دروس خارج

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم موضوع شناسی: ۱. پول – تعریف مال – مال در لغت و اصطلاح – نظر چند تن از فقها  ۱۴۰۲/۱۰/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در یکی از مقدمات موضوع اصلی بحث «کاهش ارزش پول و آثار فقهی آن» بود. ما درباره ماهیت پول و انظاری که در این رابطه وجود دارد، چند جلسه‌ای سخن گفتیم؛ عمدتاً سه نظریه درباره ماهیت پول ارائه شده است: نظریه قدرت خرید، نظریه ارزش اسمی و نظریه سند کالا. البته در ادامه حتماً به ابطال برخی از این نظرات مخصوصاً نظر سوم خواهیم پرداخت. تعریف مال مسأله‌ای که در ادامه بحث مربوط به پول لازم است مورد رسیدگی قرار گیرد، این است که پول و اسکناس‌های

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم مقدمه سوم: تأسیس اصل در عمل به امارات ظنیه –  استصحاب عدم حجیت برای اثبات اصل اولی –اشکال محقق خراسانی به شیخ انصاری    ۱۴۰۲/۱۰/۱۹     خلاصه جلسه گذشته  بحث در استصحاب عدم حجیت امارات غیر علمیه بود. عرض کردیم شیخ انصاری ابتدا این راه را برای اثبات اصل اولی عدم حجیت امارات ظنیه ذکر می‏کند و خود ایشان آن را مورد اشکال قرار می‏دهد. وقتی شک می‏کنیم در امارات غیر علمیه که آیا حجت است یا خیر، می‏توانیم استصحاب عدم حجیت کنیم و اصل اولی با این استصحاب ثابت می‏شود. سپس خود شیخ انصاری اشکال کردند که این استصحاب، در واقع استصحاب عدم حادث است زیرا حجیت یک امر حادث

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصتم مقدمه سوم: تأسیس اصل در عمل به امارات ظنیه – کلام محقق عراقی در اشکال به محقق خراسانی – بررسی کلام محقق عراقی – تمسک به استصحاب عدم حجیت برای اثبات اصل اولی – اشکال شیخ انصاری به استصحاب عدم حجیت   ۱۴۰۲/۱۰/۱۸     خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که اصل درباره عمل به امارات ظنیه چیست؟ شیخ انصاری فرمودند اصل عدم جواز عمل یا عدم حجیت امارات غیر علمیه است. چند دلیل بر مدعای خودشان نیز از کتاب و سنت و اجماع و عقل اقامه کردند. محقق خراسانی به این ادله و نتیجه‎ای که شیخ انصاری از این ادله گرفتند اشکال کردند. محقق نایینی نیز به اشکال محقق خراسانی پرداخت

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم احکام عقد – مسأله ۲۲ – ادله عدم لزوم فحص – دلیل دوم: روایات – روایت سوم، چهارم، پنجم و ششم       ۱۴۰۲/۱۰/۱۸                                    خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله عدم لزوم فحص در موردی بود که زن ادعای عدم وجود زوج می‌کند و اینکه در این موارد چنانچه احتمال صدق باشد، فحص لازم نیست؛ و فرقی هم نمی‌کند که این ذات بعل باشد سابقاً و ادعای طلاق یا موت شوهر را کند یا غیر از این؛ مثل کسی که ثیب است اما به دلایل دیگری غیر از نکاح، از بکارت خارج شده است.

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم  احکام عقد – مسأله ۲۲ – نکته‌ای درباره عبارت عروه – نظر بعضی از بزرگان و بررسی آن – ادامه ادله عدم لزوم فحص – دلیل دوم: روایات – روایت اول و دوم ۱۴۰۲/۱۰/۱۷                    خلاصه جلسه گذشته بحث در فرع اول از مسأله ۲۲ بود؛ عرض کردیم در فرع اول موضوع عبارت است از زنی که ادعای عدم وجود زوج در زندگی خودش را می‌کند؛ آیا می‌توان با این زن ازدواج کرد یا خیر؛ امام فرمودند «یجوز من غیر فحص»، البته با احتمال صدق آن زن. پس موضوع، عدم لزوم فحص است؛ یعنی باید ببینیم همانطور که امام و مرحوم سید و دیگران فرموده‌اند، آیا فحص لازم است یا

