رسد این

جلسه سوم – روش تفسیری اجتهادی

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم روش تفسیری اجتهادی ۱۳۹۳/۰۸/۲۶ خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره تعریف روش تفسیری اجتهادی بود، عرض کردیم در قدم اول باید معنای روش اجتهادی معلوم شود و اینکه آیا روش اجتهادی همان روش تفسیری عقلی است یا با هم تفاوت دارند؟ گفتیم در اصطلاح مشهور روش اجتهادی عبارت است از استفاده از نیروی فکر و عقل و اندیشه به عنوان ابزاری برای کشف مقاصد خداوند متعال در آیات قرآن، این اصطلاح اگر پذیرفته شود و نقش عقل را محدود به همین مقدار بدانیم طبیعتاً روش تفسیری عقلی طبق این اصطلاح یک دامنه محدودتری پیدا می‏کند و این دو (روش اجتهادی و عقلی) مساوی و مساوق هم خواهند بود اما گفتیم شاید نتوانیم به

جلسه دوم – روش تفسیری اجتهادی

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم روش تفسیری اجتهادی ۱۳۹۳/۰۸/۲۵ خلاصه جلسه گذشته در بحث از روش‏های تفسیری عرض کردیم دو روش تفسیری اصلی وجود دارد؛ یکی روش تفسیری نقلی (مأثور) دوم روش تفسیری عقلی. روش تفسیری نقلی در واقع شامل تفسیر آیات به آیات و آیات به روایات (نزد شیعه) و تفسیر آیات به آیات و روایات و نظر صحابه و تابعین (نزد اهل سنت) می‏شود. البته تفسیر نقلی از آنجا که نزد شیعه بیشتر تأکید بر روایات شده بعضاً به معنای خاصش به تفسیر روایی هم شهرت پیدا کرده است. رأی صحابه و تابعین به نظر ما (شیعه) در تفسیر دخالتی ندارد، بلکه آنچه نزد ما معتبر است بیانی است که از پیامبر (ص) در رابطه با

جلسه سیزدهم – آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – اقوال چهار گانه

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – اقوال چهار گانه ۱۳۹۹/۰۸/۲۶ تفسیر بخش اول آیه ۳۵ بعد از بیان مفاد کلی آیه و مفردات آیه، می‌رسیم به تفسیر و توضیح مطالبی که در این آیه بیان شده است. عرض کردیم این آیه دو بخش دارد که بخش اول آن امر به سکونت در جنت به همراه حوا است. دوم نهی از نزدیک شدن به آن درخت ممنوعه است. در اینجا خیلی از امور باید روشن شود مثل اینکه منظور از جنت چیست؟ اینکه امر به سکونت در این جنت شده، این جنت به چه معنا است؟ اینکه دستور داده شده هر چه می‌خواهید بخورید: «کلا منها…» معنایش چیست؟ اینکه به این درخت

جلسه پانزدهم – قلمرو قاعده – ب) حقوق اختصاصی مردم – مورد اول: قصاص

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم قلمرو قاعده – ب) حقوق اختصاصی مردم – مورد اول: قصاص ۱۳۹۹/۰۸/۲۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو قاعده جبّ بود و اینکه این قاعده چه محدوده ای را در بر می‌گیرد. بر اساس تقسیم بندی ای که برای موارد تحت پوشش این قاعده ذکر کردیم، بخش اول حقوق اختصاصی خداوند تبارک و تعالی بود. گفته شد خود این بخش دو قسم دارد: یک قسم آن دسته از حقوقی است که مختص به خداوند تبارک و تعالی است و از معتقدات شخص کافر هم محسوب نمی‌شده، یعنی او در دین خودش ذمه خودش را مشغول به آن تکالیف و حقوق نمی‌دانسته. قسم دوم آن دسته از حقوقی است که اختصاصا مربوط به خداوند

جلسه چهاردهم – قلمرو قاعده – الف) حقوق اختصاصی خداوند – مقتضای تحقیق در مورد ششم (اسباب تحریم نکاح) – قسم دوم از حقوق

