اوامر

جلسه ۸۵ – PDF  جلسه هشتاد و پنجم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۸   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا چند دلیل بر اینکه امر به معنای طلب وجوبی است اقامه شده است. تبادر، اطلاق، حکم عقل، آیات و روایات مورد استدلال قرار گرفت و ملاحظاتی که پیرامون این ادله بود را بیان کردیم. غیر از تبادر، سائر ادله مورد اشکال قرار گرفت. دلیل هفتم آخرین نظر و مبنا در این باب، نظری است که امام(ره) در این رابطه ذکر کرده و این نظر متفاوت با همه انظار گذشته است. البته ایشان این مطلب را در مورد ماده امر نگفته بلکه آن را در مورد صیغه امر بیان کرده ولی می توان به

جلسه ۱۲۰ – PDF  جلسه صد و بیست تعبدی و توصلی – مقتضای اصل بر طبق معنای غیر مشهور (جهت دوم: اتیان واجب عن ارادة و اختیار أم مطلقا) ۱۳۹۴/۰۲/۰۳   بررسی راه سوم (محقق نائینی) عرض شد محقق نائینی در شک در تعبدیت و توصلیت به معنای شک در مدخلیت اراده و اختیار یا عدم مدخلیت اراده و اختیار مکلف در واجب، فرمود: اصل لفظی یا اطلاق به دو دلیل اقتضای تعبدیت می‏کند، یعنی اگر مکلف واجب را از روی اراده و اختیار انجام ندهد، تکلیف از او ساقط نمی‏شود. وقتی مولا خطابی را متوجه مکلفین می‏کند و قید و قرینه‏ای ذکر نمی‏کند، اطلاق کلام و امر او اقتضا می‏کند که تکلیف باید با اختیار و اراده توسط مکلف

جلسه ۱۱۹ – PDF  جلسه صد و نوزدهم تعبدی و توصلی – مقتضای اصل بر طبق معنای غیر مشهور (جهت دوم: اتیان واجب عن ارادة و اختیار أم مطلقا) ۱۳۹۴/۰۳/۰۲   خلاصه جلسه گذشته گفتیم که در مورد شک در تعبدیت و توصلیت بنابر معنای غیر مشهور اگر شک در اعتبار اراده و اختیار مکلف در واجب داشته باشیم، سه راه برای اعتبار اراده و اختیار ذکر شده است، یعنی گفته‏اند اطلاق و اصل لفظی تعبدیت را اقتضا می‏کند به این معنا که واجب حتماً باید با اراده و اختیار مکلف اتیان شود و چنانچه از روی اختیار و اراده نباشد، تکلیف ساقط نمی‏شود. راه اول این بود که بگوییم اعتبار اراده و اختیار در اتیان به واجب از خود

جلسه ۱۱۸ – PDF  جلسه صد و هجدهم تعبدی و توصلی – مقتضای اصل بر طبق معنای غیر مشهور (جهت اول: اتیان واجب بالمباشرة أم مطلقا) ۱۳۹۴/۰۲/۳۰   خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد شک در تعبدیت و توصلیت به این معنا که آیا مباشرت در انجام واجب معتبر است یا نه، مشهور قائلند که اطلاق اقتضای توصلیت دارد لکن محقق خویی (ره) در مقابل مشهور فرمود که اطلاق اقتضای تعبدیت دارد یعنی حتماً واجب باید توسط خود مکلف، مباشرةً انجام شود و چنانچه دیگری اقدام به اتیان واجب کند، موجب سقوط امر نخواهد بود. بررسی کلام محقق خویی (ره) ایشان سه احتمال در این مقام ذکر کرد که دو احتمال را رد کرد و احتمال سوم را پذیرفت.

جلسه ۱۱۷ – PDF  جلسه صد و هفدهم تعبدی و توصلی– مقتضای اصل بر طبق معنای غیر مشهور (جهت اول: اتیان واجب بالمباشرة أم مطلقا) ۱۳۹۴/۰۲/۲۹   خلاصه جلسه گذشته گفتیم در مورد شک در تعبدیت و توصلیت طبق معنای اول که عبارت است از شک در اعتبار مباشرت در فعل واجب و عدم اعتبار مباشرت، سه صورت ثبوتاً محتمل است: صورت اول را گفتیم غیر معقول است، یعنی اینکه واجب، فعل مکلف یا غیر مکلف باشد، ثبوتاً ناممکن است. اما صورت دوم این است که خطاب و تکلیف متوجه به قدر مشترک و جامع بین فعل مکلف و استنابه للغیر باشد. یعنی اینکه مکلف خودش انجام دهد یا نیابةً انجام گیرد. فرق صورت اول با صورت دوم این است

