بایگانی‌های دروس

جلسه ششم-۲- روایات: بررسی شبهه عدم اعتبار روایات تفسیری

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم ۲- روایات: بررسی شبهه عدم اعتبار روایات تفسیری ۱۳۹۰/۰۷/۳۰ بررسی شبهه عدم اعتبار روایت تفسیری به مناسبت بحث از روایات به عنوان یک منبع مهم برای تفسیر قرآن باید به یک مسئله با اهمیتی رسیدگی شود و آن بررسی نظر بعضی از بزرگان مبنی بر عدم اعتبار روایات تفسیری است، موضوع بحث این است که آیا حجیت خبر واحد مختص به احکام شرعیه است یا غیر از احکام فرعیه شرعیه را هم شامل میشود چون مسئله فقط در مورد روایات تفسیری نیست، بعضی از اخبار آحاد ناظر به یک واقعه تاریخی هستند یا مثلاً بعضی از اخبار آحاد مربوط به اصول اعتقادات است، روایاتی که از لسان ائمه معصومین(ع) نقل شده یا مربوط به

جلسه پنجم-۲- روایات

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم ۲- روایات ۱۳۹۰/۰۷/۲۳ قواعد بهره گیری از روایات در تفسیر عرض کردیم یکی از منابع مهم تفسیری بعد از قرآن روایات است، در مورد روایات اگر بخواهیم قواعدی را برای بهرهگیری از روایات برای تفسیر آیات ذکر کنیم میتوانیم چند ضابطه یا قاعده را ذکر کنیم که در این چارچوبها روایات به نوعی به تبیین و توضیح و تفسیر یا حتی تأویل آیات میپردازند که ما به چند مورد اشاره میکنیم: قاعده اول قاعده اول این است که بعضی از روایات در مقام استنباط یک حکم شرعی به آیهای استدلال میکنند و در آیات الاحکام این مورد بیشتر به چشم میخورد؛ روایتی از امام(ع) وارد شده که از ایشان درباره حکمی سؤال کردهاند و

جلسه چهارم-۱- قرآن

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم ۱- قرآن ۱۳۹۰/۰۷/۱۸ قاعده ششم قاعده ششم برای استفاده قرآن به عنوان منبع تفسیر، پاسخ بعضی از پرسشهایی است که در آیات وجود دارد، بعضاً در آیات، مطالبی بیان شده که در ذهن انسان ایجاد سؤال میکند؛ یعنی در آن آیات بالصراحة سؤالی ذکر نشده که محتاج جواب صریح باشد ولی مطلبی گفته شده که به طور قهری در ذهن انسان ایجاد سؤال میکند، پاسخ سؤالات برخاسته از بعضی از مطالبی که در بعضی از آیات وجود دارد در آیات دیگر یافت میشود، از باب نمونه به یک مورد اشاره میکنیم؛ مثلاً در آیه شریفه:«رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّاب» [۱] ، در این

جلسه سوم-قرآن مهم ترین منبع تفسیر

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم قرآن مهم ترین منبع تفسیر ۱۳۹۰/۰۷/۱۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در بعضی از قواعد بهرهگیری از آیات قرآنی برای تفسیر بود، عرض شد که قرآن به عنوان مهمترین منبع تفسیر برای خود آیات قرآن بسیار منبع مطمئنی است، نحوه استفاده از آیات قرآنی برای تفسیر بعضی از آیات را میتوانیم در چارچوب ضوابطی تعریف کنیم، ما در جلسه گذشته به یک قاعده اشاره کردیم و گفتیم یکی از قواعدی که در بهرهگیری از آیات قرآن به عنوان منبع تفسیر مورد توجه است این است که آیات قرآنی ملاک پذیرش یا رد روایات هستند؛ یعنی روایاتی که در مقام تفسیر یا توضیح آیهای هستند یا حتی روایاتی که به طور عام مطلبی را بیان میکنند

جلسه دوم-قرآن مهم ترین منبع تفسیر

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم قرآن مهم ترین منبع تفسیر ۱۳۹۰/۰۷/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در منابع تفسیر بود، عرض کردیم منظور از منابع تفسیر متونی است که به ما برای استفاده از مقاصد و مدالیل آیات کمک میکند، مهمترین منبع تفسیر، خود قرآن است که به عنوان اولین منبع به آن اشاره کردیم، چند دلیل بر اینکه قرآن منبع تفسیر است ذکر شده دلیل اول روش عقلاء بر استناد به کلام متکلم برای فهم سایر کلمات او بود که عرض شد این روش از آن جایی که شارع قصد افهام مقصود خودش را به عقلاء دارد قطعاً در خود کتاب خدا هم مورد استفاده قرار گرفته است؛ یعنی به استناد همین روش عقلائی میتوانیم از خود آیات برای

