نهج البلاغه شناسی

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم موانع اعتبار نهج البلاغه – موانع شکلی و محتوایی ۱۳۹۹/۰۲/۱۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم هر چند نهج البلاغه مجموعه‎ای از روایات مرسله است ولی اگر مرسلات جزمی سید رضی را معتبر بدانیم ، دیگر مشکلی نخواهیم داشت اما اگر مرسلات جزمی سید رضی را معتبر ندانیم، از راه قرائن و طرقی که از موازین علم رجال محسوب نمی‎شوند، می‎توانیم به حجیت و اعتبار نهج البلاغه قائل شویم. چندین قرینه را دیروز عرض کردیم که این‎ها می‎تواند به نوعی اعتبار نهج البلاغه را در ذهن ما تقویت کند، به این معنا که نزد ما حجت باشد. مثل اینکه در مضامین خطبه‎ها و حکمت‎ها و نامه‎های حضرت علی (علیه السلام) مسئله مطابقت

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم اعتبار نهج البلاغه – راه حل طبق موازین علم رجال و غیر موازین علم رجال – راه حل تشابه برای الحاق روایات مجهول ۱۳۹۹/۰۲/۱۰   ۱. راه حل طبق موازین علم رجال در جلسه گذشته بحث به این‎جا منتهی شد که ما با اشکال ارسال روایات نهج البلاغه مواجهیم. اگر بخواهیم از راه موازین علم رجال پیش برویم طبیعتا این مانع وجود دارد؛ هرچند طبق آن موازین ممکن است مشکل ارسال را بتوان حل کرد یعنی روایات مسند شوند، اما کار با مسند شدن این روایات تمام نمی‎شود زیرا آن وقت باید برررسی کنیم این اسناد صحیح هستند یا خیر؟ یعنی این‎ها همه مقتضای قواعد علم رجال می باشد. همانطور که گفته

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم اعتبار نهج البلاغه – بررسی اشکالات محقق تستری – بررسی مشکل ارسال ۱۳۹۹/۰۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که درباره اعتبار کتاب نهج البلاغه چند شبهه و اشکال اساسی وجود دارد. یکی مسئله ارسال روایات این کتاب است و دیگری برخی شبهات و اشکالاتی است که می‎تواند منجر به تضعیف اعتبار این کتاب شود. چند نمونه از اشکالات را از قول مرحوم محقق تستری ذکر کردیم، گرچه ایشان آن اشکالات را به هدف تضعیف اعتبار این کتاب ذکر نکرده اما به هر حال به عنوان اشکالاتی که در این کتاب وجود دارد، لازمه اش تضعیف اعتبار نهج البلاغه خواهد بود. در جلسه گذشته گفتیم برای اینکه به این شبهات و با

جلسه ۲۱ – PDF    جلسه بیست و یکم موانع اعتبار نهج البلاغه – بررسی اشکالات محقق تستری        ۱۳۹۹/۰۲/۰۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد اعتبار نهج البلاغه اختلاف نظر وجود دارد و بحث‎هایی صورت گرفته است. مهمترین مانع بر سر اعتبار نهج البلاغه مسئله ارسال است که در تمام نهج البلاغه به غیر از ۱۶ مورد، مصدر و منبعی برای این روایات ذکر نشده است و مواردی که منبع و مصدر برایش ذکر شده مرسله ذکر شده است. پس نبود مصادر و مدارک و ارسال روایات و بعضی از امور یک مانع جدی در برابر اعتبار نهج البلاغه است. موانع اعتبار نهج البلاغه اگر بخواهیم مجموعه  این موانع را دسته بندی کنیم چند مانع و اشکال در

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم اعتبار نهج البلاغه – اشکالات محقق تستری – انظار و آراء درباره اعتبار نهج البلاغه ۱۳۹۹/۰۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره اعتبار نهج البلاغه است و دلیل اینکه از این موضوع باید بحث کنیم را بیان کردیم. تفاوت بین بحث از اعتبار نهج البلاغه و بحث از انتساب نهج البلاغه به حضرت علی(علیه السلام) بیان شد و گفتیم که این‎ها دو موضوع متفاوت می‎باشند. همچنین اهمیت بحث از اعتبار نهج البلاغه مورد اشاره قرار گرفت و گفتیم از آنجا که این کتاب هم در دایره فقه و هم عقاید و هم اخلاق (البته با تاکید بر محور اول) می‎تواند مورد استناد قرار بگیرد، لازم است که درباره اعتبار این کتاب بحث کنیم. درباره

