دروس

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم اجزاء_ مقدمه _ مطلب چهارم (ارتباط مسئله اجزاء و مسئله مره و تکرار )_ مطلب پنجم (ارتباط مسئله اجزاء و تبعیت قضا از اداء) ۱۳۹۵/۰۱/۱۶  مطلب پنجمی که در مقدمه بحث اجزاء مطرح گردیده، ارتباط دو بحث اجزاء و تبعیت قضا از اداء می باشد. توهم شده که این دو مسئله با یکدیگر مرتبط می¬باشند لکن محقق خراسانی می¬فرمایند: این دو مسئله با هم تفاوت اساسی دارند؛ زیرا در یک صورت مسئله عقلی و در صورت دیگر مسئله لفظی می¬باشد. مسئله تبعیت ادا از قضا یک مسئله لفظی است زیرا در این مسئله بحث از این است که صیغه امر که مبین تکلیف در یک محدوده زمانی خاص است آیا ظهور در

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد اجزاء_ مقدمه _ مطلب چهارم (ارتباط مسئله اجزاء و مسئله مره و تکرار )_ مطلب پنجم (ارتباط مسئله اجزاء و تبعیت قضا از اداء) ۱۳۹۵/۰۱/۱۵ مطلب چهارم: ارتباط مسئله اجزاء و مسئله مره و تکرار یکی از مطالبی که محقق خراسانی متعرض شده اند این است که آیا مسئله اجزاء و مسئله مره و تکرار به یکدیگر مرتبط هستند یا نه؟ چند احتمال در این مسئله متصور است: احتمال اول: اتحاد علت مطرح شدن این بحث این است که در مسئله مره و تکرار بحث در این است که اگر مامور به در خارج یک بار انجام شود از آن تعبیر به مره می کنند و این همان اجزاء است؛ زیرا اجزاء یعنی کفایت

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم مفردات عنوان بحث:«اجزا» ۱۳۹۴/۱۲/۱۹  خلاصه جلسه گذشته از عبارات فقها و اصولیین این¬گونه بر می آید که آنها إجزا را به معانی مختلفی تفسیر نموده اند. البته ذکر این تفاسیر به معنای آن نیست که ایشان در صدد بیان معنای اصطلاحی خاصی برای إجزا بوده¬اند، اما به هر حال ایشان در عبارات خود اجزا را به معانی مختلف تفسیر کردند که گویی معنای خاصی را برای إجزا، حداقل در دایره اصول و فقه در نظر گرفته اند. در¬ جلسه قبل دو معنا؛ برای إجزا یکی« اسقاط التعبد به ثانیا» و دیگری «اسقاط القضا» ذکر شد و معلوم گردید دو معنای مذکور، دارای مشکلاتی است که نمی توان

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم (مفردات عنوان بحث_ « اجزاء») ۱۳۹۴/۱۲/۱۸ همانطور که بیان شد عنوان مورد بحث دارای اجزایی است که درباره دو جزء از آن یعنی« یقتضی » و« علی وجهه » بحث کردیم. کلمه « اجزاء » سه معنا و سه احتمال درباره معنای اجزاء بیان شده است: ۱: اجزاء به معنای« اسقاط التعبد به ثانیا » باشد؛ طبق این معنا که در کلمات بعضی از اصولیین وارد شده، معنای عنوان محل بحث این است که، آیا اتیان به مامور به موجب اسقاط همین مامور به برای بار دوم می شود یا خیر؟ یعنی اگر کسی نماز با تیمم خواند، عمل او موجب اسقاط خواندن نماز با تیمم برای

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم مفردات عنوان بحث:«یقتضی» حق در مسئله ۱۳۹۴/۱۲/۱۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در کلمه«یقتضی» بود. تا کنون سه نظر بیان شد: نظر مشهور: «یقتضی» را در یک مورد به معنای علیت و سببیت بدانیم و در یک مورد به معنای کاشفیت و دلالت. نظر محقق خراسانی:«یقتضی» در همه جا به معنای علیت و سببیت است. نظر امام(ره): اساسا عنوان یقتضی حذف و عنوان بحث این باشد:« الاتیان بالمامور به مجزء ام لا ». مبنای هر سه قول به تفصیل شد. حق در مساله حال باتوجه به مطالب بیان شده بهتر است که یقتضی را حفظ کنیم یا مثل محقق خراسانی ملتزم شویم به اینکه اقتضا همه جا به

