تفسیر – سال 400 – 99

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام آیه ۳۶ _ مطالبی پیرامون ازلال شیطان _ مطلب پنجم: چگونگی فریب آدم و حوا _ نظر علامه طباطبایی _ پاسخ به یک پرسش ۱۳۹۹/۱۰/۰۳ خلاصه جلسه گذشته جلسه گذشته درباره چگونگی اغواء آدم و حوا توسط شیطان مطالبی را عرض کردیم. محصّل آنچه که در جلسه گذشته گفتیم این شد که شیطان در بین راه هایی که برای اغوا و ازلال استفاده می‌کند، در مورد آدم و حوا از راه تزیین و تسویل وارد شد و آدم و حوا را اغوا کرد، یعنی وسوسه کرد و با تصرف در ذهن و اندیشه آن‌ها و ورود به آن، زمینه این لغزش را در آن‌ها فراهم کرد. نه از راه غفلت و نسیان نسبت

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم آیه ۳۶ – مطالبی پیرامون ازلال شیطان – مطلب پنجم: چگونگی فریب دادن آدم و حوا ۱۳۹۹/۱۰/۰۲ مطلب پنجم: چگونگی فریب دادن آدم و حوا مطلب پنجم از مطالب مربوط به ازلال شیطان، چگونگی اغوا و فریب دادن آدم و حوا توسط شیطان است. عرض کردیم به طور کلی شیطان برای فریب انسان از راه ها و طرق گوناگونی وارد می‌شود اما در خصوص آدم و حوا شیطان چه کرد؟ آیا آیاتی که مبیبن این داستان هستند، اشاره ای به این ماجرا کرده اند یا نه؟ ما قبلا گفتیم در سه موضع از قرآن به داستان خلقت آدم و ماجرا های پس از آن پرداخته شده. یکی در سوره بقره، دیگری در

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم آیه ۳۶ _ مطالبی پیرامون ازلال شیطان _ مطلب چهارم: عدم مسبوقیت ازلال به لغزش آدم ۱۳۹۹/۱۰/۰۱ مطلب چهارم: عدم مسبوقیت ازلال به لغزش آدم بحث در این بود که آیا ازلال شیطان به یک لغزشی از ناحیه آدم و حواء مسبوق بود یا خیر؟ ما گفتیم درباره داستان شیطان و ازلال او و گمراه کردن و یا به تعبیر دیگر لغزاندن آدم و حوا توسط شیطان، چند مطلب باید مورد بررسی قرار بگیرد. سه مطلب را تا بحال گفتیم. مطلب چهارم این بود که بالاخره آیا این لغزشی که از ناحیه آدم واقع شد و به درخت ممنوعه نزدیک شد و از میوه آن خورد، آیا این مسبوق به یک لغزش

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم آیه ۳۶ _ مطالبی پیرامون ازلال شیطان _ مطلب دوم: چگونگی ورود شیطان به بهشت _ مطلب سوم: اسناد ازلال به شیطان _ مطلب چهارم: عدم مسبوقیت ازلال شیطان به لغزش آدم ۱۳۹۹/۰۹/۲۶ خلاصه جلسه گذشته در آیه ۳۶ ابتدائا مطالبی پیرامون ازلال شیطان باید ذکر کنیم. چند مطلب در اینجا وجود دارد. یک مطلب را در جلسه قبل گفتیم که آیا حضرت آدم و حوا شیطان را دیدند یا صرفا از طریق وسوسه قلبی این اتفاق افتاد و ازلال و لغزش صورت گرفت؟ مطلب دوم: چگونگی ورود شیطان به بهشت ممکن است به عنوان یک پرسش به ذهن بیاید که اساسا آدم اعم از اینکه شیطان را دیده باشد یا ندیده

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم آیه ۳۶ – مطالبی درباره ازلال آدم توسط شیطان – مطلب اول: رؤیت شیطان توسط آدم و حواء ۱۳۹۹/۰۹/۲۵ مطالبی درباره ازلال آدم توسط شیطان مطلب اول: رؤیت شیطان توسط آدم و حواء بعد از توجیهات مقدماتی که برای آیه ۳۶ ذکر کریم، بحث مهمی که در ابتدای امر لازم است طرح شود، این است که اینکه شیطان آدم و حوا را لغزاند، آیا وسوسه کردن و لغزاندن آدم توسط شیطان حضوری و به نحوی بوده که آدم و حوا شیطان را می‌دیدند یا صرفا از طریق وسوسه در قلب بوده است؟ تلقی ما نوعا این است که شیطان از طریق وسوسه قلبی و اینکه انسان را گرفتار بعضی از وسوسه ها

