دروس خارج

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم ترتب – ادامه مقدمه پنجم: مطلب سوم ( دلیل دوم و سوم) ۱۳۹۷/۱۰/۰۴   خلاصه جلسه گذشته در ادامه مقدمه پنجم، بعد از بیان تقسیمات چهارگانه و این که کدام قسم از این اقسام داخل در بحث ترتب می باشند، محقق نایینی سه مطلب را دنبال می کنند: ۱. معنای جمع بین دو خطاب یعنی چه؟ ۲. طرق ایجاب جمع و طلب جمع بین ضدین چگونه و کدام است؟ ۳. ادله عدم تحقق جمع در خطاب ترتبی و اینکه اگر قائل به ترتب شویم جمع بین ضدین پیش نمی آید، در مقابل اشکال کسانی مثل محقق خراسانی و دیگران که معتقدند ترتب مستلزم جمع بین ضدین و طلب جمع بین ضدین است. سه دلیل بر

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم ترتب – ادامه مقدمه پنجم: معنای جمع – سه مطلب محقق نایینی- مطلب اول ودوم – مطلب سوم (ادله – دلیل اول) ۱۳۹۷/۱۰/۰۳   خلاصه جلسه گذشته مقدمه پنجم از آن جا که آخرین مقدمه و مهمترین آن در کلام محقق نایینی است از سایر مقدمات طولانی تر است. تاکنون محقق نایینی چهار تقسیم در این مقدمه بیان کردند تا روشن شود چه قسمی داخل در مسئله ترتب چه قسمی از آن خارج است. بعد از بیان اقسام معلوم شد یک قسم داخل در بحث است و آن هم جایی است که امتثال یک خطاب رافع موضوع خطاب دیگر باشد. سپس ایشان سه فرع از فروع فقهی مبتنی بر نظریه ترتب را

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم ترتب – مقدمه پنجم – فروع فقهی ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بعد از بیان تقسیمات چهارگانه و اقسامی که در پی این تقسیمات بوجود آمد، محقق نایینی فرمودند: از تمام این اقسام، تنها، قسمی که در آن امتثال یک خطاب، باعث رفع موضوع خطاب دیگر می شود داخل محل نزاع و بحث می باشد و بقیه از محل بحث خارج می‎باشند. ما این اقسام را به صورت اجمالی بیان کردیم. البته خود محقق نایینی یکایک این اقسام را تفصیلا مورد بررسی قرار داده‎اند و علت این که چرا یک قسم داخل محل نزاع و بقیه خارج از آن می باشند را توضیح دادند، اما برای این که تطویل بحث پیش

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم ترتب – مقدمه پنجم: تقسیم سوم و چهارم – محل نزاع در بحث ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۰۱   خلاصه جلسه گذشته تا کنون دو تقسیم از تقسیمات چهارگانه ای که محقق نایینی در مقدمه پنجم فرمودند را بیان کردیم. گفتیم: غرض اصلی از بیان این مقدمه این است که اثبات کنند که ترتب، مستلزم طلب جمع بین ضدین نیست. بر این اساس چهار تقسیم را بیان کردند تا معلوم کنند که کدام یک از این اقسام در تقسیمات چهارگانه، داخل در بحث ترتب و کدام یک خارج می باشند. تقسیم اول این بود که گاهی امکان ید وضع و رفع تشریعی به موضوع و شرط تکلیف وجود دارد یا امکان این مسئله وجود ندارد

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم ترتب – مقدمه پنجم: تقسیم اول و دوم ۱۳۹۷/۰۹/۲۸   مقدمه پنجم علت بیان مقدمه پنجم در بحث ترتب این است که موضوع محل بحث در مسئله ترتب را به خوبی تبیین کنند و آن را توضیح دهند و این که اثبات کنند ترتب موجب جمع بین ضدین نمی شود. غرض از بیان مقدمات اگر بخواهیم یک توضیح کلی درباره مقدمات پنج گانه مسئله ترتب که محقق نایینی مطرح کردند ارائه دهیم باید بگوییم: از مقدمات پنج‎گانه، مقدماتی که صحت خطاب ترتبی بر آن ها متوقف است مقدمه دوم، مقدمه چهارم و مقدمه پنجم می باشد. مقدمه اول و مقدمه سوم به یک منظوری منعقد شده و مقدمه دوم، چهارم و پنجم