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم مفردات عنوان بحث:«یقتضی» بیان و بررسی نظر امام(ره) در مورد« یقتضی » ۱۳۹۴/۱۲/۱۶ خلاصه جلسه گذشته در مورد کلمه « یقتضی » که در عنوان محل بحث وارد شده، نظر محقق خراسانی را بیان کردیم. ایشان فرمودند: یقتضی در همه موارد به معنای سببیت و علیت است. نظر امام(ره) این بود که به طور کلی این کلمه از عنوان بحث حذف شود، زیرا در این مقام« یقتضی» را نمی¬توان به معنای سببیت و علیت دانست، چون اتیان به مامور به، به عنوان یک واقعیت تکوینی، نمی تواند سببیت برای اجزاء به معنای کفایت و عدم لزوم اعاده و قضا که یک امر اعتباری است داشته باشد. پس

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم مفردات عنوان بحث:«یقتضی»نظر امام(ره) در مورد« یقتضی » ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته پیرامون مفردات عنوان بحث، مطالبی درباره« علی وجهه » و« یقتضی » بیان شد و گفتیم که  محقق خراسانی در مورد عنوان« یقتضی »نظر خاصی دارند. محصل نظر ایشان این شد که« یقتضی » به طور کلی می تواند به معنای سبیت و علیت باشد. قبلا گفته شد در مواردی که بحث از اجزاء نسبت به خود آن امر مطرح است به معنای سببیت است ولی در مواردی که بحث از اجزاء امر واقعی ثانوی یا امر ظاهری نسبت به امر واقعی اولی«یقتضی» مطرح است« یقتضی » به معنای کاشفیت و دلالت

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم اجزاء- مقدمه_ مطلب سوم_ (مفردات عنوان بحث) کلام محقق خراسانی در معنای« یقتضی» ۱۳۹۴/۱۲/۱۲ خلاصه جلسه گذشته در بحث از توضیح عناوین بحث بیان شد که منظور از کلمه« علی وجهه » به معنای اتیان به مامور به با تمام خصوصیات و شرایط معتبر، اعم از شرایط عقلی و شرایط شرعی، می باشد. در مورد کلمه« یقتضی » نیز بیان شد که یقتضی به دو معنا می باشد؛ یکی به معنای علیت و سببیت و مؤثریت و دیگری به معنای دلالت و کاشفیت. ولی همانطور که در مسئله اجزاء بیان شد، اگر  اجزاء نسبت به امر به خود آن شی مقصود باشد، یقتضی به معنای علیت و سببیت است. ولی اگر اجزاء

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم (مفردات عنوان بحث) ۱۳۹۴/۱۲/۱۱ خلاصه جلسه گذشته تا کنون پیرامون دو مطلب در مسئله اجزا بحث کردیم یکی عنوان بحث و دیگری اینکه آیا این بحث یک بحث عقلی است یا لفظی؟ مطلب سوم: مفردات عنوان بحث چند کلمه در عنوان بحث وجود دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرند. طبق آنچه که محقق خراسانی مطرح کردند عنوان بحث عبارت است از « الاتیان بالشی علی وجهه یقتضی الاجزاء فی الجملة » در مقابل عنوان صاحب فصول که« الامر بالشئ هل یقتضی…». معنای اتیان به مامور به روشن است و بحثی در آن نیست؛ عمده مطلب چند عنوان است که عبارتند از:« علی وجهه » که منظور

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم اجزاء- مقدمه مطلب دوم ۱۳۹۴/۱۲/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که در مطلب دوم بحث در این است که آیا مسئله اجزاء یک مسئله عقلی است و حاکم به آن عقل است یا یک مسئله لفظی؟ در مورد اجزاء اتیان به مامور به نسبت به امر به خودش بیان کردیم که یک مسئله عقلی محض است و چندان مورد بحث واقع نشده بلکه تنها اشاعره یک مخالفتی در این موضوع کرده اند. لکن در مسئله اجزاء بحث عمده این است که اگر کسی اتیان به مامور به، به امر واقعی ثانوی یا اضطراری کرد، عمل او مجزی از امر واقعی اولی می باشد یا خیر، همچنین بحث می کنیم که اگر کسی

