قواعد فقهیه

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم  ادله قاعده _ مقام دوم: تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم ثانوی _ تعداد عناوین ثانویه و اختلاف در آن‌ها _ تداخل عناوین ثانویه _ پیوند مصلحت با عناوین ثانویه ۱۴۰۰/۰۳/۲۲     ادامه بحث در مقام دوم: تاثیر گذاری مصلحت در حکم ثانوی ما قبلا درباره مقام دوم یعنی تاثیر گذاری مصلحت در استنباط احکام ثانوی و تطبیق احکام ثانوی مطالبی عرض کردیم. تعریف حکم ثانوی را عرض کردیم و تفاوت هایی که با حکم اولی دارد مورد اشاره قرار گرفت و همچنین اجمالا درباره چگونگی تاثیر گذاری عناوین ثانویه در احکام اولیه مطالبی بیان شد. چند مطلب دیگر در اینجا باقی مانده تا به اصل ارتباط این مسئله با مصلحت

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم  ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ دسته چهارم طرق: تاثیر گذاری زمان و مکان در استنباط حکم اولی و قلمرو آن _ ۵. تاثیر گذاری زمان و مکان در ملاک حکم _ تفاوت نظر امام (ره) با دیگران ۱۴۰۰/۰۳/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در تاثیر زمان و مکان در استنباط و اجتهاد احکام شرعیه بود. عرض کردیم این مسئله در چند ساحت و عرصه قابل بررسی است. آخرین عرصه مربوط به تاثیر زمان و مکان در خود حکم شرعی بود. در حکم شرعی گفتیم تارۀ زمان و مکان باعث می‌شود موضوع یک حکم اولی از بین برود یا به تعبیر دیگر حکم اولی

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاهم  ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ دسته چهارم طرق _ تاثیر زمان و مکان در استنباط و قلمرو آن _ ۳. تاثیر گذاری متعلق حکم _ ۴. تاثیر گذاری در ملاک حکم ۱۴۰۰/۰۳/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث درتاثیر گذاری زمان و مکان در استنباط و اجتهاد حکم اولی بود. عرض کردیم عرصه های مختلفی برای این اثر گذاری می‌توانیم تصویر کنیم. یکی تغییر شرایط زمانی و مکانی حاکم بر صدور روایت یعنی روایت در یک فضای خاص و شرایط زمانی و مکانی خاصی صادر شده که تغییر آن طبیعتا می‌تواند در استفاده حکم شرعی از آن دلیل و قضیه موثر باشد. ساحت دوم مربوط به

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم  ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ دسته چهارم طرق: زمان و مکان و تاثیر گذاری آن در استنباط و قلمرو آن _ ۲. چگونگی تاثیر گذاری در موضوع ۱۴۰۰/۰۳/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در دسته چهارم طرق در مقام اول بود. یعنی تاثیر زمان و مکان در اجتهاد و استنباط، آنهم استنباط حکم اولی. گفتیم ابتدائا باید این مسئله تبیین شود که اساسا منظور از دخالت دو عنصر زمان و مکان در استنباط و قلمرو آن چیست. این باید روشن شود و آنگاه به تبع تبیین این مسئله و قلمرو آن ما می‌توانیم جایگاه مصلحت را در این اثر گذاری کشف کنیم

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم  ادله قاعده _ مقام اول: تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ دسته چهارم: زمان و مکان و نقش آن در استنباط حکم اولی _ ۱. ملاحظه شرایط زمانی و مکانی صدور روایات ۱۴۰۰/۰۳/۱۲   خلاصه جلسه گذشته ما عرض کردیم در مقام اول یکی از اموری که مرتبط است با مسئله مصلحت و به عنوان یک طریقی که تاثیر گذاری مصلحت را در استنباط و اجتهاد می‌تواند نشان دهد مسئله زمان و مکان است. این مسئله با عنوان نقش و تاثیر گذاری زمان و مکان در اجتهاد و استنباط مطرح شده. ما در جلسه گذشته درباره ارتباط این مسئله با مقام اول که درباره آن بحث می‌کنیم و نیز تفاوت

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم  ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در حکم اولی _ جهت دوم _ دسته چهارم: تاثیر زمان و مکان در اجتهاد و ارتباط آن با مقام اول ۱۴۰۰/۰۳/۱۱   بازگشت به مقام اول قبل از اینکه به ادامه این بحث بپردازیم یادآوری کنم مطلبی از قلم افتاده و ما فراموش کردیم آن را مطرح کنیم با اینکه قبلا هم به آن اشاره کرده بودیم. در مقام اول که بحث از ادله تاثیر گذاری مصلحت در حکم اولی بود، طبیعتا هر آنچه که به مسئله مصلحت و نسبت و رابطه آن با حکم اولی مربوط می‌شود باید مطرح شود و درباره آن بحث شود. ما طرق درک مصالح و مناطات