جلسه ۱۹ -PDF جلسه نوزدهم اشاره‎ای به مباحث گذشته – تفاوت بحث از انتساب و اعتبار نهج البلاغه – اهمیت بحث از اعتبار نهج البلاغه ۱۳۹۹/۰۲/۰۶   اشاره‎ای به مطالب گذشته در ماه رمضان گذشته در هیجده جلسه، مباحث مقدماتی شناخت نهج البلاغه و آشنایی با بعضی از امور که به نوعی به این کتاب شریف مربوط می‎شود را عرض کردیم. عمده مباحث در جلسات گذشته پیرامون دو اشکال و شبهه تاریخی به این کتاب شریف بود که عبارت بودند از: این کتاب متعلق به سید رضی است یا سید مرتضی؟ یعنی به کدام یک از این دو استناد دارد. آیا این کتاب توسط سید رضی یا سید مرتضی نوشته شده؛ یعنی وضع و جعل خود این‎ها است یا انتساب

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل هفتم و هشتم و نهم و بررسی آن ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۲   خلاصه جلسه گذشته تاکنون شش دلیل از ادله منکرین استناد نهج البلاغه به امیرالمؤمنین(ع) مورد بررسی قرار گرفت و بطلان هر شش دلیل معلوم شد. دلیل هفتم  بعضا در نهج البلاغه مطالب کلامی و فلسفی مطرح شده در حالیکه قطعاً در آن دوران رد پایی از این مسائل و موضوعات دیده نمی‎شود. این مسائل نوعا بعد از ترجمه آثار دانشمندان یونانی و ایرانی به دنیای اسلام و عرب راه پیدا کرده و در کتاب‎های ایشان وارد شده است. آن دوران اصلاً این بحث‎ها و مسائل مطرح نبوده. پس اینکه می‎بینیم در برخی از خطبه‎ها

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم بررسی شبهه دوم – شاهد دوم و سوم و چهارم و پنجم ۱۳۹۸/۰۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم یکی از شبهات قدیمی که در نوشته‎های برخی از مؤلفین نسبت به نهج البلاغه مطرح شده این است که نهج البلاغه سخنان حضرت علی(ع) نیست، بلکه نوشته‎های سید رضی است و بر خلاف واقع به حضرت علی(ع) نسبت داده شده است. البته در این جهت دو ادعا مطرح است که دیروز اشاره شد: ۱.اینکه نهج البلاغه رأساً مربوط به حضرت علی(ع) نیست. ۲.اینکه بعضی می‎گویند: بعضی از قسمت‎های نهج البلاغه متعلق به حضرت علی(ع) نیست، بخصوص خطبه شققیه که این ادعا را بعداً بررسی می‎کنیم. در مورد ادعای اول یعنی اینکه نهج البلاغه اساساً مربوط

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم علوم پیش نیاز شرح و تفسیرنهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته  موضوع بحث ما علوم پیش نیاز تفسیر نهج البلاغه بود. عرض کردیم تفسیر نهج البلاغه نیز مانند تفسیر قرآن نیازمند دانش‎هایی است. یعنی برخی از دانش‌ها و علوم برای شرح و تفسیر نهج البلاغه لازم و ضروری است، به حدی که اگر این آگاهی‎ها وجود نداشته باشد به جرأت می‎توانیم بگوییم شرح و یا تفسیر نهج البلاغه ناقص و ابتر و چه بسا ممکن است بر خلاف مقصود و منظور صاحب سخن باشد. زیرا تفسیر و شرح یعنی کشف مراد و مقصود گوینده و این در صورتی مقدور است که ابزارهای لازم برای کشف مقصود متکلم در اختیار شارح باشد. بدون این

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم علوم مقدماتی تفسیر نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۳/۰۱   تاکنون چند موضوع از موضوعات مربوط به شناخت نهج البلاغه از جمله ادله انتساب نهج البلاغه به حضرت علی(ع) و نیز ادله  منکرین انتساب و استناد نهج البلاغه به حضرت علی(ع) و همچنین مصادر نهج البلاغه و کتاب‎هایی که پیرامون مآخذ نهج البلاغه نوشته شده و نیز ترجمه‎ها وشرح‎های نهج البلاغه را مورد بررسی قرار دادیم. هنوز مطالب بسیاری از بحث آشنایی با نهج البلاغه باقی مانده که باید مطرح شود. از جمله اینکه برای تفسیر و توضیح نهج البلاغه به چه علومی نیازمندیم، چه علومی قبل از ورود به عرصه شرح و تفسیر نهج البلاغه باید فرا گرفته شود. بعد از این بحث، موضوع مهمی که

