دروس خارج

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۱۵              خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد اعتبار اجتناب از صغیره در معنای عدالت چند قول وجود دارد؛ قائلین به قول اول معتقد بودند که اجتناب از صغیره در تحقق معنای عدالت مدخلیت دارد که ادله آنها مطرح و رد شد. قول دوم یعنی مشهور قائل بودند که اجتناب از صغیره در معنای عدالت دخیل نیست و دو دلیل بر مدعای خود اقامه کردند که ما آنها را بیان کردیم. به نظر می­رسد این دو دلیل تمام و اشکالی متوجه آنها نیست. دلیل سومی هم بر این مدعا اقامه شده که به بیان آن می­پردازیم: دلیل سوم بر طبق

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۱۴              خلاصه جلسه گذشته بحث به مقام چهارم از مقامات مربوط به مسئله اجتناب از صغیره رسید؛ در این مقام بحث این است که آیا اجتناب از صغیره داخل در معنای عدالت هست یا خیر؟ آیا عادل کسی است که فقط از کبیره اجتناب کند یا کسی است که هم از کبیره و هم از صغیره اهل اجتناب باشد؟ گفته شد که دراین مسئله سه قول وجود دارد بعضی اجتناب از صغیره را در عدالت معتبر می¬دانند و برخی هم آن را از معنای عدالت خارج دانسته و معتقدند که صرف اجتناب از کبیره برای تحقق عدالت کفایت می¬کند. برخی

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۹              خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در مطلب اول از مقام سوم این شد که کسی که گناه صغیره را مرتکب شود و مداومت بر آن گناه داشته باشد و توبه نکند یا آن گناه را کثیراً انجام دهد و توبه نکند یا چند بار انجام دهد و بنای بر ادامه دادن داشته باشد اصرار بر صغیره محقق می­شود اما اگر یکبار گناه صغیره از او سر بزند و توبه نکند، به صرف عدم توبه، اصرار محسوب نمی­شود. ضابطه این مسئله را هم عرض کردیم و گفتیم که برای صدق اصرار باید به عرف مراجعه کرد در مواردی که به

جلسه ۶۱ – PDF   جلسه شصت و یکم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۸              عرض شد در مورد معنای اصرار بر صغیره چندین رأی و نظر وجود دارد که ما اجمالاً به این آراء و انظار اشاره کردیم قبل از اینکه به بیان ادله بپردازیم، لازم است نکته­ای مورد توجه قرار گیرد. نکته آن نکته این است که برای شناخت این مفهوم یعنی الاصرار علی الصغیرة آیا لازم است که سراغ ادله برویم و در روایات و ادله شرعیه این مفهوم را جستجو کنیم یا اینکه این یک مطلبی است که نیاز رجوع به ادله ندارد چون با توجه به اینکه معنای صغیره و کبیره و ملاک آنها در شریعت بیان شده و

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۷              خلاصه جلسه گذشته اصل بحث ما در این بود که آیا اجتناب از صغیره در عدالت معتبر است یا نه؟ گفتیم مناسب است که در این رابطه مقدمةً درباره چند مطلب صحبت کنیم؛ مجموع مطالبی که باید درباره آن بحث شود چهار مطلب است که در چهار مقام آنها را طرح می­کنیم. دو مطلب را در طی مقام اول و مقام دوم بحث کردیم؛ مقام اول درباره اصل وجود گناه صغیره بود یعنی اینکه آیا تقسیم معاصی به کبیره و صغیره صحیح است یا خیر؟ نتیجه بحث این شد که این تقسیم صحیح است و ما گناهی به نام گناه صغیره

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۴              خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد ملاک و ضابطه گناه کبیره و به تبع آن گناه صغیره اقوال متعدد و مختلفی وجود دارد بعد از اینکه ثابت شد تقسیم معاصی به کبیره و صغیره صحیح است در مورد ملاک اختلاف شده است؛ اقوال را بیان کردیم و عرض کردیم برای فهم صحیح ملاک مناسب است به سراغ روایات برویم سه طائفه روایت نقل کردیم بنابر روایات یک طائفه هر گناهی که خداوند متعال بر آن وعده عذاب و عقاب و آتش داده باشد گناه کبیره است که به تبع این گناه صغیره آن گناهی است وعده عقاب و

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۳              خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در مورد ضابطه و ملاک گناه کبیره و تمییز آن از گناه صغیره اقوال مختلفی وجود دارد، اما برای پی بردن به حقیقت امر لازم است به سراغ روایات برویم و روایاتی را که در این رابطه وارد شده مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی سه طایفه از روایات در جوامع روایی وجود دارد: طایفه اول از روایات فقط در مقام بیان ضابطه و قاعده برای گناه کبیره هستند. طایفه دوم روایاتی هستند که فقط عدد گناهان کبیره را نقل کرده­اند، البته در بیان تعداد گناهان کبیره هم اختلاف است؛ از یک

