رجال و درایه

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بيست و دوم خصوصیات کتاب من لا یحضره الفقیه ۱۳۸۹/۱۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته شرح حال مرحوم شیخ صدوق و بعضی از بخش­های مهم شخصیت ایشان بحثی بود که در جلسه گذشته به آن پرداختیم، همچنین به مشایخ و شاگردان و کتبی که مرحوم شیخ صدوق تألیف نموده اشاره کردیم و در پایان هم راجع به کتاب من لایحضره الفقیه و انگیزه­ی شیخ صدوق از تدوین و نگارش این کتاب اشاره­ای داشتیم، قبل از اینکه به اصل بحث یعنی اعتبار کتاب من لایحضره الفقیه بپردازیم همان­طور که درباره­ی کتاب کافی گذشت به بعضی از ویژگی­های کتاب من لایحضره الفقیه اعم از ویژگی­های متنی و ویژگی­های سندی اشاره می­کنیم. خصوصیات متنی من لایحضره الفقیه خصوصیت اول

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بيست و يكم شرح حال شیخ صدوق ۱۳۸۹/۱۲/۱۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در اعتبار کتب اربعه بود بحث ما در اعتبار کتاب کافی تمام شد. نوبت می­رسد به کتاب من لایحضره الفقیه که متعلق به ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق است که به عنوان رئیس­المحدثین یا شیخ­المحدثین هم شناخته می­شود قبل از اینکه به ارزیابی کتاب من لایحضره الفقیه از حیث اعتبار و عدم اعتبار روایات آن بپردازیم اجمالی از شرح حال و زندگی شیخ صدوق را بیان می­کنیم. شرح حال شیخ صدوق علی بن حسین بن بابویه قمی پدر شیخ صدوق از فقها و محدثین شیعه در عصر غیبت صغری بود، معروف است با دختر

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بيستم جمع بندی بحث اعتبار روایات کافی ۱۳۸۹/۱۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد اعتبار روایات کافی تقریباً تمام شد و اگر خواسته باشیم یک جمع بندی از این بحث داشته باشیم می­توانیم بگوییم که روایات کافی مورد اعتماد است چون ما اشکالاتی را که نسبت به اعتبار روایات کافی مطرح شده بود پاسخ دادیم و مجموعه پاسخی که به این اشکالات دادیم به ضمیمه اینکه ما در مسئله­ی حجیت خبر واحد قائل به اعتبار خبر موثوق الصدور هستیم باعث صحت روایات کافی می­شود. تکمله بحث اعتبار روایات کافی بحث اعتبار روایات کافی را با تذکر دو نکته مهم تکمیل می­کنیم: ۱ ـ حجیت خبر موثوق الصدور در حجیت خبر واحد دو مبنا وجود

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم بررسی اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۱/۳۰   بررسی احتمال دوم بحث ما رسید به پاسخ به احتمال دوم از اشکال دوم که به اعتبار روایات کافی شده بود، اشکال دوم این بود که اگرصحت در مورد روایات کافی به این معنا باشد که روایات با وجود قرائن دیگری صحیح باشند یعنی فی نفسها واجد شرائط حجیت نباشند اما به اعتبار وجود قرائنی ما قائل شویم به اینکه روایات کافی صحیح است این احتمال یعنی صحت به جهت وجود قرائن ولو اینکه راویان این روایت ضعیف باشند فی نفسه ممکن است و هیچ بعدی ندارد که روایتی به دلیل وجود قرائنی صحیح باشد اما مستشکل می­گوید: اولاً: این خیلی بعید است که همه این

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم بررسی اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار روایات کافی دو اشکال شده بود که این دو اشکال را عرض کردیم. اشکال اول پاسخ داده شد، عمده­ترین دلیل اعتبار کافی اذعان خود مرحوم کلینی به صحت روایات کافی بود که در مورد دلالت عبارت ایشان بر مدعا اشکالی شد و شواهدی هم بر آن اشکال ارائه گردید که ما، هم به آن اشکال و هم به آن شواهد پاسخ دادیم. اشکال دوم بر اعتبار روایات کافی این بود که در اِخبار کلینی به صحت روایات کافی، در معنای صحت دو احتمال است: احتمال اول: صحت به این معنا است که روایات کتاب کافی بخاطر وثاقت رُوات آنها فی

