دروس

جلسه ۱۰۹ – PDF جلسه صد و نهم امارات الوضع و ما فی حکمه ۱۳۹۲/۰۲/۲۱   امارات الوضع و ما فی حکمه بحث جدید درباره نشانه‏های وضع و آنچه که در حکم وضع است می‏باشد. قبل از ورود در اصل این امارات و نشانه‏ها لازم است مقدمةً مطالبی را مورد اشاره قرار دهیم: مطلب اول مطلب اول درباره عنوان خود این بحث است، عناوین مختلفی درباره این مسئله مطرح شده است: بعضی مثل محقق عراقی عنوان «امارات الوضع» را مطرح کرده‏اند. [۱] عنوانی که بیشتر مورد استفاده قرار گرفته و شهرت پیدا کرده عنوانِ «علائم الحقیقة و المجاز» است. که این عنوان در کلمات بسیاری از بزرگان ذکر شده و اموری از جمله اطراد، تبادر، صحت حمل و عدم آنها

جلسه ۱۰۸ – PDF جلسه صد و هشتم وضع مرکبات- جمع بندی ۱۳۹۲/۰۲/۱۸   جمع بندی چهار احتمال در محل نزاع تا اینجا نظرات مشهور، محقق اصفهانی (ره) و امام (ره) ذکر شد، هر یک از اینها در مورد محل نزاع و مراد قائلینِ به وضع مرکبات مطالبی را ذکر کردند، با توجه به آنچه تا به حال گفته شد در مورد محل نزاع چهار احتمال وجود دارد: احتمال اول آیا علاوه بر وضع مفردات کلام که شامل وضع «زید»، وضع «قائم» هیئةً و مادةً و وضع هیئت جمله خبریه است، آیا مجموع جمله هم یعنی مفردات منضمّاً مادةً و هیئةً وضع دارند یا نه بدون اینکه معنایی را افاده کنند و معنای خاصی از آن فهمیده شود. احتمال دوم

جلسه ۱۰۷ – PDF جلسه صد و هفتم وضع مرکبات- تقریرات مختلف از محل نزاع ۱۳۹۲/۰۲/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در وضع مرکبات بود، گفته شد مهم‏ترین بحث در این مسئله تنقیح محل نزاع است، از مجموع کلمات بدست می‏آید که چند تقریر از محل نزاع بدست آمده، تقریر مشهور این بود که نزاع در وضع مرکبات در این است که آیا همان گونه که مفردات به تنهایی وضع دارند، مثل وضع اعلام شخصیه، وضع ماده و هیئت در مثل «قائمٌ» و وضع هیئت جمله اسمیه که این هم در واقع از اقسام وضع مفردات است، آیا منضمّاً به یکدیگر هم وضع دارند یا نه؟ یعنی منظور از وضع مرکبات وضع مجموع مواد و هیئاتِ مفردات است که به

جلسه ۱۰۶ – PDF جلسه صد و ششم وضع مرکبات ۱۳۹۲/۰۲/۱۶   وضع مرکبات بحث در وضع مرکبات است، عرض کردیم مهم‏ترین نکته در این بحث تنقیح محل نزاع است، اینکه مثبتین و نافین وضع مرکبات چه چیزی را اثبات و چه چیزی را نفی می‏کنند خیلی مهم است، این بحث در کلمات بزرگانی مثل صاحب فصول، محقق خراسانی و شاگردان ایشان مطرح شده و نوعاً هم وضع مرکبات را انکار کرده‏اند و گفته‏اند ما وضعی برای مرکبات نداریم اما در بعضی از کلمات این اثبات شده، مهم در این مقام این است که صورت این مسئله منقّح شود، بر این اساس تقریرات مختلفی از محل نزاع شده است. تنقیح محل نزاع اگر به خاطر داشته باشید در قسم سوم

جلسه ۱۰۵ – PDF جلسه صد و پنجم تقسیم سوم: وضع شخصی و نوعی ۱۳۹۲/۰۲/۱۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در ملاک وضع شخصی و نوعی بود، عرض کردیم برای وضع تقسیماتی شده که یکی از آنها تقسیم وضع به وضع شخصی و نوعی است، این تقسیم به اعتبار لفظ یا به تعبیر دقیق‏تر به اعتبار موضوع صورت گرفته است، یعنی به لحاظ خصوصیتی که در موضوع وجود دارد اعم از اینکه این موضوع لفظ باشد یا هیئت، وضع به شخصی و نوعی تقسیم شده لذا مدار در این تقسیم خود لفظ یا موضوع است. عرض کردیم در این رابطه سه نظریه وجود دارد؛ نظریه اول این که ملاک در شخصی و نوعی بودن وضع این است که اگر یکی