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم قلمرو قاعده – الف) حقوق اختصاصی خداوند – مقتضای تحقیق در مورد ششم (اسباب تحریم نکاح) – قسم دوم از حقوق ۱۳۹۹/۰۸/۲۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در حقوق اختصاصی خداوند بود که چنانچه این حقوق از ناحیه کافر نادیده گرفته شود و توجه نشود، آیا پس از اسلام این حقوق ثابت است یا خیر؟ گفتیم این حقوق بر دو قسم اند. قسمی از آن‌ها حقوقی هستند که در دین کافر پذیرفته نشده و جزء معتقدات او محسوب نمی‌شود. و قسمی از این حقوق، آن‌هایی هستند که در اعتقادات کافر هم به عنوان چیزی که بر آن اثر مترتب می‌شود شناخته می‌شود. در قسم اول ما شش مورد را مورد بررسی قرار دادیم که

شرح رساله حقوق – جلسه سی و چهارم – تأثیر افعال اعضا بر روح و نفس آدمی

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم تأثیر افعال اعضا بر روح و نفس آدمی ۱۳۹۹/۰۸/۲۱ تأثیر افعال اعضا بر روح و نفس آدمی عرض شد بعد از بیان حق خداوند، امام سجاد(ع) فرمود: «و أما حق نفسک»، اینکه حق نفس تو بر تو چیست. این جمله امام سجاد(ع) را توضیح دادیم که اساساً منظور از حق نفس چیست و چگونه می‌توان این حق را استیفا کرد. کمال انسانی آن حقی است که باید به دنبالش بود و مهم‌ترین طریق و وسیله رسیدن به این کمال هم این است که ما با تکیه بر فطرت خودمان و پیروی از راهنمایان و انسان‌های کامل (انبیا و اولیا)، در نقشه راهی که آنها برای ما ترسیم کرده‌اند، یعنی در چهارچوب شریعت،

جلسه دوازدهم – آیه ۳۵ – مفردات آیه

جلسه ۱۲- PDF جلسه دوازدهم آیه ۳۵ – مفردات آیه ۱۳۹۹/۰۸/۲۱ مفردات آیه قرار شد که درباره مفردات این آیه کمی سخن بگوییم و بعد سراغ تفسیر این آیه برویم که عرض کردیم دو بخش دارد. ۱. «قُلنا» اولین کلمه ای که در این آیه ذکر شده، کلمه «و قُلنا» است. اگر در خاطرتان باشد، خداوند متعال در این آیات با «قالَ» شروع کرد. مانند: «و إذ قالَ رَبُّکَ للملائکۀ» و «قالَ إنّی أعلَمُ ما لا تَعلَمون»، «و قالَ أنبئهُم بأسماء هولاء». اما از آیه ۳۴ تعبیر خداوند تبارک و تعالی به ضمیر متکلم برگشت. یعنی قالَ تبدیل شد به قُلنا، آنهم متکلم مع الغیر. همان معنایی که در مورد قُلنا در آیه ۳۴ گفتیم، اینجا هم در مورد قُلنا

جلسه یازدهم – آیه ۳۵ – مضمون کلی آیه – ارتباط این آیه با آیات قبل و بعد

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه ۳۵ – مضمون کلی آیه – ارتباط این آیه با آیات قبل و بعد ۱۳۹۹/۰۸/۲۰ مضمون کلی آیه ۳۵ بحث ما در آیه ۳۵ سوره بقره است. آیه این است: «و قلنا یا آدم اسکن أنتَ و زوجُکَ الجَنَّۀ و کلا منها رَغَدا حیثُ شئتُما و لا تَقرَبا هذه الشَجَرَۀ و تکونا منَ الظالمین». ترجمه این آیه روشن است. میفرماید: گفتیم که ای آدم تو و همسرت در بهشت آرام بگیرید و هر نوع تصرفی می‌خواهید در آنجا انجام دهید و از آن به فراوانی از هر جا که خواستید بخورید لکن نزدیک این درخت نشوید که آنگاه از ستمگران خواهید بود. این آیه در واقع مربوط به جریانات بعد از سجده ملائکه

