دروس خارج

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم اصل وجوب خمس(دلیل اول: آیه) ۱۳۹۴/۰۸/۲۳         مقام اول: اصل وجوب خمس عرض کردیم در این بخش چهار مطلب در چهار مقام مورد بررسی قرار خواهد گرفت. مقام اول درباره اصل وجوب خمس در ارباح مکاسب است فی الجمله؛ مسئله وجوب خمس در مازاد بر مؤونه سنه در ارباح مکاسب اجمالاً مما لا اشکال فیه و لا خلاف فیه بین الإمامیة. از چیزهایی است که تقریباً امامیه بر آن متفقند الا ابن ابی عقیل و ابن جنید. البته مخالفین و اهل سنت این خمس و وجوب آن را منکرند و نمی‎پذیرند. علی ای حال اصل وجوب خمس کاملاً ثابت شده و واضح و روشن است لکن ادله‎ای که در

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم تصویر کلی بحث ۱۳۹۴/۰۸/۲۰         خلاصه جلسه گذشته پنجمین مورد از مواردی که خمس در آنها واجب است، «ما يفضل عن مؤونة السنة»؛ در ارباح مکاسب است. نظیر همین متنی که از امام (ره) خواندیم، مرحوم سید در عروة فرموده‎اند لکن ایشان یک اضافاتی را نسبت به آن  چیزی که امام بیان کرده‎اند مطرح کرده مثلا از جمله تکسّبات، اجرت عبادت استیجاری را هم بیان کرده است؛ اینکه کسی برای حج، روزه، نماز و زیارت اجیر بشود. ایشان این را هم در داخل در محدوده تکسّبات به عنوان مثال ذکر کرده‎اند همچنین در عداد مواردی که فائده‎ای نصیب انسان می‌شود و در عین حال تکسب نیست مال موصی‎به را

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم مسئله هفتم- موضوع دوم: اعتبار نصاب بعد از اخراج مؤونة ۱۳۹۴/۰۸/۱۹         خلاصه جلسه گذشته در مسئله هفتم عرض کردیم به دو موضوع اشاره شده است؛ یکی استثناء مؤونه از خمس (به این معنا که زمانی خمس در غوص واجب می‎شود که هزینه‎های استخراج و مخارجی که برای استحصال صورت گرفته، کسر شود). ادله استثناء را هم ذکر کردیم. موضوع دوم موضوع دوم درباره اعتبار نصاب بعد از اخراج مؤونه است. در این رابطه اختلاف شده است: اقوال: بعضی قائل‎اند نصاب قبل از آنکه مؤونه استخراج کسر شود لحاظ می‎گردد، از جمله صاحب مدارک. در مقابل، مشهور معتقدند نصاب بعد از اخراج مؤونه معتبر است. یعنی ما وقتی چیزی

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست مسئله هفتم- موضوع اول: استثناء مؤونه ۱۳۹۴/۰۸/۱۸         مسئله هفتم «إنما يجب الخمس في الغوص و المعدن و الكنز بعد إخراج ما يغرمه على الحفر و السبك و الغوص و الآلات و نحو ذلك، بل الأقوى اعتبار النصاب بعد الإخراج». امام( ره) در این مسئله می‎فرماید: خمس در غوص و معدن و کنز بعد از اخراج (کسر) مخارجی که برای استخراج و استحصال شده، واجب می‎شود، ایشان این مطلب را هرچند در باب غوص ذکر کرده اند ولی مربوط به معدن و کنز هم می‎باشد، چون قبلاً در متن به این موضوع اشاره نشده بود لذا اینجا هر سه را در قالب یک مسئله بیان کرده‎اند و آن اینکه خمس بعد

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم مسئله ششم- خمس در عنبر (بررسی اقوال- قول مختار) ۱۶/۰۸/۱۳۹۴         خلاصه جلسه گذشته در مورد وجه تعلق خمس به عنبر اقوال مختلفی ذکر کردیم؛ عرض شد در این رابطه پنج قول وجود دارد که ما سه قول را مطرح کردیم. قول اول، قولی بود که به شیخ مفید نسبت داده شده و آن اینکه به طور کلی، عنبر ملحق به معادن می‎شود و حکم معدن در آن جاری می‎شود. قول دوم، قول محقق صاحب شرایع بود مبنی بر اینکه اگر عنبر بالغوص استخراج شود، ملحق به غوص است و اگر مِن وجه الماء او الساحل اخذ شود، حکم معادن در آن جریان پیدا می‎کند. این دو قول به همراه مستند

