فقه

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، در عصری که مرزهای دانش با سرعتی سرسام‌آور توسط نوآوری‌های فناورانه، به‌ویژه هوش مصنوعی، در حال جابجایی است، سکوت یا بی‌تفاوتی در برابر این موج عظیم تحول، به مثابه عقب‌نشینی از جریان حیات فکری و اجتماعی قلمداد می‌شود. فناوری‌های نوین، دیگر یک انتخاب ثانویه یا یک ابزار کمکی نیستند؛ بلکه زیرساخت اصلی تعاملات جهانی، تولید محتوا، و حتی شیوه‌های استنباط و استدلال در حوزه‌های مختلف را متحول ساخته‌اند. از این رو، مواجهه عالمانه و نظام‌مند حوزه علمیه با این شتاب بی‌سابقه، یک ضرورت حیاتی و نه یک انتخاب صرفاً علمی است. این تحولات، طلاب و فضلا را در مقابل یک دو راهی تاریخی قرار داده است: یا خود را به ابزارهای جدید مجهز سازند

کاهش ارزش پول و بررسی فقهی آن – PDF در راستای تسهیل دسترسی طلاب محترم، فضلا و پژوهشگران علوم دینی به مباحث عمیق و کاربردی فقه و اصول، مجموعه کامل دروس سال ۱۴۰۳ استاد آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی (دامت برکاته) با موضوع «کاهش ارزش پول و بررسی آثار فقهی آن» در قالب یک فایل واحد و منظم جمع‌آوری شده است. این مجموعه تلاش دارد تمامی مباحث مطرح شده در یک سال تحصیلی را به صورت یکجا و با حفظ انسجام استدلالی در اختیار مخاطبان قرار دهد. موضوع مرکزی این دروس، واکاوی علمی و تحلیلی این مسئله است که آیا و چگونه کاهش ارزش پول می‌تواند در تشکیل و تغییر احکام شرعی مؤثر باشد؟ آیت الله سید مجتبی نورمفیدی در این

قاعده کرامت – PDF در راستای تسهیل دسترسی طلاب، فضلای حوزه و پژوهشگران علاقه‌مند به مباحث نوپدید فقهی، مجموعه کامل دروس خارج فقه استاد آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی (دامت برکاته) در سال تحصیلی ۱۴۰۳ با موضوع «قاعده کرامت انسانی» به صورت یک فایل یکپارچه و منظم گردآوری شده است. این اقدام با هدف رفع پراکندگی محتوای درسی، سهولت ارجاع پژوهشی، و امکان مطالعه پیوسته صورت گرفته است. در این سلسله دروس، آیت الله سید مجتبی نورمفیدی با روشی روشمند، تحلیلی و گام‌به‌گام به تبیین ابعاد مختلف «کرامت» از منظر لغت، عرف، عقل، قرآن و سنت پرداخته‌اند. بحث با پرسش بنیادین آغاز می‌شود که آیا کرامت انسانی می‌تواند به عنوان یک قاعده فقهی در فرآیند استنباط احکام شرعی نقش ایفا کند

خارج فقه نکاح – PDF در جهت تسهیل دسترسی طلاب، پژوهشگران و علاقه‌مندان به فقه استدلالی، مجموعه کامل دروس سال ۱۴۰۳ استاد آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی (دامت برکاته) در قالب یک فایل جامع و یکپارچه گردآوری شده است. این گام، به منظور کاهش پراکندگی منابع درسی و فراهم آوردن بستری برای مطالعه پیوسته، هدف‌گذاری شده است. موضوع اصلی این مجموعه، درس خارج فقه با تمرکز بر مباحث نکاح (ولایت پدر) است. مباحثی همچون تحلیل ولایت پدر بر دختر بالغ رشید، تمایز میان ولایت در نکاح دائم و منقطع، تفسیر دقیق مفاهیم فقهی «ثیب» و «باکره»، و اقوال فقهاء در این زمینه‌ها، با روشی دقیق و اجتهادی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. استاد آیت الله سید مجتبی نورمفیدی در این جلسات، با