جلسه دهم – آیه ۳۴ – بخش دوم – مؤیدات روایی بخش دوم

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه ۳۴ – بخش دوم – مؤیدات روایی بخش دوم ۱۳۹۹/۰۸/۱۹ خلاصه جلسه گذشته تقریبا بخش دوم آیه ۳۴ سوره بقره را هم به پایان رساندیم. یعنی بحث هایی که در ذیل آیه ۳۴، هم در بخش اول و هم در بخش دوم می‌بایست طرح بشود را متعرض شدیم و نکاتی که به نظر می‌رسید اهمیت بیشتری دارد را ذکر کردیم. در بخش اول بحث سجده نسبت به آدم و مسائل مربوط به سجده بود، بخش دوم هم مربوط به إباء و استکبار ابلیس از سجده در برابر انسان بود. آنچه که در بخش دوم گفتیم، عمدتا پیرامون این موضوع بود که ابلیس به دلیل استکبار و کفرش از سجده در برابر آدم خودداری

جلسه سیزدهم – قلمرو قاعده – الف) حقوق اختصاصی خداوند – مورد ششم: اسباب تحریم نکاح – اقوال و ادله آن‌ها

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم قلمرو قاعده – الف) حقوق اختصاصی خداوند – مورد ششم: اسباب تحریم نکاح – اقوال و ادله آن‌ها ۱۳۹۹/۰۸/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در حقوق اختصاصی خداوند بود که اگر کافری اسلام آورد، این حقوق و تکالیف پس از اسلام آوردن این شخص کافر آیا کما کان باقی است یا قطع می‌شود و نادیده گرفته می‌شود؟ تا اینجا ۵ مورد از این حقوق و تکالیف را مورد بررسی قرار دادیم و ادله آنها را ذکر کردیم که آیا بالاخره قاعده جب یا حدیث یا ادله دیگر، شامل این موارد خواهد شد یا خیر. مورد ششم: اسباب تحریم نکاح مورد ششم در واقع مربوط می‌شود به برخی از اسباب تحریم نکاح. ما در مورد

جلسه دوازدهم – قلمرو قاعده – الف) حقوق اختصاصی خداوند – مورد پنجم: حدود و تعزیرات

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم قلمرو قاعده – الف) حقوق اختصاصی خداوند – مورد پنجم: حدود و تعزیرات ۱۳۹۹/۰۸/۱۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو قاعده جّب بود. عرض کردیم در یک تقسیم بندی کلی، حقوق و تکالیف انسان را می‌توان به سه قسم تقسیم کرد. حق و تکلیف اختصاصی خداوند. حق و تکلیف اختصاصی مردم. حق و به یک معنا تکلیف مشترک بین خدا و مردم. در قسم اول یعنی حقوق و تکالیف اختصاصی خداوند (که خود بر دو دسته است) در دسته اول تا اینجا به چهار مورد پرداختیم. یکی شرک و کفر. دوم عبادات محض. سوم عتق و کفاره روزه و مانند آن؛ (چون برخی از کفارات در حیطه حقوق مشترک قرار می‌گیرند. یا مثلا

جلسه نهم – آیه ۳۴ – بخش دوم – پاسخ به دو پرسش در مورد ابلیس

جلسه – PDF جلسه نهم آیه ۳۴ – بخش دوم – پاسخ به دو پرسش در مورد ابلیس ۱۳۹۹/۰۸/۱۲ خلاصه جلسه گذشته در ادامه بحث از بخش دوم آیه ۳۴، بحث به اینجا رسید که ما باید به دو پرسش پاسخ دهیم. پرسش اول اینکه اگر ما گفتیم کفر ابلیس حادث نیست، یعنی او بعد از امتناع از سجده در برابر آدم و مخالفت با دستور خداوند تبارک و تعالی کفرش آشکار شد، یعنی کانَ به معنای خودش است و کانَ منَ الکافرین یعنی او از کافران بود و یک کفر مستور و پنهان داشت و این حادثه باعث شد که این کفر آشکار و ظاهر شود. ما گفتیم که کانَ به معنای صارَ نیست. پرسش اول: کفر ابلیس، فطری

جلسه یازدهم – قلمرو قاعده – الف) حقوق و تکالیف اختصاصی خداوند – مورد چهارم و بررسی آن

