قواعد فقهیه

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم  ولایات مجعول از طرف خداوند – ۲. ولایت ائمه(ع) – دلیل دوم: روایات طایفه سوم: روایت اول، دوم، سوم و چهارم – طایفه چهارم: روایت اول، دوم و سوم – ۳. ولایت حاکم شرعی (فقیه) ۱۴۰۱/۱۰/۱۷ خلاصه جلسه گذشته فاصله‌ای بین جلسات افتاد و بحث کمی به درازا کشیده، ان‌شاءالله سریع‌تر از این بحث‌ها عبور کنیم. عرض کردیم برای اثبات ولایت در مورد ائمه معصومین(ع) به طوایفی از روایات تمسک شده است؛ دو طایفه را ذکر کردیم. طایفه اول روایاتی بود که دلالت بر تفویض امر ولایت به ائمه معصومین(ع) یا نصب آنها به این منصب داشت. طایفه دوم روایاتی بود که دلالت بر رکن بودن ولایت در دین و اینکه این یک نقش

جلسه ۱۹- PDF جلسه نوزدهم  ولایات مجعول از طرف خداوند – ۲. ولایت ائمه(ع) – دلیل اول: آیات دلیل دوم: روایات – طایفه اول: روایت دوم و سوم – طایفه دوم: روایت اول، دوم و سوم      ۱۴۰۱/۰۹/۲۶       خلاصه جلسه گذشته عرض شد طوایفی از روایات بر ولایت ائمه معصومین(ع) دلالت می‌کند. طایفه اول روایاتی است که بر تفویض ولایت و نصب ائمه دلالت دارد؛ ما از هر طایفه دو سه روایت را از باب نمونه و تیمن و تبرک نقل می‌کنیم، و الا در هر یک از این طوایف روایات متعددی وجود دارد. یک روایت را جلسه گذشته نقل کردیم که صحیحه ثعلبه ابن میمون ابی‌اسحاق النحوی بود. ادامه روایات طایفه اول روایت دوم روایت دوم،

جلسه ۱۸- PDF جلسه هجدهم ولایات مجعول از طرف خداوند – ۲. ولایت ائمه(ع) – دلیل اول: آیات دلیل دوم: روایات  ۱۴۰۱/۰۹/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در ولایات مجعول از طرف خداوند برای برخی از انسان‌ها بود. گفتیم اگر ثابت شود برخی دارای ولایت هستند، هم به حکم عقل و هم به حکم نقل تخصصاً از اصل عدم ولایت خارج می‌شود. در مورد انبیاء عرض کردیم آیات متعددی بر این مطلب دلالت می‌کند. برخی دوستان همان موقع گفتند روایت در مورد ولایت انبیاء هم بخوانید؛ من عرض کردم روایت زیاد است، ولی تقاضا داشتند که این روایات اجمالاً اشاره‌ای شود. قبل از اینکه به بحث از ولایت ائمه(ع) بپردازیم دو روایت را نقل می‌کنم. روایات دال بر ولایت پیامبر

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم  ولایات مجعول از طرف خداوند – ۱. ولایت انبیاء – دلیل اول: آیات – مراتب ولایت – دلیل دوم: روایات – ۲. ولایت ائمه(ع) – دلیل اول: آیات       ۱۴۰۱/۰۹/۱۳     مراتب ولایت بعد از بیان این مطلب که ادله اعم از آیات و روایات عمدتاً در مقام اثبات ولایت تشریعی برای انبیاء و نبی مکرم اسلام(ص) است، دانستن این نکته مهم است که ولایت دارای دو مرتبه است. البته شاید لازم بود اینها قبل از ادله به عنوان تنقیح محل بحث و نزاع مطرح شود، اما حالا این جهت خیلی مهم نیست. مرتبه اول یک مرتبه از ولایت منصب و جایگاهی است که برای شخص جعل و اعتبار شده است. مثل

