دروس خارج

جلسه ۱۱۰ – PDF جلسه صد و دهم اشکالات راه حل نهم: (راه حل محقق نائینی(ره)) ۱۰/۰۳/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم اشکالاتی که به محقق نائینی وارد است در سه بخش و سه موردی که خود ایشان تفکیک کردند، وجود دارد. ما در بخش اول دو اشکال را مطرح کردیم، دو اشکالی که محقق عراقی به مرحوم نائینی وارد کرده بودند. اشکال سوم اشکال سوم مربوط به بخش اول کلام محقق نائینی است که راه حلی برای رفع محذور تنافی بین حکم واقعی و ظاهری در موارد طرق و امارات ارائه داده­اند. محقق نائینی فرمودند در موارد طرق و امارات حکم تکلیفی ظاهری وجود ندارد تا بخواهد مشکله اجتماع حکم واقعی و ظاهری مطرح بشود بلکه در این موارد

جلسه ۱۰۹ – PDF جلسه صد و نهم بررسی وجه نهم(راه حل محقق نائینی(ره)) ۰۹/۰۳/۱۳۹۰ تفاوت راه حل مرحوم نائینی در دو تقریر وجه نهم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری که توسط محقق نائینی ارائه شده بود را ذکر کردیم و حالا نوبت می­رسد به بررسی این راه حل، لکن قبل از اینکه این وجه را بررسی کنیم به نکته­ای اشاره می­کنیم که سابقاً هم به آن اشاره کرده بودیم و آن این است که آنچه ما از کلام محقق نائینی در جمع بین حکم واقعی و ظاهری بیان کردیم بر اساس تقریرات مرحوم کاظمی در فوائد الاصول بود و عرض شد تقریر کلام مرحوم نائینی در اجود التقریرات با آنچه که در فوائد الاصول تقریر شده

جلسه ۱۰۸ – PDF جلسه صد و هشتم وجه نهم(راه حل محقق نائینی(ره)) ۰۸/۰۳/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق نائینی و راه حلی که ایشان برای حل مشکله اجتماع حکم واقعی و ظاهری ارائه کرده­اند بود، عرض کردیم ایشان برای موارد طرق و امارات یک راه حل ارائه داده­اند، برای موارد اصول محرزه و تنزیلیه راه حل دیگری ارائه داده­اند و در مورد اصول غیر محرزه هم راه حل سومی ارائه کرده­اند، بحث در قسم اخیر بود، ایشان فرمودند: حل این مشکل در موارد اصول غیر محرزه سخت­تر است، وجه مشکل­تر بودن هم در جلسه گذشته بیان شد، منتهی برای حل این معضل ایشان مقدمه­ای را ذکر کردند و فرمودند برای اینکه بتوانیم این مشکل را حل کنیم

جلسه ۱۰۷ – PDF جلسه صد و هفتم وجه نهم(راه حل محقق نائینی(ره)) ۰۷/۰۳/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در راه حل محقق نائینی برای حل مشکله اجتماع حکم واقعی و ظاهری بود، عرض کردیم به نظر محقق نائینی موارد حکم ظاهری مختلف است و بر این اساس راه حل مشکله اجتماع حکم واقعی و ظاهری هم به حسب این موارد متفاوت است، ایشان فرمودند در موارد طرق و امارات اساساً حکمی به نام حکم ظاهری وجود ندارد تا بخواهد محذور اجتماع حکمین پیش بیاید، توضیح اینکه حکم تکلیفی ظاهری در موارد امارات و طرق جعل نشده و اینکه چه چیزی جعل شده در جلسه قبل گذشت. راه حل مرحوم نائینی در موارد اصول محرزه یا اصول تنزیلیه محقق نائینی می­فرماید

جلسه ۱۰۶ – PDF جلسه صد و ششم وجه نهم(راه حل محقق نائینی(ره)) ۰۴/۰۳/۱۳۹۰ وجه نهم: راه حل محقق نائینی(ره) وجه نهم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری راه حلی است که مرحوم محقق نائینی ارائه داده­اند ، البته راه حل ایشان بر طبق آنچه که مقرِّر ایشان(مرحوم کاظمی) در فوائد الاصول بیان کرده با آنچه که مرحوم آقای خویی در اجود التقریرات ذکر کرده اختلاف دارد؛ یعنی اینطور نیست که وجه نهم که به عنوان راه حل مرحوم نائینی بیان می­شود هیچ اختلافی در آن نباشد، عرض کردیم مرحوم کاظمی در فوائد الاصول این وجه را به یک نحو تقریر کرده و مرحوم آقای خویی در اجود التقریرات به نحو دیگری تقریر کرده است حالا ما بر