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم مسئله ششم- بررسی اقوال درباره خمس عنبر ۱۳۹۴/۰۸/۱۳          بررسی اقوال در مورد لحوق عنبر به غوص یا معدن یا عدم لحوق اختلاف است؛ به طور کلی پیرامون وجه وجوب خمس در عنبر پنج قول وجود دارد که این پنج قول جلسه گذشته بیان شد. حال باید مستند این اقوال و ادله آنها را مورد بررسی قرار دهیم و حق در مسئله را معلوم کنیم. ادله قول اول (شیخ مفید) قول اول این بود که عنبر از معادن محسوب می‌شود و حکم معادن در آن جاری می‌شود لذا خمس آن واجب است از باب اینکه معدن است و نصاب معدن هم در آن معتبر است. این قول از شیخ مفید نقل

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم مسئله ششم- عنبر(معنای عنبر و علت ذکر آن در این باب- اقول در مسئله) ۱۳۹۴/۰۸/۱۲         مسئله ششم «لو اُخرج العنبر بالغوص جری علیه حکمه و إن أُخذ علی وجه الماء أو الساحل فمن ارباح المکاسب، إذا أخذه المشتغل بذلک و مع العثور الإتفاقی دخل فی مطلق الفائدة.» در مسئله ششم امام (ره) درباره حکم عنبر می‎فرماید: اگر عنبر با فرو رفتن در آب و غوص استخراج شود، حکم غوص را پیدا می‎کند یعنی خمس به عنبر از باب غوص متعلق می‎شود و شروط و نصاب غوص در آن جریان پیدا می‎کند ولی اگر عنبر از روی آب یا در کنار دریا و ساحل اخذ شود، دو صورت دارد: تارةً شغل

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مسئله پنجم- مقام دوم: بررسی جریان حکم غوص در مال مستخرج ۱۳۹۴/۰۸/۱۱         خلاصه جلسه گذشته در مسئله پنجم عرض کردیم در دو مقام بحث می‎کنیم؛ مقام اول پیرامون ملکیت آخذ بود، نتیجه این شد که: کسی که مال معرض عنها را از عمق دریا استخراج کند مالک آن می‎شود مطلقا چه مالک اعراض به معنای اصطلاحی کرده باشد و چه اعراض به معنای اصطلاحی نکرده باشد و از روی ناچاری و ناتوانی از دست پیدا کردن به مال آن را رها کرده باشد . ادله آن را هم بیان کردیم. نکته اگر مالک مال غرق شده در صدد تحصیل آن مال باشد و سعی کند برای اینکه این مال را

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم مسئله پنجم- مقام اول: ملکیت مستخرج ۱۳۹۴/۰۸/۱۰         مسأله پنجم «لو غرق شي‌ء في البحر و أعرض عنه مالكه فأخرجه الغواص ملكه، و الأحوط إجراء حكم الغوص علیه، ان کان من الجواهر، و اما غیرها فالاقوی عدمه». در مسئله پنجم می‎فرماید: اگر چیزی در دریا غرق شود، مثلا جواهری که در کشتی بوده، بواسطه غرق کشتی آن شئ هم در دریا فرو برود و مالک آن از آن اعراض کند و شخصی آن را از درون آب خارج کند، مالک آن شئ می‎شود و احتیاط واجب آن است که چنانچه آن شئ از جواهر باشد، حکم غوص بر آن جاری می‎شود ولی اگر از غیر جواهر باشد اقوی آن است که

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردم مسئله چهارم- عدم فرق بین بین بحر و نهر ۱۳۹۴/۰۸/۰۹         مسأله چهارم «لا فرق فیما یخرج بالغوص بین البحر و الانهار الکبیرة – کدجلة و الفرات و النیل- اذا فرض تکوّن الجواهر فیها کالبحر». مسأله چهارم پیرامون انهار کبیره است به این معنا که احکام مربوط به غوص در انهار کبیره هم جریان دارد یعنی تعلق خمس و نصابی که برای وجوب خمس در باب غوص معتبر است، شامل جواهری هم می‎شود که از رودخانه‎های بزرگ مثل دجله و فرات و نیل استخراج می‎شود، لذا اگر جواهری از عمق این رودخانه‎ها خارج شود، متعلق خمس است البته به شرط اینکه آن جواهر در عمق نهر «تکوّن» پیدا کرده باشد؛ چون