جلسه ۱۰۴ – PDF جلسه صد و چهارم تقسیم سوم: وضع شخصی و نوعی ۱۳۹۲/۰۲/۱۰   تقسیم سوم: وضع شخصی و نوعی بحث در تقسیم سوم وضع است، وضع به حسب لفظ یا موضوع، به وضع شخصی و نوعی تقسیم می‏شود. فرق این تقسیم با تقسیم قبلی در این است که تقسیم قبلی به لحاظ معنای موضوع‏له بود که گفتیم معنای موضوع‏له تارةً کلی (عام) و اخری جزئی (خاص) می‏باشد لکن اینجا وضع به لحاظ خود موضوع یا لفظ به شخصی و نوعی تقسیم می‏شود. ملاک شخصی بودن و نوعی بودن وضع در رابطه با شخصی و نوعی بودن وضع صور مختلفی وجود دارد، در اینکه وضع شخصی و نوعی چیست در بعضی موارد اختلاف است، یعنی در مواردی یقیناً

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم قسم سوم وضع- وضع موصولات- انظار و اقوال ۱۳۹۲/۰۲/۰۹   وضع موصولات بحث در این است که وضع موصولات از کدام یک از اقسام چهارگانه وضع است؟ قهراً در مورد موصولات هم ابتدائاً باید درباره معنای آنها بحث کنیم و ببینیم موضوع‏له موصولات چیست تا معلوم شود از کدام یک از اقسام چهارگانه وضع است. ۱- نظریه محقق عراقی (ره) محقق عراقی (ره) می‏فرماید: «انّها موضوعةٌ لمعانٍ مبهمةٍ مقترنةٍ بما یفرضُ صلةٌ لها» ؛ طبق نظر ایشان موصولات برای معانی مبهمه وضع شده‏اند در حالی که مقرون به چیزی هستند که صله آن معانی محسوب می‏شوند، پس موضوع‏له موصولات، معانی مبهمه است لکن خصوصیت زائده‏ای دارد که آن را از اسماء اشاره

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمایر (نظریه محقق عراقی) ۱۳۹۲/۰۲/۰۸   ۵- نظریه محقق عراقی ایشان می‏فرماید: معنا و موضوع‏له اسماء اشاره عبارت است از معانی ابهامی که نسبت این معانی به خود ذوات، نسبت اجمال و تفصیل است نه اینکه از قبیل فرد و کلی باشد لکن این معنای مبهم مشتمل بر خصوصیت زائده‏ای مانند اشاره است. توضیح مطلب این است که موضوع‏له اسماء اشاره یک معنای مبهم و مجمل است که نسبت آن معنای مبهم با ذاتی که مورد اشاره قرار می‏گیرد مثل زید و عمرو، نسبت مجمل به مفصل است. برای اینکه این مطلب روشن شود ایشان این مطلب را به شبحی تنظیر می‏کند که از دور

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمایر (بررسی اشکال به نظریه محقق بروجردی و امام (ره)) ۱۳۹۲/۰۲/۰۷   عرض کردیم نظریه مرحوم آیت الله بروجردی و امام (ره) در باب اسماء اشاره این است که اسماء اشاره برای ایجاد اشاره اعتباریه وضع شده‏اند. یک اشکال مهمی متوجه این نظریه است که باید به آن پاسخ داده شود. اشکال به نظریه محقق بروجردی و امام (ره) طبق این نظریه معنای «هذا» عبارت از اشاره است یعنی به واسطه «هذا» اشاره ایجاد می‏شود لذا مشارٌ الیه اگر چه به عنوان یک طرف اشاره، لازم است اما جزء معنای موضوع‏له نیست، پس به طور کلی بر اساس این نظریه نفس مشارٌ الیه چه به

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمایر (نظریه محقق بروجردی و امام (ره)) ۱۳۹۲/۰۲/۰۴   ۴- نظریه محقق بروجردی و امام (ره) ایشان می‏فرماید: «و قد اشار الی ما ذکرنا بعضُ الاجلّة (دام ظلّه)» [۱] ؛ منظور از «بعض الاجلّة» در این عبارت، مرحوم آیت الله بروجردی می‏باشد. به هر حال اساس این نظریه مربوط به مرحوم آیت الله بروجردی است و امام (ره) آن را بسط داده است. البته اشاره خواهیم کرد که بعضی نظر امام (ره) و مرحوم آیت الله بروجردی را دو نظر جدا از هم می‏دانند از جمله اینکه مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی قول امام (ره) را مستقل از قول مرحوم آیت الله بروجردی ذکر کرده است [۲]