جلسه ۱۰۵ – PDF جلسه صد و پنجم وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) ۱۳۹۰/۰۳/۰۲ بحث ما در مورد وجه هشتم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود ما این وجه را که مرحوم سید فشارکی بیان کرده¬اند به همراه دو اشکال که از طرف محقق نائینی و محقق اصفهانی وارد شده بود بیان کردیم، البته اشکال اول را نپذیرفتیم و اشکال دوم که مربوط به محقق اصفهانی بود به نظر ما وارد است. اشکال سوم(اشکال امام(ره) به مرحوم فشارکی) امام(ره) در باب اخذ قصد قربت در مأمورٌ به مبنایی دارند که بر اساس آن مبنا به مرحوم فشارکی اشکال کرده¬اند، بحثی است در مورد امر که آیا می¬توان قصد قربت و قصد امتثال امر را در متعلق

جلسه ۱۰۴ – PDF جلسه صد و چهارم بررسی وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) ۰۱/۰۳/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته وجه هشتم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری راه حلی بود که مرحوم سید فشارکی بیان کردند، ایشان خواستند از راه تعدد موضوع حکم واقعی و حکم ظاهری بین این دو حکم جمع بکنند و بگویند با این بیان، تنافی بین حکم ظاهری و واقعی وجود ندارد، ایشان فرمودند موضوع حکم واقعی، ذات الفعل است با قطع نظر از تعلق حکم به آن و موضوع حکم ظاهری، ذات الفعل است با قید اینکه مشکوک الحکم یا مجهول الحکم است، بنابراین وقتی عنوان موضوع دو حکم متفاوت شد محذوری برای اجتماع دو حکم وجود ندارد. اشکالات متعددی بر کلام مرحوم

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) ۳۱/۰۲/۱۳۹۰ وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) سید فشارکی با مرحوم آخوند هم دوره بوده­اند و به فاصله حدود ده سال بعد از مرحوم آخوند رحلت نموده و هم بحث با میرزای شیرازی دوم(میرزا محمد تقی شیرازی) و از اساتید مرحوم شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بوده است، ایشان راه حلی برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری ارائه می­دهد که این راه حل را هم محقق اصفهانی [۱] نقل کرده و هم مرحوم شیخ عبدالکریم حائری [۲] این مطلب را از استاد خود مرحوم فشارکی نقل کرده است، مرحوم فشارکی از راه تعدد موضوع خواسته­اند مشکل جمع بین حکم واقعی و ظاهری

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم اشکال محقق نائینی(ره) به وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) ۲۷/۰۲/۱۳۹۰ بحث در وجه هفتم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، اشکالات محقق اصفهانی به این وجه بیان شد، بعضی از بزرگان به محقق اصفهانی اشکال کرده بودند که آن اشکال را توضیح دادیم و پاسخ آن­ هم داده شد. اشکال محقق نائینی به وجه هفتم مرحوم محقق نائینی در مورد راه حل مرحوم آخوند سه احتمال مطرح کرد­ه­اند و می­فرمایند هر سه احتمال مبتلا به اشکال است، بیان اجمالی این سه احتمال این است که مرحوم آخوند که می­فرمایند حکم واقعی، فعلی من بعض الجهات است و حکم ظاهری، فعلی من جمیع الجهات است منظور از فعلی من

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صدو يكم بررسی اشکال محقق اصفهانی(ره) به وجه هفتم ۲۶/۰۲/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، عرض کردیم مرحوم آخوند در این راه حل ملتزم شده به اینکه حکم واقعی، فعلی من بعض الجهات است و حکم ظاهری، فعلی من جمیع الجهات است. مرحوم محقق اصفهانی در مورد کلام مرحوم آخوند سه احتمال ذکر کردند و به هر سه احتمال اشکال وارد کردند. ۱) احتمال اول این بود که منظور از فعلیت من بعض الجهات این است که حکم واقعی فاقد بعضی از شرائط فعلیت است و منظور از فعلیت من جمیع الجهات این است که حکم ظاهری واجد همه شرائط

