دروس

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم مسأله ۱۲- فرع پنجم: افضاء زن پس از ۹ سالگی- حکم سوم: بررسی ثبوت نفقه ۱۳۹۷/۱۱/۱۶           خلاصه جلسه گذشته در فرع پنجم سه حکم بیان شده؛ فرع پنجم مربوط به افضاء زوجه کبیره بود. عرض شد اگر زوجه غیرصغیره افضاء شود، اولاً حرمت وطی ثابت نیست، ثانیاً در مورد دیه فرمودند که دیه ثابت نیست. حکم سوم: بررسی ثبوت نفقه اما حکم سوم درباره وجوب انفاق است. در مورد زوجه صغیره گفتند اگر صغیره‎ای افضاء شود مادامت حیة واجب است که به او نفقه داده شود. منتهی یک بحثی در مورد ازدواج بود که اگر ازدواج کند، آیا این انفاق ادامه پیدا می‎کند یا نه، که بحث

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم مسأله ۱۲- فرع پنجم: افضاء زن پس از ۹ سالگی- بررسی ثبوت دیه بر طبق مبنای مختار ۱۳۹۷/۱۰/۲۶ خلاصه جلسه گذشته عرض شد در فرع پنجم سه حکم مورد اشاره قرار گرفته است؛ حکم اول که درباره حرمة الوطی ابدا بود مورد بررسی قرار گرفت؛ عرض شد در زوجه کبیره این حکم ثابت نیست. حکم دوم مسأله عدم ثبوت دیه است. ما این حکم را طبق مبنای مشهور توضیح دادیم که چرا مشهور در زوجه کبیره معتقدند بالافضاء دیه ثابت نمی‎شود. بررسی حکم دوم(ثبوت دیه) طبق مبنای مختار اما طبق مبنای مختار هم باید مسأله مورد رسیدگی قرار گیرد. منظور از مبنای مختار، این است که ما در زوجه صغیره گفتیم به

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم مسأله ۱۲- فرع پنجم- افضاء زن پس از ۹ سالگی ۱۳۹۷/۱۰/۲۵           فرع پنجم: افضاء زن پس از ۹ سالگی آخرین فرعی که در مسأله دوازدهم مورد بحث قرار می‎گیرد، مربوط به افضاء زوجه صغیره بعد از نه سالگی است. عبارت تحریر: امام(ره) در متن تحریر فرموده: «و لو دخل بزوجته بعد إكمال التسع فأفضاها لم تحرم عليه و لم تثبت الدية، و لكن الأحوط الإنفاق عليها‌ مادامت حیة و إن کان الأقوی عدم الوجوب». اگر مردی با زوجه خودش بعد از نه سالگی مواقعه داشته باشد و منجر به افضاء شود، حرمت ابدی وطی ثابت نیست، همچنین دیه نیز ثابت نیست؛ لکن احتیاط مستحب آن است که

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت پنجم: مقام دوم: مقدار دیة- قول دوم: ارش- حق در مقام ۱۳۹۷/۱۰/۲۴         خلاصه جلسه گذشته عرض شد درباره دیه زوجه مفضاة، دو قول در مسأله وجود دارد؛ البته ممکن است قول دوم صرفاً در حد احتمال باشد اما از ظواهر کلمات برخی، این احتمال قابل استفاده است. مشهور معتقدند دیه کامله بر مرد واجب است؛ پنج روایت مورد  استناد مشهور قرار گرفته که ما هر پنج روایت را بررسی کردیم و معلوم شد نمی‎تواند نظر مشهور را ثابت کند. یعنی اینکه دیه کامله به طور کلی در موارد افضاء مطلقا ثابت باشد، قابل استفاده نیست. قول دوم: وجوب أرش قول یا احتمال دوم در مقابل

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت پنجم: مقام دوم: مقدار دیة- قول اول(مشهور):دیة کاملة- ادله مشهور و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۰/۲۳           خلاصه جلسه گذشته عرض شد در جهت پنجم بحث در دو مقام است؛ مقام اول که بحث از اصل وجوب دیه بود، گذشت. مقام دوم درباره مقدار دیه است. بحث در این است که آیا به سبب افضاء زوجه صغیره چه مقدار دیه بر عهده زوج ثابت می‎شود؟ عرض شد دو قول در این مسأله وجود دارد؛ مشهور قائل به دیه کامله هستند. یعنی می‎گویند اگر این زن حره باشد، به مقدار نصف مرد به سبب افضاء باید به او دیه داده شود. مشهور به چند روایت استدلال

