سایر دروس

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم شروح نهج البلاغه – شرح ابن ابی الحدید، ابن میثم، خویی و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم از بین شروحی که بر نهج البلاغه نوشته شده است می‎توان به پنج شرح، به عنوان مهمترین شروح نهج البلاغه اشاره کرد. قصد ما در این جلسه معرفی اجمالی این شروح پنج‎گانه است. یعنی برخی مزایا و برخی کاستی‎های این شروح را متعرض می‎شویم. ادامه بحث از شرح ابن ابی الحدید در مورد شرح قطب الدین راوندی و شرح ابن ابی الحدید به عنوان یکی از مفصل‎ترین و قدیمی‎ترین شروح نهج البلاغه مطالبی را بیان کردیم. نقائص شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید علی‎رغم مزایایی که شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید دارد

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم شروح و ترجمه های نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۷    شروح و ترجمه ‎های نهج البلاغه  به مناسبت بحث از مصادر نهج البلاغه که در جلسه قبل به آن پرداختیم بهتر است درباره ترجمه‎ها و شروح نهج البلاغه نیز گزارش مختصری ارائه دهیم، هرچند قرار بود در مورد اعتبار نهج البلاغه و امکان استناد به نهج البلاغه در بحث‎های فقهی و اخلاقی و اعتقادی بحث کنیم، اما برای تکمیل بحث، مختصری درباره شروح و ترجمه‎های نهج البلاغه مطالبی را خدمتتان عرض می‎کنم. بعد از گردآوری نهج البلاغه با فاصله کمی، انگیزه برای شرح نهج البلاغه شروع شد. از آن زمان یعنی تقریبا از قرن ششم (زیرا نهج البلاغه ابتدای قرن پنجم تمام شد) شرح نویسی بر

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مصادر نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۵   ادامه بحث مصادر نهج البلاغه با توجه به عدم ذکر سند در نهج البلاغه تلاش‎هایی برای مستند کردن خطبه‎ها، نامه‎ها و حکمت‎های حضرت علی(ع) صورت گرفته است که به برخی از این تلاش‎ها و کوشش‎ها در جلسه قبل اشاره کردیم و عرض کردیم در بین تلاش‎هایی که در زمان‎های متأخر صورت گرفته کتاب مصادر نهج البلاغه تألیف سید عبدالزهرا حسینی و کتاب مرحوم دشتی و کتابی که اخیرا به نام تمام نهج البلاغه منتشر شده است تقریبا کامل کننده تلاش‏های قبلی است. زیرا مؤلفین قبلی در صدد جمع‎آوری تمام مستندات نبودند و علی رغم نقاط قوتی که در این کتاب‎ها وجود دارد؛ ضعف‎ها و اشکالاتی نیز در آن‎ها به

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل سیزدهم و بررسی آن – مصادر نهج البلاغه ۱۳۹۸/۰۲/۲۴    تاکنون دوازده دلیل از ادله مخالفان انتساب و استناد نهج البلاغه به حضرت علی(ع) را ذکر کردیم. دلیل سیزدهم  این دلیل را در لابه‌لای مباحث گذشته به انحاء مختلف مورد اشاره قرار دادیم و شاید از جهتی می‎توانستیم این دلیل را در زمره ادله مخالفان انتساب نهج البلاغه به حضرت علی(ع) ذکر نکنیم ولی در عین حال این قابلیت را دارد که به صورت استقلالی مورد بحث قرار گیرد. محصل این دلیل این است که نفس عدم ذکر منبع و مصدر برای نهج البلاغه، بهترین شاهد بر وضع و جعل نهج البلاغه است. یعنی همین

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل دهم و یازدهم و دوازدهم و بررسی آن ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۳   دلیل دهم  در نهج البلاغه نسبت به زهد، دنیاگریزی، مذمت دنیا و یاد مرگ مطالب بسیاری بیان شده در حالیکه و این با روح دیانت سازگار نیست. زیر این حجم از دنیاگریزی و ترغیب به زهد را در قرآن و کلمات پیامبر(ص) مشاهده نمی‎کنیم. امیرالمؤمنین(ع) که از اصحاب خاص پیامبر(ص) است قهراً بر خلاف قرآن و سنت و سیره پیامبر(ص) نمی‎تواند سخنی بگوید و تأکید بیش از حد بر مطلبی کند که از رسوبات تفکرات مسیحیت منحرف است. در مسیحیت ترغیب به رهبانیت، انزاو و دنیاگریزی وجود داشته است. از قبل از اسلام این

