حوزه علمیه قم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، در عصری که مرزهای دانش با سرعتی سرسام‌آور توسط نوآوری‌های فناورانه، به‌ویژه هوش مصنوعی، در حال جابجایی است، سکوت یا بی‌تفاوتی در برابر این موج عظیم تحول، به مثابه عقب‌نشینی از جریان حیات فکری و اجتماعی قلمداد می‌شود. فناوری‌های نوین، دیگر یک انتخاب ثانویه یا یک ابزار کمکی نیستند؛ بلکه زیرساخت اصلی تعاملات جهانی، تولید محتوا، و حتی شیوه‌های استنباط و استدلال در حوزه‌های مختلف را متحول ساخته‌اند. از این رو، مواجهه عالمانه و نظام‌مند حوزه علمیه با این شتاب بی‌سابقه، یک ضرورت حیاتی و نه یک انتخاب صرفاً علمی است. این تحولات، طلاب و فضلا را در مقابل یک دو راهی تاریخی قرار داده است: یا خود را به ابزارهای جدید مجهز سازند

اشاره: فقه محیط‌ زیست، خود از ابواب نوپدید فقه‌های معاصر است و لذا طبیعی است که به مبانی و پیش‌فرض‌های آن نیز تاکنون به‌صورت جدی پرداخته نشده باشد. به‌عنوان نمونه، برخی پیش‌فرض فقها در مباحث محیط زیستی را به رسمیت نشناختن حق حیات برای حیوانات و گیاهان و عدم احترام محیط‌زیست می‌انگارند. دراین‌رابطه با آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی، رئیس پژوهشگاه فقه معاصر به گفتگو پرداختیم. او که سال‌هاست فقه‌های معاصر را به‌صورت جدی پیگیری می‌کند و دروس متعددی نیز در برخی از ابواب معاصر برگزار کرده است، معتقد است فقها اگرچه به‌صورت تفصیلی به مباحث محیط‌زیست نپرداخته‌اند لکن هیچ‌گاه این‌گونه نبوده است که حق حیات را برای حیوانات و گیاهان به رسمیت نشناسند. مشروح گفتگو با این استاد درس خارج

 اصل تغییر بنابر ضرورت‎ ها و نیازها و مقتضیات زمان و تشخیص بزرگان امری است که سابقه و پیشینه دارد.  در اینکه دغدغه مسئولان و مدیران حوزه، اصلاح امور و ارتقاء سطح علمی حوزه است، تردیدی ندارم.  پیشرفت فقه، پیشرفت اصول که پایه حوزه را تشکیل می دهد مرتبط با میراث گذشته و در عین حال توجه به مسائل جدید است. آیت الله سید مجتبی نورمفیدی استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و مدیر پژوهشگاه فقه معاصر است. تا کنون آثار متعددی از ایشان در حوزه های مختلف فقهی، اصولی، تفسیر، کلام، فلسفه و موضوعات اجتماعی و سیاسی منتشر گردیده است. وی در گفت و گو با حریم امام ضمن ارج نهادن به تغییرات متناسب با زمان،

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مفهوم غایت – بررسی کلام محقق حایری – بررسی کلام محقق خراسانی ۱۴۰۰/۰۷/۱۹ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد مفهوم غایت محقق خراسانی بین قضیه‎ای که در آن غایت به عنوان قید حکم آمده باشد و قضیه‎ای که در آن غایت به عنوان قید موضوع بیان شده باشد تفصیل دادند. در اولی قائل به مفهوم شدند و در دومی فرمودند مفهوم ندارد. دلیل ایشان عمدتا انسباق عرفی بود، اینکه عرف از این دو قسم قضیه، در اولی مفهوم برداشت می‎کند و در دومی چنین چیزی را استفاده نمی‎کند لکن محقق حایری به نوعی درصدد توجیه سخن محقق خراسانی برآمدند. یک دلیل غیر از دلیل محقق خراسانی بیان کردند ولی از این توجیه عدول