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم  ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل دوم: اخبار و روایات – اشکالات امام خمینی به محقق خراسانی        ۱۴۰۳/۱۱/۲۳ خلاصه جلسه گذشته بحث در پاسخ‎های اشکال دور بود که در مورد استدلال به اخبار برای حجیت خبر واحد مطرح شده است. اشکال این بود که اگر بخواهد بر اخبار اعتماد شود تا اثبات کند حجیت خبر واحد را، این دور است. برای خروج از این اشکال محقق خراسانی یک راهی را مطرح کردند و آن هم تواتر اجمالی است. ایشان فرمودند: اخبار مذکور تواتر اجمالی دارد، یعنی ما اجمالا علم به صدور بعضی از این احادیث از معصومین (علیهم السلام) داریم. سپس ایشان فرمود مقتضای این علم

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم  مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول دوم: استقلال پدر – ادله استقلال پدر – دلیل اول: اصل – بررسی دلیل اول – دلیل دوم: روایات – کلام صاحب جواهر درباره روایات ۱۴۰۳/۱۰/۱۷ قول دوم: استقلال پدر عرض کردیم کسانی که قائل به استقلال باکره رشیده در امر نکاح شده‌اند، ادله‌‌ای برای مدعای خودشان ذکر کرده‌اند؛ این ادله تماماً مورد رسیدگی قرار گرفت و اجمالاً دلالت آنها بر استقلال باکره رشیده در امر نکاح پذیرفته شد. قول دیگر در مقابل این قول، این است که پدر نسبت به باکره رشیده ولایت دارد؛ یعنی او مستقلاً می‌تواند در مورد نکاح دختر باکره رشیده خودش تصمیم بگیرد،

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول اول: استقلال دختر – ادله استقلال دختر – دلیل دوم: آیات – طایفه اول و بررسی آن – طایفه دوم و بررسی آن – طایفه سوم: آیه اول – فقره اولی و بررسی آن – فقره ثانیه و بررسی آن ۱۴۰۳/۰۸/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قول به استقلال دختر باکره رشیده در امر ازدواج بود؛ عرض کردیم چند دلیل اقامه شده بر اینکه پدر نسبت به باکره بالغه رشیده ولایت ندارد و او می‌تواند بدون اذن و اجازه پدر ازدواج کند. دلیل اول، اصل بود؛ اصل عدم ولایت کسی بر دیگری. اشکالی نسبت به این دلیل مطرح

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم  مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول اول: استقلال دختر – قائلین به استقلال دختر – ادله استقلال دختر – دلیل اول: اصل – یک اشکال و پاسخ به آن – نتیجه ۱۴۰۳/۰۸/۱۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در موضوع سوم از موضوعات سه‌گانه مسئله ۲ بود؛ اینکه باکره بالغه رشیده آیا در امر ازدواج مستقل است و نیازی به اذن پدر ندارد یا آنکه ولایت پدر نسبت به او کماکان محفوظ است؟ عرض کردیم ده قول در این مسئله وجود دارد، لکن از میان این اقوال ده‌گانه، دلیل پنج قولی که امام(ره) در متن تحریر متعرض شده‌اند را بدانیم چیست و بررسی کنیم تا نهایتاً ببینیم حق

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم مسئله ۲ – ۲. بررسی ولایت پدر بر بالغه رشیده ثیبه – معنای ثیبه و باکره- کلام محقق خویی – دلیل اول، دوم و سوم – بررسی دلیل اول   ۱۴۰۳/۰۷/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره معنای ثیب و باکره بود؛ ما اقوال لغویین و انظار فقها را در این رابطه مطرح کردیم. معلوم شد همه این اقوال و انظار در چهار دسته قابل گنجاندن است؛ هم آنچه که در کتاب‌های لغت بیان شده و هم آنچه در کتب فقهی مطرح شده است. این چهار دسته عبارتند از: ۱.ثیب یا ثیبه به کسی می‌گویند که پرده بکارت در او زائل شده به هر دلیلی، چه ارادی و چه غیر ارادی، چه به دخول و