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم ادله منکرین استناد نهج البلاغه به علی(ع) – دلیل چهارم و پنجم و ششم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله مخالفان استناد نهج البلاغه به امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) است، تاکنون سه دلیل از ادله این گروه را ذکر و مورد نقد و بررسی قرار دادیم و بطلان آن‎ها را ثابت کردیم. دلیل چهارم طولانی بدون خطبه‎ها حاکی از آن است که نهج البلاغه از علی(ع) نیست. چون: اولاً: برخی از خطبه‎های نهج البلاغه مثل خطبه قاصعه و خطبه اشباح  و نیز بعضی از نامه‎های نهج البلاغه مثل نامه‎ای که حضرت به مالک اشتر نوشتند و معروف به عهدنامه مالک اشتر شده، بسیار طولانی است و خود طولانی

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم ادله مخالفان استناد نهج البلاغه به علی(ع)- دلیل اول، دوم، سوم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۲۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد نهج البلاغه یک شبهه مهم تاریخی که از گذشته مطرح بوده و اکنون نیز در قالب‎های مختلف مطرح می‎شود این است که استناد نهج البلاغه را به امیرالمؤمنین(ع) مورد خدشه قرار می‎دهند و آن را ساخته و پرداخته ذهن کسانی همچون سید رضی می‎دانند. این ادعا به دو بخش جزیی‎تر قابل تقسیم است: ۱.تمام نهج البلاغه مورد تردید واقع شده است. ۲. بخشی از قسمت‎های نهج البلاغه مورد تردید واقع شده است، (البته با اختلافی که در بین این دسته وجود دارد). ما هر دو ادعا را مطرح کردیم و هفت

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم بررسی شبهه دوم – شاهد هفتم – ادعای دوم: تردید در انتساب برخی از قسمت های نهج البلاغه به حضرت علی(ع) و بررسی آن ۱۳۹۸/۰۲/۱۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم یکی از اشکالاتی که بسیاری مطرح کرده‎اند این است که نهج البلاغه سخن امیرالمؤمنین(ع) نیست، بلکه توسط بعضی از پیروان آن حضرت مانند سید رضی نوشته شده و به او نسبت داده شده است. عرض کردیم شواهد و قرائنی بر خلاف این سخن وجود دارد که تاکنون شش شاهد و قرینه بر بطلان این ادعا ذکر کردیم.  شاهد هفتم  قدر مسلم آن است که برخی از آنچه که در نهج البلاغه آمده، به تواتر به امیرالمومنین(ع) نسبت داده شده. متواتر بودن این سخنان

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم بررسی شبهه دوم – شاهد ششم ۱۳۹۸/۰۲/۱۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مهمترین شبهه تاریخی در مورد نهج البلاغه این است که آنچه تحت عنوان نهج البلاغه جمع‎آوری شده است مطالب و سخنان امیرالمؤمنین(ع) نیست بلکه مطالبی است که سید رضی به امیرالمؤمنین نسبت داده است. این شبهه دو بخش دارد، زیرا برخی ادعا می‎کنند همه مطالب از سید رضی است ولی برخی معتقدند برخی از خطب و کلمات قصار و نامه‎ها از سید رضی است و برخی از حضرت علی(ع). عرض کردیم قرائن و شواهد محکمی بر خلاف این ادعا وجود دارد، تا کنون پنج شاهد و قرینه مبنی بر این که آنچه که در نهج البلاغه آمده سخنان خود حضرت است

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم دو اشکال تاریخی به نهج البلاغه و بررسی آن‎ها ۱۳۹۸/۰۲/۱۵   خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته اجمالاً گفته شد قبل از سید رضی نیز برخی خطب و نامه‎های امیرالمومنین جمع‎آوری شده بود. همچنین درباره چگونگی پیدایش نهج البلاغه و کاستی‎های نهج البلاغه مطالبی را عرض کردیم و گفتیم دو کاستی در نهج البلاغه دیده می‎شود: ۱.کتاب نهج البلاغه مشتمل بر همه سخنان، خطب، نامه‎ها و کلمات قصار حضرت علی(ع) نیست. ۲.اسناد و مأخذ این کلمات بیان نشده است. البته شاید عدم ذکر مآخذ در این سنخ از آثار یک امر معمول بوده است و لذا گفتیم برای جبران این دو کاستی، تلاش‎هایی صورت گرفته که آخرین آن‎ها کتابی است به عنوان تمام نهج