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۲              خلاصه جلسه گذشته ادله قول به عدم وجود گناه صغیره را ذکر کردیم؛ عرض کردیم مستند قائلین به اینکه همه معاصی کبیره هستند و اساساً گناه صغیره وجود ندارد، روایات است. چند طایفه از روایات را ذکر کردیم و حال به بررسی این دلیل می­پردازیم. بررسی دلیل قول اول آیا از روایاتی که برای اثبات قول اول ذکر کرده­اند، می­توان استفاده کرد که ما اساساً گناه صغیره نداریم؟ در مقام پاسخ عرض می­کنیم: اولاً: این ادله و روایات معارض دارند چون ممکن است روایاتی که دلالت می­کند بر اینکه «کل معصیة شدیدة» یا روایاتی که دال بر پرهیز از

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم معنای عدالت– اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۰/۳۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا اساساً در بین گناهان گناهی به عنوان گناه صغیره وجود دارد یا نه؛ به عبارت دیگر آیا تقسیم معاصی به معاصی کبیره و صغیره صحیح است؟ عرض کردیم که دو قول دراین مسئله وجود دارد یکی قول جمعی از قدماست که همه معاصی کبیره­اند و ما به بعضی از قائلین اشاره کردیم و یکی هم مشهور بین متأخرین که قائلند قطعاً گناه صغیره وجود دارد و این یک تقسیم صحیحی است. بعضی از آیات و روایات بر وجود معصیت صغیره دلالت می­کند. در بین روایات ما به صحیحه ابن ابی یعفور

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم معنای عدالت – اجتناب از صغیره (مقام اول) ۱۳۹۱/۱۰/۲۷              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم یکی از اموری که در بحث از معنای عدالت باید مورد رسیدگی قرار گیرد این است که اجتناب از صغیرة در معنای عدالت معتبر است یا نه؟ وقتی عدالت به ملکه نفسانیه باعث بر اتیان به واجبات و ترک محرمات معنی شد لازمه­اش آن است که اجتناب از گناه و معصیت یک رکن در معنای عدالت است. در اینکه اجتناب از کبیره قطعاً به اجماع فقها و بنا بر ادله جزء معنای عدالت است تردیدی نیست چنانچه سابقاً بحث کردیم لکن در مورد صغیره بحث واقع شده که آیا اجتناب از صغائر

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم معنای عدالت – نتیجه کلی ۱۳۹۱/۱۰/۲۶              خلاصه جلسه گذشته با توجه به اینکه تعطیلی دهه آخر صفر بود، لازم است خلاصه­ای از مباحث گذشته ارائه شود. بحث پیرامون مسئله بیست و هشتم بود؛ امام (ره) در مسئله بیست و هشتم درباره معنای عدالت فرمودند: عدالت عبارت است از ملکه­ی راسخه­ای که باعث بر ملازمت تقوی یعنی ترک محرمات و اتیان واجبات است. عرض شد در مورد معنای عدالت چهار مسلک وجود دارد: مسلک اول اینکه عدالت همان اسلام و عدم ظهور فسق است بعضی مثل ابن جنید قائل به این مسلک هستند که ادله این مسلک مورد نقد و بررسی قرار گرفت و بطلان آن واضح

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم بررسی اشکالات مسلک چهارم ۱۳۹۱/۱۰/۱۱              خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در صحیحه ابن ابی یعفور این شد که بر اساس این صحیحه که در واقع دلیل پنجم مسلک چهارم بود عدالت عبارت است از ملکه­ی نفسانیه که موجب اتیان به واجبات و ترک محرمات است فقرات مختلف این روایت و اقوالی که در هر یک از این فقرات بود مورد بررسی قرار گرفت و قول حق یا آنچه که به نظر ما از این روایت قابل استظهار بود بیان شد. نتیجه کلی نتیجه کلی بحث این شد که برای مسلک چهارم پنج دلیل اقامه کردیم؛ سه دلیل اول مورد اشکال واقع گردید از بین این پنج

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم معنای عدالت–ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۱۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در قول دوم در رابطه با فقره خامسه از روایت بود «و یکون منه التعاهد للصلوات الخمس» ما یک احتمال را ذکر کردیم که طبق آن این جمله در واقع به عنوان متمم جمله قبل که عطف بر آن شده «أن یکون ساتراً لجمیع عیوبه» مجموعاً حسن ظاهر را دلالت می­کنند در واقع در این دو جمله امام (ع) حسن ظاهر را بیان کرده­اند که در واقع عبارت است از ستر جمیع عیوب و اتیان به واجبات که اهم واجبات نماز است و وجوه اختصاص نماز در بین واجبات به ذکر را بیان

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم معنای عدالت– ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۰۹              خلاصه جلسه گذشته بحث در فقرات صحیحه ابن ابی یعفور بود. تا اینجا تقریب استدلال به این روایت مبنی بر اینکه عدالت عبارت است از یک ملکه نفسانیه، بیان شد؛ اشکالاتی متوجه اجزاء و مقدمات این استدلال بود که آنها هم مورد بررسی قرار گرفت. بعضی از بخش­های این روایت برای تکمیل استدلال و تتمیم فائده لازم است که مورد بحث قرار بگیرد. در قسمت­های مختلف این روایت نکاتی است که به روشن شدن ابعاد مختلف این روایت کمک می­کند و استدلال به این روایت را قوی­تر می­کند. نکته یک نکته­ای که در ذیل جمله­ی «و

