خارج فقه

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم مقدمات- امر ششم: بررسی تقیید استحباب نکاح به واحده- دلیل بر عدم تقیید ۱۳۹۷/۰۷/۲۳           خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله استحباب تعدد نکاح بود؛ عرض شد به چند دلیل برای اثبات استحباب تمسک شده است. دلیل اول، کتاب بود که معلوم شد دلالت بر استحباب تعدد ندارد. دلیل دوم، سیره معصومین(ع) بود که آن هم استحباب تعدد به نحو اطلاق را ثابت نمی‎کند. عرض شد آنچه از سیره معصومین(ع) استفاده می‌‎شود، آن است که تعدد زوجات در یک شرایط خاصی رجحان دارد؛ اما اینکه به نحو مطلق بتوانیم تعدد زوجات را اثبات کنیم، قابل اثبات نیست. دلیل سوم دلیل سوم، طوایفی است که از قول معصومین(ع) درباره نکاح و

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم مقدمات- امر ششم: بررسی تقیید استحباب نکاح به واحده- دلیل اول بر عدم تقیید- دلیل دوم و سوم ۱۳۹۷/۰۷/۲۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در امر ششم از امور مقدماتی مربوط به استحباب نکاح بود. موضوع امر ششم این بود که آیا استحباب نکاح مختص به واحده است یا شامل نکاح‎های بعدی هم می‎شود. برای اثبات استحباب نکاح مطلقا، چه در ازدواج اول و چه در ازدواج با همسر دوم، سوم و چهارم به دو دلیل یا به عبارتی سه دلیل استناد شده است. دلیل اول، آیه «فَانْكِحُوا ما طابَ‏ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ…»  بود. عرض شد در مورد این آیه از دو جهت باید بحث کنیم؛ جهت اولی که خیلی به استدلال ما مرتبط نیست،

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم مقدمات- امر ششم: بررسی تقیید استحباب نکاح به واحده- دلیل اول بر عدم تقیید ۱۳۹۷/۰۷/۲۱           امر ششم: بررسی تقیید استحباب نکاح به واحده امر ششم از امور مقدماتی در این باره است که آیا استحباب نکاح مقیّد به واحده است یا چنین قیدی نیست؛ بدین معنا که برای مرتبه دوم، سوم و چهارم هم استحباب نکاح ثابت است؛ یعنی اگر کسی همسر اول دارد، در عرض این همسر، زن دوم اختیار کند یا زن سوم و همچنین همسر چهارم اختیار کند، در هر صورت استحباب نکاح به قوت خودش باقی است. این موضوعِ امر ششم است. ادله عدم تقیید مشهور معتقدند استحباب نکاح، مطلق است؛ یعنی مقیّد به واحده نیست.

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مقدمات- امر پنجم: بررسی اشتراط استحباب نکاح به اشتیاق به آن ۱۳۹۷/۰۷/۱۸         خلاصه جلسه گذشته در مقدمه پنجم یا به تعبیر دیگر امر پنجم از امور مقدماتی، بحث در این بود که استحباب نکاح آیا مشروط به شوق و رغبت به نکاح هست یا خیر؟ عرض شد در این باره سه قول وجود دارد. مشهور بر این عقیده هستند که استحباب نکاح مطلق است؛ چه نفس انسان اشتیاق به نکاح داشته باشد و چه نداشته باشد. گروهی هم عقیده دارند استحباب نکاح مشروط به اشتیاق و رغبت به نکاح است؛ یعنی اگر کسی شوق و رغبت و میل به نکاح نداشته باشد، نکاح برای او مستحب نیست. سه دلیل برای

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده مقدمات- امر پنجم: بررسی اشتراط استحباب نکاح به اشتیاق به آن ۱۳۹۷/۰۷/۱۷           امر پنجم: بررسی اشتراط استحباب نکاح به اشتیاق به آن مقدمه پنجم درباره اشتراط استحباب به اشتیاق به نکاح یا عدم اشتراط آن است. بعد از اینکه ثابت شد نکاح فی نفسه مستحب است، آن‎گاه بحث می‎شود از اینکه آیا استحباب نکاح مطلق است؟ یعنی چه کسی که رغبت و اشتیاق به نکاح دارد و چه کسی که رغبت و اشتیاق به نکاح ندارد، یا اینکه استحباب در صورتی است که شخص اشتیاق و میل و رغبت به نکاح داشته باشد. یعنی اگر در نفس خودش چنین اشتیاقی را نمی‎بیند و به هر دلیلی تمایل به ازدواج