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم آیه ۳۶ – معنای کلی آیه – ارتباط آیه با آیات قبل و بعد – مفردات آیه ۱۳۹۹/۰۹/۲۴ معنای کلی آیه بحث در آیه ۳۵ تقریبا به پایان رسید. آیه ۳۶ این است: «فأزلّهما الشیطانُ عنها فأخرجَهما مما کانا فیه و قلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو و لکم فی الأرض مستقرٌّ و متاعٌ إلی حین». معنای کلی این آیه این است: بعد از اینکه خداوند تبارک و تعالی به آدم امر کرد که در بهشت سکنی گزینید و او را از استمتاع از شجره ممنوعه نهی فرمود، شیطان ازلال کرد آن دو را؛ «فأزلّهما الشیطان». شیطان باعث شد آدم و حوا دچار لغزش شوند به واسطه آن شجره. پس شیطان آن دو

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم آیه ۳۵ – بخش دوم – اراده و مشیت الهی – جریان حضرت آدم ۱۳۹۹/۰۹/۱۹ خلاصه جلسه گذشته ما در جلسه گذشته عرض کردیم حق در توجیه مخالفت آدم با نهی الهی کدام است و همچنین اشاره کردیم که بنا به گفته مرحوم علامه طباطبایی، آنچه در جریان حضرت آدم اتفاق افتاد، در واقع مشیت الهی و قضای حتمی خداوند تبارک و تعالی بوده که در عین اینکه آدم از أکل آن شجره منع و نهی شده بود، در عین حال مخالفت کند. چون اساسا آدم برای این خلق شده که در زمین باشد و از این مسیر به مقام قرب برسد. یعنی کأن این ماجراها و وردش به بهشت و مخالفتش،

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ توجیه مخالفت آدم با نهی خداوند _ حق در مسئله ۱۳۹۹/۰۹/۱۸ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مسئله تمرد و مخالف حضرت آدم از دستور خداوند تبارک و تعالی و ماجراهایی که بعد از آن پیش آمد، مورد بحث واقع شده و توجیهاتی برای این رفتار ذکر شده است. ما ریشه این اختلاف را بیان کردیم و گفتیم چون در دو ساحت مربوط به عصمت اختلاف است، یکی از حیث عرصه های عصمت و دیگری از حیث زمان عصمت، لذا این باعث می‌شود در مورد تحلیل رفتار حضرت آدم و توجیه و توضیح آن، این اختلافات پیدا شود و هر یک از یک منظر و زاویه ای

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ توجیه مخالفت آدم با نهی خداوند _ ریشه اختلاف در این مسئله ۱۳۹۹/۰۹/۱۷ توجیه مخالفت آدم با نهی خداوند بحثی که وعده داده بودیم درباره آن سخن بگوییم، این است که رفتار آدم در آن ماجرا چگونه قابل توجیه و تحلیل است. بالاخره کسی که از انبیاء بود و خداوند اسماء را به او تعلیم داد، مسجود ملائکه واقع شد و آنچنان مورد تکریم قرار گرفت، چگونه با این نهی مخالفت کرد و تمرد کرد و نهایتا باعث هبوط او و حوا از جنت شد. بالاخره باید برای این کار یک تحلیل و توجیهی ذکر شود. اینجا انظار و آراء مختلف است. ۱. بعضی گفته اند

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ معنای « فتکونا من الظالمین» ۱۳۹۹/۰۹/۱۲ معنای «فتکونا من الظالمین» در ادامه مباحث مربوط به بخش دوم، می‌رسیم به این عبارت آخر آیه که فرمود: «فتکونا منَ الظالمین». این سوال و پرسش که منظور از ظلم در اینجا چیست، یک پرسش نسبتا مهمی است. چون ظلم به معنای زیر پا گذاشتن حق و نادیده گرفتن حق است و دارای سه قسم می‌باشد. گاهی ظلم به خویشتن است، گاهی ظلم به دیگران است و گاهی ظلم به خداوند است. اینجا خداوند که میفرماید: «فتکونا منَ الظالمین» منظور چیست؟ یعنی شما از ستم گنندگان به خداوند هستید که اگر این باشد یعنی معصیت. چون معصیت و گناه و

