دروس خارج

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم شک در صحت و فساد تقلید-اثبات عدالت و طرق آن ۱۳۹۱/۰۸/۰۷              مسئله بیست و ششم «إذا مضت مدة من بلوغه و شك بعد ذلك فى أن أعماله كانت عن تقليد صحيح أم لا يجوز له البناء على الصحة فى أعماله السابقة، و فى اللاحقة يجب عليه التصحيح فعلا». در این مسئله امام (ره) می¬فرمایند: اگر مدتی از زمان بلوغ او بگذرد و بعد از این مدت شک کند در اینکه آیا اعمالی را که انجام داده بر اساس تقلید صحیح بوده یا نه، به این معنی که از زمانی که بالغ شده از مرجعی تقلید می¬کرده لکن الآن شک دارد در اینکه آیا تقلیدش صحیح بوده

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم شک در صحت و فساد تقلید ۱۳۹۱/۰۸/۰۶              مسئله بیست و پنجم «إذا كان أعماله السابقة مع التقليد و لا يعلم انه كان عن تقليد صحيح أم فاسد يبنى على الصحة». اگر اعمال گذشته مکلف با تقلید بوده باشد (در مقابل مسئله بیست و چهارم که از اساس عمل بدون تقلید داشت اینجا عمل با تقلید بوده است) لکن نمی¬داند که آیا این تقلید او، تقلید صحیح بوده یا فاسد، در این صورت بنا را بر صحت می-گذارد. (عبارت تحریر را در ادامه توضیح خواهیم داد.) مرحوم سید در مسئله چهل و یکم عروة هم تقریباً با همین تعبیر این مطلب را بیان کرده¬اند: «إذا علم أن

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم قضاء عمل جاهل بلاتقلید-صورت سوم ۱۳۹۱/۰۸/۰۱              نتیجه بحث در صورت دوم نتیجه بحث در فرض دوم از حالت دوم در صورت دوم این شد که در بین اقوال ثلاثة حق قول اول است یعنی در جایی که عمل مقلد عامی بدون تقلید واقع شده و مشخص شده این عمل مخالف واقع و فتوای مجتهد است، اتیان به اقل یعنی قضاء به مقدار متیقن واجب است و نسبت به زائد بر قدر متیقن برائت جاری می­شود چون علم به ثبوت وجوب قضاء در اکثر و زائد بر قدر متیقن نداریم لذا اکتفاءبه اقل می­شود همان طور که امام(ره) و مرحوم سید همین فتوی را داده­اند و مستند

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم قضاء عمل جاهل بلاتقلید-صورت دوم(بررسی اقوال) ۱۳۹۱/۰۷/۳۰              خلاصه جلسه گذشته در مورد قول دوم مبنی بر لزوم اتیان به اکثر گفته شد که دلیلی که قائلین به این قول اقامه کرده¬اند مبتلا به اشکال است؛ اشکال اول این بود که اساساً مورد بحث ما از موارد احتمال تکلیف منجَز نیست تفصیل این مسئله و اینکه چرا مورد از موارد احتمال تکلیف منجَز نیست تا به حکم عقل مبنی بر وجوب دفع عقاب محتمل، اتیان به اکثر واجب باشد، بیان شد. اشکال دوم بر فرض این مورد از موارد احتمال تکلیف منجَز باشد باز هم در موارد احتمال تکلیف منجَز، قاعده اشتغال جاری نمی¬شود بلکه اینجا هم

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست قضاء عمل جاهل بلاتقلید-صورت دوم(بررسی اقوال) ۱۳۹۱/۰۷/۲۹              خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که اگر کسی مدتی عمل بلا تقلید داشته باشد مثلاً از زمانی که بالغ شده عمل کرده بدون اینکه از کسی تقلید کرده باشد و بعد علم به مخالفت عملش با واقع و فتوای مجتهد پیدا کرده مثلاً ظهر جمعه نماز ظهر را ترک کرده و نماز جمعه خوانده لکن بعداً علم پیدا کرد نماز ظهر بر او واجب بوده و آن را ترک کرده است؛ در این صورت عرض کردیم که این دو حالت دارد: تارةً علم به مخالفت در چیزی دارد که رکن محسوب نمی¬شود و اخری علم به مخالفت در چیزی