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمائر (نظریه محقق اصفهانی و محقق خویی) ۱۳۹۲/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای اسماء اشاره چندین نظریه وجود دارد؛ نظریه اول، نظریه مرحوم آخوند بود که اشکالاتی به این نظریه ایراد شده از جمله اشکالی که مرحوم آقای خویی به ایشان ایراد کرده‏اند، البته اشکال اول هم در لابلای کلمات مرحوم آقای خویی مثل نظائرش در بحث‏های گذشته، وجود دارد ولی این اشکال به نظر ما وارد نبود، اما اشکال دوم که از طرف مرحوم آقای خویی به مرحوم آخوند ایراد شد فی‏الجمله قابل قبول است. اشکال سوم نظریه مرحوم آخوند بر خلاف تبادر است، متبادر از اسماء اشاره این نیست

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمائر (نظریه محقق خراسانی) ۱۳۹۲/۰۲/۰۲   وضع اسماء اشاره و ضمائر در مورد اسماء اشاره و ضمایر هم اختلاف شده که آیا وضع آنها هم مانند وضع حروف، عام و موضوع‏له آنها خاص است یا اینکه وضع آنها عام و موضوع‏له آنها هم عام است؟ برای اینکه روشن شود وضع مبهمات چه قسمی از وضع است باید معنای آنها روشن شود تا بعد مشخص شود که کیفیت وضع مبهمات چگونه است، در این رابطه چندین قول وجود دارد: ۱- نظریه محقق خراسانی ایشان نظیر آنچه را در باب حروف فرموده در مورد اسماء اشاره و ضمایر هم ذکر کرده و می‏فرماید: همان گونه که وضع

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم قسم سوم وضع- وضع هیئات- بررسی کلام محقق عراقی در فرق مرکبات تامّه و ناقصه- وضع مرکبات ناقصه ۱۳۹۲/۰۲/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق عراقی پیرامون فرق بین مرکبات تامّه و ناقصه بود، عرض کردیم ایشان ضمن اینکه مرکبات تامّه و ناقصه را در یک امر مشترک می‏داند اما در عین حال به دو تفاوت بین این دو قسم از جُمل اشاره می‏کند، فرق اول اینکه مرکبات تامّه از ایقاع نسبت حکایت می‏کنند لکن مرکبات ناقصه از وقوع نسبت حکایت دارند، تفصیل این فرق در جلسه گذشته بیان شد. فرق دوم هم این بود که محکی مرکبات تقییدیه و ناقصه ذات ماهیت است که هم قابلیت وجود و هم

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم قسم سوم وضع- وضع هیئات- مؤید نظر مختار ۱۳۹۲/۰۱/۳۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در انظار مختلف پیرامون وضع هیئات بود، ابتدائاً‌ پیرامون هیأت جمل تامّه بحث کردیم و گفتیم جمل تامّه بر دو قسم خبریه و انشائیه است، چند قول در رابطه با جمل خبریه و انشائیه گفته شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و نتیجه این شد که حق در مسئله آن است که معنای جملات خبریه و انشائیه از حیث موضوع‏له یکی است لکن تفاوتی که بین آنها وجود دارد خارج از موضوع‏له آنهاست، درباره اقسام جمل خبریه و انشائیه هم بحث کردیم، نظر ما به تبع امام (ره) این شد که در جملات اسمیه خبریه‏ای که

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم قسم سوم وضع- وضع هیئات- نظریه امام (ره) در جمل انشائیه ۱۳۹۲/۰۱/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در نظریه امام (ره) پیرامون هیئات جمل تامّه بود،‌ عرض کردیم جُمل تامّه بر دو قسم است؛ جمله خبریه و جمله انشائیه، موضوع بحث این بود که آیا هیأت جمله خبریه و هیأت جمله انشائیه از نظر معنی و موضوع‏له مختلفند یا متّحد؟ و اگر مختلفند به چه معناست و اگر متّحدند به چه معناست؟ چندین نظریه را در این رابطه مورد بحث و بررسی قرار دادیم، نظریه آخر نظریه امام (ره) است، عرض کردیم ایشان در مورد جملات خبریه معتقدند آن دسته از جملات خبریه‏ای که حروف و ادات در آنها بکار برده شده

