سایر دروس

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم آثار تقیه، حکم وضعی- مقام اول: آیا ترک تقیه موجب فساد عمل است؟ ۱۳۹۷/۱۲/۲۱ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد اینکه آیا ترک تقیه موجب فساد عمل علی الوجه الواقعی هست یا نه؛ سه قول وجود دارد. قول به عدم بطلان و عدم فساد این عمل و دلیل و تبیین آن را به ویژه با تأکید بر کلام امام (ره) بیان کردیم. قول دوم: تفصیل در مسئله(کلام شیخ انصاری) قول دوم قول به تفصیل است که مختار محقق کرکی و مرحوم شیخ و به تبع ایشان برخی از معاصرین و اعاظم مانند محقق نایینی است. تفصیل بین جایی که رعایت تقیه در اجزاء و شرایطی است که با عبادت متحد است

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم آثار تقیه( حکم وضعی)_ مقام اول: آیا ترک تقیه موجب فساد عمل است؟ ۱۳۹۷/۱۲/۱۵ خلاصه جلسه گذشته در بحث از آثار و حکم وضعی مربوط به تقیه عرض کردیم که در دو مقام و هر مقام در دو جهت بحث می‎شود. بحث از جهت اولی در مقام اول گذشت. بحث در جهت دوم بود، یعنی آنجایی که کسی تقیه را ترک می‎کند و عمل را علی الوجه الواقعی انجام می‎دهد. بحث در این بود که اگر عمل به نحو واقعی اتیان شود آیا این عمل صحیح است یا فاسد؟ عرض کردیم سه قول در این مسئله وجود دارد، یکی قول به صحت مطلقا و دلیل این قول را بیان کردیم. امام (ره) جزء این

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم آثار تقیه(حکم وضعی)_ چارچوب کلی بحث_ مقام اول: بررسی صحت و فساد عمل در صورت ترک تقیه ۱۳۹۷/۱۲/۱۴ آثار تقیه(حکم وضعی) بحث در حکم تکلیفی تقیه، ادله مشروعیت تقیه و قلمرو تقیه گذشت. آخرین بحثی که درباره تقیه باقی مانده، مربوط به آثار تقیه یا به تعبیر دیگر حکم وضعی است.   چارچوب کلی بحث در این باره ما دو بحث داریم:  ۱. یکی بحث از اینکه اگر کسی عمل تقیه‌ای را ترک کند، آیا این ترک تقیه باعث فساد عمل او می‎شود یا خیر؟ یعنی به جای اینکه تقیه کند، عملی انجام دهد که نه مأمورٌ به واقعی است و نه تقیه‌ای. گاهی هم عمل تقیه‌ای را ترک می‎کند ولی مطابق با

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم قلمرو تقیه_ جهت ششم، هفتم، هشتم، نهم. ۱۳۹۷/۱۲/۰۸ تنبیه در بحث از جهت پنجم فقط یک تنبیهی را به طور خلاصه عرض می‎کنم و آن این که در جریان تقیه در موضوعات، بحث است که آیا بین صورت علم به خلاف و بین صورت شک فرقی هست یا خیر. از اطلاقات و عمومات ادله تقیه می‎توانیم استفاده کنیم که فرقی بین این دو صورت نیست. یعنی ازآن‎هایی که به نوعی دارای اطلاق یا عموم هستند، این مطلب قابل استفاده است که حتی اگر علم به خلاف هم باشد، باز تقیه جریان دارد و عملی که بر مبنای تقیه صورت گیرد، مشروع است. بحث إجزاء هم که بعداً بیان می‎شود. اینکه مثلا ما

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم قلمرو تقیه_ جهت پنجم: مشروعیت تقیه در موضوعات_ بررسی ادله ۱۳۹۷/۱۲/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت پنجم از جهات مربوط به قلمرو تقیه بود؛ یعنی اینکه آیا تقیه در موضوعات هم جریان پیدا می‌کند یا خیر. عرض کردیم که دو نظر در این باره وجود دارد: برخی قائل به جریان تقیه در موضوعات و مشروعیت آن به نحو عام هستند و برخی هم معتقدند که تقیه فقط در احکام مشروع است ولی در موضوعات جریان پیدا نمی‌کند. برخی از ادله قول اول ذکر شد.  ادامه ادله جریان تقیه در موضوعات دلیل چهارم دلیل چهارم روایتی است که ابی الجارود آن را نقل کرده است، « قال: سألت أبا جعفر (علیه السلام):‌

