رجال و درایه – سال 90 – 89

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سي و سوم اشکال بر دلیل دوم و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۳/۰۲   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث ما در مورد اعتبار روایات تهذیبین تا اینجا این شد که دلیل اول قائلین به اعتبار روایات این دو کتاب از سه اشکالی که نسبت به این دلیل مطرح شده بود مصون مانده است، سه اشکال مطرح شد که هر سه اشکال پاسخ داده شد. نتیجه بحث این شد که اگر شیخ طوسی روایتی را نقل کند که ضعیف باشد تارةً در مقام رفع تعارض است که روایتی را ضعیف می­داند و آن را طرح می­کند چون بالاخره یا باید بین دو روایت جمع شود یا یکی بر دیگری ترجیح داده شود، در مقایسه دو روایت طبیعتاً یکی

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سي و دوم اشکال بر دلیل دوم و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۳۱   تا اینجا دو اشکال از اشکالات مربوط به دلیل اول که برای اعتبار روایات تهذیبین اقامه شده بود بیان شد. اشکال سوم دلیل دوم این بود که خود شیخ طوسی اعتراف کرده به اینکه روایات موجود در تهذیبین را از کتب معروفه و اصول مشهوره اخذ کرده و این اعتراف به معنای صحت جمیع روایات تهذیبین است، اشکال شده که در مقابل این بیان و اعتراف(بر فرض صحت آن)، خود شیخ طوسی در مواضعی از دو کتاب تهذیب و استبصار تصریح می­کند که این روایت ضعیف است، حال مسئله این است که در مواضعی خود شیخ طوسی تصریح به ضعف روایت کرده در

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سي و يكم اشکال دوم بر دلیل اول و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که برای اعتبار روایات تهذیبین دو دلیل اقامه شده است، بحث ما در دلیل اول بود که شیخ طوسی اعتراف کردند به اینکه روایات این دو کتاب را از اصول مورد اعتماد اخذ کرده­اند، این دلیل مورد اشکال واقع شده، اشکال اول این دلیل را در جلسه گذشته عرض کردیم و پاسخ آن را هم ذکر کردیم، نتیجه دلیل اول این شد که ما می­توانیم از مجموع کلمات شیخ طوسی استفاده بکنیم که ایشان به این مضمون اعتراف کرده­اند که روایات این دو کتاب را از کتب و اصول معروفه و مشهوره اخذ کرده­اند ولو اینکه صراحتاً

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سي ام ادله اعتبار روایات تهذیبین و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۲۴   اعتبار روایات تهذیبین بعد از مقدماتی که راجع به دو کتاب تهذیب و استبصار شیخ طوسی بیان شد نوبت می­رسد به بحث از اعتبار این دو کتاب و اینکه آیا روایات کتاب تهذیب الاحکام و استبصار شیخ طوسی حجیت و اعتبار دارند یا نه؟ در مورد اعتبار و حجیت همه روایات این دو کتاب مثل دو کتاب قبلی(کافی و من لایحضره الفقیه) دو قول وجود دارد: الف) قول اول این است که همه روایات تهذیبین صحیح و معتبرند. ب) قول دیگر این است که نمی­توانیم مدعی شویم همه روایات تهذیبین معتبرند. ثمره این اختلاف هم همانطوری که کراراً بیان شد در لزوم و عدم

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بيست و نهم نکاتی در مورد تهذیبین ۱۳۹۰/۰۲/۱۲   قبل از بررسی اعتبار روایات تهذیبین نکاتی را در مورد این دو کتاب عرض می­کنیم و سپس به بررسی اعتبار روایات این دو کتاب؛ یعنی تهذیب و استبصار می­پردازیم. نکته اول نکته اول اینکه نحوه ذکر اسناد در این دو کتاب یکسان است ؛ به این معنا که شیخ به طور کلی در این دو کتاب در بعضی از روایات همه سند را ذکر کرده و در بعضی از روایات ابتداء سند را حذف کرده که برای مشخص شدن سند باید به بخش مشیخه رجوع کرد؛ یعنی در واقع شیخ طوسی(ره) دو روش کتاب کافی و من لایحضره الفقیه را تلفیق کرده است چون عرض کردیم