جلسه ۱۱۶ – PDF  جلسه صد و شانزدهم تعبدی و توصلی–مقتضای اصل در تعبدی و توصلی به معنای غیر مشهور(جهت اول: مباشرت و عدم مباشرت) ۱۳۹۴/۰۲/۲۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مسئله محل بحث یعنی شک در توصلیت و تعبدیت، آنچه مهم است این است که ببینیم مقتضای اصل لفظی یا اطلاق و مقتضای اصل عملی چیست (این موضوع اصلی بحث است) لکن از آنجا که معنای تعبدی و توصلی متفاوت است (چند معنا برای تعبدی و توصلی ذکر شده)، ما این مسئله را بر اساس هر دو معنای توصلی و تعبدی پیگیری می‏کنیم لذا بحث را در دو مقام دنبال خواهیم کرد: مقام اول بحث از مقتضای اصل لفظی و اصل عملی در شک در تعبدیت و

جلسه ۱۱۵ – PDF  جلسه صد و پانزدهم تعبدی و توصلی – تنقیح موضوع بحث ۱۳۹۴/۰۲/۲۷   تنقیح موضوع بحث تا اینجا چند تعریف پیرامون تعبدی و توصلی ذکر کردیم. اگر بخواهیم این تعریفات را دسته بندی کنیم و و مشترکات این تعریفات را ملاحظه کنیم مجموعا دو معنا و دو تعریف برای واجب تعبدی و واجب توصلی ارائه شده است. طبق تعریف اول واجب تعبدی عبارت است از آنچه که در آن قصد قربت معتبر است و واجب توصلی به واجبی گفته می شود که قصد قربت در آن معتبر نیست. طبق تعریف دوم، واجب تعبدی عبارت از واجبی است که امر آن تنها در صورت انجام مباشری و با اراده و اختیار مکلف ساقط می شود و توصلی

جلسه ۱۱۴ – PDF  جلسه صد و چهاردهم تعبدی و توصلی – تعریف ۱۳۹۴/۰۲/۲۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در تعریف توصلی و تعبدی بود. عرض کردیم انظار و آراء مختلفی در این باره ذکر شده است. نظر منسوب به قدماء، نظر شیخ انصاری و نظر محقق خراسانی را بیان کردیم. محصل نظر مرحوم آخوند این بود که واجب توصلی آن است که غرض از آن بدون قصد قربت هم حاصل می شود اعم از اینکه آن غرض معلوم باشد یا مجهول و تعبدی هم عبارت از واجبی است که غرض از آن فقط با قصد قربت حاصل می شود چه آن غرض معلوم باشد و چه مجهول. محقق اصفهانی دو اشکال به آخوند وارد کرد. اشکال اول این بود

جلسه ۱۱۳ – PDF  جلسه صد و سیزدهم تعبدی و توصلی-تعریف ۱۳۹۴/۰۲/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره تعبدی و توصلی بود. دیروز یک اشکالی را پیرامون عنوان این بحث مطرح کردیم و گفتیم: اگر عنوان بحث را از تعبدی و توصلی به تقربی و توصلی تغییر دهیم بهتر است و وجه آن هم معلوم شد. اما ما برای اینکه مشکلی پیش نیاید بر طبق ممشای مشهور عمل می کنیم و طبق اصطلاح آنها پیش می رویم و همان عنوان تعبدی و توصلی را اختیار می کنیم و الا از اساس بهتر این است که عنوان تغییر کند. به هر حال قبل از هر چیز باید ببینیم که تعبدی و توصلی در اصطلاح به چه معنا است. تعریف تعبدی

جلسه ۱۱۲ – PDF  جلسه صد و دوازدهم تعبدی و توصلی ۱۳۹۴/۰۲/۲۱   پاسخ به یک سؤال سؤال: آنچه شما گفتید در مواردی مثل «لا تنقض الیقین بالشک بل انقضه بیقین آخر» دچار مشکل می‏شود. این به نحو اوامر چگونه با بیان شما قابل توجیه است؟ استاد: استصحاب یک اصل عملی است و راهی برای خروج از تحیر در مقام عمل است و در مقام بیان حکم خدا نیست. آن امری که در آنجا می‏کند در مقام بیان حکم شرعی نیست بلکه در مقام ارائه یک طریق برای خروج از تحیر در مقام عمل است یعنی می‏خواهد بگوید اگر در جایی شک داشتید و حکم شرعی را ندانستید و حالت سابقه وجود داشت اخذ به حالت سابقه کنید. این راهی

