سایر دروس

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم قلمرو قاعده ۱۳۹۴/۱۰/۱۶   قلمرو قاعده تسامح تا اینجا پیرامون مفاد قاعده، ادله قاعده و نظریات مختلفی که درباره مفاد قاعده ارائه شده و نیز نظر مختار، مطالبی بیان شد. بحثی که به نظر می‌رسد، بحث نسبتاً قابل توجهی است و از تجمیع چند تنبیه بدست می‌آید، بحث از قلمرو قاعد است، چون اکثر تنبیهات به یک معنا حول قلمرو قاعده است، و لذا ما اینها را تحت عنوان قلمرو قاعده تجمیع کردیم، یعنی اینکه این قاعده شامل چه محدوده ای می‌شود. در این عنوان ما از پنج جهت بحث می‌کنیم، یعنی قلمرو قاعده را در این پنج جهت مورد بررسی قرار می‌دهیم: ۱. بررسی شمول قاعده نسبت به خبر ضعیف دال

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم ادله- اخبار من بلغ(نظریه هفتم و بررسی آن) ۱۳۹۴/۱۰/۱۲   خلاصه جلسه گذشته نظریه هفتم درباره مفاد اخبار من بلغ نظریه ای است که تا حدودی مشهور، و از جمله محقق نائینی به آن ملتزم شده اند، البته تفصیل این نظریه را جلسه گذشته عرض کردیم. محصل نظریه هفتم این است که اخبار من بلغ دال بر حجیت خبر ضعیف در دایره سنن و مستحبات هستند، و اساساً این قاعده هم که به عنوان «تسامح در ادله سنن» شهرت پیدا کرده با همین تفسیر سازگارتر و مناسب‌تر است. طبق این نظر اخبار من بلغ بر حجیت هر خبر ضعیفی که در دایره مستحبات وارد شده باشد دلالت می‌کند و به نوعی مقدم می‌شود بر

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم ادله- اخبار من بلغ( ادله نظریه ششم، نظریه هفتم و بررسی آن) ۱۳۹۴/۱۰/۰۵   بخش پنجم: نظریه محقق اصفهانی آخرین بخش از آنچه که محقق اصفهانی در این مقام فرموده در واقع نظریه ای است که خود ایشان درباره مفاد اخبار من بلغ دارد. به نظر محقق اصفهانی این اخبار در مقام ترغیب در عمل می‌باشند نه صرف تحصیل ثواب، و ترغیب به عمل معنایی جز رجحان شرعی و استحباب ندارد، لذا محقق اصفهانی قائل به استحباب نفسی است اما نه از طریق راهی که محقق خراسانی گفته اند. تفاوت نظر محقق اصفهانی و مرحوم آخوند مرحوم آخوند از راه ترتب ثواب کشف کرد استحباب را، چون به نظر ایشان « کان له اجر

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم ادله- اخبار من بلغ (نظریه ششم و بررسی آن) ۱۳۹۴/۱۰/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون نظریه محقق اصفهانی درباره مفاد اخبار من بلغ بود، عرض کردیم ایشان مجموعه نظرات خود را در قالب پنج بخش بیان کرده است، سه بخش را در جلسه گذشته توضیح دادیم. بخش اول بررسی کلام شیخ بود، بخش دوم بررسی نظر محقق خراسانی و بخش سوم هم مربوط به یک نکته ای بود که محقق نائینی در مورد اخبار مطلق و مقید فرموده بودند، این سه بخش بیان شد، دو بخش دیگر باقی مانده که انشاءالله امروز بررسی خواهیم کرد. بخش چهارم( راه دیگر برای حمل به ارشادیت و بررسی آن ) بخش چهارم تبیین یک راهی برای

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم ادله- اخبار من بلغ(نظریه ششم و بررسی آن) ۱۳۹۴/۰۹/۲۸   خلاصه جلسه گذشته در دیدگاه دوم یک نظریه بیان شد، دیدگاه دوم این بود که، اخبار من بلغ باید، برمعنایی غیر از مدلول مطابقی حمل شوند. نظریه اول از این دیدگاه را جلسه گذشته عرض کردیم که نظر مرحوم محقق خراسانی بود و مورد بررسی قرار گرفت. نظریه ششم: محقق اصفهانی نظریه دوم مربوط به محقق اصفهانی است، اگر بخواهیم این نظریه را با مجموع نظریاتی که تا بحال بیان کردیم حساب کنیم، در واقع این می‌شود نظریه ششم. مجموع کلمات محقق اصفهانی در پنج بخش ارائه می‌شود، البته اصل نظریه ایشان در آخرین بخش بیان می‌شود، اما از آنجا که سایر بخش‌ها و