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مقدمات- امر چهارم: متعلق استحباب- کلام صاحب جواهر و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۷/۱۶          خلاصه جلسه گذشته در مقدمه چهارم که بحث از متعلق استحباب در باب نکاح بود، عبارت و کلام مرحوم سید را توضیح دادیم و ملاحظه‎ای که نسبت به آن وجود داشت را ذکر کردیم. محصّل این مقدمه تا اینجا این شد که آنچه در باب نکاح مستحب است، طبیعة النکاح است و منظور از طبیعة النکاح آن است که نکاح ولو به غیر قصد قربت انجام شود، به استحباب عمل شده است. آن‎گاه اگر قصد قربت در نکاح باشد، این به معنای تضاعف ثواب است؛ یعنی ثواب بیشتر می‎شود. چون چیزی که مستحب باشد، قطعاً بر آن ثواب

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مقدمات- امر چهارم: متعلق استحباب ۱۳۹۷/۰۷/۱۵         خلاصه جلسه گذشته عرض شد در ابتدای کتاب نکاح لازم است مقدماتی را متعرض شویم. مقدمه اول در باب معنای نکاح بود؛ مقدمه دوم درباره استحباب نکاح بود که بیان شد. برخی از امور دیگر باقی مانده که البته می‎تواند به عنوان ذیل مقدمه ثانی تعریف می‎شود یا می‎تواند به عنوان مستقل مطرح شود؛ از این جهت خیلی اصراری نیست. اگر بخواهیم اینها را به عنوان مقدمات مستقل لحاظ کنیم، مقدمه سوم را در جلسه قبل عرض کردیم که درباره کراهت عزوبت بود. امر چهارم: متعلق استحباب امر چهارم از امور مربوط به مقدمه، درباره متعلق استحباب در باب نکاح است. عرض شد این

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم مقدمات- امر دوم: استحباب نکاح- ادله (دلیل سوم و چهارم)- امر سوم: متعلق استحباب ۱۳۹۷/۰۷/۱۴         خلاصه جلسه گذشته بحث در استحباب نکاح بود که دومین مقدمه از مقدمات مورد نظر است. عرض شد به ادله اربعه، این مطلب قابل اثبات است. دو دلیل ذکر شد، هم از کتاب و هم برخی از روایاتی که دلالت بر استحباب نکاح می‎کند، بیان شد. دلیل سوم: اجماع دلیل سوم، اجماع است. اجماع بین المسلمین بر استحباب نکاح وجود دارد. شهید ثانی در مسالک، چنین می‎فرماید: «باجماع المسلمین إلا مَن شذّ منهم»، نکاح به اجماع مسلمین مستحب است، مگر یک گروه بسیار قلیل و شاذ که البته آن گروه شاذ و قلیل که با

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم موضوع جزئی: امر دوم: استحباب نکاح- ادله (دلیل اول و دوم) ۱۳۹۷/۰۷/۱۱           خلاصه جلسه گذشته عرض شد به چند دلیل استحباب مؤکد نکاح قابل اثبات است. دلیل اول، کتاب بود؛ آیه ۳۲ سوره نور با تقریبی که ذکر شد، دلالت بر استحباب نکاح می‎کند. تنها یک سؤال در مورد این آیه باقی است که باید به آن پاسخ داده شود. یک اشکال در مورد دلیل اول سؤال این است که چرا در آیه امر به تزویج در مورد عبید و إماء، اختصاص به صالحین پیدا کرده است؟ آیه این است: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ‏ مِنْ‏ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ»، یعنی أیامی و صالحین از عباد و إماء را

