دروس

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم مبحث ضد – ضد عام – قول اول (عینیت و بررسی آن) ۱۳۹۷/۰۲/۱۶   ضد عام  بحث در این بود که آیا امر به شئ مقتضی نهی از ضد عام می باشد یا خیر؟ منظور از ضد عام نسبت به یک شئ نقیض آن است  یعنی مثلاً اگر امر به نماز شود، آیا نقیض آن یعنی ترک نماز، منهی عنه است یا خیر؟ پس بحث در این است که اگر امر به نماز تعلق گرفت آیا ترک نماز نیز حرام است یا خیر؟ اقوال در مورد اقتضاء امر به شئ نسبت به نهی از ضد عام سه نظریه وجود دارد: ۱. عده ای قائلند امر به شئ عین نهی از ضد عام است.

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه دوم (ملازمه) بررسی مقدمه دوم(اتحاد متلازمین در حکم)- ۱۳۹۷/۰۲/۱۵   خلاصه جلسه گذشته در مورد دلیل دوم قائلین به اقتضاء امر به شئ نسبت به نهی از ضد خاص عرض کردیم که این دلیل متشکل از سه مقدمه است. اگر هر سه مقدمه ثابت شد آن¬گاه می توانیم مدعای قائلین به اقتضاء را قبول کنیم. مقدمه اول عبارت از این بود که بین عدم احد الضدین و وجود ضد دیگر ملازمه است که به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد که چنین ملازمه ای وجود ندارد. ابطال همین مقدمه برای رد این طریق و دلیل کافی است؛ اما برای

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه دوم – مقدمه اول: ملازمه بین عدم احد الضدین و ضد آخر ۱۳۹۷/۰۲/۱۱     خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم وجه دوم بر اثبات اقتضاء امر به شئ نسبت به نهی از ضد خاص طریق ملازمه است. در تقریب استدلال به این طریق سه مقدمه باید ثابت شود تا ادعای قائلین به اقتضاء تمام شود: ۱. «عدم احد الضدین ملازم للضد الآخر»؛ عدم یکی از دو ضد ملازم با ضد دیگر باشد. ۲. متلازمین متحد الحکم باشند. ۳. امر به شئ مقتضی نهی از ضد عام باشد تا بتوانیم اثبات کنیم که اگر مثلاً ازاله واجب شد، فعل ضد آن یعنی نماز حرام است.

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: نتیجه وجه مصادف با: ۱۳ شعبان ۱۴۳۹ اول (مقدمیت) – وجه دوم (ملازمه) ۱۳۹۷/۰۲/۱۰   نتیجه بحث در وجه اول اقتضاء (مقدمیت) نتیجه بحث در مسئله مقدمیت «عدم احد الضدین للضد الآخر» این شد که این مسئله را نپذیرفتیم. اشکالاتی که در این رابطه مطرح شد، همگی مورد تعرض قرار گرفت. البته جهت نپذیرفتن اشکالات مختلف بود؛ محقق خراسانی از یک طریق، دیگران از راه¬ها و طرق دیگر مقدمیت را انکار نمودند. امام خمینی نیز به این جهت طریق مقدمیت را قبول نکردند که امر عدمی نمی تواند موضوع برای یک امر وجودی قرار بگیرد، یعنی اساسا نمی توانیم قضیه ای تشکیل دهیم که

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – اشکال صاحب منتقی الاصول به محقق خویی و محقق خوانساری ۱۳۹۷/۰۲/۰۹    خلاصه جلسه گذشته  در مورد تفصیل محقق خوانساری مباحثی گذشت. در ابتدا این تفصیل از سوی محقق نایینی مورد اشکال واقع شد، سپس محقق خویی به اشکال محقق نایینی پاسخ دادند؛ لکن ایشان اشکال دیگری را به تفصیل محقق خوانساری ایراد کردند. بعضی از بزرگان به اشکال محقق خویی پاسخ دادند و نظر دیگری درباره تفصیل محقق خوانساری مطرح کردند. دو بخش اخیر باقی مانده که آن ها را نیز عرض می کنیم و از این تفصیل و به طور کلی از طریق مقدمیت که برای