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم قلمرو تقیه: جهت چهارم: بررسی تقیید مشروعیت تقیه به زمان شوکت عامه_ جهت پنجم: جریان تقیه در موضوعات ۱۳۹۷/۱۲/۰۱ جهت چهارم: بررسی تقیید مشروعیت تقیه به زمان شوکت عامه جهت چهارم در قلمرو تقیه مربوط می‎شود به اینکه مشروعیت و جواز تقیه در برابر عامه، مربوط به زمان اقتدار آن‎هاست یا در غیر زمان اقتدار عامه هم تقیه مشروع می‌باشد. البته این بحث را به خصوص در تقیه در برابر عامه مطرح کردند. تقیه اگر به نحو تقیه مداراتی باشد، به خصوص در برابر عامه است و لذا جای این سوال وجود دارد که آیا این مربوط به زمان شوکت و اقتدار عامه است یا در غیر زمان اقتدار آن‎ها هم مشروع

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم قلمرو تقیه_ جهت چهارم: بررسی اعتبار و خوف ضرردر انواع تقیه ۱۳۹۷/۱۱/۳۰ خلاصه جلسه گذشته  تا اینجا بحث در قلمرو تقیه بود که پیرامون سه جهت از جهاتی که به مسئله قلمرو تقیه مربوط می‎شود پرداختیم.  جهت چهارم: بررسی اعتبار خوف ضرر در انواع تقیه جهت چهارم درباره کیفیت مدخلیت ضرر یا به تعبیر دیگر خوف ضرر در مشروعیت تقیه است. بر اساس آنچه که تابحال گفتیم و بر طبق ادله ای که بر مشروعیت تقیه اقامه شد و نیز مطالبی که درباره اقسام تقیه گفتیم، می‎توانیم حداقل در دو بخش مهم‌تر این موضوع را مورد ارزیابی قرار دهیم. یکی در حوزه تقیه مداراتی است، دوم در تقیه خوفی و اکراهی که

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم قلمروتقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار عدم مندوحه_ کلام محقق بجنوردی و بررسی آن_ تفصیل محقق خویی و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۱/۱۷ خلاصه جلسه گذشته مشکل حمل روایاتی که دلالت بر لزوم اعمال حیله می‌کند، با راه حلی که امام (ره) ارائه دادند، شاید چندان قابل حل نباشد و لذا خود امام هم فرمودند: «و المسئلۀُ محلُّ إشکالٍ یحتاج إلی مزید تأمّلٍ». به هر حال حمل این اخبار و روایات بر استحباب چندان خالی از مؤونه نیست. اما به هر حال ما با این روایات مواجه هستیم یعنی روایاتی که به نوعی دلالت بر لزوم اعمال حیله می‌کند آنهم در مواردی که بر اساس روایات دیگر، تقیه در آن واسع است یعنی روایات اقتضاء

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار عدم مندوحه قول پنجم(امام خمینی)_ حمل روایات لزوم اعمال حیله بر استحباب ۱۳۹۷/۱۱/۱۶ حمل روایات لزوم اعمال حیله بر استحباب نظر امام (ره) درباره اعتبار یا عدم اعتبار قید عدم مندوحه در تقیه بیان شد و دلیل ایشان بر تفصیل بین تقیه از مخالفین و بین تقیه از غیر مخالفین ذکرگردید. ایشان در بیان عدم اعتبار عدم مندوحه مطلقا نسبت به مخالفین فرمودند نه تنها عدم مندوحه معتبر نیست، بلکه راجح این است که بر طبق مذهب آن‎ها عمل شود و حتی اگر اعمال حیله هم ممکن است، وجوب ندارد. لکن در آخر کلامشان می‎فرمایند به هر حال اخباری وجود دارد که ظهور در لزوم اعمال

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار عدم مندوحه_ قول پنجم( امام خمینی(ره)) ۱۳۹۷/۱۱/۱۰ خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار عدم مندوحه یا عدم اعتبار آن عرض کردیم تفصیلی که امام (ره) ذکر کرده¬اند، تفصیل بین تقیه از مخالفین و غیر مخالفین است. در مورد غیر مخالفین فرمودند عدم مندوحه مطلقا معتبر است به این جهت که نوعاً ادله مشروعیت تقیه در این موارد، ادله‌ای است که قید ضرورت و اضطرار در آن ذکر شده و لذا جایی که مندوحه باشد، دیگر ضرورت و اضطرار معنا ندارد و لذا تقیه مشروع نیست. اما در مورد مخالفین، عمدتاً ادله تقیه که ناظر به خصوص مخالفین است اقتضا می¬کند که نه تنها عمل بر طبق

