فقه معاصر

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم  بررسی فقهی – ۱. استخراج  – ادله حرمت استخراج – دلیل سوم و بررسی آن        ۱۴۰۱/۱۲/۰۳    دلیل سوم تا اینجا دو دلیل بر حرمت استخراج رمز ارز بیان شد و هر دو مورد مناقشه قرار گرفت. دلیل سوم این است: استخراج رمز ارز أکل مال به باطل است و أکل مال به باطل حرام است، پس استخراج رمز ارز حرام است. این دلیل هم متشکل از یک صغری و کبری است. کبری: کبرای این دلیل واضح و روشن است؛ یعنی حرمت أکل مال به باطل. هر چند در دلیل حرمت و آیه «لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ» بحث‌هایی وجود دارد؛ مثل اینکه منظور از باطل

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم  بررسی فقهی –۱. استخراج  –  ادله حرمت استخراج – دلیل دوم و بررسی آن      ۱۴۰۱/۱۲/۰۲       خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله حرمت استخراج رمز ارزها بود؛ یک دلیل بر حرمت استخراج ذکر شد و مورد اشکال قرار گرفت. تأکیداً و جهت یادآوری عرض می‌کنم که بحث در حکم استخراج به عنوان اولی است؛ اینکه از جهت حکم ثانوی چه اقتضائی وجود دارد، این را بعداً متعرض خواهیم شد. دلیل دوم دلیل دوم بر حرمت استخراج، قیاسی است متشکل از دو مقدمه؛ یک کبری و صغری. مقدمه اول: استخراج رمز ارز قمار محسوب می‌شود. مقدمه دوم: کبری هم معلوم است، قمار حرام است. نتیجه: استخراج رمز ارز حرام است. در

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم بررسی فقهی – ۱. استخراج  –  ادله حرمت استخراج -بررسی دلیل اول – اشکال چهارم در روایات دال بر عدم اختصاص ضرب درهم و دینار به حکومت – روایت معارض و بررسی آن     ۱۴۰۱/۱۱/۲۶    خلاصه جلسه گذشته دلیل اول بر عدم جواز استخراج رمز ارز به عنوان اولی ذکر شد و هم از جهت صغری و هم از جهت کبری مورد مناقشه قرار گرفت. در مورد کبری عرض کردیم اشکالاتی به این دلیل وارد است. سه اشکال را در جلسه گذشته بیان کردیم؛ کبری این بود که ضرب دنانیر و دراهم و انتشار پول از شئون حاکمیت و از حقوق خاصه امام و حاکم اسلامی است. بنابراین غیر از

جلسه ۳۱- PDF جلسه سی و یکم  بررسی فقهی – ۱. استخراج – ادله حرمت استخراج –  بررسی دلیل اول (بررسی صغری و کبری)      ۱۴۰۱/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد استخراج رمز ارزها فی الجمله اشکالاتی مطرح شده که البته این اشکالات عمدتاً ناظر به حکم اولی است؛ به تعبیر دیگر ادله‌ای بر عدم جواز استخراج رمز ارز اقامه شده که یک دلیل را جلسه گذشته ذکر کردیم. این دلیل متشکل از یک صغری و کبری بود؛ صغری این بود که استخراج رمز ارز، مثل ضرب درهم و دینار یا انتشار پول است. کبری هم این بود که ضرب درهم و دینار و انتشار پول حق خاص حاکم است. نتیجه اینکه استخراج رمز ارز حق حاکمیت

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام  بررسی فقهی – دو فعل مرتبط با رمز ارزها؛ استخراج و مبادله – دو گونه بحث فقهی درباره رمز ارزها؛ عنوان اولی و ثانوی- ۱. استخراج – ادله حرمت استخراج – دلیل اول ۱۴۰۱/۱۱/۱۹ بررسی فقهی بحث در مقدمات بررسی فقهی رمز ارزها به پایان رسید؛ ما هم درباره این موضوع و برخی امور مرتبط با آن مطالبی را عرضه کردیم و هم دو مقدمه مهم که نقش تعیین کننده‌ای در بررسی حکم رمز ارزها دارند، بیان شد؛ یکی درباره پول و چیستی و ویژگی‌ها و سیر تطور آن، و کمی هم درباره پول‌های امروزی مطالبی را بیان کردیم و هم درباره مال از جهت چیستی، ویژگی‌ها و بررسی تطبیقی در مورد اینکه