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم بررسی اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۰/۲۷   خلاصه جلسه گذشته در بحث از دلالت عبارت مرحوم کلینی بر صحت روایات کافی به این نتیجه رسیدیم که ظاهراً در دلالت خود این عبارت بر مدعا مشکلی وجود ندارد، نوبت رسید به قرائنی که مرحوم آقای خوئی بر عدم دلالت عبارت مرحوم کلینی بر مدعا ذکر کردند، ایشان به فرمایش آقای مامقانی شواهدی را ضمیمه کرده­اند که تأکید بکنند به اینکه عبارت کلینی دلالت بر صحت همه روایات کافی ندارد، چهار شاهد را مرحوم آقای خوئی ذکر کردند که در ذیل به بررسی آنها می­پردازیم. بررسی شاهد اول شاهد اول این بود که مرحوم کلینی در کتاب کافی روایات زیادی را از غیر معصومین نقل

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم اشکالات وارده بر اعتبار کافی ۱۳۸۹/۱۰/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که در مورد اعتبار روایات کافی مطرح شده ، عمده­ترین دلیل اعتبار روایات کافی اذعان مرحوم کلینی به صحت روایات کافی بود که در مقدمه کتاب این عبارت ذکر شده، لکن در مورد دلالت عبارت مرحوم کلینی بر مدعا یعنی صحت روایات کافی و اعتبار این روایات اشکالاتی مطرح شده که یک اشکال را مرحوم مامقانی مطرح کرده­اند و قرائن و شواهدی هم مرحوم آقای خوئی بر این مسئله ذکر کرده­اند که در جلسه گذشته به آنها اشاره کردیم و معلوم شد که عبارت مرحوم کلینی بر مدعا دلالت ندارد این اشکال اول بود. اشکال دوم بر اعتبار کافی سلّمنا

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم اعتبار کتاب کافی ۱۳۸۹/۱۰/۲۰   اعتبار کتاب کافی در مورد اعتبار روایات کافی دو دیدگاه وجود دارد: دیدگاه اول بعضی بر این باورند که همه روایات کتاب کافی صحیح و قطعی الصدور هستند. دیدگاه دوم بعضی معتقدند کتاب کافی در عین اتقان و استحکامی که دارد اما درعین حال مشتمل بر روایات ضعیف السند هم می­باشد و ما نمی­توانیم ادعا بکنیم که همه روایات کافی صحیح هستند. نکته: اگر معتقد به صحت تمام روایات کافی باشیم روایات کافی نیاز به بررسی سند ندارند اما اگر معتقد باشیم که به جهت ضعف­هایی که در روایات کتاب کافی وجود دارد نمی­توان گفت که تمام روایات کافی صحیح و قطعی الصدور هستند، در این صورت روایاتی که

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم خصوصیات مربوط به متن کافی ۱۳۸۹/۱۰/۱۸   یک مطلب دیگر در مورد معرفی اجمالی کتاب کافی باقی مانده که بعد از بیان آن وارد بحث اصلی مربوط به کتب اربعه می­شویم که بحث از اعتبار کتب اربعه می­باشد که بالاخره روایات موجود در کتب اربعه اعتبار دارند یا نه؟ در جلسات گذشته امتیازات کافی در مقایسه با سایر کتب اربعه را بیان کردیم و همچنین خصوصیات مربوط به اسناد روایات کافی را هم بیان کردیم. خصوصیات مربوط به متن روایات کافی خصوصیت اول ۱) خصوصیت اول این است که مرحوم کلینی تا جایی که توانسته دقت کرده که لفظ احادیث را نقل کند و تصرف و نقل به معنا در روایات کافی نکرده، محقق

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم کتاب کافی ۱۳۸۹/۱۰/۱۳   تا اینجا در مورد بعضی از ویژگی­های سندی روایات کتاب کافی نکاتی را عرض کردیم. چهارم: مسئله ارسال در اسناد کافی است که اختصاص به کافی هم ندارد و در سایر کتب اربعه هم ارسال وجود دارد یعنی اینکه بخشی از سند، رها می­شود و نام راوی ذکر نمی­شود. انواع ارسال در سند ارسال آشکار این ارسال معمولاً با الفاظ مبهم، ذکر می­شود یعنی الفاظی مثل: عدّه من اصحابنا، بعضٌ من اصحابنا، عن رجلٍ، عمّن حدَّثه، فی خبره، عمّن رَواه، رَفََعه عن فلان و…، معمولاً ذکر الفاظ مبهم در روایات مشاهده می­شود، ظهور اولیه الفاظ مبهم در این است که در روایت ارسال هست و ارسال در روایت هم موجب