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار عدم مندوحه_ قول پنجم(امام خمینی) ۱۳۹۷/۱۱/۰۹ قول پنجم: تفصیل امام خمینی(ره) بحث در جهت سوم در قلمرو تقیه یعثی بررسی اعتبار قید عدم مندوحه در تقیه بود. عرض کردیم ۵ قول در این مسئله وجود دارد که این اقوال را عمدتاً مورد ارزیابی قرار دادیم. فقط دو مورد از آن باقی مانده که آن را هم بیان خواهیم کرد که یکی قول امام (ره) است که تفصیلی در مسئله دادند و دیگری هم قول آقای خویی که در چارچوب همین تفصیلی که اشاره کردم، یک تفصیل جزئی‌تری هم ایشان داده‌اند.  تفصیلی که امام فرمودند این است که اگر تقیه از غیر مخالفین باشد عدم مندوحه معتبر

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار قید عدم مندوحه_ ادامه بررسی قول چهارم(شیخ انصاری) ۱۳۹۷/۱۱/۰۳ ادامه بررسی قول چهارم(شیخ انصاری) نظر شیخ و ادله ایشان بر قول مختارشان ذکر شد و مورد اشکال قرار گرفت. عرض کردیم که دو مطلب باید در تکمیل نظر مرحوم شیخ مورد ملاحظه قرار گیرد و بعد سراغ قول پنجم برویم. بررسی تصحیح  قبلاٌ گفته شد که محقق ثانی تفصیل دادند بین «ما وَرَدَ فیه إذنٌ بخصوصه» و «ما لم یرد فیه نصٌ أو إذنٌ بخصوصه». و گفتند در جایی که إذن بخصوصه وارد شده، عدم مندوحه معتبر نیست ولی اگر بخصوصه إذن و نصی وارد نشده باشد، عدم مندوحه معتبر است. مرحوم شیخ در اشکال به محقق

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار قید عدم مندوحه_بررسی قول چهارم(شیخ انصاری) ۱۳۹۷/۱۱/۰۲ بررسی قول چهارم (شیخ انصاری) قول چهارم درباره اعتبار یا عدم اعتبار قید عدم مندوحه قول مرحوم شیخ است و محقق همدانی هم از ایشان تبعیت کرده که به حسب ظاهر تفصیلی است در این مقام که تقیه در حین عمل و امتثال یا اراده آن مقید به قید عدم مندوحه است، اما در غیر این صورت مقید به این قید نیست؛ یعنی اگر در حین امتثال تمکن و چاره‌ای دارد که این عمل را علی وجه الصحیح انجام دهد، باید از عمل علی وجه التقیه اجتناب کند؛ ولی اگر در حین امتثال چنین امکانی برای او فراهم نیست،

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار قید عدم مندوحه_ بررسی قول اول و دوم و سوم ۱۳۹۷/۱۰/۲۶ بررسی قول اول و دوم و سوم ما در مورد اعتبار یا عدم اعتبار قید عدم مندوحه شش قول ذکر کردیم و قرار بر این شد این اقوال و ادله‌ای که احیاناً برای این اقوال ذکر شده، مورد بررسی قرارگیرند. دلیل قول اول قول اول قول صاحب مدارک بود. طبق این قول قید عدم مندوحه مطلقا معتبر است، عبارت صاحب مدارک این است: «هل یشترط فی جواز التقیه عدم المندوحه؟ قیل: لا ،لاطلاق نص و قیل نعم، لانتفاء الضرر مع وجودها فیزول المقتضی و هو اقرب» . صاحب مدارک که قائل به اعتبار عدم مندوحه

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم قلمرو تقیه_ جهت سوم: بررسی اعتبار قید عدم مندوحه_ اقوال_تنقیح موضوع ۱۳۹۷/۱۰/۲۵ جهت سوم در قلمرو تقیه: بررسی اعتبار قید عدم مندوحه بحث در قلمرو تقیه به جهت سوم رسیده است. تا اینجا درباره قلمرو تقیه از دو جهت بحث کردیم. جهت اول و دوم تقریبا تکلیف بخشی از تقیه را معلوم کرد. اما جهت سوم در اعتبار قید عدم مندوحه است و بحث در این است که آیا قید عدم مندوحه در مشروعیت تقیه معتبر است یا نه، آیا تقیه منوط و مشروط به عدم مندوحه است و یا چنین قیدی معتبر نیست؟ منظور از اعتبار و عدم اعتبار قید مندوحه این است که تقیه در صورتی جایز است که امکان

