حوزه علمیه

کاهش ارزش پول و بررسی فقهی آن – PDF در راستای تسهیل دسترسی طلاب محترم، فضلا و پژوهشگران علوم دینی به مباحث عمیق و کاربردی فقه و اصول، مجموعه کامل دروس سال ۱۴۰۳ استاد آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی (دامت برکاته) با موضوع «کاهش ارزش پول و بررسی آثار فقهی آن» در قالب یک فایل واحد و منظم جمع‌آوری شده است. این مجموعه تلاش دارد تمامی مباحث مطرح شده در یک سال تحصیلی را به صورت یکجا و با حفظ انسجام استدلالی در اختیار مخاطبان قرار دهد. موضوع مرکزی این دروس، واکاوی علمی و تحلیلی این مسئله است که آیا و چگونه کاهش ارزش پول می‌تواند در تشکیل و تغییر احکام شرعی مؤثر باشد؟ آیت الله سید مجتبی نورمفیدی در این

قاعده کرامت – PDF در راستای تسهیل دسترسی طلاب، فضلای حوزه و پژوهشگران علاقه‌مند به مباحث نوپدید فقهی، مجموعه کامل دروس خارج فقه استاد آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی (دامت برکاته) در سال تحصیلی ۱۴۰۳ با موضوع «قاعده کرامت انسانی» به صورت یک فایل یکپارچه و منظم گردآوری شده است. این اقدام با هدف رفع پراکندگی محتوای درسی، سهولت ارجاع پژوهشی، و امکان مطالعه پیوسته صورت گرفته است. در این سلسله دروس، آیت الله سید مجتبی نورمفیدی با روشی روشمند، تحلیلی و گام‌به‌گام به تبیین ابعاد مختلف «کرامت» از منظر لغت، عرف، عقل، قرآن و سنت پرداخته‌اند. بحث با پرسش بنیادین آغاز می‌شود که آیا کرامت انسانی می‌تواند به عنوان یک قاعده فقهی در فرآیند استنباط احکام شرعی نقش ایفا کند

عصر ایران: در گفت و گوهای قبلی تأثیرات متقابل مدرنیته و حوزه های علمیه را از زوایای مختلف بررسیدیم و از جمله درباره تاثیر مدرنیته بر متون درسی و علوم حوزوی، تاثیر مدرنیته بر زیست حوزویان و نیز تاثیر مدرنیته بر دین ایرانیان از زبان صاحب نظران شنیدیم و خواندیم.    در این بخش سراغ مدیر و مؤسس پژوهشگاه فقه معاصر و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و یکی از مجتهدان نواندیش حوزوی- آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی – رفته ایم تا دربارۀ تاثیرات متقابل مدرنیته و فقه بر یکدیگر بشنویم و به مخاطبان عصر ایران منتقل کنیم:  از زمان ورود مدرنیته به کشور یا جان گرفتن این فصل در کشور ایران، اتفاقاتی افتاد که بعضی از این

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم  مفهوم استثناء – دلالت جمله استثنائیه بر انحصار، بالمفهوم است یا بالمنطوق؟ – ثمره عملی بحث – مفهوم لقب ۱۴۰۰/۰۷/۲۶ دلالت جمله استثنائیه بر انحصار، بالمفهوم است یا بالمنطوق؟ در باب مفهوم استثناء عرض کردیم در اینکه جمله استثنائیه دلالت بر اختصاص و انحصار می‎کند ظاهرا بحثی نیست و در این رابطه به عرف استناد شد، یعنی دلیل این مدعا عرف است هرچند برخی دلیل دیگری اقامه کردند و ما عرض کردیم که آن دلیل نادرست است. لکن مسئله‎ این است که دلالت جمله مشتمل بر استثناء بر اختصاص و انحصار، آیا بالمفهوم است یا بالمنطوق. مثلا وقتی می‎گوییم: «ماجائنی القوم الا زید» این جمله در ناحیه مستثنا منه، دلالت می‎کند بر اینکه عدم