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مقدمه ۱۳۹۸/۰۲/۱۴   مقدمه  عنوان بحث در این ایام که جلسات محدودی را به خودش اختصاص می دهد نهج البلاغه شناسی یا آشنایی با نهج البلاغه و یا به تعبیر دیگر شناخت اجمالی نهج البلاغه است. معنای این عنوان این است که اموری که برای ورود به نهج البلاغه مفید و لازم است مورد تعرض قرار خواهند گرفت، بنابراین فعلا وارد بحث از تفسیر و شرح محتوای کلمات امیرالمؤمنین مثل خطب، نامه‎ها، حکم و مواعظ نخواهیم شد. بلکه از اموری بحث می‎کنیم که به نظر می‎رسد کمتر به صورت درسی به آن پرداخته شده و لازم است تا حدودی به آن‎ها اشراف پیدا شود. البته به هر اندازه‎ای که زمان به ما اجازه دهد

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم فصل سوم: گستره قاعده _ دو مطلب درباره جهت اول و دوم ۱۳۹۸/۱۱/۰۶ دو مطلب درباره جهت اول و دوم که بحثش قبلا گذشت باقی مانده و باید مورد بررسی قرار گیرد. مطلب اول درباره جهت اول در جهت اول بحث در این بود که آیا مشتبه باید واقع معین داشته باشد یا اینکه اعم است، نظر خودمان را عرض کردیم و مقتضی ادله را شرح دادیم که به حسب ادله فرقی بین اینکه مشتبه واقع معین داشته باشد یا نداشته باشد از حیث جریان قرعه ندارد. نظر شهید ثانی لکن در کلمات شهید ثانی آمده که قرعه فقط در جایی جاری می‌شود که ظاهرا مشتبه باشد ولی واقعا معین باشد. ایشان

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام فصل سوم: گستره قاعده _ جهت چهارم _ پنجم – ششم _ هفتم ۱۳۹۸/۱۱/۰۵ خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در بحث از گستره قاعده قرعه چند جهت باید مورد بررسی قرار گیرد. تا اینجا اجمالا درباره سه جهت بحث شد. یکی از حیث اینکه آیا آن شبهه باید واقع معین داشته باشد یا لازم نیست که واقع معین داشته باشد. نظر خودمان را در این بخش گفتیم که این اعم است. دوم اینکه آیا حق الله هم مثل حق الناس مجرای قاعده قرعه می‌تواند باشد یا خیر که عرض شد این هم مشکلی ندارد وقاعده قرعه در هر دو مورد جاری می‌شود. سوم از حیث جریان شبهات موضوعیه و حکمیه بود که

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم فصل سوم: گستره قاعده _ جهت سوم: بررسی تفصیل امام در شبهات موضوعیه ۱۳۹۸/۱۰/۲۹ ادامه بررسی اشکالات به تفصیل امام (ره) عرض شد در مورد شبهات موضوعیه امام به استناد شواهد و دلایل متعدد قائل به اختصاص قرعه به باب تنازع حقوق شده اند. بعد از ذکر این شواهد و دلایل که هم از روایات و هم از کلمات اصحاب در این باره استمداد شده، دو روایت هم که به نوعی با مدعای ایشان چندان موافق نبود، آن را هم توجیه کردند. اشکالاتی به این بیان ایراد شده که یکی از آن‌ها را بررسی کردیم. اشکال دوم فرضا روایات قرعه مربوط به باب تنازع و تزاحم حقوق باشد (یعنی اکثر روایت اینطور

جلسه ۲۸ – PDF حلسه بیست و هشتم فصل سوم، گستره قاعده _ جهت سوم: بررسی تفصیل امام (ره) در شبهات موضوعیه ۱۳۹۸/۱۰/۲۸  در جلسه گذشته قرار شد نظر امام (ره) در مورد جریان قرعه در شبهات موضوعیه مورد بررسی قرار گیرد و اگر شما مطالب و نکاتی مورد نظرتان است بیان کنید. سوال: استاد: ایشان در بُعد ایجابی فرمودند که ظهور در این دارد که قرعه در باب تنازع جاری می‌شود. وقتی قرعه همه موارد (مگر دو مورد که ایشان توجیه کردند) در باب تنازع جاری شده، آنوقت شما چطور می‌خواهید این را در غیر مورد تنازع حجت بدانید؟ سوال: استاد: برای اینکه این از روایات عام فی الجمله یقینی قسم دوم بود. وقتی لسان دلیل حدود و ثغور جریان قرعه