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم مقدمه سوم: تأسیس اصل در عمل به امارات ظنیه – کلام محقق نایینی در اشکال به محقق خراسانی – ادامه مطلب چهارم –  بررسی کلام محقق نایینی  ۱۴۰۲/۱۰/۱۷     خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق نایینی متعرض اشکالاتی شده است که محقق خراسانی به شیخ انصاری وارد کرده است. ایشان مطالب خودش را در ضمن چهار مطلب بیان کرده است که البته آنچه مستقیم مربوط به اشکالات محقق خراسانی به شیخ انصاری است عمدتا مطلب سوم و چهارم است. مطلب چهارم را اجمالا بیان کردیم ولی به دلیل گذشتن وقت نا تمام ماند. خلاصه‎ای از آنچه که دیروز گفته شد و آن بخشی که مانده را انشاء الله امروز بیان خواهیم

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم  احکام عقد – مسأله ۲۲ – بیان کلی – کلام مرحوم سید و تفاوت آن با کلام امام – ادله عدم لزوم فحص – دلیل اول (اجماع) و بررسی آن   ۱۴۰۲/۱۰/۱۶                            مسأله ۲۲ مسأله ۲۲: «يجوز تزويج امرأة تدعي أنها خلية من الزوج مع احتمال صدقها من غير فحص حتى فيما إذا كانت ذات بعل سابقا فادعت طلاقها أو موته، نعم لو كانت متهمة في دعواها فالأحوط الأولى الفحص عن حالها». بیان کلی مسأله در مسأله ۲۲ سخن در این است که اگر زنی ادعا کند شوهر ندارد، آیا می‌توان به ادعای او اعتماد کرد و بدون فحص

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم مقدمه سوم: تأسیس اصل در عمل به امارات ظنیه – کلام محقق نایینی در اشکال به محقق خراسانی ۱۴۰۲/۱۰/۱۶     خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا در شک در اعتبار و حجیت امارات غیر علمیه، اصلی داریم که آن را ملاک قرار دهیم؟ فرمودند اصل در این امارات عدم اعتبار و عدم حجیت امارات غیر علمیه است. شیخ انصاری ادله اربعه را مورد استناد قرار داد که اثبات کند عدم حجیت را. محقق خراسانی به شیخ انصاری اشکال کردند که آنچه شما با این ادله اثبات کردید عدم جواز الاستناد الی الشارع است، نمی‎توان چیزی را که علم به آن نیست به شارع نسبت داد. در حالیکه مدعا

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم  موضوع شناسی: ۱. پول – تحلیل ماهیت پول- نظریه سوم: سند کالا – دیدگاه شهید بهشتی- دیدگاه شهید مطهری   ۱۴۰۲/۱۰/۱۲              خلاصه جلسه گذشته بحث در ماهیت پول بود؛ گفتیم انظار مختلفی پیرامون ماهیت پول ذکر شده است. اگرچه ما این انظار را عمدتاً از منظر علما و فقها بیان می‌کنیم، به دلیل اینکه بحث اصلی ما یعنی بررسی ضمان و جبران کاهش ارزش پول، در محدوده فقه مطرح می‌شود، اما این انظار و مبانی درباره ماهیت پول ریشه در آراء و نظریات اقتصاددانان و علمای این فن دارد. ما خیلی به سراغ ریشه‌های این انظار نرفتیم؛ تا اینجا گفتیم در بین اندیشمندان اسلامی و فقهای شیعه، برخی معتقدند

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم  مقدمه سوم: تأسیس اصل در عمل به امارات ظنیه –اشکال محقق خراسانی به شیخ انصاری – بررسی اشکال محقق خراسانی   ۱۴۰۲/۱۰/۱۲     خلاصه جلسه گذشته بحث در اصل اولی در عمل به امارات ظنیه بود. عرض کردیم شیخ انصاری به ادله اربعه تمسک کرده تا اثبات کند اصل در امارات ظنیه عدم جواز عمل به ظن است. ادله ایشان را دیروز بیان کردیم از کتاب و سنت واجماع و عقل شواهدی ذکر کردند تا اثبات کنند اصل اولی، حرمت عمل به ظن و حرمت تعبد به ظن است. اشکال محقق خراسانی به شیخ انصاری این بیان از ناحیه بزرگانی مثل محقق خراسانی مورد اشکال قرار گرفته است. اساس اشکال محقق