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم قسم سوم وضع- وضع هیئات – نظریه امام (ره) در جمل انشائیه ۱۳۹۲/۰۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره نظریه پنجم پیرامون هیئات جمل خبریه و انشائیه بود، عرض کردیم امام (ره) در این رابطه نظری دارند که مختار ما هم همین نظر است، نظر ایشان را در باب جملات خبریه در جلسه گذشته عرض کردیم، محصل نظر ایشان در باب جملات خبریه این شد که هیئت جمل خبریه برای دلالت بر اتحاد و هوهویت تصدیقیه بین موضوع و محمول وضع شده، در مقابل هوهویت تصوریه که در مرکبات ناقصه مطرح می‏شود لذا اینکه مشهور گفته‏اند جملات خبریه برای حکایت از نسبت وضع شده‏اند صحیح نیست، این نظر مبتنی بر مقدمه‏ای درباره

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم قسم سوم وضع- وضع هیئات- نظریه امام (ره) در جُمل خبریه ۱۳۹۲/۰۱/۱۹   تا اینجا چهار نظریه درباره معنای جمله خبریه و انشائیه را بیان کردیم و تقریباً هر چهار نظر به نوعی مورد نقد و اشکال واقع شد، البته نظر مرحوم آخوند در اینکه معنای جمله خبریه و انشائیه یکی است، فی‏الجمله رد نشد اما اینکه آن معنی چیست ما با ایشان اختلاف نظر داریم. نظریه پنجم: نظر امام (ره) مقدمه نظریه امام (ره) که نظر مختار هم می‏باشد مبتنی است بر مقدمه‏ای مربوط به قضایا که امام (ره) بر تکیه با همین مقدمه به نظریه مشهور هم اشکال کرده‏اند، ما در مقام بررسی نظریه مشهور این مقدمه را در حدی

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم قسم سوم وضع- وضع هیئات- بررسی نظر محقق خویی ۱۳۹۲/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای جُمل تامّه یعنی جمله خبریه و انشائیه نظریات مختلفی بیان شد، نظریه چهارم نظریه مرحوم آقای خویی بود، محصل فرمایش ایشان این بود که جمله خبریه برای ابراز قصد حکایت وضع شده و جمله انشائیه برای ابراز یک اعتبار نفسانی وضع شده است، بر این اساس هم جمله خبریه و هم جمله انشائیه دال بر ابراز یک امر نفسانی هستند ولی در جمله خبریه آن امر نفسانی عبارت از قصد حکایت است و در جمله انشائیه آن امر نفسانی، اعتبار است، پس فرق بین این دو جمله در متعلق ابراز است و الا در اصل

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم قسم سوم وضع- وضع هیئات- نظر محقق خویی ۱۳۹۲/۰۱/۱۷   مروری بر مباحث گذشته بحث در وضع هیئات بود، با توجه به اینکه فاصله‏ای نسبتاً طولانی بین این جلسه و جلسات گذشته پیش آمده، اجمالی از مباحث گذشته را عرض می‏کنیم و سپس به ادامه مباحث می‏پردازیم. بعد از اینکه در مورد حروف بحث کردیم که آیا از قسم سوم وضع یعنی وضع عام و موضوع‏له خاص محسوب می‏شود یا نه نوبت به بحث از هیئات رسید. در مورد حروف در دو مقام بحث کردیم؛ یکی بحث از معانی حرفیه و دیگری در مورد وضع حروف بود که گفتیم وضع حروف از کدام یک از اقسام اربعه وضع است. در مورد هیئات

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود وضع هیئات- اشکال امام (ره) به نظر مشهور درباره جمله خبریه و انشائیه ۱۳۹۱/۱۲/۲۳   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون اشکالات امام (ره) به نظر مشهور در باب جملات خبریه و انشائیه بود، عرض کردیم امام مقدمه‏ای را بیان کردند و در ضمن این مقدمه چند مطلب ذکر کرده‏اند، مطلب اول این بود که قضایا به دو قسم حملیه به حمل اولی ذاتی و حملیه به حمل شایع صناعی تقسیم می‏شوند و هر کدام از این دو قسم هم خودشان دارای دو قسم هستند که ما امثله این اقسام را در جلسه گذشته ذکر کردیم. مطلب دوم این بود که قضایا از جهت دیگری به سه قسم تقسیم می‏شوند که عبارتند از: قضایای محکیه،