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم قلمرو تقیه_ جهت دوم: بخش دوم کلام محقق خویی و بررسی آن _ کلام امام خمینی(ره) درباره مورد هفتم (برائت از امیرالمؤمنین) ۱۳۹۷/۱۰/۱۹ خلاصه جلسه گذشته کلام در بخش دوم مطالبی بود که مرحوم آقای خویی درباره روایات مربوط به برائت از امیرالمؤمنین و سایر ائمه مطرح کرده‌اند. ایشان در بخش دوم در پی اثبات این مطلب است که ترک تقیه و تقیه در مورد برائت از امیرالمؤمنین یکسان است و هیچ ترجیحی برای طرفین مسئله وجود ندارد. دو روایت هم که به نوعی جواز و ترخیص از آن‎ها استفاده می‌شود، یکی را فرمودند که از آن ترجیح استفاده نمی‌شود. ادامه بخش دوم کلام محقق خویی روایت محمد بن مروان که درباره

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد هفتم( برائت از امیرالمؤمنین _کلام محقق خوئی (بخش اول) و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۰/۱۸ خلاصه جلسه گذشته درباره مورد هفتم از موارداستثناء از تقیه و جواز آن عرض کردیم که ۳ طایفه از روایات وجود دارد. درباره برائت از امیرالمؤمنین طایفه‌ای دلالت بر حرمت تقیه دارند، یک طایفه دلالت بر جواز و ترخیص دارند و یک طایفه هم دلالت بر وجوب تقیه و عدم جواز در معرض قرار دادن خویشتن برای قتل دارند. درباره این روایات انظار مختلفی ارائه شده، مرحوم آقای خویی به طور کلی قسم سوم و طایفه سوم را که عمده‌اش روایت مسعد ابن صدقه است را نپذیرفته و لذا به سراغ جمع بین آن

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم قلمرو تقیه_ جهت دوم: حق در مورد ششم_ مورد هفتم( برائت از امیرالمؤمنین(ع)) ۱۳۹۷/۱۰/۱۲ خلاصه جلسه گذشته شش طریق در جمع بین روایاتی که درباره تقیه در مواردی مانند مسح علی الخفین، شرب النبیذ، جهر به بسم الله، متعۀ الحج، وارد شده را ذکر کردیم. چون برخی از روایات دلالت بر عدم جواز داشتند و برخی بر جواز دلالت میکردند. تا اینجا ۶ راه و یا اگر بخواهیم با دقت بیشتری بیان کنیم، ۵ راه برای جمع بیان شد. حق در مورد ششم حق در این مقام به نظر ما همان است که امام (ره) فرمودند؛ یعنی با ملاحظه آن سه دلیل، اولی این است که روایات مجوزه را اخذ کنیم و

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد ششم_ طریق چهارم و و پنجم و ششم جمع بین روایات و بررسی آنها ۱۳۹۷/۱۰/۱۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای جمع بین روایات مجوّزه و مانعه در این چند مورد، یعنی مسح علی الخفین، شرب المسکر أو النبیذ، متعۀ الحج و جهر به بسم الله علی اختلاف الروایات بحسب ذکر الموارد؛ طرقی ذکر شده که دو طریق را ذکر و مورد بررسی قرار دایم. کلام امام خمینی(ره) «طریق چهارم» امام (ره) در این باره ابتداءً می‌فرماید: «و الظاهر تعیّنُ عمل بها» یعنی به روایات مجوّزه، یعنی روایاتی که دال بر جواز تقیه در این موارد می‌کند. دلیل اول: اولاً مشهور به این روایات عمل کردند و

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد ششم_بررسی طرق سه‌گانه جمع ۱۳۹۷/۱۰/۰۵ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای جمع بین روایات مجوزه و مانعه در تقیه نسبت به مسح علی الخفین، متعۀ الحج، شرب النبیذ أو المسکر، و جهر به بسم الله، طرقی پیشنهاد شده و ما دو طریق را دیروز ذکر کردیم. طریق سوم جمع طریق سوم از عبارات مرحوم آقای خویی و البته دیگران استفاده می‎شود که البته این علی فرض التسلیم نسبت به تغایر دو صحیحۀ زرارۀ است. ایشان فرموده است سلمنا که صحیحۀ مشتمل بر «لا یُتّقی» با صحیحۀ اول زرارۀ که تعبیر «لا اتّقی» داشت مغایر باشند، ظاهر این است که اساساً این موارد موضوعاً از شمول روایات خارج