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بيست و هشتم آشنائی با تهذیب و استبصار ۱۳۹۰/۰۲/۱۰   آشنایی با تهذیب و استبصار کتاب تهذیب قبل از بحث از اعتبار کتاب تهذیب الاحکام و استبصار مطالبی را راجع به ویژگی­ها و امتیازات این دو کتاب عرض می­کنیم، در رابطه با کتاب تهذیب الاحکام عرض کردیم این کتاب در واقع شرح کتاب مقنعه شیخ مفید می­باشد لذا ترتیب ابواب آن مثل ترتیب کتاب مقنعه است که از کتاب طهارت شروع می­شود و به کتاب ارث و حدود و دیات ختم می­شود، تعداد کتب تهذیب الاحکام ۲۳ کتاب است و ۳۹۳ باب دارد البته گرچه کتاب حدود و دیات و ارث در تهذیب مجموعاً تحت عنوان یک کتاب ذکر شده اما در کتب متأخرین این

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بيست و هفتم شرح حال شیخ طوسی ۱۳۹۰/۰۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته محصّل بحث ما درباره کتاب کافی و من لایحضره الفقیه این شد که روایات این دو کتاب از نظر ما معتبر و قابل اعتماد است، ادله و شواهدی را که بر این مدعا ذکر شده بود اشاره کردیم، اشکالاتی را هم که در مورد اعتبار این دو کتاب وارد شده بود ذکر کردیم و جواب دادیم، دو کتاب دیگر باقی مانده که متعلق به مرحوم شیخ طوسی است، طبق روالی که در رابطه با بقیه کتب داشتیم اینجا هم ابتداءاً یک معرفی اجمالی از خود مؤلف این دو کتاب و ویژگی­های آن­ها عرض می­کنیم و بعد به بحث اصلی می­پردازیم. شرح حال شیخ

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بيست و ششم اعتبار روایات من لایحضره الفقیه ۱۳۹۰/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که قائلین به عدم صحت جمیع روایات کتاب من لایحضره الفقیه مطرح کرده بودند. دو دلیل توسط قائلین به صحت ذکر شده بود که این دو دلیل مورد اشکال واقع شد، اشکال بر دلیل اول هم دو تا بود، اصل دلیل اول قائلین به صحت این بود که خود شیخ صدوق به صحت و حجیت روایات من لایحضره الفقیه تصریح کرده است دو اشکال بر این دلیل وارد شد، اشکال اول این بود که درست است که شیخ صدوق صراحتاً صحت روایات را بیان کرده اما این روایات طبق مبنای خود او صحیح است و لزوماً به این

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بيست و پنجم اعتبار روایات من لایحضره الفقیه ۱۳۹۰/۰۱/۲۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دو دلیل بر صحت جمیع روایات من لایحضره الفقیه اقامه شده، بر دلیل اول دو اشکال وارد کرده بودند، اشکال اول این بود که تصریح شیخ صدوق در مقدمه کتاب من لایحضره الفقیه به صحت جمیع روایات من لایحضره الفقیه بر طبق مبنای خودش می­باشد و این لزوماً به این معنا نیست که روایات من لایحضره الفقیه نزد ما هم صحیح تلقی بشود. پاسخ اشکال اول در صورتی این اشکال وارد است که ما ندانیم شیخ صدوق به وثاقت روات اهمیت می­داده؛ یعنی صرف اعتراف به صحت روایات من لایحضره الفقیه بدون دانستن این جهت که شیخ صدوق به وثاقت

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بيست و چهارم اعتبار روایات من لایحضره الفقیه ۱۳۹۰/۰۱/۲۰   بحث رسید به اعتبار کتاب من لایحضره الفقیه، در انتساب کتاب من لایحضره الفقیه به شیخ صدوق تردیدی نیست کسانی مثل شیخ طوسی [۱] و سید بن طاووس [۲] تصریح کرده­اند به اینکه مؤلف کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق است، لذا از این جهت تردیدی نیست و بخاطر اهمیتی که این کتاب داشته نسخه­های قدیمی متعددی هم از این کتاب در کتابخانه­های مختلف موجود است اما بحث عمده در مورد اعتبار روایات من لایحضره الفقیه است. اقوال در اعتبار روایات من لایحضره الفقیه قول اول قول اول این است که کلیه روایات من لایحضره الفقیه صحیح است، قائلین به این قول دو دلیل بر