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم قضاء عمل جاهل بلاتقلید ۱۳۹۱/۰۷/۲۴              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم موضوع مسئله بیست و چهارم این است که اگر مقلدی مدتی بدون تقلید عمل کند اگر اعمال او باطل باشد وظیفه او چیست. طبیعی است که اگر عمل باطل باشد باید اعاده و قضاء بکند اما اینجا بحث در کمیت این حکم است یعنی وجوب قضاء در چه محدوده¬ای برای مکلف ثابت می¬شود. در مسئله بیست و چهارم صور مختلفی تصویر می¬شود که صورت اول آن این بود که مکلف علم به موافقت عمل با واقع یا فتوای یکی از دو مجتهد دارد که در این صورت عملش صحیح است و مشکل خاصی در این صورت وجود ندارد.

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم قضاء عمل جاهل بلاتقلید ۱۳۹۱/۰۷/۲۳              خلاصه جلسه گذشته موضوع مسئله بیست و چهارم درباره عمل بلاتقلید در مدتی از زمان است که اگر حکم به بطلان عمل شد (یعنی علم به مخالفت عمل با واقع یا فتوای دو مجتهد دارد) در این صورت وظیفه عامل نسبت به اعمالی که باطل شده چیست؛ عرض کردیم مرحوم سید تقریباً با عباراتی مشابه آنچه امام(ره) در تحریر فرموده¬ است، این مطلب را در مسئله چهلم عروة بیان کرده¬اند. صور مسئله برای اینکه مسئله به خوبی منقح شود و مشخص شود که نزاع و بحث در این مسئله حول چه محوری است لازم است صور مسئله بیان شود: به طوری کلی کسی

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم تعلم اجزاء و شرایط و مقدمات و موانع عبادات ۱۳۹۱/۰۷/۲۲              خلاصه جلسه گذشته تا اینجا گفته شد که مسئله بیست و سوم دو بخش دارد بخش اول که در مورد وجوب تعلم مسائل شک و سهو بود و خود این بخش متضمن دو مطلب بود یکی درباره اصل وجوب تعلم مسائل مورد ابتلاء که آیا اساساً تعلم مسائل شک و سهو واجب است یا نه و اگر واجب است این چه نوع وجوبی است و مطلب دوم هم درباره دامنه این وجوب بود که آیا وجوب تعلم مختص جایی است که انسان اطمینان به ابتلاء دارد یا آنکه شامل موارد احتمال ابتلاء هم می¬شود. نتیجه بحث ما این

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم بررسی کلام شیخ انصاری ۱۳۹۱/۰۷/۱۹              از بخش اول مسئله بیست و سوم مطلبی باقی مانده که اشاره به آن خالی از فائده نیست که بعد از ذکر این مطلب وارد در بخش دوم مسئله بیست و سوم خواهیم شد. کلام شیخ انصاری اما مطلبی که باقی مانده کلامی است که به شیخ انصاری نسبت داده شده که ایشان در رساله عملیه خود به نام صراط النجاة مطلبی را فرموده¬اند به این مضمون که: «اگر کسی ترک تعلم مسائل شک و سهو کند، فاسق است یعنی چنانچه علم به ابتلاء داشته باشد یا احتمال ابتلاء بدهد و در عین حال تعلم را ترک کند، فاسق محسوب می¬شود.» باید دید

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم بررسی وجوب تعلم در موارد احتمال ابتلاء ۱۳۹۱/۰۷/۱۸              خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که اگر کسی اطمینان داشته باشد که مثلاً بعضی از مسائل شک و سهو مورد ابتلاء او خواهد بود، تعلم این مسائل برای او واجب است یا نه؛ گفته شد که در فرض علم و اطمینان به ابتلاء تعلم واجب است اما آیا در صورت احتمال ابتلاء هم تعلم واجب است یا نه؟ عرض کردیم دلیلی برای عدم وجوب تعلم در این فرض ذکر شده و آن استصحاب عدم ابتلاء در امور استقبالیه است به این بیان که الآن یقین دارد این مسئله مورد ابتلاء نیست شک می¬کند که آیا در حین عمل