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم  ۲. مال – بررسی رمز ارزها از حیث تطبیق اقسام مال بر آن  ۱۴۰۱/۱۱/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در تقسیمات مختلف مال به اعتبارات مختلف و بررسی اینکه رمز ارزها از کدام یک از انواع و اقسام مال محسوب می‌شوند بود. این تقسیمات هشت‌گانه ذکر شد و اقسامی که به سبب این تقسیمات پدید می‌آیند بیان گردید. اگر بخواهیم از حیث تطبیق این اقسام بر رمز ارزها بررسی داشته باشیم، برخی از این تقسیمات به حسب همه اقسامش قابل انطباق بر رمز ارزها هستند. تطبیق تقسیم اول اینکه رمز ارز یک مال مفروز یا مشاع باشد، تا حدودی می‌توان برای آن هر دو قسم را در نظر گرفت؛ اگرچه مفروز و مشاع

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم ۲. مال – تقسیمات مال – تقسیم دوم تا هشتم  ۱۴۰۱/۱۱/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بعد از آنکه معلوم شد رمز ارزها مال محسوب می‌شوند، اکنون باید ببینیم کدام یک از اقسام مال به شمار می‌روند. از آنجا که مال دارای تقسیمات مختلف به اعتبارات گوناگون است، باید این تقسیمات را ذکر کنیم و اجمالاً اقسام را بشناسیم، آنگاه در صدد تطبیق برآییم و ببینیم رمز ارزها کدام یک از این اقسام به حساب می‌آیند. به دو تقسیم از تقسیمات مال اشاره کردیم؛ یکی تقسیم مال به مفروز و مشاع، یکی هم تقسیم مال به خصوصی، عمومی و مشترک. تقسیم سوم: مال منقول و غیر منقول تقسیم سوم تقسیم مال به منقول

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم  ۲. مال – بررسی چند شبهه درباره مالیت رمز ارزها – شبهه اول، دوم، سوم و بررسی آنها – تقسیمات مال – تقسیم اول و دوم       ۱۴۰۱/۱۱/۱۱    خلاصه جلسه گذشته بحث در برخی شبهاتی بود که پیرامون مالیت رمز ارزها یا برخی از رمز ارزها مطرح شده است؛ چون ما در مورد مال از حیث چیستی، ویژگی‌ها و برخی مصادیق آن سخن گفتیم و عرض کردیم این ویژگی‌ها بر رمز ارزها منطبق است،ولی در ادامه لازم بود به برخی از شبهاتی که در این باره وارد شده و مبنای برخی نظرات قرار گرفته، پاسخ دهیم. سه شبهه را در جلسه گذشته ذکر کردیم و پاسخ آنها را بیان کردیم. این

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم  ۲. مال – بررسی چند شبهه درباره مالیت رمز ارزها – شبهه اول، دوم، سوم و بررسی آنها      ۱۴۰۱/۱۱/۰۴                         بررسی چند شبهه درباره مالیت رمز ارزها قبل از اینکه به احکام مربوط به رمز ارزها بپردازیم، چند شبهه در مورد مالیت رمز ارزها مطرح شده که خوب است به این شبهات پاسخ دهیم. ما در مورد مال و ویژگی‌های آن و انظار مختلفی که در این باره وجود دارد مطالبی را عرض کردیم. نتیجه بحث ما این شد که آن ویژگی‌ها بر رمز ارزها منطبق است؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم رمز ارز مال محسوب می‌شود، منتهی مال اعتباری است؛ چون رمز ارز در حقیقت مجموعه‌ای از اعداد و ارقام است

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم  ۲. مال – تفاوت مال و مالیت – بررسی مال بودن رمز ارزها   ۱۴۰۱/۱۰/۲۸ تفاوت مال و مالیت بحث در مورد حقیقت مال و ویژگی‌های آن بود؛ ما چند ویژگی را برای مال ذکر کردیم و وعده دادیم درباره فرق مال و مالیت به صورت کوتاه مطلبی را عرض کنیم. مال در حقیقت اشاره به ذات شیء دارد که متصف به ارزش مبادله‌ای یا مالیت می‌شود. این ذات همانطور که گفتیم اعم است از عین یا منفعت یا یک حق یا حتی یک کلی فی الذمة. پس مال در حقیقت به ذات شیء مربوط می‌شود، مال اشاره است به ذات شیء که اعم از عین و منفعت و حق و دِین است.