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم معنای نکاح- جمع بندی- امر دوم: استحباب نکاح ۱۳۹۷/۰۷/۱۰         خلاصه جلسه گذشته عرض شد نکاح شرعاً به معنای عقد و تزویج است؛ شواهد و قرائنی بر این ادعا اقامه شد. آخرین شاهد، استعمالات قرآنی و روایی کلمه نکاح و مشتقات آن در آیات و روایات بود. آیات را ملاحظه فرمودید؛ در اکثریت قریب به اتفاق استعمالات قرآنی، کلمه نکاح به معنای عقد و تزویج آمده است. تنها دو مورد محل اختلاف بود که عرض شد در آن دو مورد یا نکاح به معنای عقد و تزویج است یا اگر هم به معنای عقد و تزویج نباشد و در معنای وطی و آمیزش استعمال شده باشد، به قرینه در این معنا

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم معنای نکاح ب) معنای شرعی- قرائن و شواهد ۱۳۹۷/۰۷/۰۹           خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد معنای لفظ نکاح، بین لغویین اختلاف است؛ هر چند کثیری از اهل لغت، نکاح را به معنای عقد و تزویج می‎دانند. در بین فقها نیز این اختلاف وجود دارد؛ به این معنا که از نظر شرعی، درباره معنای نکاح انظار و آراء مختلفی ذکر شده است. قرائن و شواهد معنای شرعی شاهد اول عرض شد به قرائن و شواهدی می‎توانیم بگوییم لفظ نکاح به معنای عقد و تزویج است. قرینه و شاهد اول، تبادر است؛ متبادر از لفظ نکاح، عقد و تزویج است. اگر گفته شود «إنّ فلاناً نکح فلانةً» یا گفته شود

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم معنای نکاح- نتیجه در معنای لغوی- ب) معنای شرعی ۱۳۹۷/۰۷/۰۸         خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای لغوی نکاح عرض شد انظار و آراء اهل لغت مختلف است. گزارشی از آنچه لغویین درباره معنای نکاح گفته‎اند را ذکر کردیم. محصّل اقوال و انظار، این شد که یا لفظ نکاح حقیقت در معنای وطی است و در تزویج و غیر آن، مجازاً استعمال می‎شود؛ یا حقیقت در تزویج است و مجازاً در وطی استعمال می‎شود؛ یا در هر دو حقیقت است به نحو اشتراک و یا در هر دو مَجاز است و این لفظ برای معانی دیگر وضع شده که برخی گفته‎اند انضمام است و برخی دیگر گفته‎اند غلبه است. این محصّل

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم معنای نکاح- الف) معنای لغوی ۱۳۹۷/۰۷/۰۷         كتاب النكاح و هو من المستحبّات الأكيدة، و ما ورد في الحثّ عليه و الذمّ على تركه ممّا لا يحصى كثرة، فعن مولانا الباقر(ع) قال: «قال رسول اللّه(ص): ما بني بناء في الإسلام أحبّ إلى اللّه عزّ و جلّ من التزويج»، و عن مولانا الصادق(ع): «ركعتان يصلّيهما المتزوّج أفضل من سبعين ركعة يصلّيها عزب». وجوه اهمیت بحث نکاح بحث در کتاب نکاح به دلایلی واجد اهمیت است. ۱. این موضوع و این باب، از ابواب مبتلابه است؛ یعنی کثیری از مردم بلکه جُلّ الناس به نوعی با مسأله نکاح درگیر هستند. بنابراین خودِ این موضوع و فروعاتی که در این باب مطرح می‎شود، از

جلسه ۱ – PDF جلسه اول تذکر اخلاقی(اطاعت و عبادت خدا با علم) ۱۳۹۷/۰۷/۰۴         اطاعت و عبادت خدا با علم امروز، روز اول سال تحصیلی جدید است و ما طبق معمول، ابتدا از باب تیمّن و تبرک، روایتی از وجود مقدس ائمه معصومین(ع) می‎خوانیم و إن شاء الله به سراغ بحث خواهیم رفت. روایت از امام صادق(ع) است که می‎فرماید: «إِذَا كَانَ‏ يَوْمُ‏ الْقِيَامَةِ بَعَثَ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَّ الْعَالِمَ وَ الْعَابِدَ فَإِذَا وَقَفَا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قِيلَ لِلْعَابِدِ انْطَلِقْ إِلَى الْجَنَّةِ وَ قِيلَ لِلْعَالِمِ قِفْ تَشْفَعْ لِلنَّاسِ بِحُسْنِ تَأْدِيبِكَ لَهُم‏». امام صادق(ع) می‎فرماید: روز قیامت که فرا برسد، خداوند تبارک و تعالی هم علما و هم عُبّاد را برمی‎انگیزاند؛ عالم و عابد،

