دروس خارج

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین دلیل اول:آیات- آیه سوم و بررسی آن- دلیل دوم: روایات- روایت اول و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۲           خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قول به جواز نظر به وجه و کفین بود. عرض کردیم به چند دلیل استناد شده برای استثناء وجه و کفین از حرمت نظر به اجنبیه. دلیل اول آیاتی از کتاب خداست؛ دو آیه و تقریب استدلال به این دو آیه ذکر شد و معلوم شد که این دو آیه به نوعی دلالت بر جواز دارد. آیه سوم آیه سوم که در ادامه آیه ۳۱ و بخشی

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین ۱۳۹۸/۱۰/۱۷           قول دوم: جواز نظر به وجه و کفین در مسأله هجدهم عرض کردیم نسبت به نظر به وجه و کفین از مرأه اجنبیه سه قول وجود دارد؛ هر سه قول را امام در متن تحریر ذکر کرده‌اند. قول اول که به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت، عدم جواز نظر به وجه و کفین بود. همه ادله‌ای که در این مقام ذکر شده مورد بررسی قرار گرفت. قول دوم، قول به جواز نظر به وجه و کفین است. قائلین به این قول هم ادله بسیاری بر جواز نظر ذکر

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل عقلی و بررسی آن – سیره و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۱۶           دلیل عقلی بعد از بررسی آیات و روایات و اجماع، نوبت به دلیل عقلی می‌رسد که برخی بر حرمت نظر به وجه و کفین اقامه کرده‌اند. برای این دلیل دو تقریب ارائه شده است. تقریب اول با ملاک لزوم دفع ضرر محتمل یا مظنون است و تقریب دوم با ملاک لزوم دفع مفسده است. تقریب اول مقدمه اول: کشف وجه و کفین و نظر به وجه و کفین مضاری دارد هم برای ناظر و هم منظور الیها. این ضررها اگر مظنون نباشد محتمل هست. بیننده

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل شانزدهم و بررسی آن – اجماع و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۱۵           درباره شهادت سردار قاسم سلیمانی قبل از شروع بحث لازم می‎دانم چند دقیقه‌ای راجع به شهادت سردار و فرمانده مخلص و محبوب مقاومت، شهید سلیمانی مطالبی عرض کنم؛ به عنوان وظیفه‌ای که بر خودم احساس می‌کنم. البته مطالب زیاد مطرح شده و پیام‌ها و بیانیه‌ها داده شده است؛ اما شاید اگر مطلبی گفته نشود، حداقل ما خودمان از این جهت احساس غبن می‌کنیم. واقع مطلب این است که خون این شهید آثار خودش را در دنیا و در عالم اسلام و ایران نشان داده است.

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- بررسی دلیل دوازدهم- دلیل سیزدهم، چهاردهم، پانزدهم و بررسی آنها ۱۳۹۸/۱۰/۱۱           خلاصه جلسه گذشته در دلیل دوازدهم روایت حماد بن عثمان مورد استناد قرار گرفت؛ تقریب استدلال به این روایت بیان شد. عرض کردیم اشکالاتی متوجه این روایت شده است؛ اشکال اول متوجه سند این روایت بود. اشکال دوم این بود که مضمون این روایت با بعضی از مبانی کلامی ما سازگاری ندارد. دو ـ سه مورد که در متن روایت ذکر شده و به نظر می‌رسد با مقام عصمت پیامبر(ص) و همچنین شأن آن بزرگوار تناسب ندارد، بیان گردید و توجیهاتی برای آن ذکر شد

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل یازدهم و بررسی آن- دلیل دوازدهم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۱۰           تا اینجا ده دلیل بر عدم جواز نظر به وجه و کفین زن نامحرم ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت. معلوم شد که هیچ یک از این ادله، حرمت نظر به وجه و کفین را اثبات نمی‌کند. دلیل یازدهم دلیل یازدهم روایت خثعمیه است که به مناسبتی قبلا آن را نقل کردیم. «ان الخثعمیة أتت رسول الله بمنی فی حجة الوداع تستفتیه و کان الفضل بن عباس ردیف رسول الله فاخذ ینظر الیها و تنظر الیه، فصرف رسول الله وجه الفضل عنها و قال

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل دهم و بررسی آن ۱۳۸۹/۱۰/۰۹           خلاصه جلسه گذشته تا اینجا نُه دلیل از آیات و روایات بر عدم جواز نظر به وجه و کفین ذکر کردیم. البته در واقع تا اینجا دو دلیل ذکر شد، یکی آیات و دیگری روایات. از آیات تقریبا چهار ـ پنج آیه ذکر شد و از روایات هم به طوایفی استناد شد. دلیل دهم: روایات دال بر لزوم تنقب از جمله روایات (که طبق ترتیبی که بیان شده، دهمین دلیل می‌شود)، روایتی است که در آن امر به تنقّب شده است؛ یعنی نقاب زدن. در صحیحه محمد بن حسن صفار

