دروس خارج

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۶ مروری بر جلسات گذشته محصل مطالبی که طی جلسات قبل بیان شد عبارت است از این که مرحوم شیخ انصاری دو ادعا مطرح کرده اند، یکی عدم امکان رجوع قید به هیئت و دیگری لزوم رجوع قید به ماده. هر چند این دو ادعا ملازم با یک دیگر می باشند و با ثابت شدن ادعای اول، بالملازمه ادعای دوم نیز ثابت می شود، اما معذلک مرحوم شیخ انصاری هم بر مدعای اول خود دلیل اقامه نموده و هم بر مدعای دوم خویش. البته مرحوم شیخ انصاری بر مدعای اول خود دو دلیل اقامه نموده اما دلیل های دیگری نیز بیان گردید. لذا مجموعا

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۰۵  پاسخ صحیح به دلیل چهارم بعد از بررسی پاسخ های بزرگان و اعلام به دلیل چهارم مبنی بر رد امکان رجوع قید به هیئت، عرض کردیم نظر مختار عبارت است از این که رجوع قید به هیئت امکان دارد و مسئله تفکیک انشاء از منشأ با مسئله تفکیک ایجاد از وجود متفاوت است. در واقع پاسخی که ما به دلیل چهارم می¬دهیم به مقدمه دوم از قیاس استثنایی که مستدل در این مقام ترتیب داده بود بر می¬گردد. صورت دلیل چهارم عبارت بود از این که؛ اگر قید رجوع به هیئت کند مستلزم تفکیک انشاء از منشأ است و تفکیک انشاء از منشأ

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۴ خلاصه جلسه گذشته محصل فرمایش محقق عراقی عبارت است از این که اراده در مرحله لحاظ و تصور تابع فرض وجود قیود است به نحوی که قبل از تحقق آن قیود در خارج فعلیت دارد. یعنی طلب منوط به فرض وجود و لحاظ آن قید است نه اینکه تابع تحقق آن باشد. پس فی الحال طلب موجود است و تابع تحقق وجود خارجی قید نیست. به بیان دیگر هم انشاء موجود است هم مُنشاء چون انشاء و حکم همان اراده تشریعیه مبرزه است که الآن موجود است و منشأ هم بعث و تحریک است که آن هم موجود است. ولی فاعلیت بعث و

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط ۱۳۹۵/۱۱/۰۳ ادامه پاسخ محقق عراقی بحث در اشکال رجوع قید به هیئت بود. یعنی اگر قید رجوع به هیئت کند «یستلزم منه تفکیک الانشاء عن المنشا، الذی هو مساوق لتفکیک الایجاد عن الوجود و هو غیر معقول» و لذا رجوع قید به هیئت غیر معقول و محال است. تا کنون چهار جواب از این اشکال بیان شده است. پاسخ پنجم از محقق عراقی است. ایشان با ذکر چند مقدمه تلاش کرده اند به این دلیل پاسخ بدهد. مقدمه اولی عبارت است از این که، حقیقت حکم و انشاء عبارت است از اراده تشریعیه مبرزه، یعنی اگر اراده¬ای که در افق نفس انسان تحقق پیدا

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۱/۰۲ خلاصه جلسه گذشته همانطور که در جلسات قبل بیان شد، دلیل چهارم بر عدم امکان رجوع قید به هیئت عبارت بود از استلزام تفکیک انشاء از مُنشأ و تفکیک انشاء از مُنشا غیر معقول است زیرا مساوق تفکیک ایجاد از وجود است که ممکن نیست زیرا ایجاد و وجود حقیقتا متحدند و اعتبارا مختلف. یک حقیقت اگر در مقایسه با فاعل سنجیده شود ایجاد نامیده می شود و اگر در مقایسه با قابل سنجیده شود وجود نامیده می شود. تا کنون سه پاسخ به این دلیل بیان شد و هر سه پاسخ مورد اشکال قرار گرفت. پاسخ چهارم (محقق خویی) علت این که