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم وجوب تعلم مسائل شک و سهو (نظریه مختار) ۱۳۹۱/۰۷/۱۷              بعد از بررسی اقوال در مسئله بیست و سوم باید دید حق در مسئله چیست. برای تبیین نظریه مختار در مسئله لازم است به دو نکته اشاره کنیم: نکته اول درباره اصل وجوب تعلم و تفقه است چون در اینجا بحث می¬کنیم که آیا تعلم مسائل شک و سهو لازم و واجب است یا نه؟ تعلم احکام شک و سهو در واقع تعلم بخشی از احکام است لذا به طور کلی باید دید تعلم احکام و تفقه واجب است یا نه؟ ما در بحث اصول در موضوع اشتراک احکام بین جاهل و عالم و به مناسبت بحث از روایات

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم وجوب تعلم مسائل شک و سهو ۱۳۹۱/۰۷/۱۶              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد وجوب تعلم مسائل شک و سهو سه قول وجود دارد؛ یک قول این است که تعلم مسائل شک و سهو وجوب شرطی دارد قول دوم اینکه تعلم مسائل شک و سهو در مسائلی که محل ابتلاء است وجوب طریقی دارد که نظر مشهور هم همین است و قول سوم تفصیل بین صورت تمکن از احراز امتثال و عدم تمکن از احراز امتثال است. در صورتی که تمکن از احراز امتثال باشد تعلم اجب نیست اما اگر تمکن از احراز امتثال نباشد مثل اینکه ما قائل شویم به حرمت قطع صلاة کما ذهب الیه المشهور

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم وجوب تعلم مسائل شک و سهو ۱۳۹۱/۰۷/۱۵              مسئله بیست و سوم «يجب تعلم مسائل الشك و السهو و غيرها مما هو محل الابتلاء غالبا ، إلا إذا اطمأن من نفسه بعدم الابتلاء بها ، كما يجب تعلم أجزاء العبادات و شرائطها و موانعها و مقدماتها ، نعم لو علم اجمالا أن عمله واجد لجميع الاجزاء و الشرائط و فاقد للموانع صح و ان لم يعلم تفصيلا». مسئله بیست و سوم پیرامون وجوب تعلم مسائلی است که غالباً مورد ابتلای انسان است؛ امام(ره) در این مسئله می-فرمایند: تعلم مسائل شک و سهو و امثال آن از مسائلی که غالباً انسان به آن مبتلا می¬شود، واجب است. لکن از این

دانلود-جلسه یازدهم-PDF جلسه یازدهم تعارض بین طرق ثبوت فتوای مجتهد ۱۳۹۱/۰۷/۱۲              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم صور مسئله بیست و دوم پانزده صورت است که از این صور ما حکم پنج صورت را بیان کردیم؛ سه صورت دیگر را مرحوم سید در متن عروة فرمودند که با بیان حکم این سه صورت حکم سایر صور بدست می¬¬آید. پنج صورتی که تا به حال حکمش را بیان کردیم در واقع تعارض بین دو طریق از طرق ثبوت فتوی بود که از سنخ واحد باشند اما ده صورت دیگر در واقع مشتمل بر صوری است که تعارض بین طرق ثبوت فتوی در حالی که از سنخ واحد نیستند. سه صورتی مرحوم سید در کلام خود بیان

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده طرق ثبوت فتوای مجتهد ۱۳۹۱/۰۷/۱۱              طریق پنجم: شیاع مفید علم ما شیاع را به عنوان یک طریق برای ثبوت اجتهاد و اعلمیت پذیرفتیم ولی وجه اعتبار شیاع به عنوان یک راه یا افاده علم است یا افاده اطمینان چون خودش اعتبار ندارد. اگر شیاع مفید علم و یقین باشد اعتبارش به خاطر یقین و قطع است که حجیت آن ذاتی است مثلاً اگر شیوع پیدا کند که فلانی اعلم است و این علم آور هم باشد، حجت است یا اگر هم مفید علم نیست حداقل افاده اطمینان بکند اطمینان هم به نظر ما حجیت عقلائیه دارد؛ علم عادی یا اطمینان که اگرچه به درجه قطع و یقین نمی¬رسد