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم ادله قاعده _ مقام دوم: ادله تاثیر گذاری مصلحت در حکم ثانوی _ تعریف حکم ثانوی _ چگونگی تاثیر گذاری عناوین ثانویه در احکام اولیه ۱۴۰۰/۰۳/۱۰ مقام دوم: ادله تاثیر گذاری مصلحت در حکم ثانوی در مقام اول مباحث مبسوطی را ما مطرح کردیم. در مقام اول بحث در تاثیر گذاری مصلحت در حکم اولی بود. این تاثیر گذاری تارۀ در استنباط حکم اولی است و اخری در اجرای حکم اولی. البته بیشتر بحث ما معطوف به بخش اول بود، یعنی استنباط حکم اولی و نحوه تاثیر گذاری مصلحت در این عرصه. اینکه چگونه می‌توانیم به مناطات احکام دست پیدا کنیم و طرق و راه هایی که برای این منظور قابل استفاده

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ دسته سوم: تعارض و تزاحم _ مصلحت و حکم اولی طولی _ مصلحت و اجرای حکم اولی مصلحت و حکم اولی طولی ۱۴۰۰/۰۳/۰۹   بحث ما درباره تعارض و تزاحم به عنوان بستر هایی برای حضور مصلحت در عرصه استنباط و البته اجرای حکم اولی بود. گفتیم در موارد تزاحم به نوعی می‌توان گفت یک استنباط ثانوی صورت می‌گیرد و لذا از باب اینکه تزاحم اختصاص به موارد حکم ثانوی و حکم حکومتی ندارد، لذا می‌تواند به استنباط حکم اولی هم مرتبط شود. مطلبی که در ادامه این قسمت لازم است به

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ دسته سوم طرق: تعارض و تزاحم ۱۴۰۰/۰۳/۰۸   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در دسته سوم از طرق درک مصالح بود و اینکه در استنباط احکام اولیه چند دسته طرق وجود دارند که ما می‌توانیم به واسطه آن‌ها به مناطات و علت ها و ملاکات احکام که همان مصالح یا مفاسد هستند دست پیدا کنیم. دسته سوم تعارض و تزاحم بود. عرض کردیم مصلحت در تعارض بین احکام یا ادله بعضا ایفای نقش می‌کند. این در تعارض بدوی به یک نحو و در تعارض مستقر به شکلی دیگر است. در تعارض بدوی

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم ادله قاعده _ ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ تعارض و تزاحم _ ۱. تعارض ۱۴۰۰/۰۳/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در دسته سوم طرق درک مصلحت از آن دسته طرقی است که در استنباط حکم اولی می‌تواند به ما کمک کند. یعنی ما تا اینجا چند دسته از طرق را گفتیم. دسته سوم در واقع تعارض و تزاحم است. یعنی مصلحتی که در محدوده تعارض بین ادله و تزاحم بین احکام می‌تواند نقش ایفاء کند. ما اشاره ای اجمالی کردیم به نکاتی که به روشن شدن بیشتر موضوع بحث کمک می‌کند و در واقع می‌تواند جایگاه مصلحت را در استنباط حکم اولی و تاثیر آن را تبیین

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت : دسته سوم: تعارض و تزاحم ۱۴۰۰/۰۳/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام اول از مقامات سه گانه مربوط به ادله تاثیر گذاری مصلحت در احکام شرعیه یا به تعبیر دیگر در استنباط احکام شرعیه بود. ما در طی ماه رمضان حدودا ۲۲ جلسه بحثمان را ادامه دادیم. بعضی از عزیزان قبل از رمضان حضور داشتند که طبیعتا به دلیل مشاغل دیگری که در ماه رمضان برای آن‌ها پیش آمده بود، امکان حضور برای آن‌ها در این جلسات فراهم نبود. در این مدت به طور طبیعی بحث ما مقدار زیادی جلو رفت.

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ دسته دوم _ طریق چهارم: مناسبت حکم و موضوع و وجه حجیت و کاربرد های آن   ۱۴۰۰/۰۲/۲۱   طریق چهارم: مناسبت حکم و موضوع از دسته دوم طرق درک مصلحت تا اینجا چند طریق را ذکر کردیم و وجه حجیت و اعتبار آن‌ها را هم بیان کردیم. سه طریق عمده دردسته دوم گنجانده شدند. یکی طریق منطوق بود، دوم طریق مفهوم و سوم طریق سیاق یا دلالت سیاقیه بود که البته طریق سوم خودش سه راه و سه شعبه داشت. طریق چهارم از دسته دوم، مناسبت حکم و موضوع است. دسته دوم در