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم اجزاء- مطلب دوم: عقلی بودن یا لفظی بودن بحث اجزاء ۱۳۹۴/۱۲/۰۹ خلاصه جلسه گذشته در بحث از اجزاء، در مطلب اول عنوان بحث مورد بررسی قرار گرفت. برخی مانند صاحب فصول قائل شدند که عنوان بحث عبارت است از: «الامر بالشئ هل یقتضی الاجزاء اذا اتی به المامور علی وجهه او لا»؛ اما محقق خراسانی قائل شدند که عنوان بحث عبارت است از « الاتیان بالمامور به علی وجهه یقتضی الاجزاء فی الجملة » و معلوم شد عنوانی که محقق خراسانی  برای این بحث انتخاب کردند به جهاتی اولی است از عنوانی که صاحب فصول بیان کردند. مطلب دوم: عقلی بودن یا لفظی بودن بحث اجزاء آیا بحث از اجزاء یک بحث

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد اجزاء_ بررسی عنوان بحث ۱۳۹۴/۱۱/۲۷  اجزاء قبل از ورود به اصل بحث اجزاء ابتدا چند مطلب باید مورد بررسی قرار گیرد. مطلب اول: عنوان بحث عنوان بحث در کلمات اصحاب متفاوت است. صاحب فصول بحث را با یک عنوان مطرح نموده و محقق خراسانی با عنوانی دیگر این بحث را مطرح کردند و نسبت به عنوان مذکور در کلام صاحب فصول اشکال نموده اند. لذا باید این مطلب مورد بررسی قرار گیرد تا معلوم شود کدام یک از این دو عنوان بهتر می باشد. جایگاه این بحث در مباحث الفاظ بر اساس آنچه که صاحب فصول بیان نموده قابل دفاع است اما مسئله بر اساس عنوان محقق خراسانی دچار یک اشکال می شود. زیرا

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم فور و تراخی_ بقاء و عدم بقاء تکلیف بعد از به تاخیر انداختن مکلف ۱۳۹۴/۱۱/۲۶ خلاصه جلسه گذشته تاکنون مشخص شد که از نظر لغت و وضع لغوی فوریت یا تراخی در معنای صیغه امر وجود ندارد. یعنی فور و تراخی نه از ماده امر قابل استفاده است نه از هیئت امر و نه مجموع آن. قبلا بیان شد که معنای لغوی و عرفی صیغه امر عبارت است از وجوب، که  تقیید به فوریت و  تراخی از آن استفاده نمی شود و همانطور که بیان شد، حکم عقل نیز این دلالت را ندارد. پس در اوامر عرفی و عقلایی چیزی که دلالت بر تقیید امر به فوریت یا تراخی کند وجود ندارد.

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم فور و تراخی_ادله قائلین به فوریت: بررسی دلیل دوم (آیات) ۱۳۹۴/۱۱/۲۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال به آیات برای اثبات دلالت صیغه امر بر فوریت بود تا اینجا چند اشکال نسبت به دلیل دوم بر اثبات فوریت بیان شد. اشکالات دیگری هم مطرح شده است. اشکال چهارم  آیه «و سارعوا الی مغفرة من ربکم» دلالت بر عموم ندارد. زیرا مستدل در مقام استدلال به آیه گفت:«مغفرة» نکره است و نکره افاده عموم می کند. «سارعوا الی مغفرة» هر چند تفسیر به «سارعوا الی سبب مغفره» شد ولی چون برای مغفرت یک معنای عامی در نظر گرفته شد، گفتند: شامل اطاعت اوامر الهی نیز می گردد و با این بیان آیه را

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم فور و تراخی_ ادله قائلین به فوریت : بررسی دلیل دوم( آیات) ۱۳۹۶/۱۱/۲۴ خلاصه جلسه گذشته برای دلالت صیغه امر بر فوریت به دو آیه استدلال شده یکی آیه« وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ‏ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ»  و دیگری آیه«فاستبقوا الخیرات»  که تقریب استدلال به این آیات بیان شد. اشکالاتی به استدلال به این آیات شده که بعضی از این اشکالات مشترکا بر دو آیه وارد است و برخی به طور خاص بر هر یک از این آیات وارد است بررسی دلیل دوم اشکال اول  مستدل ادعا کرده از آنجا که مغفرت فعل خداوند است لذا سرعت گرفتن بشر به سوی فعل خداوند معنا ندارد. بر این اساس