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – اشکال محقق خویی به محقق نایینی و محقق خوانساری ۱۳۹۷/۰۲/۰۸   خلاصه جلسه گذشته  در باب مقدمیت عدم احد الضدین نسبت به ضد آخر تفصیلی از سوی محقق خوانساری مطرح شد که عبارت است از این که عدم ضد موجود مقدمیت برای ضد دیگر دارد ولی عدم ضد معدوم مقدمیت ندارد. تقریب استدلال ایشان نیز ذکر شد. خلاصه استدلال ایشان این بود که وجود احد الضدین مانع قابلیت محل برای عروض ضد دیگر می شود، پس عدم و نبودن آن کأنه محل را برای عروض ضد دیگر آماده می کند، لذا می توان گفت: عدم ضد موجود نسبت

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – بررسی عبارت کفایه و حق در آن – تفصیل محقق خوانسار ۱۳۹۷/۰۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته  در مورد عبارت محقق خراسانی دو نظر و دو برداشت مطرح شد. طبق یک برداشت، این عبارت مجموعا متضمن یک اشکال به طریق مقدمیت است و طبق یک برداشت مجموع این عبارت مبین دو اشکال به طریق مقدمیت می باشد. صرف نظر از این جهت در مورد بخش اول عبارت که فساد نظر قائلین به اقتضاء را تبیین می کند اختلاف است. نظر محقق اصفهانی در تبیین آن عبارت را نقل کردیم؛ نظر صاحب منتقی الاصول و اشکال ایشان به محقق اصفهانی

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – بررسی عبارت کفایه – نظر محقق اصفهانی و صاحب منتقی ۱۳۹۷/۰۲/۰۴   خلاصه جلسه گذشته در مورد یک عبارت از عبارات کفایه اختلاف نظری وجود دارد که در جلسه قبل به آن اشاره کردیم. آن عبارت چه بسا متضمن نوعی تشویش و اضطراب است و همین امر باعث شد که در مورد معنا و مقصود از این عبارت اختلاف پیش بیاید. طبق یک برداشت از این عبارت محقق خراسانی، ایشان دو اشکال به مقدمیت مطرح کردند و طبق برداشت دیگر، ایشان یک اشکال به طریق مقدمیت ایراد کردند. آن عبارتی که نسبت به آن موضع این اختلاف برداشت

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – کلام محقق اصفهانی در تصحیح مقدمیت ۱۳۹۷/۰۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال به مسئله مقدمیت برای اثبات اقتضاء در ضد خاص بود. عرض کردیم برخی معتقدند امر به شئ مقتضی نهی از ضد خاص است. دلیلی که اقامه کردند این بود که «ترک احد الضدین مقدمة للضد الآخر» و از آن جا که ضد آخر واجب است پس مقدمه آن نیز واجب است و مقدمه واجب اگر واجب شد فعل ضد آن حرام می شود. این استدلال مبتنی بر سه مقدمه بود که دو مقدمه آن را بحث نکردیم؛ زیرا یکی را قبلا بحث کردیم و

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – اشکال به محقق اصفهانی – بررسی عبارت کفایه ۱۳۹۷/۰۲/۰۳    اشکال به محقق اصفهانی  با توجه به مطلبی که از امام خمینی در پایان بحث گذشته نقل کردیم اشکالی متوجه محقق اصفهانی می گردد که سخن ایشان را قبلا ذکر کرده بودیم. در جلسه قبل گفته شد امام خمینی اشکالی را پاسخ دادند و آن این که اگر قبول داریم «عدم العله علة لعدم المعلول»، چرا نمی پذیرید که «عدم احد الضدین مقدمة للضد الآخر» این قانونی است در فلسفه که عدم علت، خودش علت برای عدم معلول است. این که علت نباشد، باعث می شود که معلول