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت پنجم: مقام اول: وجوب دیة- ادامه دلیل قول دوم(تفصیل)- پاسخ به توجیه چهارم مشهور برای روایت حمران و برید- مقام دوم: مقدار دیة ۱۳۹۷/۱۰/۲۲           خلاصه جلسه گذشته بحث در وجوب دیه به سبب افضاء بود. مشهور قائل به وجوب دیه مطلقا بودند؛ در مقابل، گروهی که نام آنها ذکر شد، قائل به تفصیل‎اند؛ تفصیل بین صورت طلاق المرأة و عدم طلاقها، اگر طلاق داد واجب است و الا فلا. عمده استدلال این گروه به دو روایت حمران و برید بود که در ذیل این دو روایت، بین این دو صورت تفصیل داده شده بود. عرض شد برای اینکه نظر این گروه تثبیت

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت پنجم: مقام اول: وجوب دیة- ادامه دلیل قول دوم(تفصیل)- پاسخ به توجیه مشهور برای روایت حمران و برید ۱۳۹۷/۱۰/۱۹   خلاصه جلسه گذشته عرض شد قائلین به تفصیل در وجوب دیه، به دو روایت حمران و برید بن معاویه تمسک کرده‎اند. این جماعت معتقدند دو روایت مذکور ظهور در تفصیل دارد و دیه را در فرض طلاق ثابت می‎کند؛ و چنانچه طلاق داده نشود و مرد او را نزد خود نگه دارد، دیگر دیه واجب نیست. آن وقت روایات مطلقه را حمل بر این دو روایت کرده‎اند که قید دارند و این هم براساس قاعده حمل مطلق بر مقید صورت گرفته و لذا معتقدند دیه مطلقا واجب

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت پنجم: مقام اول: وجوب دیة- ادله قول مشهور(دلیل چهارم)-دلیل قول دوم ۱۳۹۷/۱۰/۱۸           خلاصه جلسه گذشته عرض شد برای قول مشهور که قائل به وجوب دیه مطلقا در صورت افضاء زوجه صغیره هستند، به چند وجه استناد شده است. تا اینجا سه وجه ذکر شد؛ یکی اجماع بود، دوم روایات خاصه و سوم روایاتی که حکایت از برخی قضاوت‎های امیرالمؤمنین(ع) در این رابطه کرده است. دلیل چهارم دلیل چهارم روایاتی است که به نوعی دلالت بر ثبوت ضمان به سبب افضاء کرده‎اند. قبلاً به مناسبتی برخی از این روایات را خوانده‎ایم؛ از جمله: روایت اول: صحیحه حلبی: «عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع)

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت پنجم: مقام اول: وجوب دیة- ادله قول مشهور(دلیل دوم و سوم) ۱۳۹۷/۱۰/۱۷           خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت پنجم یعنی وجوب دیه و مقدار آن بود. گفتیم در این جهت در دو مقام بحث می‎کنیم؛ مقام اول پیرامون اصل وجوب دیه و مقام دوم درباره مقدار دیه است. در مقام اول دو قول وجود دارد؛ یکی قول مشهور است که وجوب دیه به نحو مطلق بیان شده است؛ چه زن طلاق بگیرد و چه نگیرد. گفتیم به چند وجه برای قول مشهور استناد شده است؛ وجه اول اجماع بود که مورد اشکال قرار گرفت. وجه دوم روایات خاصه بود. اولین روایت از

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت چهارم: نتیجه- جهت پنجم: وجوب دیه و مقدار آن(مقام اول: اصل وجوب دیه) ۱۳۹۷/۱۰/۱۶           نتیجه بحث در جهت چهارم نتیجه کلی بحث در جهت چهارم این شد که حق در مقام همان است که صاحب عروه فرموده که وجوب انفاق بر زن تا مادامی که زنده است احتیاطاً ثابت می‎شود؛ یعنی فتوا به وجوب انفاق نمی‎دهیم. امام(ره) در اینجا فتوا داده‎اند، عبارت ایشان چنین بود: «و یجب علیه نفقتها مادامت حیة و إن طلقها بل و إن تزوجت بعد الطلاق علی الأحوط، بل لایخلو من قوة»، یعنی نهایتاً امام(ره) در اینجا فتوا داده‎اند به وجوب انفاق مادامت حیة. اما مرحوم سید احتیاط