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم مفردات قاعده _ معنای واژه های ضرر، اضطرار ۱۴۰۰/۰۷/۱۸ معنای واژه های ضرر، اضطرار، ضرورت مطلب دیگری که در ادامه بحث از مفردات و مفاد قاعده لازم است به آن پرداخته شود، بررسی بعضی از واژه ها به جهت استعمالشان در بعضی از قواعد فقهیه ای است که با این قاعده مورد بحث ما ممکن است به نظر برسند قرابت هایی دارند و نیازمند دقت نظر است که با یکدیگر خلط نشوند. وجه بررسی این واژه ها ما چند قاعده داریم که توجه در مفاد و معنای آن‌ها صرف نظر از ادله آن‌ها تا حدودی لازم به نظر می‌رسد. یکی همین قاعده «نفی حرج» یا «نفی عسر و حرج» که موضوع بحث ما است.

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم مسئله ۲۵ – فرع اول: نظر به عورت ممیز ۱۴۰۰/۰۷/۱۸ خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مسأله ۲۴ و ۲۵ و ۲۶ فروعی قابل تصور و قابل طرح است که امام(ره) به دو فرع و مرحوم سید به سه فرع از اینها اشاره کرده‌اند؛ ولی اجمالاً چهار یا پنج فرع در این سه مسأله قابل پیگیری است. مسأله ۲۴ که مربوط به صبی غیرممیز بود؛ با اینکه در مورد صبی غیرممیز هم این چهار یا پنج فرع قابل تصور است، هرچند بعضی از این فروع احکامش کاملاً روشن است و نیازی به بحث و بررسی ندارد. در آخرین جلسه‌ای که قبل از تعطیلات داشتیم، اشاره کردیم که چهار فرع و مسأله در اینجا قابل

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم  مفهوم غایت – کلام محقق خراسانی – کلام محقق حایری ۱۴۰۰/۰۷/۱۸ مفهوم غایت تا کنون درباره دو مفهوم شرط و وصف بحث کردیم. در مورد مفهوم غایت دو بحث وجود دارد: بحث اول: اینکه آیا غایت داخل در مغیّا می‎باشد یا از آن خارج است. این بحث در حقیقت یک بحث منطوقی است، یعنی نزاعی است در ناحیه منطوق که آیا غایت داخل در مغیّا است یا خیر؟ یعنی حکم مذکور در قضیه شامل غایت می‎شود یا خیر؟ بحث دوم: آیا حکمی که در منطوق ثابت شده (اعم از اینکه غایت داخل در مغیّا باشد یا نباشد) نسبت به ما بعد الغایه نیز ثابت است یا خیر؟ این یک بحث مفهومی است. پس نزاع

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم  مفردات و مفاد قاعده – واژه شناسی – الفاظ مشابه عسر و حرج بررسی نسبت عسر و حرج و ضیق – کلام محقق نراقی و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۷/۰۳ خلاصه جلسه گذشته درباره مفردات قاعده دو واژه اصلی یعنی حرج و عسر مورد بررسی قرار گرفت و معنای آن‌ها از نظر لغت مشخص شد. آنچه در کتاب های لغت درباره این دو معنا ذکر شده، حرج به معنای ضیق و شدت است. عسر هم تقریبا به همین معنا است، هر چند در بعضی از کتاب های لغت در مورد ضیق گفته‌اند که ضیق به معنای أضیق الضیق است. در بعضی از کتاب های لغت این‌ها از حیث گستردگی یا محدودیت معنا متفاوت‌اند، اما اکثر کتاب

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم  ادله قاعده – مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی – جهت دوم: طرق درک مصلحت – انواع طرق – طریق اول: ملازمه – طریق دوم: تنقیح مناط ۱۴۰۰/۰۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای اینکه ما بتوانیم به درک مناطات احکام شرعی نائل شویم و از آن طریق احکام شرعیه برای ما کشف شود، راه هایی وجود دارد. (بعد از آنکه اصل تبعیت احکام از مصالح و مفاسد را پذیرفتیم، حال یا مطلقا و یا فی الجمله و بعد از آنکه امکان درک این مصالح اثبات شد) اکنون نوبت آن است که ببینیم برای اینکه ما به احکام شرعیه از طریق مناطات دست پیدا کنیم چه راه