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بيست و سوم مشیخه کتاب فقیه ۱۳۸۹/۱۲/۲۱   مشیخه کتاب فقیه قبل از ورود به بحث از اعتبار کتاب من لا یحضره الفقیه بحثی باقی مانده که این را هم را عرض می­کنیم و بعد وارد بحث از اعتبار روایات من لا یحضره الفقیه می­شویم . وجه تسمیه همانطور که سابقاً هم اشاره کردیم در آخر کتاب من لا یحضره الفقیه بخشی است به نام مشیخه، مَشیخه به کسر شین، اسم مکان است از شیخ و شیخه به معنای مَسنده؛ یعنی محل ذکر شیوخ و اسناد، مَشیَخه به سکون شین و فتح یاء، جمع شیخ مثل شیوخ و مشایخ است، پس ما یک مَشیخه داریم و یک مَشیَخه، چرا به آن بخشی که در آخر

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بيست و دوم خصوصیات کتاب من لا یحضره الفقیه ۱۳۸۹/۱۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته شرح حال مرحوم شیخ صدوق و بعضی از بخش­های مهم شخصیت ایشان بحثی بود که در جلسه گذشته به آن پرداختیم، همچنین به مشایخ و شاگردان و کتبی که مرحوم شیخ صدوق تألیف نموده اشاره کردیم و در پایان هم راجع به کتاب من لایحضره الفقیه و انگیزه­ی شیخ صدوق از تدوین و نگارش این کتاب اشاره­ای داشتیم، قبل از اینکه به اصل بحث یعنی اعتبار کتاب من لایحضره الفقیه بپردازیم همان­طور که درباره­ی کتاب کافی گذشت به بعضی از ویژگی­های کتاب من لایحضره الفقیه اعم از ویژگی­های متنی و ویژگی­های سندی اشاره می­کنیم. خصوصیات متنی من لایحضره الفقیه خصوصیت اول

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بيست و يكم شرح حال شیخ صدوق ۱۳۸۹/۱۲/۱۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در اعتبار کتب اربعه بود بحث ما در اعتبار کتاب کافی تمام شد. نوبت می­رسد به کتاب من لایحضره الفقیه که متعلق به ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق است که به عنوان رئیس­المحدثین یا شیخ­المحدثین هم شناخته می­شود قبل از اینکه به ارزیابی کتاب من لایحضره الفقیه از حیث اعتبار و عدم اعتبار روایات آن بپردازیم اجمالی از شرح حال و زندگی شیخ صدوق را بیان می­کنیم. شرح حال شیخ صدوق علی بن حسین بن بابویه قمی پدر شیخ صدوق از فقها و محدثین شیعه در عصر غیبت صغری بود، معروف است با دختر

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بيستم جمع بندی بحث اعتبار روایات کافی ۱۳۸۹/۱۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد اعتبار روایات کافی تقریباً تمام شد و اگر خواسته باشیم یک جمع بندی از این بحث داشته باشیم می­توانیم بگوییم که روایات کافی مورد اعتماد است چون ما اشکالاتی را که نسبت به اعتبار روایات کافی مطرح شده بود پاسخ دادیم و مجموعه پاسخی که به این اشکالات دادیم به ضمیمه اینکه ما در مسئله­ی حجیت خبر واحد قائل به اعتبار خبر موثوق الصدور هستیم باعث صحت روایات کافی می­شود. تکمله بحث اعتبار روایات کافی بحث اعتبار روایات کافی را با تذکر دو نکته مهم تکمیل می­کنیم: ۱ ـ حجیت خبر موثوق الصدور در حجیت خبر واحد دو مبنا وجود

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم بررسی اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۱/۳۰   بررسی احتمال دوم بحث ما رسید به پاسخ به احتمال دوم از اشکال دوم که به اعتبار روایات کافی شده بود، اشکال دوم این بود که اگرصحت در مورد روایات کافی به این معنا باشد که روایات با وجود قرائن دیگری صحیح باشند یعنی فی نفسها واجد شرائط حجیت نباشند اما به اعتبار وجود قرائنی ما قائل شویم به اینکه روایات کافی صحیح است این احتمال یعنی صحت به جهت وجود قرائن ولو اینکه راویان این روایت ضعیف باشند فی نفسه ممکن است و هیچ بعدی ندارد که روایتی به دلیل وجود قرائنی صحیح باشد اما مستشکل می­گوید: اولاً: این خیلی بعید است که همه این

