خارج اصول

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم  مقدمات – مقدمه ششم – الفاظ عموم : نکره در سیاق نفی – جهت چهارم – مسائل عام و خاص – مسئله اول: حجیة العام المخصص فی الباقی – تنقیح موضوع بحث ۱۴۰۰/۰۸/۱۷ خلاصه جلسه گذشته در نکره در سیاق نفی و نهی عرض کردیم چند بحث وجود دارد که تا اینجا سه بحث را مطرح کردیم: ۱. آیا نکره در سیاق نفی و نکره در سیاق نهی از یک وادی هستند یا خیر؟ ۲. در دلالت اینها بر عموم و اینکه آیا اینها از ادات عموم محسوب می‎شوند یا خیر؟ ۳. آیا اگر دلالت بر عموم داشته باشند، تفاوتی در کیفیت دلالت نکره در سیاق نفی و نهی بر عموم با

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم مقدمات – مقدمه ششم – الفاظ عموم : نکره در سیاق نفی – جهت دوم : دلالت بر عموم – جهت سوم ۱۴۰۰/۰۸/۱۶ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد نکره در سیاق نفی و نهی چند بحث وجود دارد که باید آنها را دنبال کنیم. بحث اول که دیروز مطرح شد این بود که آیا نکره در سیاق نفی و نهی از یک وادی هستند یعنی یکی از اینها ملحق به دیگری است به عبارت دیگر آیا هر دو را می‌توانیم به یک بیان مورد بررسی قرار دهیم و دلالت یا عدم دلالتشان را بر عموم را با هم بررسی کنیم یا نیازمند بیان‎های جداگانه هستند؟ عرض کردیم دو دیدگاه اینجا

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم مقدمات – مقدمه ششم – الفاظ عموم – ۳. جمع محلی به لام – اشکال به محقق خراسانی – بررسی دلالت جمع محلی به لام بر عموم استغراقی یا مجموعی – ۴. نکره در سیاق نفی و نهی – کلام محقق خراسانی و بررسی آن – حق در مسئله ۱۴۰۰/۰۸/۱۵ خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره الفاظ و ادات عموم بود عرض کردیم که «کل» دلالت بر عموم می‎کند و برای دلالت بر استیعاب و شمول نسبت به افراد نیز نیاز به اطلاق و جریان مقدمات حکمت ندارد. همچنین گفتیم که مفرد محلی به لام چنین دلالتی ندارد و بر عموم و استیعاب نسبت به افراد دلالت ندارد اما جمع محلی به

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم  مقدمات – مقدمه ششم – الفاظ عموم –۲. مفرد محلی به لام – ۳. جمع محلی به لام – ادله موافقین و مخالفین – حق در مسئله ۱۴۰۰/۰۸/۱۲ ۲. مفرد محلی به لام دومین لفظ از الفاظ عموم که مورد بحث واقع شده و البته در مورد آن اختلاف است، مفرد محلی به لام است. در مورد مفرد محلی به لام برخی معتقدند که مفید عموم است ولی مشهور معتقدند دلالت بر عموم ندارد، مرحوم صاحب معالم می‎گوید: «و اما المفرد المعرف فذهب جمع من الناس الی انه یفید العموم و عزاها المحقق الی الشیخ» این دو قول در باب مفرد محلی به لام وجود دارد. می‎خواهیم ببینیم اگر «ال» بر لفظ

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم  مقدمات – مقدمه ششم – الفاظ عموم – ۱. کل – یک اشکال و دو پاسخ به آن حق در مسئله ۱۴۰۰/۰۸/۱۱ تقسیم مطلق به شمولی و بدلی درمقدمه ششم پیرامون ادات و الفاظ عموم سخن می‎گوییم. اولین لفظ و کلمه‎ای که دلالت بر عموم دارد، کلمه «کل» و امثال آن است مثل «جمیع» و «تمام»، گفتیم در اینکه این لفظ از الفاظ عموم محسوب می‎شود بحثی نیست. تنها یک بحث وجود دارد و آن اینکه آیا «کل» دلالت می‎کند بر استیعاب و شمول نسبت به همه افراد مدخولش یا دلالت می‎کند بر شمول نسبت به همه افرادی که از مدخول اراده شده است؟ اشاره‎ای به این بحث کردیم، البته در مقدمه