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ معنای درخت ممنوعه ۱۳۹۹/۰۹/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث ما رسید به موضوع درخت ممنوعه و فرمود: «ولا تقرَبا هذه الشجرۀ». عرض کردیم بحث است که این شجره ممنوعه، این درختی که از أکل آن منع شده چه درختی است. به انظار و اقوال مختلف اشاره کردیم و روایاتی که در این رابطه وارد شده را نقل نمودیم. گفتیم بین این اقوال و انظار و این روایات می‌توان جمع کرد همچنان که فیض کاشانی بعد از نقل این روایات، این‌ها را جمع کرده است. همچنین گفته شد که کلمه شجر از نظر معنای لغوی هم این ظرفیت را برای جمع فراهم می‌کند. چون شجر یعنی هر چیزی که دارای

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ منظور از شجره ممنوعه ۱۳۹۹/۰۹/۱۰ معنای شجره ممنوعه در بخش دوم آیه ۳۵ بعد از آنکه معلوم شد سنخ نهی لا تقَرَبا، نهی ارشادی است و بعد از آنکه مشخص شد منهیٌ عنه در این نهی، فعل أکل است و البته أکل لزوما به معنای خوردن در این دنیای مادی و با بدن مادی نیست؛ همانطور که گفتیم می‌تواند أکل متناسب با آن عالم و آن جنت که جنت برزخی است باشد، و می‌تواند کنایه از یک نوع تصرف خاص و حالت خاص باشد که با توجه به بحثی که در پیش داریم بیشتر معلوم می‌شود. چون بحث بعدی در مورد این است که این شجره چه نوع

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ شواهد ارشادی بودن نهی _ مطلب دوم: منهیٌ عنه؛ قرب یا أکل؟ ۱۳۹۹/۰۹/۰۵ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بخش دوم آیه ۳۵ چند مطلب باید مورد بررسی قرار بگیرد. مطلب اول این بود که نهی در «لا تقرَبا» آیا تحریمی است یا تنزیهی است و یا ارشادی؟ ادله تحریمی بودن نهی را ذکر کردیم و گفتیم که این نهی، نهی تحریمی نیست. اما اینکه این نهی تحریمی نیست، پس چیست؟ آیا تنزیهی است یا ارشادی؟ به نظر می‌رسد که این نهی، نهی ارشادی است. نهی ارشادی همانند امر ارشادی در واقع ارشاد می‌کند مخاطب را به آثار و عوارض این عمل یا ترکش. مثال معروف برای امر

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۳۵ – بخش اول – بررسی دلالت «أسکن» و «کلا» بر وجوب – بخش دوم – اقوال در مورد نهی «لا تقربا» – قول اول: نهی تحریمی و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۹/۰۴ بررسی دلالت «أسکن» و «کلا» بر وجوب عرض کردیم که آیه ۳۵ دو بخش دارد. بخش اول آن امر به سکونت در جنت و اینکه در این جنت آدم و حوا می‌توانند هر نوع تصرفی را داشته باشند. تنها یک نکته از بخش اول آیه باقی مانده و آن این است که امر به أکل در «کلا منها رَغَدا حیثُ شئتما»، آیا دلالت بر لزوم و وجوب می‌کند یا رخصت و اباحه؟ در مورد اسکن هم بحث است که آیا دال بر

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۳۵ – بخش اول – دو پرسش ۱. معنای امر به أکل – ۲. بررسی نسبت جنس مرد و جنس زن ۱۳۹۹/۰۹/۰۳ دو پرسش ما در بخش اول آیه ۳۵ تفسیر امر به سکونت در جنت را ذکر کردیم که خداوند متعال به آدم و همسرش حوا امر کرد در جنت ساکن شوند. اجمالا درباره جنت هم توضیحاتی دادیم. در ادامه خداوند امر به أکل کرده و میفرماید: «و کلا منها رَغَدا حیثُ شئتما» یعنی امر می‌کند به دو نفر که بخورید به نحو گوارا و وسیع و پاکیزه از هر آنچه که خواستید و به هر نحوی که خواستید. اولا باید دید که واقعا منظور از أکل، معنای حقیقی أکل یعنی خوردن