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم  احکام عقد – مسأله ۲۱ – بخش دوم: حکم بعد التزویج – فرض سوم – کلام محقق خویی – حق در مسأله – بررسی فرق بین نکاح و غیر آن در فرض سوم      ۱۴۰۲/۱۰/۱۱             خلاصه جلسه گذشته بحث در فرض سوم بود؛ یعنی جایی که زن پس از ادعای زوجیت توسط یک مرد، ازدواج کرده لکن نتوانسته بینه اقامه کند؛ خود زن قسم نخورده و یمین را رد به مدعی کرده است؛ مدعی هم قسم خورده است. بحث در این بود که آیا ازدواج و عقد او صحیح است یا باطل؛ دو وجه ذکر شد؛ البته این دو وجه غیر از احتیاط است، چون برخی

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم مقدمه سوم: اصل اولی در عمل به امارات ظنیه – کلام شیخ انصاری ۱۴۰۲/۱۰/۱۱     مقدمه سوم مقدمه سوم از مقدمات بحث از امارات و ظنون پیرامون تأسیس اصل در عمل به امارات ظنیه است. منظور از تأسیس اصل این است که ما ببینیم ادله عامه و قواعد چه اقتضایی دارد؟ گاهی ما به سراغ ادله خاصه می‏رویم که مثلا آیه یا روایتی یا اجماع مثلا یک ظن خاصی را برای ما حجت می‏کند. اما قبل از اینکه به سراغ ادله خاصه برویم می‏خواهیم ببینیم مقتضای عمومات و اطلاقات و قواعد نسبت به عمل به امارات غیر علمیه و امارات ظنیه چیست؟ یعنی اگر ما مواجه شدیم با یک اماره ای

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم احکام عقد – مسأله ۲۱ – بخش دوم: حکم بعد التزویج – فرض سوم – اقوال – قول اول – دلیل قول اول – دلیل قول دوم – اشکال و بررسی آن       ۱۴۰۲/۱۰/۱۰                           بیان یک اشتباه عرض کردیم در بخش دوم از مسأله ۲۱، سه فرض مطرح شده است؛ فرض اول و فرض دوم را بیان کردیم و دلیل آن را توضیح دادیم. قبل از اینکه به بیان فرض سوم بپردازیم، یک اشکالی را که مرحوم آقای خویی نسبت به فرض دوم مطرح کرده‌اند، متعرض شویم و ان‌شاءالله فرض سوم را مطرح کنیم. عرض کردیم در فرض دوم بحث در

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم مقدمه دوم: امکان تعبد به ظن – ادله قائلین به امتناع تعبد به ظن – دلیل دوم ابن قبه – بررسی دلیل دوم ابن قبه – محاذیر تعبد به ظن           ۱۴۰۲/۱۰/۱۰    دلیل دوم ابن قبه دلیل اول ابن قبه مبنی بر امتناع تعبد به ظن بیان شد و مورد بررسی قرار گرفت. دلیل دوم نیز مثل دلیل اول یا یک قیاس استثنایی است به این بیان که «لو جاز العمل بخبر الواحد للزم منه تحلیل الحرام و تحریم الحلال، لکن التالی باطل فالمقدم مثله»؛ و یا می‏تواند به صورت یک قیاس شکل اول بیان شود که تعبد به خبر واحد یا تعبد به ظن یا عمل به خبر واحد و ظن

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم احکام عقد – مسأله ۲۱ – بخش اول: حکم قبل التزویج – ادله قول به جواز – دلیل اول و دوم و بررسی آنها – اشکال دیگر به قول به جواز و بررسی آن – بخش دوم: حکم بعد التزویج    ۱۴۰۲/۱۰/۰۹                            خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش اول از مسأله ۲۱ بود؛ عرض کردیم در مسأله ۲۱ دو بخش مورد اشاره قرار گرفته است؛ بخش اول، حکم قبل از تزویج است، یعنی اگر زنی می‌خواهد ازدواج کند لکن کسی ادعا کرده زوجیت او را و این زن منکر است، آیا این زن می‌تواند قبل از فصل دعوا و