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم مقدمات – مقدمه پنجم: بررسی تقسیم مطلق به شمولی و بدلی – بررسی کلام محقق عراقی – مقدمه ششم: ادات عموم – ۱. کل ۱۴۰۰/۰۸/۱۰     خلاصه جلسه گذشته بحث در امکان تقسیم مطلق به دو قسم شمولی و بدلی بود. کلام محقق خراسانی و محقق عراقی را در این رابطه بیان کردیم و اصل این تقسیم را مورد بررسی قرار دادیم و معلوم شد که این تقسیم صحیح نیست یعنی نمی‎توانیم مطلق را به دو قسم شمولی و بدلی تقسیم کنیم. آنچه که در فرق بعضی از اقسام مطلق مثل «احل الله البیع» و «اعتق رقبة» مشاهده می‎شود ربطی به مقدمات حکمت و اطلاق ندارد بلکه در هر یک از این دو اقتضایی

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم عام و خاص – مقدمات – مقدمه پنجم – کلام محقق خراسانی در تقسیم مطلق به شمولی و بدلی و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۸/۰۹ کلام محقق خراسانی در تقسیم مطلق به شمولی و بدلی در مورد اقسام عموم مطالبی را بیان کردیم و نتیجه این شد که هم اصل انقسام به این سه قسم صحیح است و هم این انقسام به لحاظ تعلق حکم نیست، بلکه عام فی نفسه و با قطع نظر از تعلق حکم، منقسم به این اقسام می‎شود. لکن برخی از اعاظم در مورد مطلق نیز قائل به اقسام شبیه این اقسام شده‎اند. در مورد عام گفته شد که بر سه قسم است: ۱. عام شمولی، ۲. عام مجموعی، ۳. عام بدلی؛

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم  عام و خاص – مقدمات – مقدمه پنجم: دیدگاه دوم – ادله دیدگاه دوم – نتیجه   ۱۴۰۰/۰۸/۰۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در اقسام عام بود. عرض کردیم در مورد اقسام عام و اینکه عموم به سه قسم تقسیم می‎شود اختلافی است در اینکه آیا این تقسیم فی نفسه و به حسب ذات عام انجام می‎شود یا به لحاظ تعلق حکم؟ گفتیم دو دیدگاه در این رابطه وجود دارد. یک دیدگاه این است که این تقسیم به لحاظ تعلق حکم صورت می‎گیرد و عام به اعتبار اینکه حکم به چه کیفیتی متعلق به عام می‎شود به سه قسم تقسیم می‎شود. این دیدگاه از سوی محقق خراسانی و بعضی از اتباع و شاگردان ایشان مورد

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم  عام و خاص – مقدمات – مقدمه چهارم: بررسی احتیاج عام به مقدمات حکمت برای دلالت بر عموم- اشکال دوم، سوم، چهارم –  مقدمه پنجم: اقسام عام – دیدگاه اول              ۱۴۰۰/۰۸/۰۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه چهارم بود و اینکه آیا عام برای دلالت بر عموم نیاز به جریان مقدمات حکمت دارد یا خیر؟ عرض کردیم محقق خراسانی و محقق نایینی بر این عقیده هستند که برای دلالت عام بر عموم نیازمند جریان مقدمات حکمت هستیم. دلیل این قول نیز بیان شد. لکن عرض کردیم اشکالاتی نسبت به این قول وجود دارد. یک اشکال را دیروز بیان کردیم که مهمترین اشکال است و آن اینکه اساسا به

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم عام و خاص – مقدمات – مقدمه چهارم: بررسی لزوم جریان مقدمات حکمت برای دلالت عام بر عموم – دلیل قول به لزوم و بررسی آن – کلام محقق خراسانی و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۸/۰۴ مقدمه چهارم: بررسی لزوم جریان مقدمات حکمت برای دلالت عام بر عموم مقدمه چهارم درباره نیاز و احتیاج عام به مقدمات حکمت یا عدم احتیاج عام به مقدمات حکمت است. قول به لزوم علت این بحث و دلیل اینکه این بحث مطرح می‎شود این است که محقق خراسانی و به تبع ایشان محقق نایینی ، (البته یکی ظاهراً و دیگری صراحتاً) فرمودند: ادات عموم، (البته این مطلب را در رابطه با «کل» و درباره نکره در سیاق نفی یا نهی