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم بررسی ترجمه های نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۳۱     بررسی ترجمه‎ های نهج البلاغه  دیروز مقدمتا نکاتی را درباره انواع ترجمه و معیارهای ترجمه موفق و ترجمه نارسا ذکر کردیم. بر اساس آن معیارها و با توجه به مطلبی که درباره اقسام ترجمه گفتیم، چند ترجمه مهم نهج البلاغه را مورد ارزیابی قرار می‎دهیم. ترجمه‏های فیض الاسلام، ترجمه مرحوم شهیدی، ترجمه آیت الله مکارم و ترجمه مرحوم دشتی ترجمه‎هایی است که بر اساس این معیارها در معرض ارزیابی قرار خواهند گرفت. ۱.از جهت رعایت آرایه ها و صنایع ادبی ترجمه مرحوم فیض‎الاسلام در نیم قرن اخیر شهرت پیدا کرده است و در موارد زیادی ترجمه‏های بعدی، به این ترجمه استناد کرده‎اند. این ترجمه از نظر

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم شروح و ترجمه های نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۳۰   ترجمه‏ های نهج البلاغه  بحث پیرامون معرفی اجمالی برخی از ترجمه‎های نهج البلاغه است. نهج البلاغه از روزی که تألیف شد تا به امروز، به زبان های مختلفی ترجمه شده است. هرچند عمده ترجمه‏ها فارسی است. نهج البلاغه تا کنون به زبان فارسی، انگلیسی، اردو، اسپانیایی، آلمانی، ایتالیایی، فرانسوی و برخی زبان‎های غیر معروف که شاید ده تا  پانزده زبان باشند، ترجمه شده است. اما عمده این ترجمه‎ها فارسی است. قهرا ما در این بحث نظر به ترجمه‎های فارسی داریم و ترجمه‎های دیگر از حیطه کاری ما خارج است و نمی‎توانیم ترجمه‎های دیگر را ارزیابی کنیم. در اینکه اولین ترجمه نهج البلاغه از کیست چندان معلوم

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم شروح و ترجمه ‎های نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۹   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم مهمترین شروح نهج البلاغه عبارتند از: شرح قطب راوندی، شرح ابن ابی الحدید، شرح ابن میثم، شرح مرحوم خویی و شرح بهج الصباغه که تا اینجا چهار شرح اول معرفی اجمالی شدند و بعضی از مزایا و نقصان و کاستی‎های این شروح بیان شد. ۵. شرح بهج الصباغه خود مرحوم تستری در مقدمه خود اجمالا توضیح داده است که چرا دست به کار نوشتن شرح نهج البلاغه شده است. ایشان ضمن اینکه به شرح ابن ابی الحدید، ابن میثم و مرحوم میرزا حبیب الله خویی اشکالاتی را ایراد می‎کند، می‎نویسد: «فرأیت ان اکتب بعون الله شرحاً جامعاً فیه من التاریخ و

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم شروح نهج البلاغه – شرح ابن ابی الحدید، ابن میثم، خویی و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم از بین شروحی که بر نهج البلاغه نوشته شده است می‎توان به پنج شرح، به عنوان مهمترین شروح نهج البلاغه اشاره کرد. قصد ما در این جلسه معرفی اجمالی این شروح پنج‎گانه است. یعنی برخی مزایا و برخی کاستی‎های این شروح را متعرض می‎شویم. ادامه بحث از شرح ابن ابی الحدید در مورد شرح قطب الدین راوندی و شرح ابن ابی الحدید به عنوان یکی از مفصل‎ترین و قدیمی‎ترین شروح نهج البلاغه مطالبی را بیان کردیم. نقائص شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید علی‎رغم مزایایی که شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید دارد

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم شروح و ترجمه های نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۷    شروح و ترجمه ‎های نهج البلاغه  به مناسبت بحث از مصادر نهج البلاغه که در جلسه قبل به آن پرداختیم بهتر است درباره ترجمه‎ها و شروح نهج البلاغه نیز گزارش مختصری ارائه دهیم، هرچند قرار بود در مورد اعتبار نهج البلاغه و امکان استناد به نهج البلاغه در بحث‎های فقهی و اخلاقی و اعتقادی بحث کنیم، اما برای تکمیل بحث، مختصری درباره شروح و ترجمه‎های نهج البلاغه مطالبی را خدمتتان عرض می‎کنم. بعد از گردآوری نهج البلاغه با فاصله کمی، انگیزه برای شرح نهج البلاغه شروع شد. از آن زمان یعنی تقریبا از قرن ششم (زیرا نهج البلاغه ابتدای قرن پنجم تمام شد) شرح نویسی بر