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- بررسی دلیل هفتم – دلیل هشتم و بررسی آن- دلیل نهم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۸         خلاصه جلسه گذشته دلیل هفتم بر عدم جواز نظر به وجه و کفین از اجنبیه، روایاتی است که دال بر منع از نظر الی الاجنبیه مطلقا هستند. سه روایت را خواندیم؛ یکی روایاتی که نظر را به عنوان زنای چشم معرفی کرده‌اند؛ دوم روایاتی که نظر را سهمی از سهام ابلیس قلمداد کرده‌اند؛ سوم روایاتی که نظر را موجب کاشته شدن بذر شهوت در دل آدمی دانسته‌اند. مجموع این روایات همه دلالت می‌کند بر اینکه نظر به اجنبیه جایز نیست و اطلاق

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل پنجم و بررسی آن- دلیل ششم و بررسی آن- دلیل هفتم ۱۳۹۸/۱۰/۰۷         بحث در ادله عدم جواز نظر به وجه و کفین من المرأة الاجنبیة بود. تا اینجا چهار دلیل ذکر شد که البته این چهار دلیل همه از آیات بودند.   دلیل پنجم دلیل پنجم هم آیه ۶۰ سوره نور است: «وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَن يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَن يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَّهُنَّ وَاللَّـهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ». معنای آیه این است که زنانی که سنّ و سالی از آنها گذشته و به اصطلاح پیرزن شده‌اند و دیگر امیدی

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل چهارم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۴           دلیل چهارم دلیل چهارم بر حرمت نظر به وجه و کفین زن اجنبیه آیه: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّـهُ غَفُورًا رَّحِيمًا» ، ای پیامبر به همسران و دخترانت و نیز زنان مؤمنان بگو جلباب‌های خود را بر روی خود قرار دهند؛ این کار برای اینکه شناخته نشوند و مورد آزار و اذیت قرار نگیرند بهتر است؛ خداوند غفور و آمرزنده رحیم است. توضیح آیه و شأن نزول آن در مورد این آیه بحث بسیار است. عمدتا در

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- دلیل سوم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۳         دلیل سوم بحث در دلیل سوم عدم جواز نظر به دست‌ها و صورت اجنبیه بود. دلیل سوم آیه ۳۱ سوره نور است: «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ». عرض کردیم مرحوم آقای خویی در تقریب استدلال به این آیه می‌فرماید آیه متصدی بیان دو حکم است؛ حکم اول از «لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» استفاده می‌شود. حکم دوم از «لایبدین زینتهن الا لبعولتهن» استفاده می‌شود. فرق این دو از دو جهت است: یکی اینکه در اولی لام ذکر نشده و

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- بررسی دلیل دوم- دلیل سوم ۱۳۹۸/۱۰/۰۲         خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله حرمت نظر به وجه و کفین بود. عرض کردیم به چند دلیل برای عدم جواز نظر به دست‌ها و صورت زن نامحرم و اجنبیه استدلال شده است. دلیل اول آیه غض بود که ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت؛ مشخص شد که دلالت بر حرمت نظر ندارد. دلیل دوم آیه حجاب بود، یعنی «وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ» . مستدل می‌گوید براساس این آیه هرگونه سؤال و درخواست از زنان پیامبر(ص) باید مِن وراء الحجاب باشد؛ یعنی یک

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله حرمت- دلیل اول و بررسی آن- دلیل دوم ۱۳۹۸/۱۰/۰۱         مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیه گفتیم در مسأله هجدهم در دو مقام بحث صورت می‌گیرد؛ مقام اول درباره نظر به اجنبیه فیما عدا الوجه و الکفین است. تا اینجا بحث ما درباره مقام اول بود؛ اگرچه بحث طولانی شد اما برخی از مباحثی که در مقام اول مطرح شد، بحث‌های کلی بود و اختصاص به خصوص این مسأله ندارد و در مواضع دیگری به این بحث‌ها نیازمندیم. مقام دوم درباره نظر به وجه و کفین است. عبارت امام(ره) در تحریر این است: «و

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت نظر با ریبة و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۳۰         ادله حرمت نظر با ریبه و بررسی آنها بحث در حکم تلذذ و ریبه بود؛ یعنی نظر با تلذذ و ریبه آیا حرام است یا خیر. حکم نظر با تلذذ را بررسی کردیم؛ اما نظر با ریبه چه حکمی دارد؟ گفته شد معنای ریبه خوف الوقوع فی الحرام است، یعنی نگاهی که در آن ترس از وقوع در حرام وجود دارد. این نگاه لزوماً با تلذذ همراه نیست؛ ممکن است در مواردی با نظر با تلذذ مجتمع شوند اما خودش یک عنوان مستقل است؛ نگاهی است