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – اشکال چهارم – بررسی کلام امام خمینی ۱۳۹۷/۰۹/۲۶   اشکال چهارم اشکال چهارم به مقدمه چهارم محقق نایینی در بحث ترتب این است که اساساً رتبه عصیان متأخر از امر نیست و لذا با قرار دادن عصیان به عنوان شرط امر مهم، بین امر اهم و امر مهم اختلاف مرتبه پیش نمی آید. در مقدمه چهارم محقق نایینی فرمودند: مشکل طلب جمع بین ضدین از راه اختلاف رتبه دو امر حل می شود. به این بیان که امر اهم چون مطلق است رتبه اش مقدم بر امر مهم است که مشروط می باشد. شرط امر مهم عصیان امر اهم است. یعنی ازاله نجاست مطلق

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – اشکال سوم ۱۳۹۷/۰۹/۲۵   خلاصه جلسه گذشته  از اشکالاتی که متوجه مقدمه چهارم مسئله ترتب است، دو اشکال را ذکر کردیم. اشکال اول هم از ناحیه امام خمینی و هم از ناحیه محقق خویی ذکر شده است. البته با تفاوتی هایی که بین دو کلام و دوبیان وجود دارد. اشکال دوم نیز از ناحیه امام خمینی مطرح شد که در جلسه قبل متعرض شدیم. اشکال سوم  امام خمینی می فرماید: اشکال مخالفین نظریه ترتب این بود که اگر بخواهیم امر به اهم و امر به مهم را با هم حفظ کنیم، طلب الجمع بین الضدین است و هو محال؛ اصل مشکل در مواردی مثل

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – تفاوت کلام امام خمینی و کلام محقق خویی در اشکال اول – اشکال دوم ۱۳۹۷/۰۹/۲۴   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم در مقدمه چهارم ترتب در نگاه محقق نایینی اشکالاتی مطرح است. اشکال اول اشکال به اصل تقسیم حکم به لحاظ امکان اطلاق و تقیید یا عدم امکان و تقیید است. محقق نایینی سه قسم تصویر کردند. ایشان فرمودند: انحفاظ حکم تارة به نحو اطلاق و تقیید لحاظی است و اخری به نحو اطلاق و تقیید ذاتی است و ثالثة انحفاظ حکم به سبب نفس حکم است، نه به دلیل اطلاق و تقیید. زیرا اطلاق و تقیید به هر دو نحو در مورد آن غیر ممکن

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم ترتب – بررسی مقدمه چهارم محقق نایینی – اشکال اول – کلام امام خمینی ۲۱/۰۹/۱۳۹۷   خلاصه جلسه گذشته  مقدمه چهارم محقق نایینی در بحث ترتب مورد اشکال قرار گرفت. اشکال اول در مورد تقسیم به اقسام سه گانه بود. محقق نایینی فرمود: انحفاظ حکم و ثبوت حکم تارة به نحو اطلاق و تقیید لحاظی است و اخری به نحو اطلاق و تقیید ذاتی و ثالثة به سبب خود حکم است. یعنی خود حکم اقتضای انحفاظ دارد و انحفاظ آن ربطی به اطلاق و تقیید ندارد بلکه اطلاق و تقیید در مورد آن محال است چه اطلاق و تقیید ذاتی و چه اطلاق و تقیید لحاظی. بیان محقق خویی در اشکال به

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم ترتب – بررسی به مقدمه چهارم محقق نایینی – اشکال اول ۱۳۹۷/۰۹/۱۹   مقدمه چهارم در بحث ترتب که محقق  نایینی  بیان فرمودند ذکر شد. برخی از بزرگان نسبت به این مقدمه اشکالاتی مطرح کردند که باید مورد تعرض قرار گیرد تا معلوم شود که آیا مقدمه چهارم که مهمترین مقدمه از مقدمات بحث ترتب است قابل اخذ می باشد یا خیر؟ اشکال اول کلام محقق خویی محقق خویی نسبت به تقسیم اقسام سه گانه حکم یعنی اطلاق و تقیید لحاظی، اطلاق تقیید ذاتی و این که در برخی از اقسام هیچ یک ممکن نیست اشکال کرده است. ایشان می گوید: اطلاق و تقیید تنها یک قسم دارد و آن هم اطلاق