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم بررسی اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار روایات کافی دو اشکال شده بود که این دو اشکال را عرض کردیم. اشکال اول پاسخ داده شد، عمده­ترین دلیل اعتبار کافی اذعان خود مرحوم کلینی به صحت روایات کافی بود که در مورد دلالت عبارت ایشان بر مدعا اشکالی شد و شواهدی هم بر آن اشکال ارائه گردید که ما، هم به آن اشکال و هم به آن شواهد پاسخ دادیم. اشکال دوم بر اعتبار روایات کافی این بود که در اِخبار کلینی به صحت روایات کافی، در معنای صحت دو احتمال است: احتمال اول: صحت به این معنا است که روایات کتاب کافی بخاطر وثاقت رُوات آنها فی

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم بررسی اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۰/۲۷   خلاصه جلسه گذشته در بحث از دلالت عبارت مرحوم کلینی بر صحت روایات کافی به این نتیجه رسیدیم که ظاهراً در دلالت خود این عبارت بر مدعا مشکلی وجود ندارد، نوبت رسید به قرائنی که مرحوم آقای خوئی بر عدم دلالت عبارت مرحوم کلینی بر مدعا ذکر کردند، ایشان به فرمایش آقای مامقانی شواهدی را ضمیمه کرده­اند که تأکید بکنند به اینکه عبارت کلینی دلالت بر صحت همه روایات کافی ندارد، چهار شاهد را مرحوم آقای خوئی ذکر کردند که در ذیل به بررسی آنها می­پردازیم. بررسی شاهد اول شاهد اول این بود که مرحوم کلینی در کتاب کافی روایات زیادی را از غیر معصومین نقل

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۰/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که در مورد اعتبار روایات کافی مطرح شده ، عمده­ترین دلیل اعتبار روایات کافی اذعان مرحوم کلینی به صحت روایات کافی بود که در مقدمه کتاب این عبارت ذکر شده، لکن در مورد دلالت عبارت مرحوم کلینی بر مدعا یعنی صحت روایات کافی و اعتبار این روایات اشکالاتی مطرح شده که یک اشکال را مرحوم مامقانی مطرح کرده­اند و قرائن و شواهدی هم مرحوم آقای خوئی بر این مسئله ذکر کرده­اند که در جلسه گذشته به آنها اشاره کردیم و معلوم شد که عبارت مرحوم کلینی بر مدعا دلالت ندارد این اشکال اول بود. اشکال دوم بر اعتبار کافی سلّمنا

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم اعتبار کتاب کافی ۱۳۸۹/۱۰/۲۰   اعتبار کتاب کافی در مورد اعتبار روایات کافی دو دیدگاه وجود دارد: دیدگاه اول بعضی بر این باورند که همه روایات کتاب کافی صحیح و قطعی الصدور هستند. دیدگاه دوم بعضی معتقدند کتاب کافی در عین اتقان و استحکامی که دارد اما درعین حال مشتمل بر روایات ضعیف السند هم می­باشد و ما نمی­توانیم ادعا بکنیم که همه روایات کافی صحیح هستند. نکته: اگر معتقد به صحت تمام روایات کافی باشیم روایات کافی نیاز به بررسی سند ندارند اما اگر معتقد باشیم که به جهت ضعف­هایی که در روایات کتاب کافی وجود دارد نمی­توان گفت که تمام روایات کافی صحیح و قطعی الصدور هستند، در این صورت روایاتی که

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم خصوصیات مربوط به متن کافی ۱۳۸۹/۱۰/۱۸   یک مطلب دیگر در مورد معرفی اجمالی کتاب کافی باقی مانده که بعد از بیان آن وارد بحث اصلی مربوط به کتب اربعه می­شویم که بحث از اعتبار کتب اربعه می­باشد که بالاخره روایات موجود در کتب اربعه اعتبار دارند یا نه؟ در جلسات گذشته امتیازات کافی در مقایسه با سایر کتب اربعه را بیان کردیم و همچنین خصوصیات مربوط به اسناد روایات کافی را هم بیان کردیم. خصوصیات مربوط به متن روایات کافی خصوصیت اول ۱) خصوصیت اول این است که مرحوم کلینی تا جایی که توانسته دقت کرده که لفظ احادیث را نقل کند و تصرف و نقل به معنا در روایات کافی نکرده، محقق