جلسه ۱۱۱ – PDF  جلسه صد و یازدهم صیغه أمر – جهت سوم: دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب –بررسی اشکال محقق ۱۳۹۴/۰۲/۲۰   قبل از اینکه به بحث تعبدی و توصلی بپردازیم، یک مطلبی را مرحوم آقای بروجردی به عنوان اشکال ذکر کرده اند که لازم است متعرض شویم و به آن پاسخ دهیم. این اشکال یک اشکال مهمی در این بحث است و آثار و نتایج مهمی به دنبال دارد و چنانچه نتوانیم به این اشکال پاسخ دهیم، مشکلاتی اجتهاد و استنباط ایجاد می کند. اشکال محقق بروجردی اشکال ایشان با ملاحظه دو نکته معلوم می شود: نکته اول: ایشان می فرماید: اوامری که خداوند تبارک و تعالی صادر می کند چه به صورت هیئت افعل

جلسه ۱۱۰ – PDF  جلسه صد و ده صیغه أمر – جهت سوم: دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب ۱۳۹۴/۰۲/۱۹   در مورد دلالت جملات خبریه مستعمله در مقام انشاء بر وجوب چند دلیل یا طریق بیان شده که ما تا اینجا سه دلیل یا طریق را بیان کردیم و دو دلیل یا طریق دیگر باقی مانده که باید بررسی کنیم. دلیل چهارم دلیل چهارم حکم عقل است. یعنی اگر مولا دستوری صادر کند، این دستور برای بندگان او حجت است و می تواند به واسطه این دستور، بر آنها احتجاج کند و بگوید که من به شما دستور داده ام و شما هم باید اطاعت می کردید. از نظر عقل مخالفت با این دستور مستلزم استحقاق عقوبت

جلسه ۱۰۹ – PDF  جلسه صد و نهم صیغه أمر – جهت سوم: دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب ۱۳۹۴/۰۲/۱۶   بررسی دلیل اول بحث در دلالت جملات خبریه مستعمله در مقام انشاء بود که آیا مثل هیئت افعل، دلالت بر وجوب دارند یا دلالت بر وجوب ندارند؟ نظر محقق خراسانی بیان شد. اشکال و جوابی هم که خود ایشان ذکر کردند را نقل کردیم. لکن به نظر می رسد سخن محقق خراسانی پیش از آنکه استدلال و برهان باشد، توضیح ادعای ایشان است. ایشان دو ادعا کردند: یکی این که جمله خبریه ای که در مقام انشاء استعمال می شود ظهور در وجوب دارد و دیگر اینکه این ظهور اقوا از ظهور صیغه افعل در وجوب است.

جلسه ۱۰۸ – PDF  جلسه صد و هشتم صیغه أمر – جهت سوم: دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب ۱۳۹۴/۰۲/۱۵   دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب بحث دیگری که در ادامه مباحث مربوط به صیغه أمر مطرح می شود، بحث از دلالت جملات خبریه ای است که در مقام انشاء استعمال می شوند. موضوع بحث این است که اگر جمله خبریه که برای بیان اخبار از واقع و حکایت نسبت در واقع می باشد، بجای اخبار در مقام بیان حکم و انشاء قرار بگیرد، آیا همانند هیئت افعل ظهور در وجوب دارد یا خیر؟ پس این بحث در ادامه بحث گذشته مطرح می شود چون ما در بحث گذشته ثابت کردیم که هیئت افعل، ظهور

جلسه ۱۰۷ – PDF  جلسه صد و هفتم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله ظهور صیغه امر در وجوب بود تا اینجا مشخص شد صیغه امر به ظهور وضعی دلالت بر وجوب ندارد چون ما تبادر را نپذیرفتیم به عبارت دیگر نمی‏توانیم بگوییم صیغه امر برای وجوب وضع شده است. انصراف را هم نپذیرفتیم. دلالت مقدمات حکمت و ظهور اطلاقی صیغه امر بر وجوب هم مورد قبول واقع نشد اگرچه در این رابطه تقریرات مختلفی وارد شده ولی ما فقط به سه تقریر اشاره کردیم اما نوع این تقریرها نزدیک و شبیه به یکدیگر است و مشکلی هم که در این تقریرها وجود دارد به حسب

