مقدمات تفسیر

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم روش تفسیری علمی (تنقیح موضوع بحث) ۱۳۹۳/۱۰/۷   تنقیح موضوع بحث در جلسه گذشته اجمالاً درباره جهات اهمیت بحث از روش تفسیری علمی و همچنین موضوع بحث مطالبی را عرض کردیم. آنچه امروز قصد داریم به آن بپردازیم اصطلاحات و اطلاقات متعدد تفسیر علمی است چون همان طور که اشاره کردیم مقصود کابران واژه روش تفسیر علمی یکسان نیست، این واژه را در لابلای کلمات و عبارات به معانی مختلف مشاهده می‏کنیم لذا آشنایی با این اصطلاح (روش تفسیری علمی) لازم است تا دقیقاً معلوم شود آنچه متعلق نفی و اثبات قرار می‏گیرد کدام معنا و کدام اصطلاح است. معانی تفسیر علمی معنای اول معنای اول این است که نظریه‏های علمی از قرآن استفاده

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم روش تفسیری علمی (اهمیت) ۱۳۹۳/۱۰/۰۷   روش تفسیریِ عِلمی یکی از بحثهایی که در ادامه بحث از روش‏های تفسیری مطرح می‏شود بحث از روش تفسیری علمی است. در آغاز بحث لازم است به نکاتی اشاره کنیم: وجوه اهمیت این بحث آن چه لازم است در آغاز بحث به آن اشاره شود این است که بحث از روش تفسیر علمی در شرائط کنونی یکی از مسائلی است که از چند جهت مهم است: جهت اول از یک جهت بعضی از مطالب عِلمی که در قرآن آمده به نوعی با بعضی از پدیده‏ها و کشفیات جدید بشری و قوانین به حسب ظاهر ناسازگار است و این دست‏مایه‏ای شده برای ملحدین و منکرین قرآن که ادعای تعارض

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم روش تفسیری اجتهادی  ۱۳۹۳/۰۹/۱۷   خلاصه جلسه گذشته ادله موافقین روش تفسیری اجتهادی و عقلی را ذکر و مورد بررسی قرار دادیم، به نظر می‏رسد اجمالاً این ادله می‏تواند مدعای قائلین به صحت روش تفسیری اجتهادی را اثبات کند. ادله مخالفین روش تفسیری اجتهادی دلیل اول: روایات الف) روایات عامه بعضی از روایات بر عدم جواز استفاده از عقل در مجموعه امور مربوط به دین که از جمله آنها تفسیر است، دلالت دارد؛ مثلاً در روایتی از امام سجاد (ع) وارد شده که: «ان دین الله لایصاب بالعقول»[۱]، این روایت یک روایت عام است که به طور کلی راه دسترسی به دین خدا از طریق عقل را مسدود کرده است، طبق این روایت دین

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم روش تفسیر اجتهادی ۱۳۹۳/۰۹/۱۶   خلاصه جلسه گذشته ما تا اینجا درباره روش تفسیری اجتهادی و عقلی مطالبی را عرض کردیم، نتیجه این شد که این دو روش فی‏الجمله منطبق بر هم بوده طبق بعضی از تعاریف و اصطلاحات متفاوت هم هستند. قرار بر این بود که ادله موافقان و مخالفان روش تفسیری عقلی و اجتهادی مورد بررسی قرار گیرد، البته ادله‏ای که ذکر می‏شود ناظر به تفاوتی که ما برای تفسیر عقلی و اجتهادی ذکر کردیم نیست بلکه این ادله تقریباً به صورت کلی ناظر به تفسیر اجتهادی است، یعنی آن معنای پذیرفته شده برای تفسیر اجتهادی که به نوعی منطبق بر تفسیر عقلیِ مصطلح است موضوع، موافقت و مخالفتِ موافقان و مخالفان

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم روش تفسیری اجتهادی ۱۳۹۳/۰۸/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره تعریف روش تفسیری اجتهادی بود، عرض کردیم در قدم اول باید معنای روش اجتهادی معلوم شود و اینکه آیا روش اجتهادی همان روش تفسیری عقلی است یا با هم تفاوت دارند؟ گفتیم در اصطلاح مشهور روش اجتهادی عبارت است از استفاده از نیروی فکر و عقل و اندیشه به عنوان ابزاری برای کشف مقاصد خداوند متعال در آیات قرآن، این اصطلاح اگر پذیرفته شود و نقش عقل را محدود به همین مقدار بدانیم طبیعتاً روش تفسیری عقلی طبق این اصطلاح یک دامنه محدودتری پیدا می‏کند و این دو (روش اجتهادی و عقلی) مساوی و مساوق هم خواهند بود اما گفتیم شاید نتوانیم به