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم ترتب –مقدمه چهارم محقق نایینی – دو امر مرتب بر اقسام سه گانه حکم به لحاظ اطلاق و تقیید – نتیجه بحث در مقدمه چهارم ۱۸/۰۹/۱۳۹۷   خلاصه جلسه گذشته اصل سخن محقق نایینی در مقدمه چهارم این بود که گاهی حکم در هنگام جعل و ثبوت، به نحو مطلق یا به نحو مقید لحاظ می‎شود. زیرا قید از قیودی است که قبل از ثبوت حکم قابل تصویر است، یعنی مربوط به انقسامات اولیه است. گاهی بعد از ثبوت حکم مسئله اطلاق و تقیید لحاظ می‎شود. چون حکم نمی تواند در هنگام جعل به نحو مطلق یا مقید جعل شود. لذا احتیاج به جعل دومی به نام متمم جعل دارد. این مربوط

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم ترتب –مقدمه چهارم محقق نایینی – اقسام سه گانه حکم از حیث اطلاق و تقیید(قسم سوم) ۱۳۹۷/۰۹/۱۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق نایینی در مقدمه چهارم اقسام سه گانه‎ای برای حکم از حیث اطلاق و تقیید ذکر کردند. قسم اول اطلاق و تقیید لحاظی بود. یعنی اطلاق و تقییدی که قبل از ثبوت حکم در مورد حکم قابل تصویر است و حکم از ابتدا با ملاحظه اطلاق یا تقیید جعل می شود که این قسم مربوط به انقسامات اولیه بود. یعنی اقسامی که قبل از ثبوت حکم و پیش از جهل حکم قابل انقسام می باشند. قسم دوم اطلاق و تقیید ذاتی بود که مربوط به انقسامات ثانویه بود. یعنی

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم ترتب –مقدمه چهارم محقق نایینی – اقسام سه گانه اطلاق و تقیید (قسم دوم) ۱۳۹۷/۰۷/۱۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق نایینی در مقدمه چهارم ابتدائا به بیان اقسام سه گانه اطلاق و تقیید می پردازند. در توضیح قسم اول گفتیم: یک قسم از اطلاق و تقیید، اطلاق و تقیید لحاظی است. این اطلاق و تقیید در انقسامات اولیه صورت می‎گیرد. بعضی از قیود متفرع بر حکم و ثبوت حکم نیستند و قبل از این که پای حکم به میان بیاید و شارع یا مولا حکم کند قابل تصورند. زیرا موضوع و حکم می تواند به دو نحو لحاظ شود. شارع از ابتدا حکم را به صورت مطلق یا مقید لحاظ

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – بررسی اشکالات امام خمینی – مقدمه چهارم ۱۳۹۷/۰۹/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم امام خمینی به محقق نایینی دو اشکال کرده‎اند. ایشان در اشکال به مقدمه سوم فرمودند: اگر بر فرض، رتبه اطاعت متأخر از امر به اهم باشد، لزوما این طو رنیست که رتبه عصیان که نقیض اطاعت است نیز متأخر از امر به اهم باشد. زیرا رتبه نقیضین مساوی نیست. اساس اشکال ایشان نیز این بود که نقیض الشئ یک امر عدمی است و امر عدمی چیزی نیست که بخواهیم برایش رتبه قرار دهیم. هر چند این عدم، عدم مضاف باشد. در مرحله دوم امام خمینی فرمودند: سلمنا که مرتبه نقیضین یکی باشد،

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – اشکالات امام خمینی ۱۳۹۷/۰۹/۱۲   خلاصه جلسه گذشته با توجه به سؤالی که برخی از دوستان کردند، در حد چند دقیقه نکته‎ای که محقق خویی فرمودند و پاسخی که بعضی از بزرگان به ایشان دادند را تکرار می‎کنم. احتمالا در بیان این مطلب نارسایی وجود داشته که منشاء این ابهام شده است. در جلسه قبل سه مطلب را عرض کردیم: ۱. بعضی مدعی شدند امر به مهم از امر به اهم به دو رتبه متأخر است. زیرا امر به مهم متأخر از عصیان امر به اهم است، به این جهت که عصیان شرط امر به مهم است، لذا خطاب و امر به مهم متأخر از امر به

