تفسیر

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم آیه27_بخش دوم: برخی مصادیق قطع« مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ» ۱۳۹۷/۱۰/۰۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای بخش دوم آیه ۲۷ احتمالاتی وجود دارد و گفتیم از آنجا که امر خدا به وصل معنای عامی دارد، لذا قطع آنهم یک معنای گسترده‌ای دارد. آنچه که خدا امر به وصل آن کرده، بخشی از آن مربوط به ارتباط انسان با خدا و بخشی از آن مربوط به ارتباط انسان با دیگران است. قطع « مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ به»، به تبع خود ما امر الله یک معنای گسترده‌ای پیدا می‌کند و لذا بعید است این را بعنوان ذکر خاص بعد از عام بدانیم. آنچه که در این قسمت

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم آیه۲۷- بخش دوم: معنای قطع ما أمرالله به أن یوصل_ احتمالات چهارگانه ۱۳۹۷/۱۰/۰۱   بخش دوم: « وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ » در آیه بیست و هفتم عرض کردیم که چهار بخش مورد بحث قرار می‌گیرد. بحث مربوط به بخش اول گذشت، « الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ ». بخش دوم آیه این است « وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ »، خصوصیت دوم فاسقان این است که قطع می‎کنند آنچه را که خداوند امر به وصل آن کرده است. ارتباط این بخش با بخش اول ۱. طبق یک احتمال ذکر این صفت بعد از ینقضون عهد الله می‌تواند بعنوان ذکر خاص بعد از عام باشد،

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه27_ مراحل نقض عهد_ اثر نقض عهد ۱۳۹۷/۰۹/۲۶   مراحل نقض عهد بعد از معلوم شدن معنای عهد و نقض عهد، دو مطلب دیگر درباره نقض عهد مناسب است در این مقام ذکر شود. یکی مراحل نقض عهد است و هم دیگری آثار نقض عهد الهی است. عهد بین انسان و خداوند با همه مصادیقش در دو مرحله قابل گسستن است؛ یعنی ما می‌توانیم دو مرحله برای نقض الهی برای انسان ذکر کنیم. مرحله اول  اما مرحله اول این است که انسان پیوند خودش را با نقاطی که بعنوان نقاط اتصال انسان با خداوند معرفی شده را قطع کند. نقاط اتصال انسان با خداوند عقل و فطرت‌اند بعنوان حجت های درونی و

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه27_ شمول عهدالهی نسبت به ولایت_ تشکیکی بودن نقض عهد ۱۳۹۷/۰۹/۲۵  خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای عهد الهی ۵ احتمال در بخش اول آیه ۲۷ ذکر کردیم و معلوم شد صحیح‌ترین احتمالات این معناست که عهد الهی همان حجت‌های باطنی و ظاهری خداوند می‌باشد که عبارت‌اند از عقل و فطرت بعنوان راهنماهای درونی و نیز توحید، ارسال رسل و انزال کتب که مجموع این‎ها عهد خداوند با انسان شمرده می‎شوند. شمول عهد الهی نسبت به ولایت تعبیر عهد در بعضی از آیات بر ولایت و امامت هم اطلاق شده است. یعنی ما می‎توانیم مسئله ولایت و امامت را هم یکی از عهدهای خداوند بدانیم. در آیه « وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه 27_ بخش اول- احتمالات پنج‌گانه در معنای عهدالله و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۲۴ احتمالات پنج‌گانه در معنای عهد الله در مورد آیه بیست و هفتم عرض کردیم که عهد مذکور در این آیه که بحث از نقض آن مطرح شده و آثاری هم بر آن مترتب شده است، وجوه مختلفی درباره‌ معنای آن می‌توان ذکر کرد. اجمالا ۵ وجه در معنای این عهد که به خصوص مربوط است به عهد بین انسان و خداوند، قابل ذکر است. مفسرین احتمالاتی را درباره‌اش ذکر کرده اند که برخی از این احتمالات را قبول کردند و برخی دیگر را باطل کردند و فخر رازی هم در تفسیر کبیر به اکثر این وجوه اشاره کرده است. احتمال اول