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم مفردات قاعده _ معنای واژه حرج _ وجه تقیید معنای حرج به قید «الذی لا یتحمل عادتاً» و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۷/۱۷ وجه تقیید معنای حرج به قید «الذی لا یتحمّل عادتاً» و بررسی آن قبل از اینکه به بررسی مدارک و ادله قاعده لاحرج بپردازیم، دو مطلب از بحث گذشته باقی مانده که آن را هم عرض می‌کنیم و بعد انشاء الله وارد در بحث از ادله قاعده خواهیم شد. یکی اینکه با توجه به اینکه ما گفتیم هم در لغت، هم در عرف و هم در استعمالات روایی و قرآنی واژه حرج به معنای مطلق ضیق است و اینکه ما ضیق را مقید کنیم به شدت، و بگوییم منظور از حرج، ضیق شدید

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم  مفردات قاعده – بررسی قید «الذی لایتحمل عادة» در معنای حرج- حق در مسأله – نتیجه کلی در نسبت بین عسر و حرج و معنای آن ۱۴۰۰/۰۷/۰۴ خلاصه جلسه گذشته کلام در نسبت واژه های عسر، حرج و ضیق بود. عرض کردیم دو احتمال در این رابطه وجود دارد همانطورکه محقق نراقی فرمودند. یک احتمال این است که معنای عسر و ضیق یکی باشد و دیگر اینکه عسر اعم از ضیق باشد به این معنا که عسر به کل صعبٍ و شدیدٍ اطلاق شود، و ضیق بر غایۀ الصعوبۀ و الشدۀ اطلاق شود. ایشان با استناد به عرف که البته به نظر ایشان لغت هم مخالف آن نیست، نتیجه گرفتند که عسر اعم از

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم  مسئله ۲۴ – عدم جریان احکام نظر و لمس در غیر ممیز – حق در معنای تمیز – مسائل چهارگانه در سه مسأله ۲۴ – ۲۵ – ۲۶ ۱۴۰۰/۰۶/۳۱ محصل بحث در مورد ملاک تمیز این شد که تمیز در دایره فقه عبارت است از رسیدن به حدّ فهم و درک آن کار و عملی که به عنوان مورد تمیز شناخته می‌شود. این در حقیقت جامع مشترک بین همه مراتب تمیز است. بر این اساس، وقتی که در موارد خودش گنجانده می‌شود، دارای مراتب مختلف می‌شود. مثلاً حد تمیز در اسلام ممیز این است که شخص بتواند مبدأ و معاد را درک کند و اجمالاً بر آنها اقامه استدلال کند؛ حدّ تمیز در عبادت

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم مسئله ۲۴ – عدم جریان احکام نظر و لمس در غیر ممیز – بررسی معنای ممیز و غیر ممیز تمیز در روایات – تمیز در عبارات فقیهان – دو احتمال درباره ملاک تمیز ۱۴۰۰/۰۶/۲۹ خلاصه جلسه گذشته بحث در بررسی معنای ممیز و غیرممیز بود. یک اشاره اجمالی به عبارات برخی از فقها داشتیم و اینکه معیارها و ملاک‌های متفاوتی در این رابطه ارائه شده است. گفتیم برای اینکه به یک نتیجه روشنی برسیم، خوب است که این واژه و لغت را در کتاب‌های لغت، در قرآن و در روایات بررسی کنیم و ببینیم به چه معنا آمده است؛ بعد آنچه که فقها در این رابطه ذکر کرده‌اند را با این معیارهایی که عرض

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم  مفهوم وصف – تنقیح محل نزاع – جهت دوم: صورت چهارم و پنجم اشکال مرحوم آخوند به شیخ – ادله مثبتین مفهوم – دلیل اول و بررسی آن ۱۴۰۰/۰۶/۲۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت دوم از جهات مرتبط با تنقیح محل نزاع بود. جهت دوم درباره دخول انواع وصف در محل نزاع به لحاظ نسبتی بود که با موصوف دارند. ملاحظه فرمودید ما صور مختلفی را در این مقام ذکر کردیم. دو صورت باقی ماند؛ یکی آنجایی که نسبت بین وصف و موصوف تساوی باشد؛ دیگری آنجایی که نسبت بین وصف و موصوف اعم مطلق باشد، بدین معنا که وصف اعم مطلق باشد از موصوف. در اینکه این دو صورت داخل در محل