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم ادله- اخبارمن بلغ( نظریه پنجم و بررسی آن) ۱۳۹۴/۰۹/۰۳   خلاصه جلسه گذشته نظریه اول در دیدگاه دوم (در مقایسه با مجموع نظرات، نظریه پنجم) مطلبی است که محقق خراسانی فرموده‌اند، به نظر ایشان اخبار من بلغ دال بر استحباب عمل است از راه ترتب ثواب، تقریر محقق خراسانی از دلالت این اخبار را بیان کردیم و محصل آن این بود که این اخبار دلالت بر ترتیب ثواب بر ذات عمل می‌کند. ایشان قرائنی هم بر این ادعا ذکر کرده و سپس به دو دلیل و دو قرینه ای که مرحوم شیخ بر دلالت این اخبار بر ارشادیت ذکر کرده بود، ایراد گرفته و هر دو را رد کردند. ما مجموع مطالب محقق خراسانی

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم ادله- اخبار من بلغ( نظریه پنجم و بررسی آن) ۱۳۹۴/۰۸/۳۰ دیدگاه دوم(عدم تطابق مدلول مطابقی و مراد جدی) بحث درباره دیدگاه کسانی است که معتقدند، مدلول مطابقی و ظاهر اخبار من بلغ، مراد جدی نیست، بلکه مراد جدی چیزی غیر از مدلول مطابقی اخبار من بلغ است، یعنی به نوعی این اخبار من بلغ را به معنای إخبار نمی‌دانند، بلکه معتقدند ازاین اخبار امر یا طلب یا به تعبیری انشاء استفاده می‌شود، که این به معنای استحباب است، یعنی می‌گویند اخبار دلالت می‌کند بر استحباب چیزی که در یک خبر ضعیف ثوابی برای آن ذکر شده است، البته استحباب تارة به عنوان اولی برای عمل ثابت می‌شود، این نظر مرحوم آخوند و محقق اصفهانی

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم ادله –اخبار من بلغ (بررسی نظریه چهارم) ۱۳۹۴/۰۸/۲۶   خلاصه جلسه گذشته نظریه چهارم در دیدگاه اول که امام به آن ملتزم شده است این بود که اخبار من بلغ دلالت بر استحباب و حجیت ندارد بلکه صرفاً اخبار است از ثوابی که بر عمل داده می‌شود تفضلاً و غرض اصلی از این اخبار تحفظ مستحبات است. ایشان این مطلب را با ضمیمه سه مقدمه بیان کردند و وزان اخبار من بلغ را وزان جعاله دانستند که یک حکمی بر عنوان عامی وضع شده مبنی بر اینکه اگر کسی آن را تعقیب کند و آن کار را انجام بدهد جعلی به او داده می‌شود که عبارت است از اجر و ثواب، گفتیم اشکالاتی به

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم ادله- اخبار من بلغ(نظریه دوم و سوم و چهارم و بررسی آن‌ها) ۱۳۹۴/۰۸/۲۳   بحث جلسه گذشته در دسته بندی دیدگاه های مرتبط با اخبار من بلغ عرض کردیم دو دیدگاه کلی وجود دارد، در یک دیدگاه به همان مدلول مطابقی اخبار من بلغ اخذ می‌شود و مراد جدی چیزی جز مدلول مطابقی نیست، در این دیدگاه گفتیم چندین نظریه وجود دارد، یک نظریه را گفتیم و مورد بررسی قرار دادیم، آن هم نظریه ارشاد به حکم عقل بود که طبق هر دو احتمال آن مورد بررسی قرار گرفت، چون شیخ(ره) در این رابطه دو احتمال دادند. نظریه دوم: صرف وعده بر ثواب اخبار من بلغ برصرف وعده بر ثواب دلالت دارد بدون این

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم (ادله-اخبارمن بلغ) نظر شیخ انصاری«ارشاد به حکم عقل» وبررسی آن ۱۳۹۴/۰۸/۱۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد اخبار من بلغ در یک تقسیم بندی کلی، دو دیدگاه کلی وجود دارد، طبق یک دیدگاه مفاد و مدلول اخبار من بلغ همین مدلول مطابقی است و اراده جدی دیگری وجود ندارد، گفتیم در این دیدگاه دو قول و نظر می‌گنجد: ۱. این اخبار ارشاد به حکم عقل دارند. ۲. این اخبار صرفاً وعده به ثواب است و خبر از تفضل خداوند متعال نسبت به عامل به این اعمال می‌دهند. در مورد ارشاد به حکم عقل که شیخ انصاری (ره) به آن ملتزم بود گفتیم ایشان دو احتمال را مطرح کرده است: احتمال اول: اینکه