آیت الله سید مجتبی نورمفیدی در مصاحبه با نشریه حضور: آنچه که یک کسی مثل آیت الله بجنوردی را از بقیه متفاوت می کند دانشی آمیخته با بینش است     سوال: سلائق و گرایش های حوزوی ایشان بیشتر به چه موضوعاتی بود، فقه، فلسفه، کلام ، عرفان و میزان دانش و معلومات ایشان در این حوزه ها به چه مقداری بوده است، حال با هر مقدمه ای که می‎خواهید شروع بفرمایید. آیت الله نورمفیدی:  باید به این نکته توجه کنیم که مرحوم آیت الله بجنوردی در یک بیت عریق و ریشه دار تربیت شد. پدر ایشان مرحوم آیت الله العظمی میرزا حسن بجنوردی از شاگردان مرحوم نایینی و اعلام ثلاثه بود و از بزرگان حوزه نجف به شمار می‎رفت،

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم  احکام عقد – مسأله ۲۳ – فرض دوم – ادامه بررسی اشکال ۱۴۰۲/۱۱/۱۶ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در فرض دوم که مدعی در مورد ادعای خودش (مبنی بر زوجیت زنی که به عقد دیگری در آمده، با این ادعا که همسر ندارد) بینه نیاورد و از اقامه بینه ناتوان باشد، امام و مرحوم سید فرمودند سوگند متوجه زوج و زوجه می‌شود و اگر قسم بخورند، ادعای مدعی ساقط می‌شود. یک اشکالی در تعلیقه عروه توسط مرحوم محقق نائینی مطرح شده که اینجا اساساً یمین متوجه زوج و زوجه نمی‌شود. مرحوم آقای خویی این اشکال را پروراندند و توضیح دادند که چرا نه متوجه زوج می‌شود و نه متوجه زوجه. اساس این

عصر ایران: در گفت و گوهای قبلی تأثیرات متقابل مدرنیته و حوزه های علمیه را از زوایای مختلف بررسیدیم و از جمله درباره تاثیر مدرنیته بر متون درسی و علوم حوزوی، تاثیر مدرنیته بر زیست حوزویان و نیز تاثیر مدرنیته بر دین ایرانیان از زبان صاحب نظران شنیدیم و خواندیم.    در این بخش سراغ مدیر و مؤسس پژوهشگاه فقه معاصر و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و یکی از مجتهدان نواندیش حوزوی- آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی – رفته ایم تا دربارۀ تاثیرات متقابل مدرنیته و فقه بر یکدیگر بشنویم و به مخاطبان عصر ایران منتقل کنیم:  از زمان ورود مدرنیته به کشور یا جان گرفتن این فصل در کشور ایران، اتفاقاتی افتاد که بعضی از این

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم  تجری – راه اصولی بودن مسئله تجری – راه اول و بررسی آن   ۱۴۰۲/۰۲/۱۲    خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مسئله تجری از زوایای مختلف قابل بررسی است؛ هم از زاویه فقهی و هم از زاویه کلامی و هم از زاویه اصولی. دو زاویه اول روشن است و تصویر آن نیاز به بحث ندارد؛ اما اینکه تجری بخواهد به عنوان یک مسئله اصولی مطرح شود، نیازمند یک بحث مبسوط‎تری است. راه‎های اصولی بودن مسئله تجری بعضا اصولیین تلاش کردند راه‎هایی برای اینکه این مسئله، یک مسئله اصولی باشد ارائه دهند. برای اینکه یک مسئله بخواهد از مسائل علم اصول باشد، گفتیم باید ضابطه در آن تحقق پیدا کند و ضابطه این است