جلسه یکم-قرآن مهم ترین منبع تفسیر

جلسه ۱ – PDF جلسه یکم قرآن مهم ترین منبع تفسیر ۱۳۹۰/۰۷/۰۹ مروری بر مباحث گذشته با توجه به فاصلهای که به واسطه تعطیلات تابستان پیش آمد لازم است بحثهایی که تا اینجا در موضوع مقدمات تفسیر مطرح شد مرور شود تا ببینیم چه مباحثی مطرح شده و چه مباحثی باقی مانده است، در بدو بحث، مختصری درباره تدوین کتب علوم قرآنی إشاراتی داشتیم، بعد بحث اول ما در مورد وحیانی بودن الفاظ قرآن بود، ادلهای که اثبات میکند الفاظ قرآن وحی شده ذکر شد و در کنار آن ادلهی قائلین به نبوی بودن الفاظ قرآن و اینکه صرفاً معانی قرآن وحی شده مورد نقد و بررسی قرار گرفت، بحث دوم در مورد اسباب نزول و شأن نزول بود سپس

جلسه سی و هفتم-رجال ابن غضائری

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم رجال ابن غضائری ۱۳۹۱/۰۳/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در رجال ابن غضائری بود، عرض کردیم در اینکه این کتاب منسوب به خود غضائری یا ابن غضائری است اختلاف است، هر کدام از این دو احتمال هم قرائن و شواهدی دارد، اما صرف نظر از اینکه این کتاب منسوب به غضائری یا پسرش است اعتبار این کتاب باید مورد بررسی قرار گیرد و اینکه آیا به تضعیفات و توثیقات این کتاب میشود اعتماد کرد یا خیر؟ عرض کردیم شش قول در این مسئله وجود دارد که در جلسه گذشته به آن اقوال اشاره کردیم، یک قول این بود که این کتاب اصلاً اعتبار ندارد؛ چون احتمال اینکه توسط معاندین نوشته شده باشد

جلسه سی و ششم-رجال ابن غضائری

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم رجال ابن غضائری ۱۳۹۱/۰۳/۰۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در رجال ابن غضائری بود، عرض کردیم در مورد این کتاب یک بحث این است که آیا این کتاب تألیف خود غضائری است یا ابن غضائری آن را تألیف کرده است. ابتداءاً قرار بر این شد که خود غضائری و ابن غضائری را معرفی کنیم و بعد به بررسی کتاب و اعتبار آن بپردازیم، در مورد غضائری مطالبی گفته شد. ابن غضائری در مورد احمدبن حسین بن عبیدالله بن ابراهیم غضائری که معروف به ابن غضائری است قدر مسلم این است که مثل پدرش درباره او هم چیزی گفته نشده، هم شیخ و هم نجاشی درباره پدر ابن غضائری مطالبی را گفتهاند و

جلسه سی و پنجم-مصادر رجالی

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم مصادر رجالی ۱۳۹۱/۰۲/۳۱ خلاصه جلسه گذشته از بحث مربوط به مصادر اولیه رجالی دو کتاب دیگر باقی مانده که این را هم عرض میکنیم، تا اینجا درباره چهار کتاب رجالی بحث مختصری داشتیم که عبارت بودند از: رجال کشی، رجال نجاشی، رجال شیخ طوسی و فهرست شیخ. در مورد مصادر اولیه علم رجال عرض کردیم بعضی آنها را چهار مصدر و بعضی پنج مصدر و بعضی آنها را هشت مصدر معرفی کردهاند اما شاید آنچه به عنوان قدر متیقن از مصادر رجالی اولیه باشد و بیشتر مورد مراجعه باشد همین چهار کتابی باشد که اشاره کردیم. البته مشیخه صدوق و مشیخه تهذیب و استبصار هم تا حدودی میتوانند به عنوان مصادر

جلسه سی و چهارم-رجال و فهرست شیخ

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم رجال و فهرست شیخ ۱۳۹۱/۰۲/۲۶ رجال شیخ از جمله مصادر اولیه رجال یکی کتاب فهرست شیخ طوسی و دیگری هم کتاب رجال شیخ است، شیخ مجموعاً سه کتاب رجالی دارند؛ یکی اختیار معرفة الرجال است که در واقع رجال کشی را تهذیب کرده که قبلاً در بحث از رجال کشی به این مسئله اشاره داشتیم، دیگری کتاب رجال و سومی هم کتاب فهرست است. ایشان در کتاب رجال، اصحاب پیامبر(ص) و اصحاب ائمه(ع) را به حسب ترتیب زمانی جمع آوری کرده است. در مقدمه کتاب رجال این گونه آمده که این کتاب برای معرفی روات تألیف شده اما آنچه که در این کتاب دیده میشود صرفاً ذکر احوال شخصیه این افراد