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۰/۲۹ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت می¬باشد. مهمترین دلیل ایشان، همین دلیل چهارم است که در جلسه قبل بیان گردید. محصل دلیل چهارم این است که اگر قائل به امکان رجوع قید به هیئت گردیم، مستلزم تفکیک انشاء از مُنشاء است و تفکیک انشاء از مُنشاء محال و غیر معقول است. پس امکان رجوع قید به هیئت وجود ندارد. مقدمه اول و مقدمه دوم دلیل چهارم و پاسخ هایی که به این دلیل داده شد، مورد نقد و بررسی قرار گرفت، تا کنون دو پاسخ به این دلیل بیان شد که هر دو مورد

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ۱۳۹۵/۱۰/۲۸  بررسی دلیل چهارم همانطور که در جلسه قبل بیان شد چهارمین دلیل از ادله امتناع رجوع قید به هیئت عبارت است از این که رجوع قید به هیئت، مستلزم تفکیک انشاء از مُنشاء است که به صورت یک قیاس استثنایی بیان گردیده. به این بیان که اگر قید رجوع به هیئت کند، «یستلزم منه تفکیک الانشاء عن المُنشاء» و «تفکیک الانشاء عن المُنشاء غیر معقول» پس «رجوع القید الی الهیئه غیر معقول». به تفصیل مقدمه اول، یعنی ملازمه بین مقدم وتالی و مقدمه دوم یعنی محال بودن تفکیک انشاء از منشاء توضیح داده شد. از دلیل چهارم جواب هایی توسط بزرگان مثل محقق خراسانی و

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- دلیل سوم و چهارم ۱۳۹۵/۱۰/۲۷ تا کنون از ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت دو دلیل مورد بررسی قرار گرفت. دلیل سوم رجوع قید به هیئت مستلزم تناقض است و این محال است. یعنی اگر ملتزم شویم که قید رجوع به هیئت می کند، سر از تناقض در می آورد و تناقض هم محال است، لذا قید رجوع به هیئت نمی¬کند. به عبارت دیگر  صورت دلیل سوم یک قیاس استنثنایی است. به این بیان که: «ان رجع القید الی الهیئة یستلزم التناقض و التناقض باطل فلا یرجع القید الی الهیئة». توضیح ذلک: هیئت «افعل» تا قبل

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- دلیل اول، دوم، سوم و بررسی آن ۱۳۹۵/۱۰/۲۶ دلیل اول از ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت بیان و مورد بررسی قرار گرفت. دلیل دوم (محقق نایینی)  ایشان برای اثبات عدم امکان رجوع قید به هیئت از راه لحاظ وارد می شوند. ایشان می¬فرمایند: هر چند معنای حرفی کلی است، لکن چون ملحوظ به لحاظ آلی می¬باشد، اطلاق و تقیید بر آن وارد نمی¬شود. زیرا اطلاق و تقیید در امور و معانی ممکن است که ملحوظ به لحاظ استقلالی باشند و از آن جا که هیئت معنای حرفی دارد و ملحوظ به لحاظ آلی است، پس

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- بررسی کلام صاحب منتقی الاصول ۱۳۹۵/۱۰/۲۵ مروری بر مباحث گذشته بحث پیرامون امکان وعدم امکان رجوع قید به هیئت بود. همان طور که بیان شد به نظر مرحوم شیخ انصاری امکان رجوع قید و شرط به هیئت وجود ندارد بلکه قید و شرط به ماده رجوع می کنند. در حقیقت ایشان دو ادعا دارند؛ اول: عدم امکان رجوع قید به هیئت. دوم لزوم رجوع قید به ماده. در مورد ادعای اول، چند دلیل اقامه گردیده. دلیل اول دلیلی است که مرحوم شیخ انصاری آن را بیان نمودند که محصل آن عبارت است از این که معنای حرفی