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین- دلیل دوم: روایات- طایفه نهم- تقریب استدلال – دو اشکال به طایفه نهم ۱۳۹۸/۱۱/۰۲           تقریب استدلال به طایفه نهم طایفه نهم از روایاتی که مورد استناد قرار گرفته برای جواز نظر به وجه و کفین، روایاتی است که در ذیل آیه ۳۱ سوره نور و در مقام تفسیر «ما ظهر منها» در این بخش از آیه که «لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» وارد شده است. ملاحظه فرمودید ما حدود شش روایت را خواندیم؛ لابه‌لای این روایات بعضا تقریب استدلال به این طایفه بیان شد اگر بخواهیم یک تقریب

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین – دلیل دوم: روایات- طایفه نهم ۱۳۹۸/۱۱/۰۱         طایفه نهم طایفه نهم از روایات دال بر جواز نظر به وجه و کفین که قائلین به جواز به آن استدلال کرده‌اند، روایاتی است که در مقام تفسیر آیه «لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» وارد شده است. عرض کردیم طایفه هشتم روایاتی است که با قطع نظر از این آیه به طور کلی زینت‌های ظاهره زن را به وجه و کفین تفسیر می‌کند. طایفه نهم، تقریبا از نظر مضمون و محتوا مثل طایفه هشتم است، منتهی با این تفاوت که نوعا در

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین – دلیل دوم: روایات- بررسی طایفه ششم و هفتم – طایفه هشتم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۳۰           خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دو طایفه از روایات مورد استناد قرار گرفته برای جواز نظر به وجه و کفین. طایفه ششم روایاتی بود که دلالت بر جواز یا عدم جواز نظر به شعر برخی زنان می‌کند. در این روایات اساسا سؤال از وجه نشده؛ یعنی کأن آنچه مورد اشکال و شبهه بوده، نظر به شعر بوده و الا در نظر به وجه هیچ مشکلی برای نگاه کردن نبوده که مورد سؤال قرار

جلسه ۴۶ – PDF جلسه شصت و چهارم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین- دلیل دوم: روایات- طایفه ششم و هفتم و بررسی آنها ۱۳۹۸/۱۰/۲۹           ادامه روایات طائفه ششم عرض شد طوایفی از روایات مورد استدلال قرار گرفته برای جواز نظر به وجه و کفین. طایفه ششم روایاتی است که دلالت بر جواز نظر به شعر و امثال آن بخصوصه در مورد بعضی از زنان می‌کند. گفتیم این طایفه چند قسم است؛ یک قسم در مورد نظر به شعر نساء اهل تهامه و سواد و بادیه‌نشینان است؛ یک قسم درباره نظر به شعور نساء اهل ذمه، در یک قسم سؤال از شعر اخت

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین- دلیل دوم: روایات- طایفه پنجم و بررسی آن- طایفه ششم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۸           بحث در دلیل دوم جواز نظر به وجه و کفین بود. عرض کردیم به طوایفی از روایات استدلال شده و تا اینجا چهار طایفه را مورد بررسی قرار دادیم. در بین این طوایف عمدتا جواز نظر قابل اثبات نبود، اما بعضی از آنها دلالت بر مدعا داشتند.   طائفه پنجم: روایات دال بر لزوم کشف وجه مُحرمه طایفه پنجم روایاتی است که در مورد زن مُحرمه وارد شده مبنی بر این که در حال احرام

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم مسئله ۱۸- مقام دوم: حکم نظر به دست و صورت اجنبیة- ادله جواز نظر به وجه و کفین- دلیل دوم: روایات- طایفه چهارم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۰           طائفه چهارم بحث در روایاتی است که برای جواز نظر به وجه و کفین مورد استناد قرار گرفته است. تا اینجا سه طایفه از روایات ذکر شد و مشخص گردید که عمدتا اینها دلالت بر جواز نظر به وجه و کفین ندارند. تنها یک طایفه را بعید نیست که بگوییم دلالت بر جواز نظر دارد. اما طایفه چهارم روایاتی است که در مورد معالجه مریض وارد شده است؛ از جمله این روایت که به عنوان صحیحه ابی حمزه ثمالی معروف