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم مقام سوم: اعتبار نصاب- مسئله سوم ۱۳۹۴/۰۷/۱۵         خلاصه جلسه گذشته در مورد چیزی که در کنار ساحل پیدا شود عرض کردیم چند قول وجود دارد؛ فرض این است که جواهری به نفسها از دریا خارج شده و در اثر جزر و مد یا باد کنار ساحل قرار گرفته است، حال اگر کسی این را اخذ کند آیا خمس آن واجب است یا نه؟ سه قول در مسئله وجود دارد: ۱. قول مرحوم سید که می‌فرماید: خمس واجب است از باب ارباح مکاسب مطلقا. ۲. خمس واجب است از باب غوص. ۳. تفصیل در مسئله؛ به این صورت که اگر شغل آخذ این است، خمس از باب ارباح مکاسب واجب است

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم مسئله سوم (فروع سه‎گانه) ۱۳۹۴/۰۷/۱۴         خلاصه جلسه گذشته در مسئله سوم عرض شده که امام (ره) متعرض سه موضوع شده‎اند؛ ایشان سه مسئله و سه فرع را در این مسئله سوم مطرح کرده‎اند: فرع اول خروج جواهر از دریا به سبب آلت و بدون اینکه غوص صورت بگیرد. فرع دوم خروج جواهر بنفسه و قرار گرفتن آن در کنار ساحل. فرع سوم خروج جواهر بنفسه و قرار گرفتن آن بر وجه الماء. موضوع اول را دیروز بحث کردیم و گفتیم طبق مبنای امام (ره)، حکم مسئله متفاوت با مبنایی است که ما اختیار کردیم. طبق مبنای ما خمس در ما اُخرج من البحر بالآلة واجب است فتویً، اما امام (ره)

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مقام سوم: اعتبار نصاب- مقدار نصاب در غوص ۱۳۹۴/۰۷/۱۳         قول چهارم قبل از اینکه فرع سوم را شروع کنیم لازم است به یک مطلبی که بعضی از اعاظم فرمودند و می‎تواند به عنوان قول چهارم در مسئله نصاب مطرح شود، اشاره کنیم؛ ما گفتیم در باب نصاب در ما یَخرج من البحر سه قول وجود دارد: یک قول، قول مشهور است که قائل به اعتبار نصاب بودند و مقدارش را یک دینار می‎دانند. قول دوم قول شیخ مفید است که نصاب غوص را بیست دینار می‎داند و قول سوم هم قول به عدم اعتبار نصاب است. اما مرحوم آقای حائری عبارتی در کتاب خمس دارند که به نوعی می‎تواند به

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده مقام سوم: اعتبار نصاب- مقدار نصاب در غوص ۱۳۹۴/۰۷/۱۲           دلیل قول سوم قول سوم در باب نصاب این بود که اساساً در مسئله غوص نصاب معتبر نیست؛ ما ادله دو قول دیگر را ذکر کردیم و اشکالاتی که متوجه دلیل قول اول و قول دوم بود مورد بررسی قرار گرفت. تقریبا دلیل این قول از لابلای مسائل گذشته روشن می‌شود. محصل دلیل قول سوم این است که بطور کلی روایت بزنطی به واسطه اشکال سندی قابل  اعتماد نیست. آنگاه اگر اجماع بر اعتبار این نصاب در مایخرج من البحر داشته باشیم، قهراً می‌توان حکم به اعتبار نصاب یک دینار کرد و خمس را در فرض بلوغ قیمت «مایخرج من

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مقام سوم: اعتبار نصاب و مقدار آن ۱۳۹۴/۰۷/۱۱         خلاصه جلسه گذشته در مقام ثالث بحث در این بود که آیا در چیزی که از آب استخراج می‎شود، نصاب برای تعلق خمس معتبر است یا نه و اگر نصاب معتبر است مقدار آن چه قدر است؟ عرض شد در این مسئله سه قول وجود دارد. یک قول که مشهور است این است که نصاب معتبر است و مقدار آن یک دینار است. قول دوم این بود که نصاب معتبر است و مقدار آن بیست دینار است. قول سوم هم عدم اعتبار نصاب بود. ادله اقوال و بررسی آن ما ادله این اقوال را باید مورد بررسی قرار دهیم تا معلوم شود