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه معنای عدالت – ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۰۶              خلاصه جلسه گذشته بحث در صحیحه عبدالله ابن ابی یعفور بود؛ عرض شد در این روایت سائل از حقیقت و مفهوم عدالت سؤال می­کند امام (ع) هم در پاسخ مفهوم و ماهیت و حقیقت عدالت را تبیین می­کنند؛ اگر فرمودند «أن تعرفوه بالستر و العفاف و کف البطن» این در واقع بیان حقیقت عدالت است نه اینکه طریق برای تشخیص معنای عدالت باشد. عرض کردیم این جمله اشاره به ملکه بودن عدالت دارد چون ستر و عفاف و کف از اوصاف نفسانیه هستند. جمله دوم «و یعرف بإجتناب الکبائر» هم از آنجا که به افعال و اعمال

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم معنای عدالت – ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۰۵              خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد جمله «و یعرف بإجتناب الکبائر» چند احتمال وجود دارد؛ بحث در بررسی احتمالاتی است که در این جمله توسط بزرگان و اعلام مطرح شده؛ احتمالی که مرحوم محقق خویی ذکر کردند، مورد بررسی قرار گرفت. یک احتمال هم توسط بعضی از کسانی که قائلند عدالت عبارت است از مجرد ترک المعاصی یا ترک الکبائر، مطرح شده؛ طبق نظر آنها سؤال در روایت، سؤال از طریق تشخیص عدالت است نه سؤال از معنی و مفهوم عدالت، لذا ستر و عفاف و کف نفس بیان برای طریق تشخیص عدالت است

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم معنای عدالت – ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۰۴              خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در صحیحه عبدالله ابن ابی یعفور سؤال راوی از حقیقت و مفهوم و ماهیت عدالت است؛ قرائن این ادعا هم ذکر شد جوابی هم که امام داده­اند درواقع بیان مفهوم عدالت است یعنی ستر و عفاف و کفّ اینها عبارت از خود عدالت و مبیِّن و معرف ماهیت و مفهوم عدالت هستند نه اینکه طریق و کاشف از عدالت باشند. جمله­ی بعدی یعنی «یعرف باجتناب الکبائر» در واقع ممکن است که مثل یک مانعی در برابر این ادعا مطرح شود کما اینکه بعضی به استناد این جمله گفته­اند که

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم معنای عدالت– ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۰۳              خلاصه جلسه گذشته بحث در مطالب و نکاتی است که در صحیحه عبدالله ابن ابی یعفور وجود دارد؛ تا اینجا ما درباره یک فقره از روایت بحث کردیم و آن اینکه سؤال در این روایت درباره مفهوم و حقیقت و ماهیت عدالت است آنگاه با ضمیمه کردن آن به این فقره از روایت که اموری که به عنوان معنای عدالت ذکر شده از صفات نفسانیه است، نتیجه گرفتیم پس عدالت به معنای ملکه نفسانیه است یعنی مطلب اول در واقع اثبات این جهت بود که در روایت، عدالت به معنای ملکه نفسانیه دانسته شده و خود

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم معنای عدالت – ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۱۰/۰۲              خلاصه جلسه گذشته بحث در صحیحة عبدالله بن ابی یعفور بود؛ در مورد این صحیحة چند مطلب وجود دارد که ما این مطالب را به مرور إن شاء الله بیان خواهیم کرد. مطلب اول در مورد سؤال راوی می­باشد که اساساً آیا راوی در این سؤال از حقیقت و ماهیت عدالت سؤال می­کند یا از طریق تشخیص عدالت؛ معلوم شد با توجه به قرائن پنج گانه آنچه که راوی در پی آن است کشف حقیقت عدالت و سؤال از مفهوم و ماهیت عدالت است. اشکال دوم در این رابطه اشکالاتی مطرح است که ما برای

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم معنای عدالت – ادله مسلک چهارم (صحیحه ابن ابی یعفور) ۱۳۹۱/۰۹/۲۹              خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال به صحیحة عبدالله بن ابی یعفور بود؛ عرض شد که بعضی به این روایت استدلال کرده­اند که عدالت عبارت است از ملکه نفسانیه لکن غیر از این مطلب مباحثی راجع به خود این روایت مطرح است و باید در مورد فقرات مختلف این روایت بحث شود تا به نتیجه­ی نهایی برسیم. قرائن مقدمه اول بحث در مورد سؤالی بود که راوی از امام (ع) می­پرسد «بِمَ تُعْرَفُ عَدَالَةُ الرَّجُل بین المسلمین» این سؤال به حسب ظاهر سؤال از طریق شناخت عدالت است چون می­گوید به چه چیزی عدالت شناخته