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم ولایات مجعول از طرف خداوند – ۱. ولایت انبیاء – دلیل اول: آیات – ولایت تکوینی و تشریعی انبیاء  ۱۴۰۱/۰۹/۱۲     ولایت تکوینی و تشریعی انبیاء در مورد انبیاء و به خصوص نبی مکرم اسلام(ص) گفتیم دلایل متقنی بر ثبوت و جعل ولایت از طرف خداوند برای او یا آنها هستیم. قبل از اینکه این ولایت در مورد ائمه معصومین(ع) ثابت و بیان شود، توجه به این مطلب لازم است که ولایتی که برای نبی مکرم اسلام(ص) خصوصاً و سایر انبیاء عموماً ثابت است، هم ولایت تکوینی است و هم ولایت تشریعی. البته مقصود از بحث در اینجا ولایت تشریعی است. ۱. ولایت تکوینی از آنجا که بنابر اجمال و خلاصه‌گویی است، فقط

جلسه ۱۵- PDF جلسه پانزدهم ولایات مجعول از طرف خداوند – ۱. ولایت انبیاء – دلیل اول: آیات – حکومت انبیاء        ۱۴۰۱/۰۹/۰۸  خلاصه جلسه گذشته بحث ما به این نقطه منتهی شد که ولایت خداوند تبارک و تعالی، ولایت حاکم، ولایت مرشد صادق محسن و ولایت منعم فی الجمله به حکم عقل ثابت است و این احکام عقلیه حاکم بر اصل عدم ولایت احد علی احد است. گفتیم طبق این دیدگاه اصل عدم ولایت احد علی احد دو کاربرد مهم دارد. ثبوت ولایات برای غیر خداوند تبارک و تعالی صرف نظر از حکم عقل به وسیله ادله دیگر قابل اثبات است، یعنی می‌توانیم با ادله دیگر این ولایات را ثابت کنیم. ولایت خداوند کاملاً روشن است و بحثی در

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت – بررسی حکومت اصل اول – بررسی حکومت اصل دوم        ۱۴۰۱/۰۸/۲۸                         خلاصه جلسه گذشته بحثی درباره نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر مطرح کردیم و گفتیم بعضی از بزرگان معتقدند چهار حکم عقلی داریم، وجوب اطاعة الله، وجوب اطاعة المرشد الصادق، وجوب تعظیم المنعم، وجوب اطاعة الحاکم، که این بر اصل عدم ولایت حکومت دارد. البته در عبارتی می‌فرماید «نحو حکومة» و در عبارت دیگری می‌گوید حاکم بر اصل عدم ولایت است. ما می‌خواستیم

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل هشتم: آیات – اصل یا اماره بودن قاعده – ثمره اصل یا اماره بودن قاعده – نسبت سایر ولایات با عدم ولایت بر غیر ۱۴۰۱/۰۸/۱۵ دلیل هشتم: آیات دلیل هشتم بر قاعده عدم ولایت بر غیر، برخی از آیات قرآن است. به این چند آیه برای اثبات انحصار حکم در خداوند تبارک و تعالی و عدم آن برای غیر خدا، استدلال شده است. آیه اول: «إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ» ؛ انحصار حکم را در خداوند تبارک و تعالی می‌رساند. البته باید برای حکم یک معنای عام و جامعی تصویر کنیم یا حداقل آن را به معنای قدرت، سیطره و تصرف بدانیم. اگر

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم  ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل پنجم: کرامت انسان – دلیل ششم: سیره عقلا ۱۴۰۱/۰۸/۰۷ بحث در ادله و مستندات قاعده عدم ولایت بر غیر بود و اینکه ضمن اثبات این قاعده و مشروعیت و اعتبار آن، از این ادله استفاده کنیم اصل بودن یا اماره بودن این قاعده را. چهار دلیل تا اینجا ذکر شد. دلیل پنجم: کرامت انسان البته این دلیل نزدیک به برخی از ادله گذشته است. می‌تواند دلیل مستقلی هم قلمداد شود یا تعبیر دیگری از بعضی از آن ادله باشد، دلیل این است که انسان دارای کرامت است؛ این یک امر مسلم است و مبنای شریعت در همه عرصه‌ها حفظ این کرامت است؛ یعنی حتی در حوزه سیاست