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مقام دوم: موضوع خمس در باب غوص- جهت دوم: جنس مخرج ۱۳۹۴/۰۷/۰۸         یاد‎آوری در مقام دوم که پیرامون موضوع خمس در باب غوص بحث کردیم، گفتیم عمدتاً در دو جهت بحث می‌شود: یکی از جهت کیفیت اخراج به این معنا که آن شيء چگونه از عمق آب باید خارج بشود تا خمس به آن تعلق بگیرد، آنچه تا به حال گفتیم در مورد کیفیت اخراج بود که آیا بالغوص باید باشد یا بالآلة، آیا لزوماً از دریا باید باشد یا شامل رودخانه هم می‌شود، اما نسبت به خروج بنفسه بحث باقی مانده است، اگر چیزی  از عمق آب خارج شود بدون اینکه شخص دخالتی در خارج کردن آن از آب

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم مقام دوم: موضوع خمس در باب غوص- جهت اول: کیفیت اخراج(دلیل قول پنجم- حق در مسئله) ۱۳۹۴/۰۷/۰۷         تا اینجا چهار احتمال يا چهار قول در مورد موضوع خمس در باب غوص مورد رسیدگی قرار گرفت. دليل قول پنجم قول پنجم این است که موضوع خمس در ما نحن فیه مطلق چیزی است که از عمق آب خارج شود بالغوص یا بالآلة، اعم از اینکه از دریا باشد یا از رودخانه و در این جهت فرقی بین رودخانه بزرگ و کوچک نمی‎باشد البته به شرط اینکه لؤلؤ و مرجانی که از رودخانه خارج می‎شود در خود آن رودخانه به وجود آمده باشد. (در رابطه با جنس مُخرج ان شاء الله مطالبی

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم مقام دوم: موضوع خمس در باب غوص- جهت اول: کیفیت اخراج(بررسی دلیل قول سوم و چهارم) ۱۳۹۴/۰۷/۰۶          خلاصه جلسه گذشته در مورد موضوع خمس در باب خمس عرض کردیم احتمالات و اقوالی وجود دارد که دو قول را مورد بررسی قرار دادیم. قول اول این بود که موضوع وجوب خمس چیزی است که از عمق دریا به سبب غوص خارج شود، این قول مورد اشکال قرار گرفت و رد شد. قول دوم این بود که احد العنوانین موضوع خمس است و هر کدام که محقق شد خمس واجب می‌شود، مرحوم آقای خوئی به این قول قائل بودند، بیان ایشان و دلیلی را هم که ذکر کردند، مورد اشکال قرار گرفت

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم موضوع خمس در باب غوص- جهت اول: کیفیت اخراج (بررسی دلیل قول دوم) ۱۳۹۴/۰۷/۰۵         خلاصه جلسه گذشته بحث در تعیین و تحدید موضوع خمس در باب غوص بود. عرض کردیم یک جهت مربوط به کیفیت اخراج است یعنی اينکه آیا برای تعلق خمس، اخراج باید با فرو رفتن در آب باشد یا بالآلة هم اگر اخراج شود، متعلق خمس واقع می‌شود. یا اينكه اخراج اگر از رودخانه هم واقع شود متعلق خمس می‌باشد یا منحصر است به اخراج من البحر؟ علی ای حال این جهات ناشی از دو تعبیر و عنوانی است که در روایات وارد شده است. در بعضی روایات، خمس بر عنوان غوص مترتب شده و در برخی

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم مقام اول: کیفیت اخراج- بررسی قول اول ۱۳۹۴/۰۶/۳۱         خلاصه جلسه گذشته بحث درباره تحدید و تعیین موضوع خمس در باب غوص بود. گفتیم از دو جهت این مسئله اجمالاً باید مورد رسیدگی قرار بگیرد؛ یکی از جهت کیفیت اخراج و اینکه چگونه باید از عمق آب، جواهر یا امثال آن خارج شوند تا خمس واجب شود. گفتیم در این رابطه پنج احتمال وجود دارد؛ چون در روایات گاهی تعبیر به غوص و گاهی تعبیر به ما خرج من البحر و یا ما اُخرج من البحر شده و لذا اختلاف پیش آمده است که معیار تعلق خمس در این باب کدام است. قول اول که محقق حلی و محقق همدانی آن