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم روش تفسیری اجتهادی ۱۳۹۳/۰۸/۲۵   خلاصه جلسه گذشته در بحث از روش‏های تفسیری عرض کردیم دو روش تفسیری اصلی وجود دارد؛ یکی روش تفسیری نقلی (مأثور) دوم روش تفسیری عقلی. روش تفسیری نقلی در واقع شامل تفسیر آیات به آیات و آیات به روایات (نزد شیعه) و تفسیر آیات به آیات و روایات و نظر صحابه و تابعین (نزد اهل سنت) می‏شود. البته تفسیر نقلی از آنجا که نزد شیعه بیشتر تأکید بر روایات شده بعضاً به معنای خاصش به تفسیر روایی هم شهرت پیدا کرده است. رأی صحابه و تابعین به نظر ما (شیعه) در تفسیر دخالتی ندارد، بلکه آنچه نزد ما معتبر است بیانی است که از پیامبر (ص) در رابطه با

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سي و يكم ادله قرینه بودن روایات برای تبیین آیات قرآن ۱۳۹۰/۰۳/۰۸   اهمیت روایات در تفسیر قرآن به مناسبت بحثی که ما در امکان تفسیر قرآن و جواز تفسیر قرآن مطرح کردیم مختصری درباره اهمیت روایات در تفسیر قرآن اشاره می­کنیم؛ یعنی روایات به عنوان قرائن ناپیوسته آیات قرآن در تفسیر بسیار مهم هستند. در تقسیم بندی قرائن تفسیر قرآن، تقسیماتی ذکر کرده­اند که ما فعلاً راجع به آن بحث نمی­کنیم؛ مثلاً در یک تقسیم بندی، قرائن قرآن تقسیم می­شوند به قرائن لفظی و غیرلفظی، در تقسیم دیگری که در عرض این تقسیم قرار دارد می­گویند قرائن آیات قرآنی یا پیوسته است و یا غیر پیوسته و به حسب تداخلی که این تقسیمات پیدا

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سي ادله قائلین به عدم جواز تفسیر برای غیر معصومین(ع) ۱۳۹۰/۰۳/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در مورد جواز تفسیر قرآن برای غیر معصومین(ع) بود، بعد از اینکه امکان تفسیر ثابت شد نوبت رسید به اینکه آیا شرعاً مجاز به تفسیر هستیم یا نه؟ یعنی از شرع دلیل بر این مسئله وجود دارد یا نه؟ در مورد جواز تفسیر عرض کردیم جمعی قائلند به اینکه تفسیر قرآن برای غیر معصومین(ع) جایز نیست، در مقابلِ اکثریت قریب به اتفاق علماء شیعه و سنی، جمع قلیلی از اخباریون شیعه معتقدند به عدم جواز تفسیر قرآن برای غیر معصومین(ع)، ادله­ای را از روایات اقامه کردند برای اینکه تفسیر برای غیر معصومین جایز نیست چند دسته روایات بود

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بيست و نهم ادله قائلین به عدم جواز تفسیر برای غیر معصومین(ع) ۱۳۹۰/۰۲/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بعد از بحث از امکان تفسیر که گفتیم امکان تفسیر وجود دارد به بحث جواز تفسیر رسیدیم؛ یعنی آیا تبیین معانی آیات و کشف مدالیل و مقاصد آیات فقط مختص به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است یا اینکه دیگران هم مجاز به تفسیر هستند؟ البته این تفسیری که از جواز آن بحث می­کنیم تفسیر منطبق بر قواعد و اصول و ضوابط معین می­باشد نه تفسیر بی ضابطه، پس موضوع نزاع و بحث این است که آیا ما شرعاً مجاز به تفسیر هستیم یا نه؟ عرض کردیم در این رابطه دو قول وجود دارد: اکثریت قریب به اتفاق علماء

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بيست و هشتم بررسی قول به عدم امکان تفسیر معظم آیات قرآن ۱۳۹۰/۰۲/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در رابطه با عدم امکان تفسیر قرآن دو ادعا وجود دارد: ادعای اول این بود که تفسیر آیات قرآن رأساً ممکن نیست و ادعای دوم اینکه تفسیر بخش اعظم آیات قرآن ممکن نیست، ما ادعای اول را در جلسه گذشته مورد بررسی قرار دادیم ادله و اشکالات آن را بیان کردیم. عدم امکان تفسیر معظم آیات قرآن ادعای دوم این است که ما نمی­گوییم همه آیات قرآن امکان تفسیر ندارند بلکه بخش زیادی از آیات قرآن قابل تفسیر نیستند. دلیل دلیل این مدعا وجود آیات متشابه در قرآن است که به اعتقاد این مدعی بیشتر آیات