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت چهارم: بررسی وجوب نفقة( بررسی قول دوم و سوم- حق در مسئله) ۱۳۹۷/۱۰/۱۶         خلاصه جلسه گذشته در فرع چهارم از فروع پنج‎گانه مسأله دوازده، بحث در این بود که اگر زوجه صغیره قبل التسع افضاء شود، آیا نفقه بر او واجب است یا نه. سه قول در مسأله ذکر کردیم؛ قول اول که مشهور است، این بود که انفاق بر این زوجه واجب است مادامت حیة. دو دلیل بر این مدعا ذکر شد و یکی از این دو دلیل مورد قبول قرار گرفت و آن صحیحه حلبی بود که دلالت بر وجوب انفاق حتی بعد الطلاق دارد و چیزی نمی‎تواند آن را تقیید

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت چهارم: بررسی وجوب نفقة ۱۳۹۷/۱۰/۱۲           جهت چهارم: بررسی وجوب نفقه جهت چهارم از جهات پنج‎گانه مربوط به فرع چهارم از مسأله دوازدهم، درباره وجوب نفقه برای زنی است که قبل از نه سالگی افضاء شده است. این مسأله باید بررسی شود که آیا واجب است به زوجه صغیره بعد الافضاء نفقه داده شود یا نه؟ اقوال در این مسأله سه قول وجود دارد. قول اول: یکی قول مشهور است و آن وجوب الانفاق علیها مادامت حیةً. یعنی تا زمانی که این زن زنده است، باید به او نفقه بدهد؛ اعم از اینکه طلاق بگیرد یا طلاق نگیرد؛ اعم از اینکه بعد از

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت سوم: بررسی بقاء زوجیت بعد از افضاء- ادله بقاء زوجیت- حق در مسئله ۱۳۹۷/۱۰/۱۲           خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت ثالثه در فرع چهارم در این بود که آیا بر این زوجه صغیره‎ای که افضاء شده احکام زوجیت مترتب می‎شود یا نه؟ عرض کردیم مشهور قائل به بقاء زوجیت‎اند و در مقابل به گروهی نسبت داده شده که اینها قائل به زوال زوجیت هستند. ما این نسبت را بررسی کردیم و معلوم شد نه شیخ مفید و نه شیخ طوسی و نه ابن ادریس که قول به زوال زوجیت به آنها نسبت داده شده، هیچ کدام قائل به این مسأله نشده‎اند. علی

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت سوم: بررسی بقاء زوجیت بعد از افضاء- ادله زوال زوجیت و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۰/۱۰           جهت سوم: بررسی بقاء زوجیت بعد از افضاء جهت سوم از فرع چهارم در مسأله دوازدهم، درباره جریان احکام زوجیت یا عدم جریان احکام زوجیت است. فرع چهارم درباره این بود که زوجه صغیره قبل التسع وطی شود و منجر به افضاء شود. در این فرع چند جهت مورد بحث قرار می‎گیرد: در این فرع ابتدا معنای افضاء را معلوم کردیم و بعد درباره حرمت ابدی وطی با این زوجه بعد الافضاء سخن گفتیم. جهت سوم درباره بقاء زوجیت یا عدم بقاء زوجیت است. اگر زوجیت باقی باشد، قهراً احکامی

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت دوم: حرمة ابدی وطی- حق در مسئله ۱۳۹۷/۱۰/۰۹           خلاصه جلسه گذشته بحث در بررسی مستند مشهور برای حرمت ابدی وطی زوجه صغیره بود که افضاء شده است. عرض شد اجماع محل اشکال است. مرسله یعقوب بن یزید نیز مورد اشکال قرار گرفت؛ لکن این بحث پیش آمد که آیا امکان تقیید مرسله به اجماع هست یا نه. به این معنا که مرسله دلالت می‎کند بر حرمت ابدی اعم از اینکه افضاء صورت گیرد یا افضاء صورت نگیرد. لکن چون اجماع داریم بر عدم حرمت ابدی زوجه صغیره اذا لم یفض، پس این اجماع مرسله را تقیید بزند و نتیجه این شود که

