کاهش ارزش پول و بررسی آثار فقهی آن

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم موضوع شناسی: ۱. پول – مثلی یا قیمی بودن پول – تفاوت پول حقیقی و اعتباری از جهت آثار شرعی – ۱. ربا – ۲. احکام صرف – ۳. زکات – ۴. ضمان   ۱۴۰۳/۰۲/۲۵         خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا پول به‌ویژه پول‌های امروزی که شامل اسکناس کاغذی، پول‌های تحریری و پول‌های الکترونیکی می‌شود، مثلی است یا قیمی؟ مقدمتاً درباره تعریف مثلی و قیمی و انظار مختلف در این باره مطالبی را بیان کردیم و یک ضابطه‌ای برای مثلی و قیمی ذکر شد. تفاوت پول حقیقی و اعتباری از جهت آثار شرعی برای اینکه ببینیم پول به‌ویژه پول امروزی که اعتباری است، مثلی محسوب می‌شود

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم  موضوع شناسی: ۱. پول – مثلی یا قیمی بودن پول – تفاوت پول‌های قدیمی و جدید – ماهیت پول‌های جدید و قدیم متفاوت‌اند یا خیر؟   ۱۴۰۳/۰۲/۱۹ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای اینکه محل نزاع در این بحث که پول یک حقیقت مثلی است یا قیمی، روشن شود، باید انواع پول را که در آنها اختلاف شده از این جهت، معین کنیم. تقریباً از پنج نوع پولی که از ابتدا تا امروز پدید آمده، معلوم شد که حداقل دو نوع مورد اختلاف نیست؛ قدر متیقن این است که پول کالایی و پول فلزی طلا و نقره مثلی است. در مورد اسکناس‌های کاغذی که پشتوانه طلا و نقره داشتند هم مشهور معتقد

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم موضوع شناسی: ۱. پول – مثلی یا قیمی بودن پول – تنقیح موضوع بحث   ۱۴۰۳/۰۲/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در مثلی بودن یا قیمی بودن پول بود؛ ما انظار و آراء فقها را درباره تعریف مثلی و قیمی بیان کردیم و اجمالاً ضابطه و معیاری که می‌تواند مورد قبول قرار بگیرد، بیان کردیم. این مقدمه‌ای برای ورود به این بحث است که آیا پول مثلی است یا قیمی. تنقیح موضوع بحث مطلب دیگری که لازم است که به آن پرداخته شود، تنقیح موضوع بحث است؛ ما وقتی می‌گوییم پول مثلی یا قیمی است، منظور چه پولی است و اختلاف در کدام یک از انواع پول است؟ به عبارت دیگر نسبت به بعضی

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم موضوع شناسی: ۱. پول – مثلی یا قیمی بودن پول – نظر امام(ره) درباره تعریف مثلی و قیمی – دسته‌بندی نظرات درباره تعریف مثلی و قیمی – حق در مسأله     ۱۴۰۳/۰۲/۱۱       نظر امام(ره) درباره تعریف مثلی و قیمی در جلسه گذشته به انظار فقها درباره تعریف مثلی و قیمی اشاره‌ای داشتیم؛ بیش از ده نظر را در این رابطه ذکر کردیم، هم از قدما و هم از متأخرین. امام(ره) در مورد مثلی و قیمی ضمن اینکه یک تعریفی را ارائه می‌دهند، نکاتی را هم ذکر می‌کنند. ایشان می‌فرماید: مالیت اشیاء ناشی از رغبت مردم به آن اشیاء است، و رغبت مردم به اشیاء هم تابع خواص و منافع

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم موضوع شناسی: ۱. پول – مثلی یا قیمی بودن پول – ادامه کلام شیخ انصاری – انظار سایر فقها ۱۴۰۳/۰۲/۰۵                                خلاصه جلسه گذشته بحث در تعریف مثلی و قیمی بود؛ عرض کردیم مرحوم شیخ شاید مفصل‌ترین مطالب را نسبت به پیش از خودش در این رابطه مطرح کرده؛ ابتدا تعریف مشهور از قیمی و مثلی را بیان کرده و علی‌رغم توضیحاتی که در مقام اصلاح این تعریف ارائه کرده است، اما خود ایشان هم نسبت به این تعریف اشکالاتی ایراد کرده‌اند. بعد فرمود علی‌رغم عرفی بودن مفهوم مثلی و قیمی و اشکالات تعریف مشهور، از آنجا که

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم موضوع شناسی: ۱. پول – مثلی یا قیمی بودن پول – تعریف مثلی و قیمی – کلام شیخ انصاری -۱. تعریف مشهور – ۲. تفسیر شیخ از تعریف مشهور – ۳. اشکالات شیخ به تعریف مشهور ۱۴۰۳/۰۲/۰۴   خلاصه جلسه گذشته یکی از بحث‌هایی که درباره پول لازم است مورد رسیدگی قرار بگیرد، این است که آیا پول مثلی است یا قیمی؛ ما دیدگاه‌های پنج‌گانه درباره مثلی بودن یا قیمی بودن پول را در جلسه گذشته ذکر کردیم. حالا باید ببینیم حق در مسأله کدام است و آیا پول امروزی و پول اعتباری و اسکناس کاغذی و حتی پول تحریری، آیا مثلی محسوب می‌شود یا قیمی؟ تعریف مثلی و قیمی برای اینکه

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم موضوع شناسی: ۱. پول – پول مال حقیقی است یا اعتباری؟ سخن برخی از فضلا و بررسی آن – نتیجه     ۱۴۰۲/۱۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا پول مال حقیقی است یا اعتباری؛ بعد از فراغ از اینکه پول‌های امروزی کالا محسوب نمی‌شوند و مال هستند، سند مال هم به حساب نمی‌آیند، اکنون بحث در این است که آیا مال حقیقی هستند یا مال اعتباری. به تبع بحث از حقیقی بودن یا اعتباری بودن پول، این بحث مطرح می‌شود که آیا مالیت پول حقیقی است یا اعتباری. عرض کردیم اغلب کسانی که پول را مال دانسته‌اند معتقدند پول مال حقیقی است و مالیت آن را هم حقیقی می‌دانند.