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- کلام صاحب منتقی الاصول درمورد دلیل اول ۱۳۹۵/۱۰/۱۹ خلاصه جلسه گذشته همانطور که در جلسه قبل بیان شد، در مورد دلیل اول قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت، صاحب منتقی الاصول معتقدند وجه امتناع به درستی مورد توجه اعلام قرار نگرفته است. ملخص نظر ایشان عبارت است از این که مشکل اصلی در جملات شرطیه این است  که نمی توانیم یک مفهوم ترکیبی را که معنای حرفی دارد، قید یک مفهوم ترکیبی دیگر که آن هم معنای حرفی است قرار دهیم. زیرا مفاد جمله شرطیه طبق نظر اصولیون «تعلیق الجزاء علی شرط» است و همه

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- کلام صاحب منتقی الاصول درمورد دلیل اول ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ کلام صاحب منتقی الاصول همانطور که در جلسات قبل بیان شد؛ در مورد دلیل اول قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت اشکالاتی مطرح شد که مورد تعرض و بررسی قرار گرفت. اما بعضی از بزرگان اساسا معتقد است، روح دلیل اول که توسط مرحوم شیخ انصاری بیان شده است، توسط اعلام درک نشده، لذا جواب هایی که به ایشان داده شده هیچ کدام نمی¬تواند مشکلی که توسط مرحوم شیخ انصاری بیان شده  را حل کند. و حتی راه حل خود مرحوم شیخ انصاری مبنی بر رجوع قید

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط-ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- اشکال چهارم و پنجم و ششم و بررسی آن ها ۱۳۹۵/۱۰/۱۵ بحث پیرامون دلیل اول قائلین به عدم امکان رجوع قید به هیئت بود. دلیل اول قائلین به این قول که توسط مرحوم شیخ انصاری بیان شده بود مورد اشکال واقع گردید. تا کنون سه اشکال به این دلیل بیان و مورد بررسی قرار گرفت. اشکال چهارم محقق اصفهانی می فرماید: جزئیت در مورد هیئت و به طور کلی معانی حرفیه به معنای متقوم بودن به طرفین است. یعنی وقتی گفته می¬شود هیئت «أکرم» (یعنی هیئت امر که دال بر وجوب است) جزیی است به این معنا است

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- دلیل اول، دوم، سوم و بررسی آن ها ۱۳۹۵/۱۰/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت می¬باشد و در جلسه قبل بیان شد که چند دلیل بر این مدعا اقامه شده است. دلیل اولی که توسط مرحوم شیخ انصاری اقامه گردیده، این بود که هیئت یک معنای حرفی دارد و معنای حرفی نیز یک جزیی حقیقی است چون وضع در حروف و هیئات به نحو عام و موضوع له خاص است، لذا قابل تقیید نمی باشند. به عبارت دیگر مفاهیم و معانی قابل تقیید می باشند که فی¬الجمله از یک کلیت و

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- ادله عدم امکان رجوع قید به هیئت- دلیل اول و بررسی آن ۱۳۹۵/۱۰/۱۳ خلاصه جلسه گذشته همانطور که در جلسه قبل بیان شد اختلاف بین مرحوم شیخ انصاری و مشهور در رجوع قید یا شرط به هیئت یا ماده است. همچنین بیان گردید که این نزاع مربوط به مقام ثبوت و امکان است. از آن جایی که بعضی از دوستان در این باره سوال کردند جهت روشن شدن مطلب توضیح بیشتر می دهم تا دقیقا معلوم شود این نزاع در چه محدوده¬ای و بر چه پایه¬ای استوار است. توضیح محل نزاع اصل این مسئله مربوط به بعضی ادله ای است که در آن¬ها قید

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب مطلق و مشروط- تحریر محل نزاع ۱۳۹۵/۱۰/۱۲  در بحث واجب مطلق و واجب مشروط قبل از ورود به اصل بحث، گفتیم چند مطلب به عنوان مقدمه لازم است بیان شود. سه مقدمه دیروز بیان شد. مقدمه چهارم واجبات «بالاضافة الی شئ» مطلق و «بالاضافة الی شئ آخر» مقید هستند. لذا ممکن نیست واجبی باشد که نسبت به همه چیز مطلق یا مشروط باشد. مثلا نماز به عنوان یک واجب هم مطلق است هم مشروط، از یک طرف در رابطه با بعضی از امور مثل وقت مشروط است و بدون وقت نماز واجب نمی¬شود. اما نسبت به احرام مطلق است. همچنین حج که نسبت به استطاعت مشروط است