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم  ۲. مال –  ویژگی‌های مال – ویژگی چهارم، پنجم و ششم – شمول مال نسبت به منافع و حقوق     ۱۴۰۱/۱۰/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد مال و ویژگی‌های آن بود، ما هم معنای لغوی و هم معنای اصطلاحی مال را ذکر کردیم و گفتیم در اصطلاح فقها مال دارای ویژگی‌هایی است؛ این ویژگی‌ها در انظار فقیهان گوناگون است. اما اگر بخواهیم با توجه به تعریفی که برای مال شده و آنچه که نزد عرف و عقلا و در اصطلاح صنوف مختلف از دانشمندان شایع است مال در نظر بگیریم، ویژگی‌هایی را برای آن می‌توانیم ذکر کنیم. سه ویژگی را جلسه گذشته بیان کردیم؛ یکی اینکه ندرت و کمیابی داشته

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم  ۲. مال – تفاوت معنای لغوی و عرفی با  معنای اصطلاحی – چند نکته در مورد مال – ویژگی‌های مال ۱۴۰۱/۱۰/۲۱ تفاوت معنای لغوی و عرفی با معنای اصطلاحی بحث در بیان چیستی مال و ویژگی‌های آن بود؛ عرض کردیم از نظر لغوی و عرفی و اصطلاحی، مال تقریباً یک معنا دارد. مال هم در اصطلاح فقها و هم نزد اهل لغت و عرف معنای واضح و روشنی دارد. لکن تنها چیزی که در شرع مورد نظر قرار گرفته، این است که از بعضی از چیزها نهی کرده و همین باعث شده برخی از اشیاء یا منافع شرعاً مال محسوب نشوند. اگر اصطلاح مال شرعی یا المال شرعاً در مقابل مال عرفاً

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم  ۲. مال – معنای لغوی – معنای عرفی – معنای اصطلاحی    ۱۴۰۱/۱۰/۲۰ مروری بر مباحث گذشته بحث مقدماتی دوم پیرامون مال از حیث تعریف و ویژگی‌ها و انطباق آن بر رمز ارزهاست. تا اینجا در مرحله موضوع‌شناسی پیرامون رمز ارز و آنچه که به نوعی به شناخت ماهیت رمز ارز کمک می‌کرد، مطالبی را عرض کردیم. بعد عرض کردیم دو مطلب مقدماتی هم باید مورد بررسی قرار گیرد. مطلب اول درباره پول بود؛ چند جلسه درباره پول و تعریف آن و چیستی و ویژگی‌های آن، تاریچخه و انواع آن بحث کردیم و سرانجام مسأله انطباق پول به معنای امروزی بر رمز ارزها را رسیدگی کردیم. ۲. مال مطلب دومی که به

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم  ۱. پول – مال اعتباری و سرمایه ۱۴۰۱/۱۰/۱۴ مال اعتباری برخی از دوستان سؤالی مطرح کردند در رابطه با مال اعتباری، چون ما گفتیم پول عبارت است از مال اعتباری؛ البته ما در مقدمه دوم به تفصیل درباره مال و مالیت اشیاء سخن خواهیم گفت، لکن چون الان صحبت از پول امروزی و اسکناس است و آن را به عنوان مال اعتباری معرفی می‌کنند، توضیح مختصری درباره مال اعتباری لازم است داده شود. مال اعتباری در مقابل مال حقیقی است؛ مال حقیقی را در جلسات بعدی توضیح خواهیم داد. منظور از مال اعتباری یعنی آنچه که از سوی دولت‌ها یا نهادهای مسئول برای رفع نیازهای اجتماعی ایجاد و اعتبار می‌شود. لذا پول

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم ۱. پول – آیا رمز ارز پول محسوب می‌شود یا خیر؟     ۱۴۰۱/۱۰/۱۳ آیا رمز ارز پول محسوب می‌شود یا خیر؟ در مباحث مربوط به رمز ارزها بعد از موضوع‌شناسی رمز ارز گفتیم برای ورود به اصل بحث، دو مقدمه مهم باید مورد تعرض قرار گیرد. مقدمه اول پیرامون پول بود؛ درباره تاریخچه پول و تطورات آن، کارکردها و وظایف پول، اهمیت و انواع آن و ویژگی‌های پول مطالبی را ذکر کردیم. مروری بر تعریف و وظایف پول بعد از این بحث مقدماتی باید ببینیم آیا رمز ارز پول محسوب می‌شود یا نه؛ این همه درباره پول بحث کردیم، می‌خواهیم ببینیم آنچه درباره پول گفته شد از معیارها و ضوابط و ویژگی‌ها و کارکردها،