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم فور و تراخی_ ادله قائلین به فوریت : آیات ۱۳۹۴/۱۱/۲۰ دلیل دوم: آیات آیه اول «وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ‏ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ»   تقریب استدلال: در این آیه شریفه کلمه «سارعوا» صیغه امر و دال بر وجوب است. در ادامه آیه شریفه «الی مغفرة من ربکم» آمده پس خداوند امر به سرعت بخشیدن در طلب مغفرت کرده است. یعنی دستور به سرعت دادن و فوریت اتیان به واجبات داده شده است. توضیح ذلک: از طرفی سارعوا به معنای سرعت بخشیدن و شتاب کردن می باشد و از طرف دیگر مغفرت به معنای بخشش و غفران است که از افعال خداوند است. لذا این که در آیه شریفه

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم فور و تراخی_ ادله قائلین به فوریت : دلیل عقلی و بررسی آن ۱۳۹۴/۱۱/۱۹ ادله قائلین به فوریت بعداز مشخص شدن موضوع بحث و تنقیح محل نزاع در باب دلالت صیغه امر در فور یا تراخی نوبت به بحث از ادله اقوالی می رسد که در ما نحن فیه وجود دارد. قائلین به فوریت به حکم عقلی و آیات و روایات تمسک کرده اند. دلیل اول: حکم عقل اصل این دلیل عقلی، مبتنی بر یک مسأله ای است که خود آن مسأله محل اختلاف است. سابقاً بیان شد در این که آیا اسباب و علل شرعیه همانند اسباب و علل تکوینیه هستند یا خیر اختلاف است. بعضی معتقدند علت و معلول رابطه

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم فور و تراخی- تنقیح محل نزاع ۱۳۹۴/۱۱/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که منظور از دلالت صیغه امر بر فور یا تراخی این است که صیغه امر مجرداً عن القرینة دلالت بر فوریت در اتیان به واجب می کند یا جواز تأخیر از آن استفاده می شود که اقوال مختلفی در این رابطه بیان شده است. تنقیح محل نزاع برای روشن شدن محل نزاع چند نکته بیان می شود: نکته اول در مسئله مره و تکرار بیان شد که آیا مره و تکرار از هیئت استفاده می شود یا از ماده یا هر دو؟ بعضی معتقد بودند که مره یا تکرار از ماده امر استفاده می شود، بعضی قائل بودند مره یا

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم فور و تراخی- مقام اول: مقام ثبوت ۱۳۹۴/۱۱/۱۷ فور و تراخی فور و تراخی در دو مقام باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ مقام اول مقام ثبوتی و مقام دوم  مقام اثباتی است. منظور از مقام ثبوت این است که به حسب واقع اقسام واجبات بیان شود و بررسی شود که  واجبات فی نفسه از حیث جوازِ تاخیر در اتیان یا فوریت اتیان بر چند قسم می باشند. یعنی آیا واجبات می توانند موخراً اتیان شوند و اینکه آیا همه واجبات این خصوصیت را دارند یا اینکه بعضی از واجبات نمی توانند به تاخیر انداخته شوند یا اساسا الزاما بعضی از واجبات باید مقدم شوند و تاخیرشان جایز نیست و بعضی تاخیرشان جایز

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم مره و تکرار-تنبیه: منشاء دلالت امر بر وجود الطبیعه ۱۳۹۴/۱۱/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که مرحوم صاحب فصول دلیلی اقامه کردند مبنی بر اینکه مره و تکرار نمی تواند به معنای فرد یا افراد باشد. این دلیل از سوی محقق خراسانی مورد اشکال قرار گرفت. اشکال محقق خراسانی را مورد بررسی قرار دادیم و بیان کردیم که اشکال ایشان به صاحب فصول وارد نیست؛ هر چند اصل فرمایش محقق خراسانی صحیح است و قبول داریم منظور از اینکه گفته می شود اوامر به طبایع متعلق است، نفس الماهیة نیست بلکه مقصود وجود طبیعت است و کسانی که می گویند: اوامر به افراد متعلق می شود مقصودشان وجود الطبیعة به ضمیمه عوارض