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ دسته دوم _ طریق دوم: مفهوم _ طریق سوم: سیاق ۱۴۰۰/۰۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم طرق درک مصلحت بر دو دسته هستند، یک دسته از آن‌ها از راه عقل و درک عقلی ملاک و مناط و مصلحت را برای ما کشف می‌کنند؛ یک دسته هم از طریق دلالت لفظی به ما علت، مناط و مصلحت را معرفی می‌کنند. دسته اول طرق معرفی شد. دسته دوم آن راه هایی است که از راه دلالت لفظیه و به وسیله لفظ، مناط و مصلحت را برای ما مکشوف می‌کنند. این دسته خودش مشتمل

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ سه نکته _ دسته دوم طرق _ طریق اول ۱۴۰۰/۰۲/۱۹   سه نکته نکته اول: دو اطلاق در علت و مناط حکم در جلسه گذشته بحث به اینجا منتهی شد که بعضا میان مناط و علت حکم به معنای مصلحت و مفسده و مناط یا علت به معنای موضوع خلط می‌شود در کلمات فقها این اختلاف در استعمال بسیار مشاهده می‌شود. به مناسبت بحث از استقراء به اینجا رسیدیم که گفتیم وقتی در جزییات جستجو می‌شود و معلوم می‌شود یک حکمی در موارد جزیی برای موضوعات جزیی ثابت است، این حکم برای

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ مبانی حجیت طریق ششم (استقراء) ۱۴۰۰/۰۲/۱۶   مبانی حجیت استقراء قبل از اینکه به طریق بعدی وارد شویم و درباره آن بحث کنیم، لازم است مطلبی را در مورد طریق ششم یعنی استقراء اشاره کنم و آن هم این است که اگر ملاک و وجه حجیت استقراء یقین و قطع است، این یقین و قطع چگونه حاصل می‌شود.؟ ما در جلسه گذشته عرض کردیم وجه حجیت استقراء، مخصوصا استقراء تام، حصول علم و یقین است به آن قانون و حکم کلی. به غیر از این البته مبانی دیگری هم برای اعتبار و

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ طریق ششم: استقراء _ وجه حجیت استقراء _ سببیت استقراء برای یقین به ملاک یا حکم؟ ۱۴۰۰/۰۲/۱۵   طریق ششم: استقراء ما درباره دسته اول از طرق درک مصلحت تا اینجا پنج طریق را ذکر کردیم. طریق ششم با عنوان استقراء شناخته می‌شود. استقراء به این معنا است که ما در موارد مختلف و در ابواب مختلف فقهی جستجو کنیم و از مجموع ادله و احکام به یک ملاک و مناط عام برسیم و مصلحت کلی یک حکم را به دست بیاوریم. فرض بفرمایید در باب قاعده الزام این مسئله مطرح است

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ طریق چهارم: قیاس اولویت _ طریق پنجم: سبر و تقسیم _ دسته بندی کلی طرق ۱۴۰۰/۰۲/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره طرق درک مصلحت و راه های پی بردن به مناط حکم شرعی به طریق چهارم رسید. تا اینجا درباره سه طریق ملازمه، تنقیح مناط و الغاء خصوصیت توضیحی اجمالی دادیم و معلوم شد که امکان درک مناطات احکام یا مصالح احکام شرعیه وجود دارد و این سه طریق می‌توانند ما را به سوی این مناطات و مصالح راهنمایی کنند آن هم به نحوی که معتبر و قابل اتکا است. طریق

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم جلسه سی و هفتم – ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ مبانی حجیت طریق ششم (استقراء) ۱۴۰۰/۰۲/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در طرق درک مصلحت بود. تا اینجا درباره سه طریق مطالب و نکاتی را عرض کردیم. لکن باز به جهت تاکید و یادآوری عرض می‌کنم که باید توجه داشت این طرق تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند از جمله اینکه برخی از این طرق لمّی و اکثر آن‌ها إنّی هستند. برخی از این طرق به وسیله عقل درک می‌شوند و برخی بر اساس ظهورات ادله. همچنین مصلحتی که در این بخش ما به عنوان تاثیر گذاری

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در طریق استنباط حکم اولی _ جهت دوم: طرق درک مصلحت _ طریق سوم: الغاء خصوصیت و فرق آن با تنقیح مناط ۱۴۰۰/۰۱/۱۱   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در طرق و راه هایی بود که به وسیله آن‌ها می‌توان مناط و علت حکم اولی را دریافت و مصلحت ها و یا مفسده هایی که احکام به حسب آن‌ها و به تبع آن‌ها جعل شده را به دست آورد و آنگاه این حکم را که به تبع آن مناطات و مصالح جعل شده، سرایت به موارد دیگری داد که منصوص نیست. این کلیت موضوع بحث است. البته در طریق اول که عقل مستقلا