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم  عام و خاص – مقدمات : مقدمه سوم: طرق اثبات عموم و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۸/۰۳ خلاصه جلسه گذشته در بحث عام و خاص عرض کردیم ابتدائتا مقدماتی باید بیان شود تا به مسائل و احکام مربوط به عام و خاص برسیم. تا اینجا دو مقدمه را اجمالا بیان کردیم یکی درباره تعریف عام بود که به دلائلی اهمیت چندانی ندارد. مقدمه دوم درباره فرق بین عام و مطلق بود که اشاراتی داشتیم و البته در بحث‎های بعدی بیشتر در این باره سخن خواهیم گفت. مقدمه سوم: طرق اثبات عموم مقدمه سوم درباره طرق اثبات عموم است، مقدمه چهارم نیز به نوعی مکمل این مقدمه است و البته ما درباره ادات عموم نیز در مقدمه

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم  عام و خاص – مقدمات : ادامه مقدمه اول عدم لزوم بررسی تعریف عام دلالت اجمالی ادات عموم بر افراد – مقدمه دوم: فرق بین عام و مطلق – کلام محقق حائری و نایینی و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۷/۲۸ ادامه مقدمه اول بحث در عام و خاص ابتدائا با بیان مقدماتی همراه است. مقدمه اول درباره تعریف عام و خاص بود که عرض کردیم عام توسط مشهور چگونه معرفی شده و اشکالی که از سوی امام خمینی نسبت به این تعریف شده بود و تعریف برگزیده ایشان را بیان کردیم. مقدمه دوم درباره فرق عام و مطلق است لکن قبل از آنکه به مقدمه دوم بپردازیم، نکته‎ای از بحث دیروز باقی مانده که آن را

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم مفهوم عدد – عام و خاص – مقدمه اول : تعریف – تعریف مشهور – اشکال امام خمینی به مشهور- تعریف امام خمینی ۱۴۰۰/۰۷/۲۷ مفهوم عدد آخرین بحث از مبحث مفاهیم مربوط به مفهوم عدد است. مثلا اگر مولایی به عبدش بگوید: «اکرم خسمة رجال» بحث در این است که آیا عددی که در این قضیه ذکر شده است مفهوم دارد یا خیر؟ اگر بخواهد این قضیه مفهوم داشته باشد معنایش این است که «لایجب اکرام غیرالثلاثه» یعنی غیر از سه نفر اکرامشان واجب نیست، وقتی می‎گوییم عدد مفهوم دارد در این مثال معنایش این می‎‎شود. اینجا غیر این عدد گاهی مازاد بر آن است یعنی زائد بر این پنج نفر است و گاهی

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم  مفهوم استثناء – دلالت جمله استثنائیه بر انحصار، بالمفهوم است یا بالمنطوق؟ – ثمره عملی بحث – مفهوم لقب ۱۴۰۰/۰۷/۲۶ دلالت جمله استثنائیه بر انحصار، بالمفهوم است یا بالمنطوق؟ در باب مفهوم استثناء عرض کردیم در اینکه جمله استثنائیه دلالت بر اختصاص و انحصار می‎کند ظاهرا بحثی نیست و در این رابطه به عرف استناد شد، یعنی دلیل این مدعا عرف است هرچند برخی دلیل دیگری اقامه کردند و ما عرض کردیم که آن دلیل نادرست است. لکن مسئله‎ این است که دلالت جمله مشتمل بر استثناء بر اختصاص و انحصار، آیا بالمفهوم است یا بالمنطوق. مثلا وقتی می‎گوییم: «ماجائنی القوم الا زید» این جمله در ناحیه مستثنا منه، دلالت می‎کند بر اینکه عدم

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مفهوم استثناء –دلیل اول بر حصر – کلام ابوحنیفه و بررسی آن – دلیل دوم بر حصر و بررسی آن – جمله استثنائیه بر حصر مفهومی است یا منطوقی؟ و ثمره عملی آن ۱۴۰۰/۰۷/۲۴ مفهوم استثناء تا اینجا در مورد سه مفهوم شرط، وصف و غایت بحث کردیم. چهارمین مورد مفهوم استثناء است. در اینکه این بحث یک بحث منطوقی است یا مفهومی یک پرسشی است که در ادامه به آن پاسخ می‎دهیم اما اصل بحث در این است که آیا جمله‎ای که مشتمل بر استثناء است دلالت بر اختصاص حکم در مستثنی منه می‎کند و شامل مستثنی نمی‎شود؟ مثلا وقتی گفته می‎شود «ما جائنی القوم الا زید» آیا مسئله عدم تحقق «مجئ» اختصاص