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم ادله قاعده _ مقام اول: ادله تاثیر گذاری مصلحت در استنباط حکم اولی _ ویژگی های طرق درک مصلحت _ ویژگی دوم: درک مصلحت _ سه نمونه _ نحوه تشخیص علت و حکمت ۱۴۰۰/۰۲/۰۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم طرقی که به وسیله آن ما می‌توانیم مناطات و ملاکات احکام اولیه و یا به تعبیر دیگر مصالح آن‌ها را تشخیص دهیم و از آن طریق به حکم اولی دست پیدا کنیم، باید ویژگی هایی داشته باشند. البته این ویژگی ها علی سبیل مانعۀ الخلو اند. یعنی به هر حال ممکن است در بعضی طرق هر دو باشد، و در بعضی از طرق یکی از این دو؛ اما اینکه هر دو نباشند

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم تنقیح موضوع بحث _ جهت پنجم: احکام ثابت و متغیر ۱۴۰۰/۰۱/۲۵   جهت پنجم: احکام ثابت و متغیر بحث در بیان برخی جهاتی است که قبل از ورود به ادله و بررسی مستندات قاعده لازم است مورد رسیدگی قرار بگیرد و به طور حتم در تنقیح موضوع بحث و استنتاج کمک شایانی می‌کند. ما تا اینجا چهار جهت را مورد رسیدگی قرار دادیم. جهت پنجم مربوط است به احکام ثابت و متغیر و اینکه ما در اسلام دو دسته احکام داریم، احکام ثابت و متغیر. توضیح مطلب این است که: نیاز های ثابت و متغیر به طور کلی بشر همواره دو دسته نیاز داشته و دارد و خواهد داشت. یک دسته از نیاز های

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم تنقیح موضوع بحث _ جهت چهارم: فرق علت، حکمت و مصلحت ۱۴۰۰/۰۱/۲۲   جهت چهارم: فرق علت، حکمت و مصلحت عرض کردیم برای تنقیح موضوع بحث جهات مختلفی باید مورد رسیدگی قرار بگیرد. سه جهت تا اینجا ذکر شد. جهت چهارم که مرتبط است با جهت سوم و به نوعی مکمل آن و در ادامه آن محسوب می‌شود و شاید از جهت دیگری به همان مسئله می‌پردازد، مربوط به مسئله تفاوت مصلحت با حکمت و علت و سبب است. ما بالاخره عناوینی داریم که این عناوین به مناسبت های مختلف در رابطه با حکم مورد استفاده و استعمال قرار می‌گیرد. گاهی گفته می‌شود حکمت حکم، گاهی گفته می‌شود علت یا سبب حکم، گاهی هم

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم مسئله ۲۳- تتمه: بررسی مشروعیت الزام به حجاب در حکومت اسلامی – ادله: دلیل چهارم و پنجم و بررسی آنها ۱۴۰۰/۰۱/۲۲         خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله مشروعیت الزام به حجاب در حکومت اسلامی است. عرض کردیم به چند دلیل برای اثبات مشروعیت استدلال شده است. تا اینجا سه دلیل ذکر شد و برخی از این ادله مورد قبول واقع شد و برخی هم مردود و مخدوش اعلام شد. ادله دیگری هم اینجا وجود دارد که البته برخی از این ادله طبیعتا بحث بیشتری باید درباره‌اش صورت بگیرد و مهم‌تر هم هست و چه بسا قابلیت بیشتری برای استدلال دارند. ما این‌ها را مؤخر می‌اندازیم چون بحث ما

در ابتدا برای ما بفرمایید که این مرکز با مدیریت چه کسی و با چه اهدافی تأسیس شده است؟ این مرکز را مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی تأسیس کردند و از همان ابتدا آقازاده ایشان، آیت الله محمدجواد فاضل آن را اداره می کند. مرکز فقهی ائمه اطهار بر اساس ضرورت، نیاز و دوراندیشی تأسیس شده است. با توجه به تحولاتی که در دنیای معاصر اتفاق افتاده، پرسشهای جدیدی ایجاد شده است که ضرورت پاسخ گویی به آنها احساس می شود. وقتی امام خمینی انقلاب اسلامی را پایه گذاری کردند، فقه به عرصه حکومت وارد شد و جمهوری اسلامی کانون توجه عموم مردم، به ویژه مراکز علمی، دانشگاهی و دینی قرار گرفت و در داخل ایران مسائلی نو پدید