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم کتب اربعه ۱۳۸۹/۱۰/۱۱   خصوصیات کتاب کافی بحث در بیان بعضی از خصوصیات کتاب کافی بود، گفتیم قبل از اینکه وارد مباحث اصلی این کتاب شویم یک معرفی اجمالی از این کتاب داشته باشیم، مزایای کتاب کافی را در مقایسه با سایر کتب اربعه ذکر کردیم، اما جدای از این مزایا یک خصوصیاتی از حیث سند روایات و متن روایات در کتاب کافی هست که ذکر آنها به شناخت بیشتر این کتاب کمک می­کند. الف) خصوصیات سندی: از جهت سندی اگر بخواهیم به خصوصیاتی که به نحو برجسته و قابل ذکر در کتاب کافی وجود دارد اشاره بکنیم چندخصوصیت قابل ذکر است: ۱) خصوصیت اول اینکه اکثریت قریب به اتفاق روایاتی که در کافی

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم کتب اربعه ۱۳۸۹/۱۰/۰۶   معرفی اجمالی کتاب کافی اولین کتاب از کتب اربعه کتاب کافی است. ابتداءاً به معرفی اجمالی کتاب کافی می­پردازیم، کتاب کافی نوشته ابوجعفرمحمدبن­یعقوب­بن­اسحاق­کلینی­رازی معروف به ثقه­الاسلام است که تقریباً در اواخر عصر امامت امام حسن عسکری(ع) و یا در اوائل غیبت صغری متولد شده است. کُلَین، نام روستائی است در جنوب شهر ری که در آنجا متولد شده و به واسطه تولد در آنجا معروف شده به کلینی رازی، کلینی تحصیلات خود را در قم، کوفه و بغداد ادامه داده و کتاب کافی را در مدت بیست سال تألیف کرده است، این کتاب به درخواست یکی از دوستان و یا یک سائل و درخواست کننده­ای نوشته شده که از کلینی

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم كتب اربعه ۱۳۸۹/۱۰/۰۵   خلاصه بحث جلسه گذشته بحث ما در عمده ترین منابع حدیثی شیعه بود. گفتیم که منابع حدیثی شیعه در ابتدا اصول بودند که به اصول اربعمأة مشهور بودند و این چهار صد اصل عبارت بودند از چهار صد نوشته­ای که حاوی روایاتی بود که راویان از خود امام شنیده بودند و بر اساس ترتیب شنیدن، در این کتابها نوشته بودند لذا تبویب و دسته بندی مشخصی نداشت. از آن چهار صد اصل حدود ۱۱۶ اصل را شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه نام برده که از آن ۱۱۶ اصل کمتر از ۲۰ اصل باقی مانده است. علت عمده اینکه از اصول اربعمأة چیزی غیر از این تعداد کم باقی

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مشکلات جوامع حدیثی ۱۳۸۹/۰۹/۰۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در مشکلات در جوامع حدیثی و مجامیع حدیثی، به اینجا رسید که نقل و انتقال روایات، از اصول اربعمأة به جوامع اولیه و از جوامع اولیه به جوامع ثانویه و مجامیع، مشکلاتی در نقل حدیث به وجود آورد. علل و اسباب این مشکلات چند امر است. اولین عامل کوتاه کردن سند با تکیه بر قرائن است به این معنی که در کتب و اصول اولیه، بخاطر قرائنی که وجود داشت اسناد روایات کوتاه شده بود ولی در انتقال روایات از کتب، به جوامع و مجامیع، قرائن، نادیده گرفته شد و یا منتقل نشد و باعث بروز اشتباهات و مشکلاتی در اسناد روایات گردید. عرض کردیم برای

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم سیر تدوین حدیث نزد شیعه ۱۳۸۹/۰۹/۰۱   اصل، کتاب، جامع و مجامع بحث ما به اینجا رسید که در تدوین حدیث، مجموعه هائی که تدوین شد به اصل معروف گردید. اصل عبارت ­ است­از: روایات گردآوری شده که راوی، آنها را بلاواسطه از امام شنیده و ضبط کرده باشد. در مقابل اصل، فرع هست که عبارت­است­از: مجموعه­ای که از کتاب دیگری که از امام اخذ شده گرفته شده است. سه اصطلاحِ اصل، کتاب، و مصنّف، به مجموعه­هائی از روایات گردآوری شده، اطلاق می­شد، منتهی اصل، روایاتی بوده که راوی بدون­واسطه از امام شنیده و گردآوری کرده، کتاب و مصنّف شاید معنای اعمی داشته باشد که صرفاً به روایاتی که راوی بلاواسطه از امام شنیده