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم قلمرو قاعده – الف) حقوق و تکالیف اختصاصی خداوند – مورد چهارم و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۸/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو قاعده جبّ بود. عرض کردیم زاویه ای که ما از آن زاویه به دنبال تعیین قلمرو این قاعده هستیم، چارچوبش همان چارچوب مطرح شده توسط صاحب عناوین است اجمالا. لکن تغییراتی هم ما در آن چارچوب دادیم، لذا آن زاویه ای که ما واردش شدیم و ادامه خواهیم داد، در واقع نزدیک به آن چیزی است که صاحب عناوین مطرح کرده است. بر این اساس ما یک تقسیم کلی ذکر کردیم مبنی بر اینکه حقوق و تکالیف انسان که در دوران کفر برای او مسئولیت آفرین بوده، عقاب، عذاب، مجازات، کیفر

جلسه دهم – قلمرو قاعده – جهات مختلف در بحث از قلمرو و نظر بر گزیده – (الف) حقوق و تکالیف اختصاصی خداوند – اول و دوم و سوم

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم قلمرو قاعده – جهات مختلف در بحث از قلمرو و نظر بر گزیده – (الف) حقوق و تکالیف اختصاصی خداوند – اول و دوم و سوم ۱۳۹۹/۰۸/۱۰ قلمرو قاعده بحث ما درباره مدارک و ادله قاعده قرعه به اتمام رسید. بحث بعدی، بحث از قلمرو این قاعده است. البته در هنگام بحث از ادله قاعده هم به طور طبیعی می‌توانستیم مسئله قلمرو را مطرح کنیم، یعنی ما هر یک از ادله را که بررسی کردیم، می‌توانستیم مفاد هر دلیل را از حیث شمول و یا عدم شمول نسب به موارد مورد بحث ذکر کنیم. اما چون مسئله قلمرو خودش یک مسئله مستقلی است، طبیعتا یک بحث گسترده تر از آنچه که در ذیل

شرح رساله حقوق – جلسه سی و سوم – راه رسیدن به کمال انسانی: رکن اول: فطرت – رکن دوم: نقشه راه (دین) – رکن سوم: راهنما (انسان کامل)

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم راه رسیدن به کمال انسانی: رکن اول: فطرت – رکن دوم: نقشه راه (دین) – رکن سوم: راهنما (انسان کامل) ۱۳۹۹/۰۸/۰۷ بحث ما در حق نفس انسان بر خودش بود؛ حق الانسان علی نفسه. گفتیم برای اینکه ما این حق را بشناسیم، باید نفس انسانی را بشناسیم؛ شناخت نفس انسانی متوقف بر شناخت غایت خلقت انسان است، و شناخت غایت خلقت انسان متوقف بر معرفت کمال انسانی است. لذا دو پرسش اساسی در اینجا وجود دارد: ۱. اینکه کمال انسانی در چیست؟ البته به این سؤال در جلسات گذشته پاسخ دادیم. ۲. چگونه می‌توان به این کمال رسید؟ راه رسیدن به کمال انسانی راه رسیدن به کمال انسانی متقوم به سه رکن

جلسه هشتم – آیه ۳۴ – بخش دوم – بررسی احتمال سبق ایمان و عروض کفر شیطان پس از امتناع از سجده

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم آیه ۳۴ – بخش دوم – بررسی احتمال سبق ایمان و عروض کفر شیطان پس از امتناع از سجده ۱۳۹۹/۰۸/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد آیه ۳۴ و بخش دوم آن به اینجا رسید که درباره «و کانَ منَ الکافرین» چند احتمال داده شده است. یک احتمال اینکه منظور از کانَ و معنای آن صارَ می‌باشد و دو قرینه هم برایش ذکر شد. قرینه اول برخی از آیات دیگر است که به این معنا نازل شده مانند «فکانَ منَ المغرقین». که در آن هم از نظر محتوا و مضمون نمی‌تواند کانَ به معنای خودش باشد و باید به معنای صار باشد، چون قبلا غرق شدنی در کار نبود که الان بخواهد اشاره به