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم فصل سوم: گستره قاعده _ تفصیل امام خمینی در شبهات موضوعیه ۱۳۹۸/۱۰/۲۲ تفصیل امام خمینی (ره) در شبهات موضوعیه یکی از بزرگانی که در مورد جریان قاعده قرعه در شبهات موضوعیه تفصیل داده، امام خمینی است. ایشان در بحث استصحاب و بیان حال استصحاب با قاعده قرعه به این مطلب پرداخته اند. کلام ایشان مفصل است ولی ما محصّل نظر ایشان را در این جلسه بیان می‌کنیم. مقدمه ابتدا ایشان مقدمه ای بیان می‌کند درباره آنچه که در السنۀ متأخرین مشهور شده مبنی بر اینکه عمومات قرعه مبتلا به تخصیصات کثیره است به حدی که به استهجان رسیده و لذا می‌گویند از این مسئله استکشاف می‌شود که عمومات قرعه محفوف به قرائن

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم فصل سوم: گستره قاعده قرعه _ بررسی تفصیل در جریان قرعه در شبهات موضوعیه _ کلام محقق عراقی و بررسی آن _ کلام محقق بجنوردی و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در تفصیلاتی است که در خصوص شبهه موضوعیه از حیث جریان قاعده قرعه داده شده. اولین تفصیل از محقق مراغی صاحب عناوین بود که کلام ایشان ذکر شد و گفته شد که اجمالا این تفصیل با توجه با ضابطه ای که برای جریان قرعه ذکر کردند فی الجمله مقبول است. کلام محقق عراقی اما تفصیل دیگری در خصوص شبهات موضوعیه از سوی محقق عراقی مطرح شده. ایشان هم ضمن تاکید بر خروج شبهات حکمیه از شمول ادله قاعده قرعه،

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم فصل سوم: گستره قاعده _ جهت سوم (بررسی دامنه شمول قاعده در اقسام شبهات موضوعیه _ کلام صاحب عناوین ۱۳۹۸/۱۰/۱۵ خلاصه جلسه گذشته در جهت سوم از جهات مرتبط با گستره قاعده قرعه، بحث از جریان قرعه در شبهات حکمیه و موضوعه است. تا اینجا مشخص شد که قاعده قرعه در شبهات حکمیه جاری نیست. کلمات بزرگان و استدلالات آن‌ها نقل شد و مورد بررسی قرار گرفت و به نقض ها و شبهاتی که در این باره مطرح شده بود پاسخ داده شد. بررسی دامنه شمول قاعده در اقسام شبهات موضوعیه در مورد شبهات موضوعیه، علی الاطلاق آقایان قائل به جریان قرعه در شبهات موضوعیه نیستند. تفصیلاتی حتی در مورد شبهات موضوعیه

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم فصل سوم: گستره قاعده _ جهت سوم (بررسی شمول قاعده نسبت به شبهات حکمیه و موضوعیه): بررسی ادعای جریان قرعه در برخی شبهات حکمیه ۱۳۹۸/۱۰/۰۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت سوم از جهات مربوط به گستره قاعده قرعه بود؛ در اینکه آیا قاعده قرعه شامل شبهات حکمیه و موضوعیه می‌شود یا اختصاص به شبهات موضوعیه دارد فی الجمله؛ چون در شبهات موضوعیه هم اجمالا اختلاف نظر وجود دارد که آیا قاعده قرعه در همه شبهات موضوعیه جاری می‌شود یا در بعضی اقسام آن که بعدا بیان می‌شود. موارد نقض به عدم جریان قرعه در شبهات حکمیه سه بیان بر اختصاص قاعده قرعه به شبهات موضوعیه ذکر شده. آخرین مطلبی که در

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم فصل سوم، گستره قاعده _ جهت سوم (بررسی شمول قاعده نسبت به شبهات حکمیه و موضوعیه) _ بیان دوم: محقق عراقی و بررسی آن _ بیان سوم: امام خمینی و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۷ خلاصه جلسات گذشته بحث در جهت سوم از جهات مربوط به گستره قاعده قرعه بود. یعنی اینکه آیا قاعده قرعه عموم شبهات حکمیه و موضوعیه را در بر می‌گیرد، یا به خصوص در شبهات موضوعیه جاری می‌شود؟ عرض شد که بسیاری معتقد اند مجرای قاعده قرعه شبهات موضوعیه است و شبهات حکمیه از دایره جریان قاعده قرعه خارج اند. بر این ادعا ادله و بیاناتی ارائه شده. یک بیان و دلیل، بیانی بود که محقق مراغی صاحب عناوین ذکر