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم طرق ثبوت فتوای مجتهد ۱۳۹۱/۰۷/۱۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در کیفیت اخذ فتوی از مجتهد یا طرق ثبوت فتوای مجتهد بود؛ در این مسئله چند طریق ذکر شده است. طریق اول و دوم و سوم بیان شد یعنی سماع از مجتهد شفاهاً بینة و اخبار عدل یا ثقه چنانچه گذشت اگر ما خبر ثقه را در موضوعات حجت بدانیم شامل ما نحن فیه هم می¬شود یعنی همانطوری که خبر ثقه در احکام حجت است در موضوعات هم حجت باشد آنگاه یک طریق برای ثوبت فتوی محسوب می¬شود. مشهور بین متأخرین عدم حجیت خبر ثقه در موضوعات خارجیه است لکن ما در مسئله نوزدهم ادله حجیت خبر ثقه در

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم طرق ثبوت فتوای مجتهد ۱۳۹۱/۰۷/۰۹              مسئله بیست و یکم «كيفية أخذ المسائل من المجتهد على أنحاء ثلاثة : أحدها السماع منه، الثانى نقل العدلين أو عدل واحد عنه أو عن رسالته المأمونة من الغلط، بل الظاهر كفاية نقل شخص واحد إذا كان ثقة يطمئن بقوله، الثالث الرجوع إلى رسالته إذا كانت مأمونة من الغلط.» موضوع مسئله بیست و یکم راه¬ها و طرق ثبوت فتوای مجتهد و اطلاع از آراء و انظار اوست. در مسئله نوزدهم درباره طرق ثبوت اجتهاد و اعلمیت بحث کردیم؛ این مسئله درباره طرق ثبوت فتوای مجتهد است اینکه مثلاً مجتهد و مرجع تقلید درباره نماز جمعه چه فتوایی دارد، چگونه می¬توان فهمید فتوای یک

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم عمل جاهل بدون تقلید (نتیجه گیری) ۱۳۹۱/۰۷/۰۸              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مسئله مطابقت با فتوای مجتهد برای حکم به صحت و بطلان عمل جاهل سه قول وجود دارد؛ دلیل قول اول که مرحوم سید به آن ملتزم شدند، بیان شد و مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه این شد که ما نمی¬توانیم ملاک را فقط مطابقت با فتوای مجتهد حین الرجوع قرار دهیم یعنی با بخش سلبی کلام ایشان مخالفت کردیم اما نسبت به بخش ایجابی کلام ایشان مخالفتی نداشتیم. دلیل قول دوم این قول که برخی از بزرگان از جمله محقق اصفهانی و مرحوم آقای فاضل به آن ملتزم شدند این است که ملاک در مطابقت

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم عمل جاهل بدون تقلید ۱۳۹۱/۰۷/۰۵              خلاصه جلسه گذشته در مورد صحت عمل جاهل این بحث مطرح شد که آیا ملاک مطابقت با فتوای مجتهد حین العمل می¬باشد یا مطابقت با فتوای مجتهد حین الرجوع و یا احد الامرین کفایت می¬کند. گفته شد که در مسئله سه قول وجود دارد که بحث در بررسی قول اول و دلیل آن بود. مرحوم آقای خوئی برای قول اول (که مطابقت با فتوای مجتهد حین الرجوع بود) دلیلی ارائه کردند؛ محصل آن این بود که فتوای مجتهد فعلی حجیت دارد و این حجیت اطلاق دارد و شامل همه اعصار و ازمنه می¬شود اما فتوای مجتهد حین العمل از حجیت ساقط است چون

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم عمل جاهل بدون تقلید ۱۳۹۱/۰۷/۰۴              خلاصه جلسه گذشته در مسئله بیستم دو مطلب باقی مانده است که مطلب اول را در جلسه گذشته بیان کردیم. مطلب دوم مطلب دوم این است که صحت عمل جاهل قاصر و مقصر غافل طبق نظر همه علما و یا صحت عمل جاهل مطلقا طبق نظر اکثر؛ در مواردی که مطابقت با فتوای مجتهد ملاک قرار گیرد، آیا مجتهد حین العمل منظور است یا مجتهد فعلی یعنی مجتهدی که الآن به او رجوع می¬کند؟ در اینجا دو صورت متصور است: صورت اول: مجتهدی که در زمان عمل، تقلید از او واجب بوده با مجتهدی که الآن باید از او تقلید کند یکی است؛