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم آیه 27_ بخش اول_ اهمیت عهد الهی و انواع آن ۱۳۹۷/۰۹/۱۸ خلاصه جلسه قبل مفردات آیه بیست و هفتم را معنا کردیم. عرض کردیم این آیه متضمن چهار بخش است که سه بخش از آن تبیین سه وصف از اوصاف فاسقین است و بخش چهارم نتیجه فسق فاسقین و کاری است که آنها انجام می‎دهند. بخش اول: « الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ» اما بخش اول این بود « الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ»  محور مورد بحث در این بخش مسئله عهد است. این آیه اشاره می‎کند به این که یک عهدی بین انسان‌ها و خداوند وجود دارد که فاسقین آن عهد و پیمان محکم را پاره کرده‌اند. باید معنای

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه 27_ ارتباط آیه با آیات قبل_ مفردات ۱۳۹۷/۰۹/۱۷  آیه ۲۷ « الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ» ارتباط آیه ۲۷ با آیات قبل در آیه ۲۷ سه وصف از اوصاف فاسقین و سپس نتیجه فسق و این اوصاف سه‌گانه بیان شده است. در آیه بیست و ششم فرمودند: « إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلًا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا  يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَيَهْدِي بِهِ كَثِيرًا وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ » یعنی خداوند تبارک و تعالی فقط فاسقین را

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه26_ کلام علامه طباطبایی درباره نفی جبر و تفویض در تشریع ۱۳۹۷/۰۹/۱۲ خلاصه جلسه گذشته  بمناسبت آیه بیست و ششم، برخی از تفاسیر از مسئله جبر و تفویض بحث کرده‌اند. چون به نظر برخی طبق این آیه، انسان مجبور است سرنوشتی که در انتظار اوست را بپذیرد، یعنی جبراً یا اهل سعادت میشود و یا اهل شقاوت. چون اضلال و هدایت بر اساس این آیه به خداوند نسبت داده شده، بنابر این قائل به جبر شده‌اند. اینجا عرض کردیم که مفسرین، سه نظریه را مطرح کرده‌اند. نظریه جبر، نظریه تفویض و نظریه الأمرُبین‌الأمرین. ادله هر یک از این اقوال به همراه اشکالاتی که دو نظریه جبر و تفویض دارد، مطرح شده. ما دیگر وارد

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه26_ اضلال جزایی در روایات_ عدم دلالت آیه بر جبر ۱۳۹۷/۰۹/۱۰ خلاصه جلسه قبل بحث در آیه ۲۶ سوره بقرۀ بود. آخرین بخشی که دراین آیه مورد تعرض قرار گرفت، مسئله هدایت و اضلال مؤمنان و کافران بود. عرض کردیم هدایت، هم ابتدایی دارد و هم جزایی، ولی اضلال فقط، اضلال جزایی است و اضلال ابتدایی نداریم که خداوند کسی را ابتدائاً اضلال کند. و آنچه که از اضلال به خداوند نسبت داده می‎شود در آیات قرآن، همه از نوع اضلال جزایی و کیفری است. اضلال جزایی در روایات این مسئله در روایات هم بیان شده است. یعنی با استفاده از روایات هم می‎توانیم این مطلبی که گفته شد را تأیید کنیم. روایت اول

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه26_ بخش چهارم: «وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ» _ معنای هدایت و اضلال خداوند ۱۳۹۷/۰۹/۰۵ بخش چهارم:« وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ» بحث در بخش سوم آیه ۲۶ سوره بقره بود که فرمودند « يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيرًا »؛ در ادامه که البته می‌تواند بخش مستقلی محسوب شود و می‌تواند در ادامه بخش قبلی باشد می‎فرماید « وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ» . نکته و مسأله اصلی در این بخش از آیه که باید درباره آن بحث شود، مسأله هدایت و اضلال است. ما قبلا در تفسیر سوره حمد به مناسبت درباره هدایت و اضلال مطالبی را عرض کردیم. اجمال این مسأله در حدی که اینجا لازم است مورد اشاره قرار