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم ۱. پول – نظر برگزیده درباره چیستی پول و ادله آن ۱۴۰۱/۰۹/۳۰           خلاصه جلسه گذشته در جلسات گذشته اشاره اجمالی به آراء و نظریات مختلف در باب چیستی و ماهیت پول امروزی داشتیم؛ عرض کردیم دو دیدگاه اصلی درباره پول امروزی وجود دارد. یکی اینکه پول امروزی یک مال اعتباری محسوب می‌شود؛ البته کسانی که پول و اسکناس را مال می‌دانند، در تبیین این ماهیت و حقیقت اختلاف دارند؛ نظریات متعددی در این باره وجود دارد که اشاره اجمالی کردیم. دیدگاه دوم این بود که پول سند مال محسوب می‌شود، یعنی سندی است که براساس آن، نهاد یا دولتی متعهد می‌شود و سند تعهد یا سند دِین است؛ کسانی

جلسه ۱۸- PDF جلسه هجدهم  ۱. پول – اختلاف نظر بین صاحبان دیدگاه اول – ۱. نظریه قدرت خرید – ۲. نظریه ارزش اسمی        ۱۴۰۱/۰۹/۲۹     خلاصه جلسه گذشته عرض شد دو دیدگاه اصلی در مورد پول وجود دارد؛ یکی اینکه پول مال محسوب می‌شود، دوم اینکه پول سند مال محسوب می‌شود. به برخی از اقوال در هر دو دیدگاه اشاره کردیم؛ هم کسانی که پول را یک نوع مال می‌دانند و هم کسانی که پول را سند مال محسوب می‌کنند. البته مطلبی از قول قرضاوی نقل شد که ظاهرش این بود که این نظر، نظر خود اوست در حالی که قرضاوی نظرات غالب مذاهب اربعه اهل‌سنت را نقل کرده و اینکه آنان پول‌های کاغذی را سند

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم ۱. پول – دو دیدگاه اصلی درباره چیستی پول    ۱۴۰۱/۰۹/۲۳         خلاصه جلسه گذشته عرض شد برای شناختن ماهیت پول باید ویژگی‌هایی که برای پول ذکر شده مورد بررسی قرار گیرد. این از آن جهت دارای اهمیت است که در مباحث فقهی به خصوص باید حقیقت و ماهیت پول معلوم شود؛ صرف اطلاق عنوان پول بر یک چیز کفایت نمی‌کند. اینکه مثل سایر عناوین ما اطلاق عرفی را برای تحقق موضوع کافی بدانیم، در این مورد این چنین نیست؛ لذا یک توضیح اجمالی برای حقیقت پول لازم است. عرض کردیم بعضی از ویژگی‌هایی که برای پول ذکر شده یا اکثر آنها مورد وفاق است. عمده اختلاف در یک خصوصیت است

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم  ۱. پول – اهمیت شناخت ماهیت پول – ویژگی‌های پول – موارد اتفاق و مورد اختلاف     ۱۴۰۱/۰۹/۲۲ اهمیت شناخت ماهیت پول عرض شد پول دارای خصوصیاتی است که این خصوصیات تقریباً مورد وفاق است، لکن در بعضی موارد آن اختلاف است. ما به وظایف و کارکردهای پول اشاره کردیم؛ البته تعریف و بیان ماهیت پول چه‌بسا از دید اقتصاددانان خیلی مهم نیست، اما از دید فقه‌پژوهان و فقها دارای اهمیت است. آنچه اقتصاددانان به دنبال آن هستند، بیشتر کارکردها و وظایف پول است؛ اینکه پول چه نقشی در اقتصاد دارد و چه کارکردهایی را باید از آن انتظار داشت؛ اما اینکه این پول ـ مخصوصا پول امروزی ـ چیست و ماهیت آن کدام است،

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم  ۱. پول – وظایف پول – نظر برگزیده – پشتوانه پول  ۱۴۰۱/۰۹/۰۹   وظایف و مأموریت‌های پول در مورد پول عرض شد انواعی دارد و تاریخچه آن را هم بیان کردیم و اشاره‌ای به تعریف آن داشتیم؛ اجمالاً چیستی آن را بیان کردیم. اما پول یک وظایف و مأموریت‌هایی را بر دوش می‌کشد. شاید در اینکه وظایف و مأموریت‌های پول با همه انواعش کدام است، اتفاق نظر وجود نداشته باشد؛ برخی این مأموریت‌ها را شش مورد، برخی پنج مورد و برخی چهار مورد و برخی سه مورد و برخی حتی دو مورد دانسته‌اند؛ ولی در همه اینها وجه مشترکی وجود دارد و برخی هم سایر موارد را به این قدر مشترک برمی‌گردانند. البته دو