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد کلام محقق اصفهانی در وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) ۱۳۹۰/۰۲/۲۵ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود که مرحوم آخوند بعد از عدول از راه حل دومی که بیان کرده بودند این وجه را ذکر کردند، اجمال این راه حل این است که مرحوم آخوند می­فرمایند: حکم واقعی، فعلی من جمیع الجهات نیست ولی حکم ظاهری، فعلی من جمیع الجهات است یا به تعبیر دیگر حکم واقعی، فعلی ناقص(فعلی من بعض الجهات) است اما حکم ظاهری، فعلی تام(فعلی من جمیع الجهات) است. وجه هفتم: راه حل سوم مرحوم آخوند توضیح این راه حل این است که منظور از حکم

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم اشکال محقق اصفهانی(ره) بر وجه ششم(راه حل دوم مرحوم آخوند) ۱۳۹۰/۰۲/۲۴ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در وجه ششم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، وجه ششم همان راه حل دوم مرحوم آخوند بود که در جلسه گذشته عرض کردیم. مرحوم محقق اصفهانی به این راه حل دو اشکال وارد کرده­اند که این اشکالات را بیان می­کنیم تا ببینیم آیا این اشکالات وارد است یا نه؟ فرمایش مرحوم آخوند این بود که در موارد طرق و امارات مصلحت در خود حکم است؛ به عبارت دیگر حکم ظاهری طبق این وجه وجود دارد و همان مؤدای امارات است ولی این حکم، یک حکم طریقی است؛ به این معنا که مصلحت

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم اشکالات وارده بر وجه پنجم(راه حل اول مرحوم آخوند) ۱۳۹۰/۰۲/۲۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه پنجم جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، این وجه پنجم راه حل اولی است که مرحوم آخوند برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری ذکر کرده­اند. محصل این راه این بود که اصلاً ما چیزی به نام حکم ظاهری(یک حکم تکلیفی مجعول به نام حکم ظاهری) از ناحیه خداوند نداریم بلکه آنچه مجعول است حجیت است یا منجزیت، محقق نائینی و محقق اصفهانی اشکالاتی به مرحوم آخوند داشتند که ما این اشکالات را عرض کردیم و پاسخ بعضی از بزرگان هم به دو اشکالی که از ناحیه این دو بزرگوار وارد شده بود بیان شد.

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم بررسی اشکالات وجه پنجم: اشکال محقق اصفهانی(ره) ۱۳۹۰/۰۲/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه پنجم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود(راه حل اول مرحوم آخوند)، اساس این وجه بر انکار حکم ظاهری استوار است، مرحوم آخوند فرمودند: اصلاً بر طبق مؤدای اماره حکم تکلیفیی به نام حکم ظاهری از طرف شارع جعل نشده و ما حکمی به نام حکم ظاهری نداریم بلکه آنچه از طرف شارع جعل شده حجیت است که یک حکم وضعی است و اثر حجیت هم منجزیت و معذریت است لذا ما اصلاً حکمی به نام حکم ظاهری نداریم تا بگوییم مشکل اجتماع حکم واقعی و ظاهری پیش می­آید. اشکالی را مرحوم محقق نائینی به کلام

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم وجه پنجم: مرحوم آخوند خراسانی ۱۳۹۰/۰۲/۱۳ بحث ما پیرامون وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری به وجه پنجم رسید. مرحوم آخوند ضمن اینکه محاذیر تعبد به ظن را سه محذور می­داند در ارائه­ی راه حل­های جمع بین حکم واقعی و ظاهری سه راه ارائه می­کند. وجه پنجم: راه حل اول مرحوم آخوند وجه پنجم این است که مرحوم آخوند می­گویند ما اصلاً حکمی به نام حکم ظاهری نداریم، البته ایشان این را در رابطه با طرق و امارات می­گویند و در رابطه با اصول عملیه این حرف را نگفته­اند، می­گویند ما وقتی حکم ظاهری نداشته باشیم نیازی نیست تا دنبال راه حل برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری باشیم چون