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه ۳۵ بخش اول _ معنای جنت _ نظر برگزیده ۱۳۹۹/۰۸/۲۸ خلاصه جلسه گذشته سخن در تفسیر جنت در بخش اول آیه ۳۵ سوره بقره بود. جنتی که خداوند امر فرمود که آدم همسرش حوا در آن ساکن شوند. اقوال و انظار را گفتیم. چهارقول و چهار احتمال ذکر شد. در بین این چهار احتمال اینکه توقف بشود در اینجا، چندان مقبول و پسندیده نیست. بالاخره در بین این قرائن و شواهد انسان باید ببیند کدام یک قوت اثبات مشهودٌ له خودشان را دارند. اینکه مقصود از این جنت، جنۀ الخلد هم باشد، ملاحظه فرمود که هیچ یک از ادله آن قابل قبول نیست. چون قرائن و شواهد بر خلافش بسیار است. اینکه باغی

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – بررسی ادله قول اول – مؤیدات و معبدات زمینی بودن جنت ۱۳۹۹/۰۸/۲۷ خلاصه جلسه گذشته بحث درباره مراد و مقصود از جنت در آیه ۳۵ بود. عرض کردیم چهار قول یا احتمال در اینجا وجود دارد و ما تقریبا ادله یا شواهد هر یک از این احتمالات و اقوال را ذکر کردیم. حال می‌خواهیم ببینیم مقتضای تحقیق در مسئله چیست؟ آیا منظور از این جنت، جنۀ الخلد است؟ یا باغی از باغ های زمینی است؟ یا یک جنت معنوی که با جنۀ الخلد هم متفاوت است؟ و یا اینکه باید متوقف شویم چون هر یک از این‌ها شواهدی برای خود دارند؟ به نظر می‌رسد این

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – اقوال چهار گانه ۱۳۹۹/۰۸/۲۶ تفسیر بخش اول آیه ۳۵ بعد از بیان مفاد کلی آیه و مفردات آیه، می‌رسیم به تفسیر و توضیح مطالبی که در این آیه بیان شده است. عرض کردیم این آیه دو بخش دارد که بخش اول آن امر به سکونت در جنت به همراه حوا است. دوم نهی از نزدیک شدن به آن درخت ممنوعه است. در اینجا خیلی از امور باید روشن شود مثل اینکه منظور از جنت چیست؟ اینکه امر به سکونت در این جنت شده، این جنت به چه معنا است؟ اینکه دستور داده شده هر چه می‌خواهید بخورید: «کلا منها…» معنایش چیست؟ اینکه به این درخت

جلسه ۱۲- PDF جلسه دوازدهم آیه ۳۵ – مفردات آیه ۱۳۹۹/۰۸/۲۱ مفردات آیه قرار شد که درباره مفردات این آیه کمی سخن بگوییم و بعد سراغ تفسیر این آیه برویم که عرض کردیم دو بخش دارد. ۱. «قُلنا» اولین کلمه ای که در این آیه ذکر شده، کلمه «و قُلنا» است. اگر در خاطرتان باشد، خداوند متعال در این آیات با «قالَ» شروع کرد. مانند: «و إذ قالَ رَبُّکَ للملائکۀ» و «قالَ إنّی أعلَمُ ما لا تَعلَمون»، «و قالَ أنبئهُم بأسماء هولاء». اما از آیه ۳۴ تعبیر خداوند تبارک و تعالی به ضمیر متکلم برگشت. یعنی قالَ تبدیل شد به قُلنا، آنهم متکلم مع الغیر. همان معنایی که در مورد قُلنا در آیه ۳۴ گفتیم، اینجا هم در مورد قُلنا

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه ۳۵ – مضمون کلی آیه – ارتباط این آیه با آیات قبل و بعد ۱۳۹۹/۰۸/۲۰ مضمون کلی آیه ۳۵ بحث ما در آیه ۳۵ سوره بقره است. آیه این است: «و قلنا یا آدم اسکن أنتَ و زوجُکَ الجَنَّۀ و کلا منها رَغَدا حیثُ شئتُما و لا تَقرَبا هذه الشَجَرَۀ و تکونا منَ الظالمین». ترجمه این آیه روشن است. میفرماید: گفتیم که ای آدم تو و همسرت در بهشت آرام بگیرید و هر نوع تصرفی می‌خواهید در آنجا انجام دهید و از آن به فراوانی از هر جا که خواستید بخورید لکن نزدیک این درخت نشوید که آنگاه از ستمگران خواهید بود. این آیه در واقع مربوط به جریانات بعد از سجده ملائکه