جلسه ۱۳- PDF جلسه سیزدهم آیه26_ بخش دوم: موضع مؤمنان و کفار در برابر تمثیل قرآن – بخش سوم:« یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَیَهْدِی بِهِ کَثِیرًا» ۱۳۹۷/۰۸/۲۸ بخش دوم: موضع مؤمنان و کفار در برابر تمثیل قرآن « فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلا یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَیَهْدِی بِهِ کَثِیرًا وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلا الْفَاسِقِینَ » بخش دوم موضع مؤمنین و منافقین و کفار در برابر ضرب مثل از ناحیه خداوند تبارک و تعالی است. موضع مؤمنان: اما در مورد موضع مؤمنین نسبت به مثال‌هایی که خداوند در قرآن مطرح کرده است، می‌فرماید: آن‎هایی که ایمان آوردند پس علم دارند و می‌دانند که این مثل‌ها و این ضرب امثال حق

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم آیه 26_ ارتباط این آیه با آیات قبل، از لسان روایات ۱۳۹۷/۰۸/۲۶ خلاصه جلسه قبل  در بخش اول از آیه ۲۶ سوره بقرۀ، یعنی « إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا »، عرض کردیم که چگونه این بخش از آیه مرتبط با آیات قبل است و اساس این مسأله هم گفتیم فی الواقع پاسخ خداوند به اعتراض منافقین و مخالفین به دو مثلی است که در آیات قبل درباره منافقین بیان شده است. ارتباط آیه ۲۶ با آیات قبل، از لسان روایات روایت اول: این مطلب با استناد به روایتی از امام باقر (ع) تأیید می‎شود:« قال الباقر (ع) : فلمّا قال الله تعالى: (يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه 26_ ارتباط این آیه با آیات قبل ۱۳۹۷/۰۸/۲۱ عرض کردیم آیه بیست و ششم چند بخش دارد، در بخش اول متعرض مفردات آیه شدیم. ۵. مثلاً تنها یک کلمه باقی مانده که آن را توضیح ندادیم که آن کلمه «مثلاً» است. «مثل» بر وزن «فَعَل»، صفت مشبهه است. به معنای چیزی است که به وصف مانند بودن، مشابه بودن، مثلیت متصف می‌شود. دو معنای عمده برای مثل وجود دارد، اول: کلامی که بواسطه آن برای فهماندن یک مطلب عمیق استناد می‌شود. معمولاً برای توضیح یک مطلبی که عمیق است نظیر و مانند ذکر می‌کنند، مثال میزنند و این مثال عمدتاً برای این است که غرض اصلی گوینده به شنونده منتقل شود. این یک

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه 26_ مفردات بخش اول ۱۳۹۷/۰۸/۲۰ آیه۲۶ «إِنَّ اللَّهَ لا یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلا یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَیَهْدِی بِهِ کَثِیرًا وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلا الْفَاسِقِینَ» در آیه ۲۶ خداوند می‌فرماید: خداوند حیا ندارد از اینکه مثالی بزند که مربوط به کوچکترین موجودات مثل پشه و حتی کوچک‌تر از آن و حقیرتر از آن باشد. پس آنهایی که ایمان آورده‌اند، می‌دانند که این مثل حق است و از ناحیه پروردگار می‌باشد. و اما آنها که کافر شدند، می‌گویند خدا به چه منظور این مثل‌ها را ذکر می‌کند. خداوند بواسطه این بسیاری را اضلال و

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم آیه25_ بشارت پنجم_ بررسی معنای خلود_ پاسخ به یک شبهه ۱۳۹۷/۰۷/۳۰ چهار بشارت از بشارت‌های پنجگانه که در آیه۲۵ مورد اشاره قرار گرفته مطرح شد. بشارت پنجم« وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ» بشارت پنجم بشارت به خلود در بهشت است، عبارت آیه این است« وَهُمْ فِیهَا خَالِدُونَ» آنها، یعنی اهل ایمان و عمل صالح در جنات که برخی اوصاف آن ذکر شد خلود دارند. بررسی معنای خلود در مورد معنای خلود اختلاف است، برخی آن را به معنای جاودانگی گرفته اند و برخی آن را به معنای توقف طولانی دانسته اند این اختلاف در واقع بین معتزله و اشاعره است، البته امامیه هم به همین معنای جاودانگی ملتزم هستند. ادله خلود به معنای جاودانگی(در بهشت) معتزله