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم  مقدمه دوم: امکان تعبد به ظن – ادله قائلین به امتناع تعبد به ظن – ادله ابن قبه – دلیل اول و بررسی آن   ۱۴۰۲/۱۰/۰۹     قائلین به امتناع تعبد به ظن در مقدمه دوم سخن از امکان تعبد به ظن بود. نتیجه بحث تا اینجا این شد که امکان وقوعی نسبت به تعبد به ظن وجود دارد. عرض کردیم با اینکه ادل دلیل بر امکان وقوعی وقوع شئ است، با این حال اگر ما ادله قائلین به امتناع را رد کنیم، قهرا امکان وقوعی ثابت می‏شود. بر این اساس محقق خراسانی در کفایه وجوهی را که برای امتناع تعبد به ظن ذکر شده بیان کردند. این وجوه طبق نظر

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم  موضوع شناسی: ۱. پول – تحلیل ماهیت پول- نظریه شهید صدر (قدرت خرید) – نظر بعضی از شاگردان شهید صدر و تفاوت آن با نظر شهید صدر – نظریه ارزش اسمی  ۱۴۰۲/۱۰/۰۶                               بحث در تحلیل ماهیت پول بود؛ عرض کردیم انظاری در این رابطه وجود دارد؛ ما به آراء و انظاری که جنبه رئیسی دارد و بقیه نظرات هم به آنها برمی‌گردد، می‌پردازیم (صرف نظر از تأثیراتی که در بحث ما دارد و ما بعداً رسیدگی خواهیم کرد). نظریه قدرت خرید مطرح شد؛ پیرامون برخی از ابعاد و جهات آن اشاراتی داشتیم؛ البته هنوز برخی جهات و ابعاد آن باقی

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم مقدمه دوم: امکان تعبد به ظن – اشکال محقق نایین به شیخ انصاری و بررسی آن – عدم ارتباط سخن ابن سینا درباره امکان با بحث ما – نتیجه – شرح رساله حقوق ۱۴۰۲/۱۰/۰۶       خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق خراسانی به شیخ انصاری اشکالاتی کرده‎اند، این اشکالات مورد بررسی قرار گرفت. یک اشکالی را بعضی از بزرگان به شیخ انصاری کردند و یک اشکالی را محقق نایینی به شیخ انصاری کرده‏اند. اشکال محقق نایینی به شیخ انصاری محقق نایینی می‎فرماید: سلمنا عقلاء چنین بنایی داشته باشند که در شک در امکان و استحاله بنا را بر امکان می‏گذارند و سلمنا که چنین بنایی حجت باشد، یعنی گویا آن

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم موضوع شناسی: ۱. پول – تحلیل ماهیت پول- نظریه شهید صدر (قدرت خرید) – عوامل مؤثر در قدرت خرید – نظر شهید صدر درباره ذخیره ارزش بودن پول (قدرت خرید) ۱۴۰۲/۱۰/۰۵       خلاصه جلسه گذشته بحث در تحلیل ماهیت پول بود؛ عرض کردیم انظار مختلفی در این رابطه بیان شده است. چون غرض ما بیشتر بررسی آثار فقهی کاهش ارزش پول است و می‌خواهیم ببینیم با کاهش ارزش پول، ضمان ثابت می‌شود یا نه، ناچاریم نظر فقها و مبنای آنها را در باب ماهیت پول بدانیم، که هر یک بر چه اساسی فتوا به ضمان یا عدم ضمان داده‌اند. این بحث بعدی ماست؛ الان عمدتاً آراء و انظاری که درباره ماهیت پول

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم مقدمه دوم: امکان تعبد به ظن – دلیل محقق خراسانی بر امکان – اشکال بعضی از بزرگان به محقق خراسانی – حق در مسئله ۱۴۰۲/۱۰/۰۵               خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه دوم از مقدمات سه گانه بود. یعنی امکان تعبد به ظن. بعد از اینکه معلوم شد امکان در اینجا به معنای امکان وقوعی است، بحث در دلیل بر این مطلب بود؟ مشهور گفتند که ما یقین و قطع داریم که از تعبد به ظن هیچ محال و تالی فاسدی لازم نمی‏آید. شیخ انصاری به مشهور اشکال کردند؛ محصل اشکال شیخ انصاری به مشهور این بود که ادعای قطع مبتنی بر احاطه بر همه جهات حسن