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم  ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل دوم: آزادی انسان – دلیل سوم: توحید در خالقیت و مالکیت دلیل چهارم: تساوی انسان‌ها در عبودیت ۱۴۰۱/۰۸/۰۱ خلاصه جلسه گذشته عرض شد برای قاعده عدم ولایت بر غیر به چند دلیل تمسک شده که بسته به اینکه این ادله چه نوع دلیلی باشند، معلوم خواهد شد این به عنوان یک اصل است یا اماره. دلیل اول این بود که این مقتضای فطرت است و طبیعتاً هر چه که با این مخالف باشد، مردود است و لذا سلطنت و سلطه دیگران بر انسان و شئون او، برخلاف فطرت است. سؤال: منظور از فطرت یا وجدان است یا عقل عملی، شما کدام را می‌گویید و اینکه چه ضابطه‌ای

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم عدم ولایت بر غیر، اصل یا اماره – نظر فقها – ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل اول: فطرت ۱۴۰۱/۰۷/۳۰ نظر اکثر فقها در مورد اصل بودن یا اماره بودن قاعده بحث در این بود که آیا قاعده عدم ولایت بر غیر اصل است یا اماره؛ عباراتی از کتب فقهی در اینجا مورد ملاحظه قرار گرفت و معلوم شد که برخی از عبارات فقهی چندان ظهور در این ندارد که منظور اصل عملی است یا اماره؛ اما از برخی نتایجی که بر این اصل مترتب شده، می‌توانیم استفاده کنیم که اغلب گمان می‌کنند که این یک اصل عملی است؛ در مواردی که به این اصل تمسک شده ،عمدتاً جاهایی است که نسبت به

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم نسبت عدم ولایت بر غیر و سلطنت انسان بر مال و جان و حقوق خویش – تقریر اول و دوم ملازمه ثبوت ملازمه از یک طرف – عدم ولایت بر غیر، اصل یا اماره ۱۴۰۱/۰۷/۲۴    خلاصه جلسه گذشته مسأله‌ای که در جلسه گذشته مورد اشاره قرار گرفت، این بود که آیا عدم ولایت بر غیر و سلطنت مردم بر شئون خودشان، یک حقیقت را بیان می‌کنند؟ آیا اینها ترجمان یکدیگر هستند؟ آیا لازمِ جدا ناپذیر یکدیگرند یا اینکه اینها متفاوت هستند و نتیجه این تفاوت و تغایر این است که بالاخره ادله متفاوتی باید برای هر یک اقامه شود؟ قاعده سلطنت یا سلطه انسان بر جان و شئون خودش، یک ادله‌ای دارد، عدم

جلسه دوم – PDF جلسه دوم  تفاوت قواعد اصولی و فقهی – یازده معیار ۱۴۰۱/۰۷/۱۰ تفاوت قواعد اصولی و فقهی جلسه گذشته درباره اهمیت قاعده عدم ولایت بر غیر که با تعابیر مختلفی در کتب فقهی یا قواعد فقهی از آن یاد شده، مطالبی را عرض کردیم. به حسب درخواست برخی از دوستان که می‌خواستند درباره معیار قاعده فقهی و تفاوت آن با قاعده اصولی سخن گفته شود، ما وعده دادیم به اجمال در این رابطه سخن بگوییم. اگرچه تفصیلاً در ابتدای بحث اصول و در هنگام تعریف علم اصول و قاعده اصولی، بحثی را مطرح کرده‌ایم که می‌توانید به آنجا رجوع کنید؛ اما به طور خیلی خلاصه به این مسأله می‌پردازم. نظرات مختلفی درباره تفاوت و نسبت قاعده اصولی

جلسه اول – PDF جلسه اول  قاعده عدم ولایت بر غیر – بیان اهمیت قاعده ۱۴۰۱/۰۶/۱۲ قاعده عدم ولایت بر غیر قاعده‎ای که قرار است درباره آن بحث شود، قاعده عدم ولایت بر غیر است. این قاعده ممکن است به نظر بدوی چندان اهمیت نداشته باشد؛ چون اینکه کسی بر دیگری ولایت ندارد، واضح و بدیهی است و اساساً شاید در ذهن بعضی این باشد که این اصلاً قاعده فقهی نیست؛ همانطور که در بسیاری از کتاب‌های فقهی از آن تعبیر اصل عدم ولایت کسی بر دیگری شده است. لذا برخی می‎گویند این اساساً یک اصل عملی است یا چیزی شبیه به بعضی از اصولی که در فقه مورد استفاده قرار می‌گیرد، مثل اصالة اللزوم و امثال اینها. اما با