جلسه ۱۰۶ – PDF  جلسه صد و ششم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۸   نکته عرض کردیم برای اثبات ظهور صیغه امر بر وجوب به چند دلیل تمسک شده؛ سه دلیل مورد بررسی قرار گرفت. فقط قبل از بررسی دلیل چهارم اشاره به این نکته لازم است که در باب دلیل سوم یعنی اطلاق ما به دو تقریر اشاره کردیم ولی دلیل سوم به انحاء دیگری هم تقریر شده است. یعنی در وجه دلالت اطلاق صیغه امر بر وجوب چندین بیان و تقریر ارائه شده مثلاً ما از محقق عراقی یک تقریر بیان کردیم در حالی که ایشان در نهایة الافکار دو تقریر بیان کرده است. یا مثلاً محقق اصفهانی در حاشیه

جلسه ۱۰۵ – PDF  جلسه صد و پنجم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۷   تا اینجا سه دلیل بر ظهور صیغه امر در وجوب، اقامه شد و تقریبا هر سه دلیل مورد اشکال قرار گرفت. دلیل چهارم دلیل چهارم دلیل نقلی است؛ یعنی بعضی از آیات و روایات برای اثبات ظهور صیغه امر در وجوب مورد استدلال قرار گرفته است. تفصیل این آیات و روایات در بدایع الافکار محقق رشتی و هدایة المسترشدین مرحوم محمد تقی اصفهانی آمده و دیگر در این مجال ما نمی‏خواهیم همه آن مواردی که مورد استناد قرار گرفته را ذکر کنیم بلکه فقط به چند مورد اشاره می‏کنیم: بعضی از آیات و روایات به نظر بعضی از

جلسه ۱۰۴ – PDF  جلسه صد و چهارم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد دلیل سوم یعنی اطلاق، دو تقریر وجود دارد. تقریر اول را دیروز بیان نمودیم. محصل تقریر اول این بود که وقتی متکلم هیئت افعل را استعمال می کند، چون در مقام بیان است و قرینه ای در کلام خود برای ندب ذکر نمی کند، این دلالت بر وجوب می کند چون وجوب همان طلب مطلق و بدون هیچ قیدی است در حالی که استحباب، طلب مع الاذن فی الترک است یعنی استحباب محتاج مؤونه زائده است، لذا ما به استناد مقدمات حکمت و اطلاق کلام متکلم، آنرا بر وجوب حمل می

جلسه ۱۰۳ – PDF  جلسه صد و سوم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله ظهور صیغه أمر در وجوب بود. عرض کردیم دلیل اول بر ظهور صیغه أمر در وجوب، تبادر است البته تبادر اگر ثابت شود، دلالت بر ظهور وضعی هیئت إفعل در وجوب می کند لکن مشخص شد که این دلیل نمی تواند ظهور صیغه أمر در وجوب را اثبات کند. دلیل دوم: انصراف دلیل دوم انصراف است. انصراف وقتی می تواند به عنوان دلیل بر ظهور صیغه أمر در وجوب باشد که تبادر ثابت نشود والا اگر تبادر ثابت شود و با تبادر مشخص شود که هیئت إفعل، ظهور در وجوب دارد، دیگر

جلسه ۱۰۲ – PDF  جلسه صد و دوم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۱   خلاصه جلسه گذشته در مورد دلیل اول بر ظهور صیغه امر و هیئت افعل در وجوب یعنی تبادر چهار اشکال مطرح شد اشکال چهارم، اشکالی بود که امام(ره) مطرح کردند. این اشکال در واقع یک اشکال ثبوتی است ایشان فرمودند: ثبوتا وضع صیغه و هیئت افعل برای وجوب ممکن نیست. امام(ره) سپس تصویری ارائه می دهد که طبق این تصویر، امکان وضع هیئت افعل برای وجوب فراهم می شود. تصویر امکان وضع هیئت افعل برای وجوب از نظرامام(ره) ایشان می فرماید: در معانی حرفیه، این خصوصیت وجود دارد که واضع در هنگام وضع، معنای کلی را در نظر