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت دوم: حرمة ابدی وطی- بررسی امکان تقیید مرسله با اجماع- اشکال صاحب جواهر، اشکال محقق حکیم ۱۳۹۷/۱۰/۰۸           خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد نظر مشهور مبنی بر تحریم مؤبد وطی در صورت افضاء زوجه قبل اکمال التسع، چند دلیل اقامه شده است. دلیل اول اجماع بود؛ دلیل ثانی مرسله یعقوب بن یزید بود که تقریب استدلال به این مرسله و اشکالی که متوجه این استدلال بود را ذکر کردیم. تقریب استدلال به این مرسله آن بود که از آنجا که این مرسله اطلاق دارد و صورت افضاء را دربرمی‎گیرد، حکم حرمت ابدی ثابت می‎شود. اشکال کردیم که این روایت به جهت

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت دوم: حرمة ابدی وطی با زوجه صغیره در صورت افضاء ۱۳۹۷/۱۰/۰۴         خلاصه جلسه گذشته عرض شد وطی با مرأة دون التسع جایز نیست و اگر کسی این کار را انجام دهد، گناه کرده است. حالا چنانچه وطی منجر به افضاء شود، آثاری بر این عمل مترتب شده است. در جهت اولی درباره معنای افضاء بحث شد و معلوم شد که همه مصادیق گفته شده در کلمات بزرگان، عرفاً افضاء محسوب می‎شوند. جهت دوم: حرمت ابدی وطی با زوجه صغیره در صورت افضاء جهت دوم، درباره این است که اگر افضاء صورت گیرد، آیا حرمة الوطی ابداً ثابت می‎شود یا نه؟ بحث حرمة الوطی

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت اول: معنای افضاء- بررسی کلام صاحب جواهر و محقق خویی ۱۳۹۷/۱۰/۰۳           خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای افضاء عرض کردیم حق این است که افضاء عبارت است از «اتساع فی محل الوطی برفع الحاجز بین مسلکی البول و الحیض أو مسلکی الحیض و الغائط أو برفع الحاجزین»؛ هر دو مانع بین این مسالک برداشته شود. اقوال دیگری هم که در این رابطه ذکر شده، همگی محل اشکال است. بررسی کلام صاحب جواهر و محقق خویی صاحب جواهر ضمن اینکه به دو قول دیگر اشکال می‎کند، نظر مشهور را می‎پذیرد و بر آن استدلال می‎کند. مرحوم آقایی خویی نیز بر آنچه که مرحوم

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم مسأله ۱۲- فرع چهارم- جهت اول: معنای افضاء- حق در معنای افضاء- بررسی سایر اقوال ۱۳۹۷/۱۰/۰۲         خلاصه جلسه گذشته بعد از آن که اقوال مختلف درباره معنای افضاء معلوم شد، باید ببینیم حق در این مسأله چیست؛ آیا همان طور که امام(ره) فرموده‎اند، افضاء عبارت از اتحاد دو مسلک بول و حیض یا اتحاد مسلک حیض و غائط است یا اینکه نظر مشهور را بپذیریم یا اساساً یک معنایی غیر از این معانی مورد قبول است؟ حق در جهت اول(معنای افضاء) به نظر ما با ملاحظه چند نکته که إن شاء الله عرض خواهم کرد، حق در مسأله همان است که مرحوم سید در عروه فرموده‎اند. نکته اول:

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم مسأله ۱۲- فرع چهارم: افضاء زوجه قبل از ۹ سالگی- جهت اول: معنای افضاء ۱۳۹۷/۱۰/۰۱           فرع چهارم «و إن أفضاها بأن جعل مسلكي البول و الحيض واحدا أو مسلكي الحيض و الغائط واحدا حرم عليه وطؤها أبدا لكن على الأحوط في الصورة الثانية، و على أيّ حال لم تخرج عن زوجيته على الأقوى، فيجري عليها أحكامها من التوارث و حرمة الخامسة …». امام در فرع چهارم به بیان معنای افضاء و سپس احکام چهارگانه مترتب بر افضاء، در صورتی که وطی با زوجه قبل اکمال تسع صورت بگیرد، پرداخته‎اند. در فرع اول جواز الوطی قبل اکمال التسع و در فرع دوم سایر استمتاعات از زوجه قبل التسع