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – اشکال محقق خویی به برخی و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۱۱   خلاصه جلسه گذشته درباره مقدمه سوم از مقدمات محقق نایینی پیرامون بحث ترتب ملاحظات و ایرادتی مطرح شده است. دو اشکال را محقق اصفهانی مطرح نمودند که آن‎ها را بیان و مورد بررسی قرار دادیم. کلام محقق خویی در جلسه گذشته نکته‎ای را اشاره کردیم مبنی بر این‎ که، این که در مانحن فیه گفته می‎شود تقدم و تأخر رتبی و ترتب وجود دارد، آیا این ترتب بین دو خطاب است یا بین یک خطاب و عصیان نسبت به آن خطاب هم ترتب وجود دارد؟ به عبارت دیگر برخی معتقدند که خطاب به مهم از خطاب

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – اشکال دوم محقق اصفهانی و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه سوم در کلام محقق نایینی در بحث ترتب بود. عرض کردیم محقق اصفهانی به چند مطلب ایراد و اشکال کرده است. یکی از اشکالات ایشان مربوط به این بود که امتثال و عصیان مسقط تکلیف می‎باشند. ایشان فرمود: نه عصیان و نه امتثال مسقط تکلیف نیستند؛ بلکه آن چه موجب اسقاط تکلیف است گذشت زمان امتثال است. البته عصیان در گذشت زمان امتثال تأثیر دارد. ادامه اشکالات محقق اصفهانی اشکال دوم  اشکال دیگر محقق اصفهانی که مهمتر از اشکال قبلی است این است که تقدم رتبی خطاب و حکم بر عصیان

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – توضیح کلام محقق اصفهانی- بررسی اصل مدعای محقق نایینی در مقدمه سوم ۰۷/۰۹/۱۳۹۷   خلاصه جلسه گذشته در مورد مقدمه سوم محقق نایینی فرمودند: دو اشکال مهم و اساسی با این مقدمه پاسخ داده می‎شود. مطالب و ایراداتی نسبت به اشکال مستشکلین و آنچه که محقق نایینی فرمودند مطرح شده است. اساس اشکال دوم بر این بود که چون عصیان مسقط تکلیف است، با تحقق عصیان دیگر امر به اهم باقی نمی ماند. قائلین به ترتب درصدد بودند دو امر(یعنی هم امر به مهم و هم امر به اهم) را هم زمان فعلی بدانند و از طریق اختلاف مرتبه و تقدم و تأخر رتبی مشکل را حل کنند.

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – ادامه بررسی کلام محقق خویی – بررسی بخش چهارم کلام محقق نایینی ۱۳۹۷/۰۹/۰۶   خلاصه جلسه گذشته مقدمه سوم محقق نایینی پیرامون مسئله ترتب مشتمل بر چند بخش است که به تفصیل آن‎ها را بیان کردیم. قبل از بررسی مقدمه سوم، سخنی از محقق خویی را در این رابطه بیان کردیم. ایشان در دو جهت مطالبی را فرمودند: جهت اول این بود که قول به ترتب و عدم امکان ترتب با قول به عدم امکان واجب معلق مرتبط نیستند و به هم وابستگی ندارند. این دو بحث، دو نزاع جدا از هم می باشند. زیرا ملاک این دو کاملا با هم متفاوت است. جهت دوم این

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – کلام محقق خویی و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۰۵   خلاصه جلسه گذشته مقدمه سوم محقق نایینی که مشتمل بر چند بخش بود بیان شد. حال نوبت بررسی و ارزیابی این مقدمه است که آیا آن دو مطلبی که ایشان در ابتدای مقدمه سوم فرمودند تمام است یا خیر؟ آن توهم و پاسخی که به آن توهم دادند تمام است یا خیر؟ بخش سوم  مقدمه که بیان هدف این مقدمه بود به ارزیابی نیاز ندارد، بخش چهارم مقدمه ایشان نیز این بود که آن دو مطلبی که بیان شد عمدتا برای پاسخ به مهم ترین اشکالاتی است که منکرین ترتب بیان کردند. دو مطلب را ایشان در ابتدای