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – اشکال امام خمینی به مقدمیت ۱۳۹۷/۰۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال دوم محقق خراسانی به طریق مقدمیت بود. اشکال دوم ایشان نقض به متناقضین بود که اگر عدم احد الضدین مقدمه ضد دیگر باشد به دلیل تمانع و تنافری که بین ضدین است، پس باید احد المتناقضین نیز مقدمه نقیض دیگر می¬شد، زیرا بین متناقضین نهایت تنافر و تمانع وجود دارد و این واضح البطلان است که یکی از دو نقیض مقدمه نقیض دیگر باشد. این مطلب به تفصیل بیان شد. محقق قوچانی به زعم خودشان این کلام را با یک صورت استدلالی قوی و محکم

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – اشکال امام خمینی به محقق قوچانی ۱۳۹۷/۰۲/۰۱    خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال محقق خراسانی به قائلین به اقتضاء بود. کسانی که معتقد هستند امر به شئ مقتضی نهی از ضد خاص است به مسئله مقدمیت استدلال کرده اند و گفتند: چون عدم احد الضدین مقدمة للضد الآخر، پس از باب این که مقدمه واجب، واجب است فعل ضد خاص حرام می شود. محقق خراسانی اشکال دور را مطرح کردند که مفصلا بحث شد. اشکال دوم ایشان به این طریق، اشکال نقضی است. ایشان این بیان را به متناقضین، نقض کردند به این بیان که اگر قرار

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – بررسی کلام محقق نائینی ۱۳۹۷/۰۱/۲۸     خلاصه جلسه گذشته در بحث از اثبات اقتضاء امر به شئ نسبت به نهی از ضد خاص از طریق مقدمیت، محقق خراسانی مقدمیت را قبول نکردند. در مقابل محقق اصفهانی نیز به نوعی درصدد تصحیح مقدمیت عدم احد الضدین نسبت به ضد آخر برآمدند که اشکال کلام ایشان را ملاحظه فرمودید. تا کنون نتیجه این شد که راهی که محقق اصفهانی برای تصحیح مقدمیت بیان کرده است قابل قبول نیست. کلام محقق نایینی در انکار مقدمیت محقق نایینی نیز به نوع دیگری مقدمیت را انکار کرده است. که اجمالا آن را

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – بررسی کلام محقق اصفهانی در تصحیح مقدمیت ۱۳۹۷/۰۱/۲۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مقابل محقق خراسانی که مقدمیت عدم احد الضدین للضد الآخر را انکار کرده اند، شاگرد ایشان یعنی محقق اصفهانی درصدد تصحیح مقدمیت برآمده و تلاش کرده به اشکال دور پاسخ دهد. محقق اصفهانی ابتدا مقدمه¬ای در باب ملاک تقدم بالطبع و منشأهای چهار گانه این تقدم بیان کرد. سپس فرمود: عدم یک ضد بالطبع مقدم بر ضد دیگر است، و طبق این بیان دیگر جایی برای مشکل دور نمی ماند. زیرا مشکل دور از این جا ناشی شد که محقق خراسانی ادعا کردند عدم احد

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۱/۲۲   خلاصه جلسه گذشته بعد از چند مرحله اشکال و پاسخ نسبت به دلیل قائلین به اقتضاء سرانجام آخرین دفاعی که از این دلیل می شود را نقل و پاسخ محقق خراسانی به آن را بیان می کنیم. سیر بحث تا کنون این بود که قائلین به اقتضاء از طریق مقدمیت به دنبال اثبات اقتضاء می باشند. آنان دلیلی ذکر کردند که متشکل از سه مطلب بود. مطلب اول: احد الضدین مقدمه للضد الآخر. مطلب دوم: مقدمه واجب، واجب است. مطلب سوم: اگر چیزی واجب شد ضد عام آن حرام است. مطلب دوم در گذشته