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل مقدمه واجب- واجب مطلق و مشروط- مقدمات ۱۳۹۵/۱۰/۱۱ مروری بر مباحث گذشته موضوع کلی بحث عبارت است از مقدمه واجب، و همانطور که بیان شد محقق خراسانی مطالبی را به عنوان مقدمه بیان نمودند. هرچند بیان مطالب به این گستردگی مورد نیاز نبود، اما بخشی از آن مطالب باید ذکر می شد و بخش دیگر نیز مطالب مفیدی بود که تعرض به آن¬ها خالی از فائده نبود. همانطور که بیان شد برای مقدمه به اعتبارت مختلف چهار تقسیم بیان شده است: ۱: مقدمه داخلیه و خارجیه. ۲: مقدمه عقلیه، شرعیة، عادیة. ۳: مقدمه صحت، مقدمه وجود، مقدمه وجوب، مقدمه علمیه. ۴: مقدمه مقارنه، متاخره، متقدمه. این چهار تقسیم، مطالبی بودند که تا کنون در

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی – تقسیم چهارم: مقدمه متقدمه، مقارنه، متاخره- جهت اول: صحت تقسیم- بررسی تعمیم اشکال شرط ۱۳۹۵/۱۰/۰۱ تعمیم اشکال شرط متاخر به شرط متقدم نکته¬ای از مباحث مربوط به شرط متاخر در جهت اولی(صحت تقسیم) باقی مانده که پس از بررسی آن جهت دوم بحث شرط متاخر را مورد بررسی قرار می دهیم. همانطور که در ابتدای بحث تقسیم مقدمه به مقدمه مقارنه، متقدمه و متاخرة بیان شد، نسبت به مقدمه متاخره اشکالاتی مطرح شده است که مهمترین آن ها اشکال عقلی تاثیر معدوم فی الموجود است. آن چه تا کنون مورد بررسی قرار گرفت بررسی امکان عقلی شرط متاخر بود که آیا عقلا ممکن است یا خیر؟ همانطور

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی – تقسیم چهارم: مقدمه متقدمه، مقارنه، متاخره- جهت اول: صحت تقسیم-بررسی امکان اثباتی ش ۱۳۹۵/۰۹/۳۰ نتیجه بحث در شرط متاخر به حسب مقام ثبوت از آن چه تا کنون درباره شرط متاخر بیان شد، مشخص گردید که حق در این مقام این است که تاخر شرط از مشروط ثبوتا در همه اقسام ممکن است و فرقی نمی کند که شرط از شرایط مامور به باشد یا شرایط حکم تکلیفی و حکم وضعی. لذا التزام به شرط متاخر مخالفت با قاعده عقلیه امتناع تاثیر معدوم فی  الموجود محسوب نمی شود. به این دلیل که احکام از سنخ امور اعتباریه می باشند، لذا هیچ مانعی ندارد که مثلا خداوند متعال

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی – تقسیم چهارم: مقدمه متقدمه، مقارنه، متاخره- جهت اول: صحت تقسیم- بررسی کلام محقق نایی ۱۳۹۵/۰۹/۲۹ ادامه بررسی کلام محقق نایینی بحث پیرامون بررسی کلام محقق نایینی بود که در جلسه قبل سه موضع از کلام ایشان را مورد بررسی قرار دادیم و اشکالات آن را بیان کردیم. موضع چهارم محقق نایینی می فرمایند: اگر قضایا به نحو قضایای حقیقیه باشند، مانند مجعولات شرعی، امتناع و استحاله تأخر شرط یک امر بدیهی است که نیاز به اقامه برهان ندارد. همانطور که در جلسات قبل بیان شد ایشان در بخش دوم کلام خود بعد از بیان فرق بین قضایای حقیقیه و خارجیه و اینکه احکام شرعیه به نحو قضایای