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مصادر نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۵   ادامه بحث مصادر نهج البلاغه با توجه به عدم ذکر سند در نهج البلاغه تلاش‎هایی برای مستند کردن خطبه‎ها، نامه‎ها و حکمت‎های حضرت علی(ع) صورت گرفته است که به برخی از این تلاش‎ها و کوشش‎ها در جلسه قبل اشاره کردیم و عرض کردیم در بین تلاش‎هایی که در زمان‎های متأخر صورت گرفته کتاب مصادر نهج البلاغه تألیف سید عبدالزهرا حسینی و کتاب مرحوم دشتی و کتابی که اخیرا به نام تمام نهج البلاغه منتشر شده است تقریبا کامل کننده تلاش‏های قبلی است. زیرا مؤلفین قبلی در صدد جمع‎آوری تمام مستندات نبودند و علی رغم نقاط قوتی که در این کتاب‎ها وجود دارد؛ ضعف‎ها و اشکالاتی نیز در آن‎ها به

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل سیزدهم و بررسی آن – مصادر نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۴    تاکنون دوازده دلیل از ادله مخالفان انتساب و استناد نهج البلاغه به حضرت علی(ع) را ذکر کردیم. دلیل سیزدهم  این دلیل را در لابه‌لای مباحث گذشته به انحاء مختلف مورد اشاره قرار دادیم و شاید از جهتی می‎توانستیم این دلیل را در زمره ادله مخالفان انتساب نهج البلاغه به حضرت علی(ع) ذکر نکنیم ولی در عین حال این قابلیت را دارد که به صورت استقلالی مورد بحث قرار گیرد. محصل این دلیل این است که نفس عدم ذکر منبع و مصدر برای نهج البلاغه، بهترین شاهد بر وضع و جعل نهج البلاغه است. یعنی همین

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل دهم و یازدهم و دوازدهم و بررسی آن ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۳   دلیل دهم  در نهج البلاغه نسبت به زهد، دنیاگریزی، مذمت دنیا و یاد مرگ مطالب بسیاری بیان شده در حالیکه و این با روح دیانت سازگار نیست. زیر این حجم از دنیاگریزی و ترغیب به زهد را در قرآن و کلمات پیامبر(ص) مشاهده نمی‎کنیم. امیرالمؤمنین(ع) که از اصحاب خاص پیامبر(ص) است قهراً بر خلاف قرآن و سنت و سیره پیامبر(ص) نمی‎تواند سخنی بگوید و تأکید بیش از حد بر مطلبی کند که از رسوبات تفکرات مسیحیت منحرف است. در مسیحیت ترغیب به رهبانیت، انزاو و دنیاگریزی وجود داشته است. از قبل از اسلام این

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل چهارم و پنجم و ششم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله مخالفان استناد نهج البلاغه به امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) است، تاکنون سه دلیل از ادله این گروه را ذکر و مورد نقد و بررسی قرار دادیم و بطلان آن‎ها را ثابت کردیم. دلیل چهارم طولانی بدون خطبه‎ها حاکی از آن است که نهج البلاغه از علی(ع) نیست. چون: اولاً: برخی از خطبه‎های نهج البلاغه مثل خطبه قاصعه و خطبه اشباح  و نیز بعضی از نامه‎های نهج البلاغه مثل نامه‎ای که حضرت به مالک اشتر نوشتند و معروف به عهدنامه مالک اشتر شده، بسیار طولانی است و خود طولانی

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم ادله مخالفان استناد نهج البلاغه به علی(ع)- دلیل اول، دوم، سوم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد نهج البلاغه یک شبهه مهم تاریخی که از گذشته مطرح بوده و اکنون نیز در قالب‎های مختلف مطرح می‎شود این است که استناد نهج البلاغه را به امیرالمؤمنین(ع) مورد خدشه قرار می‎دهند و آن را ساخته و پرداخته ذهن کسانی همچون سید رضی می‎دانند. این ادعا به دو بخش جزیی‎تر قابل تقسیم است: ۱.تمام نهج البلاغه مورد تردید واقع شده است. ۲. بخشی از قسمت‎های نهج البلاغه مورد تردید واقع شده است، (البته با اختلافی که در بین این دسته وجود دارد). ما هر دو ادعا را مطرح کردیم و هفت