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم مفهوم غایت – مقام ثانی: آیا غایت داخل در مغیا میباشد یا خیر؟ بررسی جهات سه گانه – اقوال در مقام ثانی – حق در مسئله ۱۴۰۰/۰۷/۲۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام دوم مربوط به این بود که آیا غایت داخل در مغیا است یا خیر؟ عرض کردیم تأثیر این بحث در مفهوم غایت تنها در سعه و ضیق مفهوم می‎باشد. بنابر اینکه ما قائل به دخول غایت در مغیا شویم یا بگوییم غایت از مغیا خارج است. مهمترین مسئله در این بخش این است که محل نزاع به وضوح روشن شود. برای این منظور عرض کردیم جهاتی باید مورد رسیدگی قرار بگیرد. دیروز جهت اول گذشت و گفتیم که منظور از غایت

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مفهوم غایت – کلام امام خمینی و بررسی آن – کلام صاحب منتقی الاصول حق در مسئله – مقام ثانی: آیا غایت داخل در مغیا میباشد یا خیر؟ تنقیح محل نزاع ۱۴۰۰/۰۷/۲۰ در مورد مفهوم غایت، تفصیل محقق خراسانی و توجیهی که بوسیله محقق حایری برای آن ذکر شده بود بیان گردید و عدول ایشان و نیز وجه عدول و اشکالات آنها بیان شد. کلام امام خمینی امام خمینی در رابطه با مفهوم غایت نظری دارند که اجمالا دیروز به آن اشاره کردیم. به نظر می‎رسد امام خمینی مثل محقق خراسانی بین غایت حکم و غایت موضوع تفصیل دادند، هرچند در برخی نوشته‎ها دیده شده که گویا امام خمینی را از قائلین به حجیت

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مفهوم غایت – بررسی کلام محقق حایری – بررسی کلام محقق خراسانی ۱۴۰۰/۰۷/۱۹ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد مفهوم غایت محقق خراسانی بین قضیه‎ای که در آن غایت به عنوان قید حکم آمده باشد و قضیه‎ای که در آن غایت به عنوان قید موضوع بیان شده باشد تفصیل دادند. در اولی قائل به مفهوم شدند و در دومی فرمودند مفهوم ندارد. دلیل ایشان عمدتا انسباق عرفی بود، اینکه عرف از این دو قسم قضیه، در اولی مفهوم برداشت می‎کند و در دومی چنین چیزی را استفاده نمی‎کند لکن محقق حایری به نوعی درصدد توجیه سخن محقق خراسانی برآمدند. یک دلیل غیر از دلیل محقق خراسانی بیان کردند ولی از این توجیه عدول

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم  مفهوم غایت – کلام محقق خراسانی – کلام محقق حایری ۱۴۰۰/۰۷/۱۸ مفهوم غایت تا کنون درباره دو مفهوم شرط و وصف بحث کردیم. در مورد مفهوم غایت دو بحث وجود دارد: بحث اول: اینکه آیا غایت داخل در مغیّا می‎باشد یا از آن خارج است. این بحث در حقیقت یک بحث منطوقی است، یعنی نزاعی است در ناحیه منطوق که آیا غایت داخل در مغیّا است یا خیر؟ یعنی حکم مذکور در قضیه شامل غایت می‎شود یا خیر؟ بحث دوم: آیا حکمی که در منطوق ثابت شده (اعم از اینکه غایت داخل در مغیّا باشد یا نباشد) نسبت به ما بعد الغایه نیز ثابت است یا خیر؟ این یک بحث مفهومی است. پس نزاع

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم  مفهوم وصف – نتیجه کلی بحث – وجیه فتوای فقها به استناد برخی روایات ۱۴۰۰/۰۶/۳۱ نتیجه کلی بحث ادله منکران و مثبتین مفهوم ذکر شد و هر دو مورد مناقشه قرار گرفت. نتیجه این شد که همانطور که مرحوم آقای آخوند فرمودند، از آنجا که ما دلیلی بر ثبوت مفهوم نداریم، همین برای عدم مفهوم کفایت می‌کند. نتیجه کلی بحث این شد که در مورد وصف ما قائل هستیم به اینکه به هرحال وصف به نوعی دایره موضوع حکم را تضییق می‌کند، اما این تضییق معنایش آن نیست که اگر وصف منتفی شد، سنخ الحکم یا طبیعی الحکم هم منتفی شود. بله، شخص الحکم قطعاً منتفی می‌شود و خود مثبتین مفهوم هم بر این