«اسلام فقاهتی» مورد نظر امام (ره) جامعیت داشته و یک اسلام سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و انقلابی است و در بردارنده احکام مربوط به زندگی بشر از گهواره تا گور است و حکومت لازمه آن است.  این اسلام ضمن اینکه با تجدد مخالف نیست بر حفظ سنت هم تأکید دارد.  «فقه جواهری» ضمن حفظ چارچوب های اصیل استنباط، قابلیت پاسخگویی به مسائل نوپدید را داراست.  یکی از ویژگیهای «فقه جواهری» توجه به عنصر مصلحت و تأثیری است که این امر در استنباط و اجرای احکام شرعی دارد.   بحث ما در رابطه با اسلام فقاهتی و فقه جواهری در اندیشه حضرت امام(ره) است؛ ابتدا از منظر حضرت امام(ره) بپردازید به تعریف فقه جواهری و اسلام فقاهتی، تا به موضوعات دیگر برسیم.

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم ادله قاعده _ بررسی مانع مشروعیت قاعده _ راه حل دوم (محقق قمی) _ احتمالات سه گانه در کلام محقق قمی و بررسی آنها ۱۴۰۰/۱۰/۱۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای برطرف شدن مانعی که در مقابل مشروعیت و اعتبار قاعده لاحرج وجود دارد، راه حل هایی ارائه شده که نیازمند بررسی و دقت نظر است. یک راه حل که مرحوم نراقی از قول بعضی مشایخ خودشان نقل کرده بودند ذکر شد و کسانی هم که آن را پذیرفته بودند، سخنانشان مورد اشاره گرفت و اشکالاتش هم بیان شد. راه دوم برای حل این مشکل راهی است که مرحوم محقق قمی در قوانین برای این منظور ارائه کرده. ما کلام میرزای قمی

جلسه ۱ . PDF جلسه اول مسئله ۲۴ – عدم جریان احکام نظر و لمس در غیر ممیز – دلیل اول و دوم و بررسی آنها ۱۴۰۰/۰۶/۲۴ مسأله ۲۴: «لا إشكال في أن غير المميز من الصبي و الصبية خارج عن أحكام النظر و اللمس بغير شهوة، لا معها لو فرض ثورانها». امروز روز اول جلسه خارج فقه در سال تحصیلی جدید است و ما طبق برنامه معهود و متعارف حوزه و خودمان، تیمناً و تبرکاً روایتی از ائمه معصومین(ع) می‌خوانیم تا ان‌شاءالله به برکت این نام‌ها و این وجودات، و هدایت‌ها و راهنمایی‌های آنها مسیر زندگی و حرکت ما یک مسیر صحیح باشد و ان‌شاءالله با بصیرت و بینایی کامل در این مسیر گام برداریم و از طیّ این

جلسه ۱۱۷ – PDF جلسه صد و هفدهم مسئله ۲۳ – تتمه: بررسی مشروعیت الزام به حجاب در حکومت اسلامی – ادله: دلیل یازدهم و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۳/۱۹         دلیل یازدهم دلیل آخر بر مشروعیت الزام به حجاب در حکومت اسلامی این است که حاکم اسلامی دارای اختیاراتی است؛ این اختیارات به حسب سعه و ضیق از دیدگاه‌های مختلف متفاوت است. اگر بخواهیم از این منظر مسأله مشروعیت الزام به حجاب را اثبات کنیم، حداقل دو تقریر یا از دو دیدگاه می‌توانیم این مطلب را تبیین کنیم. یکی از باب ولایت فقیه یا به تعبیر دقیق‌تر ولایت مطلقه فقیه، و دیگری از باب تصدی فقیه نسبت به امور حسبیه. پس برای دلیل یازدهم می‌توانیم دو تقریر ذکر