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم سیر تدوین حدیث نزد شیعه ۱۳۸۹/۰۸/۲۹ منبع سوم در جلسه گذشته اجمالاً به سیر تدوین حدیث، نزد اهل سنّت اشاره کردیم و منتهی شد به مهمترین منابع حدیثی اهل سنّت که فهرست­وار عرض می­کنیم و بعد هم سیر تدوین حدیث نزد شیعه را خواهیم گفت وبعد از این مقدمه وارد بحث اصلی می­شویم، ما به مهمترین منابع حدیثی اهل سنّت اشاره کردیم و گفتیم که موطّا ابن­مالک، مسند احمد بن حنبل و صحاح ­ستّه از مهمترین منابع حدیثی اهل سنّت هستند.در مسند احمد بن حنبل(۱۶۴-۲۴۱) بیش از ۳۰۰۰۰ حدیث نقل شده، خودش می­گوید این کتاب را از بین ۷۵۰۰۰۰ حدیث انتخاب کرده­ا­م. تفاوت­هائی هم بین این منابع حدیثی وجود دارد که بعداً به آنها

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم سیر تدوین حدیث نزد اهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۱۷   آغاز تدوین حدیث تا اینجا ما عرض کردیم که موانع عدیده­ای بر سر راه جمع آوری حدیث و تدوین روایات نبوی وجود داشت که مجموعاً این عوامل و موانع باعث شد که تقریباً تا نیمه دوم قرن دوم به طور مشخص حدیث تدوین نشود، البته این از دیدگاه اهل سنت است.از زمان روی کار آمدن عمربن­عبدالعزیز(۹۹-۱۰۱) که خلافتش حدود دو سال و پنج ماه طول کشید به دستور او کتابت و تدوین حدیث شروع شد استدلال او این بود که باید علم علما حفظ شود و برای اینکه جلو از بین رفتن علم علما گرفته شود دستور داد که بخش­نامه رسمی برای تدوین احادیث صادر شود

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم سیر تدوین حدیث نزد اهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۱۵ خلاصه جلسه گذشته تا اینجا عرض شد که مسئله نقل حدیث در زمان خود پیغمبر اهمیت خاصی داشت تا جا ئیکه بعد از پیغمبر این مسئله به دلائل مختلف بیشتر هم اهمیت پیدا کرد به طوری که برای کسب یک حدیث بعضاً مسافرت­های طولانی را انجام می­دادند. همانطور که عرض شد علاوه بر اهتمامی که به نفس نقل حدیث بود بعضی مسائل هم باعث شد که این مسئله یک اهمیت مضاعفی پیدا کند، انگیزه­های مادی، دواعی نفسانی و اموری از این قبیل، برای اینکه آن موقع ناقلین حدیث در صدر توجهات بودند، مراجعه به آنها زیاد بود و خود به خود شهرتی برای آنها ایجاد کرده بود

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم سیر تدوین حدیث ۱۳۸۹/۰۸/۱۰ فرق رجال و درایه معلوم شد که موضوع و تعریف و غایت علم رجال چیست. در مورد درایه عرض شد که تعریفی که می­توانیم ارائه بدهیم این است که علمی است که بحث از سند روایت می­کند به نحو اجمالی چون درایه همان مصطلحات الحدیث است. مصطلحات حدیث چه آن بخشی که به خود حدیث مربوط است مانند اینکه می­گوئیم حدیث متصل و منفصل، چه بخشی که مربوط به راوی است مانند راوی ثقه و عادل، بهر حال هر دو جهت آن مربوط به سند روایت است و اگر کسی مانند شهید هم موضوع رجال را راوی و مروی قرار داده است، اگر مروی را هم به عنوان بخشی از

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم سیر تدوین حدیث نزداهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۰۸ خلاصه جلسه گذشته ما در دو جلسه گذشته پیرامون تأثیر حدیث در علوم اسلامی و موضوع علم رجال و تعرف علم رجال و تعریف درایه و موضوع درایه سخن گفتیم. بحثی که باقی مانده از رؤس ثمانیه مسئله غایت است که اشاره می­شود. غایة علم رجال این مسئله هم مهم است که هدف از یک علم و غایة از یک علم معلوم شود. تعریف تا حدی راهنمای به غایة هم بود اما برای اینکه تبیین بیشتری از غایة علم رجال به عمل بیاید در دو مقام راجع به غایة علم رجال می­توان سخن گفت: اول: ثبوتاً، دوم: اثباتاً. منظور از ثبوتاً یعنی با قطع نظر از ادله شرعی