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۱/۲۱    خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که برخی معتقدند امر به شئ مقتضی نهی از ضد خاص است. یکی از مهمترین وجوهی که بر این نظریه اقامه شده و محقق خراسانی آن را نقل کردند طریق مقدمیت است؛ به این بیان که ترک احد الضدین مقدمه ضد دیگر است و مقدمه ضد دیگر، واجب است، یعنی ترک احد الضدین واجب است، پس ضد آن حرام است. اشکالی متوجه این دلیل شد و آن هم دور است. چون بین ضدین تمانع است، به بیان که: اگر وجود یکی از دو ضد متوقف بر ترک

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – پاسخ به اشکال دور ۱۳۹۷/۰۱/۲۰    خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا امر به شئ مقتضی نهی از ضد خاص می باشد یا خیر؟ گفتیم مهمترین دلیل بر اقتضاء، مسئله مقدمیت است. دلیل را در جلسه قبل توضیح دادیم؛ گفتیم محقق خراسانی این دلیل را نقل کردند که ترک احد الضدین مقدمه فعل دیگر و ضد دیگر است و از آن جا که مقدمه واجب، واجب است، پس ترک احد الضدین نیز واجب می شود و زمانی که ترک احد الضدین به عنوان مقدمه واجب شد، فعل ضدش حرام می شود و این همان اقتضاء

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) – اشکال دور ۱۳۹۷/۰۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام اول بود، یعنی این که آیا امر به شئ مقتضی نهی از ضد خاص می باشد یا خیر؟ گفته شد که وجوهی بر اقتضاء اقامه شده است. برخی معتقدند امر به شئ مثل ازاله نجاست، مقتضی نهی از ضد خاص مثل فعل نماز است. توضیح دادیم که مهم ترین وجه و دلیلی که برای اقتضاء ذکر شده است مقدمیت است. یعنی ترک احد الضدین مقدمه فعل دیگر است، ترک نماز مقدمه ازاله نجاست است. چون مقدمه است و مقدمه واجب، واجب است، پس ترک نماز واجب می شود

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم مبحث ضد – مقام اول: ضد خاص – ادله اقتضاء: وجه اول (مقدمیت) ۱۳۹۷/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته مقدمتا چند مطلب در بحث ضد بیان کردیم و نهایتا گفتیم این بحث را باید در دو مقام دنبال کنیم: ۱. آیا امر به شئ مقتضی نهی از ضد خاص می باشد یا خیر؛ ۲. آیا امر به شئ مقتضی نهی از ضد عام می باشد یا خیر؟ پس بحث در دو مقام خلاصه می شود: مقام اول: ضد خاص برخی قائل به اقتضاء شده و در مقابل برخی نیز قائل به عدم اقتضاء شده اند. چند راه برای بیان اقتضاء وجود دارد که این راه ها را باید بررسی کنیم. در بین این

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم مبحث ضد – معنای «ضد» ۱۳۹۶/۱۲/۲۱    خلاصه جلسه گذشته در مقدمه چهارم عرض کردیم درباره دو واژه «اقتضاء» و «ضد» بحث می شود. کلمه «اقتضاء» را مورد بررسی قرار دادیم و گفتیم این که در صورت مسئله مطرح شده که آیا امر به شئ مقتضی نهی از ضد است؛ به این معنا است که آیا امر به شئ مستلزم نهی از ضد است یا خیر؟ پس «یقتضی» به معنای یستلزم است و به جای کلمه «مقتضی» می توانیم کلمه «مستلزم» را بگذاریم. البته الفاظ دیگری نیز ممکن است قابلیت جایگزینی داشته باشند، اما در هر صورت معنای متناسب با حقیقت نزاع در این مسئله همین معنای «یستلزم» و «یلازم» است. معنای