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم ادله- اخبارمن بلغ(نظر شیخ انصاری« ارشاد به حکم عقل» و بررسی آن) ۱۳۹۴/۰۸/۱۶   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون دیدگاه مرحوم شیخ درباره اخبار من بلغ بود. احتمال اولی که در کلام مرحوم شیخ ذکر شده بود، این بود که اگر آنچه به این اخبار ثابت می‌شود، اصل ثواب باشد، آن‌گاه ارشاد به حکم عقل دارند چون: اولاً: در خود این اخبار عمل مقید شده است به امید وصول به ثواب. ثانیاً: «فاء» در «فعمله» ظهور در سببیت دارد و دلیل بر این است که عمل به دنبال بلوغ صورت گرفته و قید«التماساً لثواب الموعود» یا «التماساً لقول النبی» در این روایات آمده، لذا نمی‌توانیم حمل بر مولویت بکنیم و استحباب را از آن

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم بررسی قول اول(نظر شیخ انصاری- ارشاد به حکم عقل) ۱۳۹۴/۰۸/۱۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم اگر به ظاهراخبار من بلغ اخذ شود و مدلول مطابقی آن در نظر گرفته شود از دو حالت خارج نیست: ۱. یا ارشاد به حکم عقل می‌کند چون از دید عقل کسی که عملی را به احتمال مطلوبیت و امید مطلوب بودن آن انجام دهد، مستحق مدح است و این اخبار هم ارشاد به این حکم عقلی می‌کنند. ۲. این صرف وعده به ثواب است و می‌گوید که تفضلاً خداوند متعال به کسی که «بلغه الثواب فعمله»، ثواب اعطاء می‌کند. همچنین گفته شد شیخ  دو احتمال ذکر کرده و تلاش کرده که هر دو احتمال را به نوعی ارشاد

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله- اخبارمن بلغ- دو دیدگاه ۱۳۹۴/۰۸/۰۹   تا اینجا پنج دلیل یا «ما یمکن أن یستدل به»مورد بررسی قرار گرفت. دلیل ششم: اخبار من بلغ دلیل آخر که مهمترین دلیل قاعده می‌باشد، اخبار من بلغ است، مضمون این روایات همان است که در قالب این صحیحه (صحیحه هشام)بیان شده ، و تقریبا با یک تفاوت‌های جزئی یکسان است. صحیحه هشام:« من بلغه عن النبی(ص): شئ من الثواب فعمله کان اجر ذلک له و إن کان رسول الله(ص) لم یقله»؛ کسی که از پیامبر (ص) چیزی از ثواب به او برسد و او آن کار را انجام بدهد اجر آن عمل و ثواب برای او ثابت است هرچند رسول خدا آن را بیان نکرده باشند.

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مدارک و ادله قاعده تسامح در ادله سنن ۱۳۹۴/۰۷/۱۸   مروری بر مباحث گذشته تا اینجا چند مطلب در مورد قاعده تسامح بیان شد. بعد از چند نکته ای که پیرامون اهمیت و گستردگی و کاربرد این قاعده بیان کردیم، گفتیم قبل از ورود به بیان ادله و مستندات این قاعده، لازم است یک توضیح اجمالی راجع به مفاد اخبار من بلغ ذکر کنیم ، بر این اساس اجمالاً این اخبار نقل گردید و احتمالاتی که ثبوتاً پیرامون مفاد این اخبار مطرح است ذکر شد و نهایتاً تفاوت‌هایی که بین بعضی از این احتمالات وجود دارد و ثمره عملی بعضی از این احتمالات بیان شد. غرض از ذکر اخبار من بلغ و این احتمالات،

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تفصیل درثمرات قول به جعل حجیت ۱۳۹۴/۰۷/۱۴   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره بررسی ثمرات دو احتمال بود، دو احتمال ثبوتی که البته قائل هم دارند، یکی حجیت خبر ضعیف و دیگری استحباب به عنوان ثانوی، بحث در اینجا بود که آیا بین این دو احتمال از نظر عملی تفاوتی وجود دارد یا نه؟ مرحوم آقای خوئی ادعا کردند هیچ تفاوتی از نظر عملی بین این دو احتمال نیست و ثمره ای که برای این دو احتمال متصور بود را انکار کردند، لکن ثمرات دیگری را برای این دو احتمال ذکر کرده اند، مرحوم آقای صدر هفت ثمره ذکر کرده اند، بحث به اینجا رسید که در مورد دو ثمره از این ثمرات  فرمودند