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم آیه 25_ بشارت سوم و چهارم ۱۳۹۷/۰۷/۲۹ در آیه ۲۵ خداوند متعال پنج بشارت به اهل ایمان و عمل صالح داده است، در مورد بشارت اول و دوم مطالبی راعرض کردیم. بشارت سوم«وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا» قبلاً اشاره کردیم برخی این جمله را با قسمت قبلی «کُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا» یکی دانستند و گفتند: مجموع این دو عبارت یک معنا را دلالت می‌کند، ولی ما عرض کردیم ظاهر آن این است که این یک بشارت دیگری است و جمله مستقل و معنای دیگر دارد، که در حقیقت تکمیل بشارت دوم و بیان یک نعمت و مژده دیگر است، در کُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا»، خداوند متعال فرمود: یکی از چیزهایی که در

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم آیه۲۵- متعلق بشارت(بشارت دوم- تجسم اعمال و اخلاق و عقاید) ۱۳۹۷/۰۷/۲۸ خلاصه جلسه قبل بحث در این بود که متعلَّق بشارت خداوند در این آیه چیست. عرض کردیم خداوند در این آیه چند بشارت داده اند، پنج بشارت حدوداً مطرح شده است. بشارت اول به جناتی است که «تجری من تحتهاالأنهار». بشارت دوم اینکه رزق و روزی و ثمرات و میوه‌هایی که در بهشت به این‌ها داده می‌شود، این‌ها می‌گویند: «قالوا هذا الذی رزقنا من قبل»، در مورد معنای «من قبل» گفتیم که چند احتمال وجود دارد که دو احتمال را ذکر کردیم و عرض کردیم که این دو احتمال نمی‌تواند منظور باشد. احتمال سوم در معنای«من قبل» احتمال سوم که قابل قبول می‌باشد

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم آیه25_ دو توجیه برای ملکیت جنت_ تفسیر آیه« كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا … وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا» ۱۳۹۷/۰۷/۲۳ خلاصه جلسه قبل در تفسیر آیه بیست و پنجم عرض کردیم بشارت به چه معناست و مبشِّرین و مبشَّرین چه کسانی هستند. در این آیه به خصوص «الذین آمنوا و عملوا الصالحات» کسانی هستند که بشارت به آن‌ها داده شده و البته این عنوان جامع سایر عناوینی است که بشارت به آن‌ها داده شده است. یعنی در واقع حکایت می‌کند از حسن فعلی و فاعلی و اینکه برای شمول بشارت هم باید حسن فعلی باشد و هم حسن فاعلی. متعلق بشارت اما اینکه به چیزی بشارت داده شده، یعنی متعلَّق آن خبری که بشارت نامیده

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم مبشَّرین و مبشِّرین_ لزوم حسن فعلی و فاعلی برای بهره‌مندی از بهشت ۱۳۹۷/۰۷/۲۲ خلاصه جلسه قبل عرض کردیم یکی از موضوعاتی  که در آیه ۲۵ مورد اشاره قرار گرفته، بشارتی است که به اهل ایمان و عمل صالح داده شده است. به همین مناسبت مطالبی درمورد بشارت های قرآنی مورد تعرض واقع شد. گفتیم فلسفه انذار و تبشیر چیست و به چه دلیل در قرآن انذار و تبشیر واقع میشود و وجه اغلب بودن آیات انذار نسبت به آیات تبشیر چیست. بعلاوه گفتیم که مسأله بشارت و متعلق بشارت گاهی صرفاً امور دنیوی است مثل بشارت به فرزند در مورد بعضی از انبیاء، بشارت به اسحاق و نبوت او و اینکه از صالحین است،

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه 25_ فلسفه انذار و تبشیر_ متعلق بشارت‌ها در قرآن ۱۳۹۷/۰۷/۲۱ خلاصه جلسه قبل درآیه ۲۵ بعد از بیان معنای مفردات آیه، نوبت رسید به معنای کلی و اجمالی آیه. عرض کردیم معنای اجمالی آیه این است که خداوند در این آیه در واقع به یک بخشی از مسأله معاد اشاره می‌کند و بعد از بیان اصل توحید و نبوّت و اعجاز قرآن که به نوعی به نبوّت مربوط می‌شود به معاد پرداخته است و از آنجا که معاد جلوه قهر و مهر الهی است، یعنی هم غضب و هم رحمت الهی در آنجا متجلّی است، لذا در آیه ۲۴ و ۲۵ انذار به آتش و تبشیر به بهشت می‌دهد. پس آیه ۲۵ در