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم موضوع شناسی: ۱. پول – نفی کالا بودن پول – پول مال حقیقی است یا اعتباری؟   ۱۴۰۲/۱۲/۱۵ مروری بر مباحث گذشته در بحث‌هایی که مقدمةً قبل از ورود به اصل بررسی آثار فقهی کاهش ارزش پول و ضمان یا عدم ضمان نسبت به این مسأله داشتیم، گفتیم مطالبی را باید مورد بررسی قرار بدهیم. یک بحث درباره پول بود. عرض کردیم باید ببینیم ماهیت و حقیقت پول چیست و کارکردهای آن کدام است، چه تطوراتی را پشت سر گذاشته، اینها بحث‌هایی بود که اجمالاً پیرامون پول مطرح شد. آخرین بحث این بود که آیا پول مال است یا سند مال؛ نتیجه این شد که پول مال است و نه سند مال. نفی

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم موضوع شناسی: ۱. پول – ویژگی‌های مال – تفاوت مال و مالیت و مؤید آن – بررسی مال بودن پول – ۱. از زاویه تطبیق ویژگی‌های مال – ۲. از زاویه کارکردهای پول         ۱۴۰۲/۱۰/۲۷          خلاصه جلسه گذشته بحث به فرق مال و مالیت رسید؛ ارتباط این بحث هم با موضوع اصلی درس این است که ما پول را از ابعاد مختلف تجزیه و تحلیل کنیم. یکی از ابعادی که درباره پول باید رسیدگی شود، این است که پول مال است یا سند مال؛ و اگر مال است، مالیت آن اعتباری است یا حقیقی؟ ما ویژگی‌های مال را ذکر کردیم؛ گفتیم برای اینکه یک چیزی مال باشد، حداقل دو ویژگی

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم  موضوع شناسی: ۱. پول – ویژگی‌های مال – ویژگی دوم – بررسی سایر ویژگی‌ها – نکته         ۱۴۰۲/۱۰/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در حقیقت پول از ابعاد مختلف بود؛ از یک بُعد که ماهیت پول و حقیقت آن چیست، به انظار و آرائی اشاره شد؛ سه نظریه ذکر کردیم. جهت دیگر درباره پول این بود که آیا مال محسوب است، سند است یا کالاست. به این منظور درباره حقیقت مال و ویژگی‌های آن، بحثی را شروع کردیم و البته به دنبال آن باید یک اشاره‌ای به مالیت داشته باشیم؛ چون این بحث هم در مورد پول مطرح است که آیا مالیت آن حقیقی است یا اعتباری؛ این مهم است. یعنی ما

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم موضوع شناسی: ۱. پول – تعریف مال – نظر چند تن از فقها – ویژگی‌های مال – چند نکته – ویژگی اول    ۱۴۰۲/۱۰/۲۰           خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم پول از جهات مختلف نیازمند بررسی است؛ تا اینجا برخی از جهات مرتبط با پول را بررسی کردیم، هم تعریف و هم سیر تطور آن و هم ماهیت پول را؛ یکی از جهاتی که باید در مورد پول بررسی شود، این است که پول مال است و مالیت دارد یا نه؛ آیا کالاست یا سند است؟ برای این منظور لازم است مقدمتاً مال را تعریف کنیم و ویژگی‌های آن را بیان کنیم. گفتیم اهل لغت مال را چگونه تعریف می‌کنند؛

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم موضوع شناسی: ۱. پول – تعریف مال – مال در لغت و اصطلاح – نظر چند تن از فقها  ۱۴۰۲/۱۰/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در یکی از مقدمات موضوع اصلی بحث «کاهش ارزش پول و آثار فقهی آن» بود. ما درباره ماهیت پول و انظاری که در این رابطه وجود دارد، چند جلسه‌ای سخن گفتیم؛ عمدتاً سه نظریه درباره ماهیت پول ارائه شده است: نظریه قدرت خرید، نظریه ارزش اسمی و نظریه سند کالا. البته در ادامه حتماً به ابطال برخی از این نظرات مخصوصاً نظر سوم خواهیم پرداخت. تعریف مال مسأله‌ای که در ادامه بحث مربوط به پول لازم است مورد رسیدگی قرار گیرد، این است که پول و اسکناس‌های

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم  موضوع شناسی: ۱. پول – تحلیل ماهیت پول- نظریه سوم: سند کالا – دیدگاه شهید بهشتی- دیدگاه شهید مطهری   ۱۴۰۲/۱۰/۱۲              خلاصه جلسه گذشته بحث در ماهیت پول بود؛ گفتیم انظار مختلفی پیرامون ماهیت پول ذکر شده است. اگرچه ما این انظار را عمدتاً از منظر علما و فقها بیان می‌کنیم، به دلیل اینکه بحث اصلی ما یعنی بررسی ضمان و جبران کاهش ارزش پول، در محدوده فقه مطرح می‌شود، اما این انظار و مبانی درباره ماهیت پول ریشه در آراء و نظریات اقتصاددانان و علمای این فن دارد. ما خیلی به سراغ ریشه‌های این انظار نرفتیم؛ تا اینجا گفتیم در بین اندیشمندان اسلامی و فقهای شیعه، برخی معتقدند