جلسه سی و سوم-فرق رجال و فهرست

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم فرق رجال و فهرست ۱۳۹۱/۰۲/۲۴ بحث در مصادر اولیه رجالی بود، تا اینجا درباره رجال کشی و فهرست نجاشی مطالبی را عرض کردیم. قبل از اینکه به بررسی دو کتاب شیخ طوسی؛ یعنی رجال و فهرست بپردازیم درباره فرق بین رجال و فهرست نکتهای را عرض میکنیم و بعد به این دو کتاب خواهیم پرداخت. فرق بین رجال و فهرست رجال معمولاً شامل طبقات اصحاب ائمه(ع) است چنانچه شیخ در کتاب رجال خود از اصحاب پیامبر(ص) شروع کرده و پس از آن اسامی اصحاب ائمه(ع) را بیان کرده است اما در فهارس صرفاً اصول و مصنفات و مؤلفین آنها بیان میشود؛ مثلاً خود نجاشی در ترجمه اشخاص بعضاً این تعبیر را

جلسه سی و دوم-فهرست

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم فهرست ۱۳۹۱/۰۲/۱۹ بحث در مصادر اولیه علم رجال بود، عرض کردیم از آن مصادر اولیه آنچه که الآن در دسترس است چند کتاب است از جمله رجال کشی که مباحثی را در مورد آن مطرح کردیم. فهرست نجاشی اصل این کتاب، فهرست مصنفین شیعه یا کسانی است که درباره آنها از شیعه تصنیفی شده است لذا غالباً در تراجمی که راجع به اشخاص مطرح است مدح و ذم وجود دارد اما در بعضی هم نیست؛ یعنی توثیق و تضعیف درباره اشخاصی که در این کتاب نام برده است بعضاً مشاهده میشود ولی اساس این کتاب طبق آنچه که خود نجاشی در مقدمه این کتاب مطرح کرده برای معرفی رجال شیعه و

جلسه سی و یکم-مصادر اولیه(رجال کشّی)

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم مصادر اولیه(رجال کشّی) ۱۳۹۱/۰۲/۱۷ مصادر رجالی بخش عمدهای از مباحث گذشته ما مربوط به جوامع روایی شیعه بود، عرض کردیم جوامع روایی اولیه و ثانویه کدامند و مختصری درباره آنها بحث کردیم و به برخی جوامع روایی متأخر هم اشارهای داشتیم. مناسب دیدیم درباره مصادر رجالی هم بحثی داشته باشیم، بالاخره برای کسی که میخواهد با علم رجال و درایه به نحو کامل آشنا بشود لازم است که مصادر رجالی را هم بشناسد. در مورد مصادر علم رجال هم اگر بخواهیم یک تقسیم بندی کلی انجام دهیم شبیه به جوامع روایی میتوان گفت مصادر رجالی از حیث زمان بر سه قسماند؛ مصادر رجالی اولیه و مصادر رجالی متوسط و مصادر رجالی

جلسه سی ام-جامع احادیث الشیعه

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام جامع احادیث الشیعه ۱۳۹۱/۰۲/۱۲ جامع احادیث الشیعه نام کامل این کتاب جامع احادیث الشیعة فی أحکام الشریعة است که به جامع الأحادیث معروف شده است. این کتاب از جوامع روایی مهمی است که در سالهای اخیر تدوین شده است، اصل این کتاب زیر نظر مرحوم آیة الله بروجردی تدوین شده که بخشی از این کتاب در زمان حیات ایشان و با اشراف ایشان و بخش دیگر هم بعد از رحلت ایشان تدوین شده است، افرادی که در تدوین این کتاب همکاری میکردهاند به دلائل مختلف تغییر کردند لکن بعضی از آن افراد از ابتدا تا پایان تدوین کتاب تغییر نکردند و ثابت بودند. فلسفه تدوین کتاب اگر بخواهیم به فلسفه تدوین این