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- بررسی ادله اختصاص حرمت به قصد تلذذ ۱۳۹۸/۰۹/۲۶         خلاصه جلسه گذشته بعد از آنکه معنا و مفهوم تلذذ و ریبه معلوم شد، نوبت به بررسی کلی حکم حرمت نگاه با تلذذ و ریبه رسید. عرض کردیم نگاه با تلذذ بنابر ارتکاز متشرعه، اجماع و برخی از نصوص و روایاتی که در بعضی مواضع وارد شده قطعا حرام است و چه بسا در این مسأله مخالفی هم نباشد. تنها بحثی که در مورد نگاه با تلذذ مطرح شد، این است که آیا تحریم مختص به جایی است که نگاه به قصد تلذذ باشد یا اعم است.

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- بررسی کلی حرمت نظر با تلذذ و ریبة ۱۳۹۸/۰۹/۲۵           بررسی کلی حرمت نظر با تلذذ و ریبة بحث در معنا و مفهوم دو عنوان تلذذ و ریبه بود. محصّل بحث گذشته این شد که معنای تلذذ واضح و روشن است. معنای ریبه هم خوف الوقوع فی الحرام است. بر این اساس نسبت بین تلذذ و ریبه عموم و خصوص من وجه است. بعد از اینکه معنای تلذذ و ریبه مشخص شد، بحث در برخی از احکام مربوط به این دو عنوان است. ملاحظه فرمودید در مواضع مختلف گفته شده که مثلا نگاه چه با

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- معنای تلذذ و ریبة ۱۳۹۸/۰۵/۲۴           معنای تلذذ و ریبه از مقام اول بحث مطلبی باقی مانده که لازم است این مطلب هم مورد رسیدگی قرار گیرد. در مسأله هجدهم امام(ره) درباره نظر به اجنبیه به غیر از وجه و کفین، یعنی مو و سایر اعضای بدن او فرمودند نظر جایز نیست. مبنای حرمت نظر به اجنبیه هم معلوم شد. لکن در ذیل آن فرموده‌اند: «سواء کان فیه تلذذ و ریبة أم لا»، نظر به اجنبیه مطلقا حرام است، چه با تلذذ و ریبه باشد و چه بدون تلذذ و ریبه. مسأله تلذذ و ریبه

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل پنجم تا دهم ۱۳۹۸/۰۹/۲۳           خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله حرمت نظر به اجنبیه به غیر از دست و صورت بود. تا اینجا دو آیه به عنوان دلیل اول و همچنین سه دلیل دیگر برای اثبات حرمت ذکر شد. آیه اول بر مدعا دلالت نداشت؛ اما آیه دوم (آن هم بنابر تقریبی که ما بیان کردیم)، دلالت بر حرمت نظر به اجنبیه دارد. همچنین روایاتی که بر حرمت نظر به وجه و کفین مرأة دلالت می‌کند، مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد با این اخبار نمی‌توان حرمت نظر را ثابت

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل دوم: آیه ۳۱ سوره نور- سه تقریب و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۲۰         در مورد آیه ابداء زینت عرض کردیم سه تقریب برای استدلال به این آیه ذکر شده که دو تقریب مورد اشکال قرار گرفت؛ یک تقریب به نظر ما قابل استدلال و قابل قبول است. البته این مربوط به رکن اول استدلال بود. اما در مورد رکن دوم، یعنی مسأله ملازمه به هر حال هر سه تقریب به نوعی محتاج ضمیمه کردن ملازمه هستند. به همین جهت بیشتر بحث ما معطوف به رکن اول بود. گفتیم بر فرض، رکن اول استدلال را

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل مسئله ۱۸- مقام اول: نظر به اجنبیه در غیر از دست و صورت- ادله حرمت: دلیل دوم: آیه ۳۱ سوره نور- سه تقریب و بررسی آنها ۱۳۹۸/۰۹/۱۹         خلاصه جلسه گذشته در مسأله هجدهم عرض کردیم درباره نظر به اجنبیه دو مقام مورد بحث قرار می‌گیرد. مقام اول بررسی حکم نظر به اجنبیه غیر از دست و صورت است؛ مقام دوم بررسی حکم نظر به وجه و کفین است. بحث ما در مقام اول بود؛ یعنی «النظر الی الاجنبیة غیر الوجه و الکفین». در این باره گفتیم به ادله‌ای استدلال شده است؛ دلیل اول آیه ۳۰ سوره نور بود. این دلیل به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت؛ نتیجه این شد که