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم اشکال محقق نائینی بر شیخ انصاری(ره) و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۱۲ خلاصه جلسه گذشته خلاصه اشکال دوم مرحوم آخوند به شیخ انصاری(ره) این شد که التزام به اینکه حکم واقعی انشائی است و حکم ظاهری فعلی مشکل را حل نمی­کند و در هر حال اجتماع ضدین و متنافیین چه نسبت به مصلحت و مفسده، چه نسبت به خود خطاب و حکم و چه نسبت به اراده و کراهت و حب و بغض کما کان به قوت خودش باقی است، شیخ(ره) خواستند از راه حکم انشائی و حکم فعلی مشکله اجتماع حکم واقعی و ظاهری را حل بکنند، مرحوم آخوند می­فرمایند: این راه حل نمی­تواند مشکل را حل بکند چون اگر ما ملتزم شدیم

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم اشکالات آخوند بر شیخ انصاری(ره) و بررسی آن¬ها ۱۳۹۰/۰۲/۱۱ خلاصه جلسه گذشته اشکال اول مرحوم آخوند به راه حل دوم شیخ انصاری(ره) این شد که طبق مبنای شیخ(ره) اگر؛ مثلاً اصل یا اماره­ای بر وجوب یک شیء دلالت کرد ولو این اماره مطابق با واقع هم باشد لزوم امتثال و متابعت ندارد چون طبق راه حل مرحوم شیخ، واقع یک حکم انشائی است و تا زمانی که به فعلیت نرسد لزوم متابعت ندارد. قبل از اینکه اشکال دوم مرحوم آخوند را ذکر کنیم اشکال محقق اصفهانی را که به مرحوم آخوند وارد کرده­اند اشاره می­کنیم و بعد اشکال دوم مرحوم آخوند را ذکر خواهیم کرد. پاسخ محقق اصفهانی به اشکال اول مرحوم

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم وجه چهارم: راه حل دوم شیخ انصاری(ره) ۱۳۹۰/۰۲/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، تا اینجا سه وجه را ذکر کردیم، وجه اول راه حلی بود که مرحوم شیخ انصاری ارائه کردند که این راه حل از طرف مرحوم آخوند مورد اشکال واقع شد، به جهت تناسب راه حل مرحوم محقق اصفهانی و آقای خویی(ره) با این مسئله ما ناچار شدیم که وجه دوم و وجه سوم از وجوه جمع بین حکم واقعی و حکم ظاهری را به راه حل این دو بزرگوار اختصاص بدهیم، پس تا اینجا ما سه وجه از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری را ذکر کردیم و معلوم شد

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم وجه دوم: محقق اصفهانی ۱۳۹۰/۰۲/۰۷ خلاصه جلسه گذشته در رابطه با محاذیر اجتماع حکم واقعی و ظاهری به نحو عام(اعم از محاذیر مربوط به ملاک، محاذیر مربوط به مبادی و محاذیر مربوط به خود خطاب)، مرحوم شیخ انصاری(ره) راه حلی ارائه دادند که در جلسات گذشته به آن اشاره کردیم، البته در رابطه با محذور القاء در مفسده یا تفویت مصلحت مرحوم شیخ راه حل خاصی دارند که بعداً به آن اشاره خواهیم کرد، اما راه حل ایشان در رابطه با سایر محاذیر، اولین وجه جمعی بود که ما برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری ذکر کردیم و آن مسئله­ی اختلاف مرتبه حکم واقعی و ظاهری بود، مرحوم آخوند به راه

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و يكم وجه دوم: محقق اصفهانی ۱۳۹۰/۰۲/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در وجهی بود که مرحوم شیخ انصاری(ره) در جمع بین حکم واقعی و حکم ظاهری بیان کردند ایشان از راه اختلاف در مرتبه خواستند مشکل و محذوری را که در رابطه با اجتماع حکم واقعی و ظاهری وجود دارد برطرف بکنند، خلاصه فرمایش شیخ انصاری(ره) این بود که حکم ظاهری به دو مرتبه از حکم واقعی متأخر است، مرحوم آخوند خراسانی به استاد خودش(شیخ انصاری) اشکال کردند که شما از راه اختلاف مرتبه در صدد رفع تنافی دو حکم هستید اما این راه حل شما فقط بخشی از مشکل را حل می­کند چون با آمدن حکم ظاهری حکم واقعی از بین نمی­رود