دانلود-جلسه ششم-PDF جلسه ششم ثمره احتمال جعل حجیت و احتمال ثبوت استحباب به عنوان ثانوی ۱۱/۰۷/۱۳۹۴ خلاصه جلسه گذشته در بین احتمالاتی که ثبوتاً در مورد اخبار من بلغ ذکر شد، نسبت به دو احتمال، یعنی احتمال ثبوت حجیت خبر ضعیف به واسطه این اخبار و احتمال ثبوت استحباب به عنوان ثانوی، بحث واقع شده که این دو احتمال از حیث نتیجه عملی تفاوتی دارند یا ندارند. مرحوم آقای خوئی ثمره ای را نقل کرده و مورد اشکال قرار دادند و نتیجه گرفتند که بین این دو قول از این جهت تفاوتی نیست، لکن مرحوم شهید صدر ۷ ثمره برای این دو احتمال ذکر کرده اند. در مورد بعضی از این ثمرات مقرر محترم تعلیلیه ای دارد و یک تفصیلی

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم بررسی سازگاری تعبیرتسامح در ادله سنن با احتمالات ۵گانه ۱۳۹۴/۰۷/۰۷   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا در مورد مفاد اخبار من بلغ ۵ احتمال به حسب مقام ثبوت ذکر شد. البته احتمال ششمی هم قابل ذکر است و آن این که بگوییم اخبار من بلغ در مقام بیان ترتب مقدار ثوابی است که در اخبار ضعیف بیان شده بعد از آنکه اصل ثواب و خیر بودن عمل ثابت شده است. این احتمال گرچه به نظر ما احتمال بعیدی است ولی به هر حال در اینجا ذکرشده است. بررسی سازگاری تعبیر مشهور با احتمالات ۵ گانه بحث به اینجا رسید که، آیا قاعده تسامح با همه این احتمالات سازگار است یا با بعضی از این

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم بحث پیرامون اعتبار اخبار من بلغ ۱۳۹۴/۰۶/۳۱   بحث پیرامون اعتبار اخبار من بلغ اگر بخواهیم به اخبار من بلغ استناد کنیم، قبل از هر چیز باید اعتبار این اخبار ثابت شود. در مورد این اخبار می‌توانیم بگوییم فی الجمله اعتبار آن ها محل اختلاف نیست و این به سه طریق ممکن می‌باشد: اعتبار اخبار من بلغ، تارتاً بدون بررسی سندی مورد قبول قرار می‌گیرند و اخری با بررسی سند. کسانی هم که می‌گویند این روایات نیاز به بررسی سندی ندارند، ۲ گروه می‌باشند: الف) یک عده معتقدند این روایات تواتر معنوی دارند و به دلیل تواتر معنوی نیازمند بررسی سندی نیستند. ب) دسته ای معتقدند تواتر معنوی ثابت نمی‌شود ولی از آنجا که

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم نگاهی اجمالی به اخبار من بلغ ۱۳۹۴/۰۶/۲۴ خلاصه جلسه گذشته درمورد اخبار من بلغ احتمالاتی را ذکر کردیم و قرار شد خود این اخبار مورد بررسی قرار بگیرند. به این نکته لازم است توجه شود که آیا قاعده تسامح با همه این احتمالات سازگاری دارد یا مفاد قاعده با بعضی از این احتمالات مطابق و سازگار است؟ چون مثلا طبق احتمال اول اگر فرض کنیم مفاد اخبار من بلغ ترتب ثواب باشد، یا تفضلاً و ارفاقاً، آیا معنای آن این است که قاعده تسامح پذیرفته شده؟ یا کسی که معتقد است این اخبار ارشاد به حکم عقل دارند، معنای آن این است که ملتزم به قاعده تسامح شده است؟ عدم تطابق همه احتمالات با

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم اشکال به بعضی از بزرگان، احتمالات به حسب مقام ثبوت ۱۳۹۴/۰۶/۲۱   خلاصه جلسه گذشته در مورد قاعده تسامح نکاتی را جلسه گذشته عرض کردیم، در مورد اهمیت این قاعده، مواضعی که در آن از این قاعده بحث شده و مقصود از خبر ضعیف که دراخبار و روایات بیان شده سخن گفتیم. البته ما روایات را بعدا انشاالله مفصلاً بررسی خواهیم کرد، اما اجمالا در مورد مفاد این قاعده نکاتی را باید عرض بکنیم. معنای اجمالی قاعده را هم جلسه گذشته بیان کردیم. اشکال به بعضی از بزرگان مفاد قاعده اجمالا این است که در ادله سنن تسامح و آسان گیری صورت می‌پذیرد و سخت گیری در ادله سنن راه ندارد، وقتی می‌گوییم ادله