جلسه بیست و نهم-مستدرک الوسائل

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم مستدرک الوسائل ۱۳۹۱/۰۱/۲۹ خلاصه جلسه گذشته در مورد کتاب مستدرک الوسائل نکات و مطالبی وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره کردیم، در مورد تعداد روایات کتاب و ترتیب ابواب این کتاب مطالبی بیان شد، بنا بر آنچه که محدث نوری فرمودهاند کتاب مستدرک در سامراء و خاتمه مستدرک در نجف به اتمام رسیده؛ یعنی مجموع این دو کتاب طی۲۴ سال که مستدرک در سامراء در سال ۱۲۹۵ه.ق و خاتمه مستدرک هم در نجف در سال ۱۳۱۹ه.ق یعنی یک سال قبل از فوت محدث نوری تدوین شده است. در مورد این کتاب نکات دیگری هم هست که به آنها هم اشاره میکنیم. ویژگیهای کتاب مستدرک بنای محدث نوری در کتاب

جلسه بیست و هشتم-مستدرک الوسائل

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم مستدرک الوسائل ۱۳۹۱/۰۱/۲۷ مستدرک الوسائل مؤلف کتاب بعد از بررسی بعضی از مصادر و منابع کتاب وسائل الشیعه به بررسی کتاب مستدرک الوسائل میپردازیم. مؤلف کتاب مستدرک مرحوم میرزا حسین نوری معروف به محدث نوری یا حاجی نوری است که در سال ۱۲۵۴ه.ق متولد شد و در سال ۱۳۲۰ه.ق دار فانی را وداع گفت و در نجف اشرف در حرم امیرالمؤمنین(ع) بخاک سپرده شد. داستان زندگی ایشان مفصل است که ما فعلاً قصد نداریم به زندگینامه ایشان بپردازیم ایشان سفرهای متعددی به عراق داشته لکن مدت کوتاهی در محضر شیخ انصاری بوده و مدت بیشتری را مصاحب میرزا محمد حسن شیرازی معروف به میرزای بزرگ بوده و مشاور میرزا هم بوده

جلسه بیست و هفتم-مصادر وسائل الشیعه

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم مصادر وسائل الشیعه ۱۳۹۱/۰۱/۲۲ تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) بحث به تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) رسید، عرض کردیم درباره اعتبار این کتاب سه قول وجود دارد؛ یک قول میگوید این کتاب معتبر نیست مطلقا که بعضی از بزرگان مثل ابن غضائری، میرداماد و آقای خویی قائل به این قول هستند، قول دوم میگوید این کتاب معتبر است مطلقا که علامه مجلسی و پدرش قائل به این قول هستند و قول سوم هم این بود که مثل سایر کتب باید تک تک روایات این کتاب را بررسی کنیم ببینیم آیا روایت صحیح است یا خیر لذا نه میتوانیم رأساً بگوییم این کتاب معتبر است و به همه روایات آن أخذ کنیم

جلسه بیست و ششم-مصادر کتاب وسائل الشیعه

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم مصادر کتاب وسائل الشیعه ۱۳۹۱/۰۱/۲۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در مصادر کتاب وسائل الشیعه بود، عرض شد مصادر کتاب وسائل الشیعه بر چند قسم هستند که در جلسه گذشته راجع به انواع مصادر و منابع کتاب وسائل مباحثی را مطرح کردیم. یک قسم از منابع این کتاب کتبی هستند که خود صاحب وسائل ادعای اعتبار این کتب را دارد و طرق خودش را به این کتب معتبر میداند لکن این سخن به بحث و بررسی نیاز دارد، کتابی که به بررسی آن پرداختیم کتاب تحف العقول بود که مشخص شد روایات این کتاب به بررسی سندی نیاز دارد و ما باید روایات این کتاب را بررسی کنیم تا ببینیم از نظر

جلسه بيست و پنجم-محاسن و معایب کتاب وسائل الشیعه

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بيست و پنجم محاسن و معایب کتاب وسائل الشیعه ۱۳۹۰/۱۲/۱۶ خلاصه جلسه گذشته عرض شد صاحب وسائل کتابهایی را که از آنها روایت نقل میکند به سه قسم تقسیم کرده؛ یک قسم کتابهایی است که مباشرةً از آنها نقل میکند و اعتبار آن کتب نزد او ثابت است و طرق او هم به این کتب یا طریق عام است و یا به طریق مستقل نقل کرده است. قسم دوم کتابهایی است که با واسطه از آنها نقل میکند و به نام آنها تصریح کرده و قسم سوم کتابهایی است که به نام آنها در سند روایت تصریح نکرده که تعداد زیادی از کتب از این قبیل است. شبههای هم مطرح و پاسخ داده شد.

جلسه بیست و چهارم-منابع کتاب وسائل الشیعه و اعتبار آنها

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم منابع کتاب وسائل الشیعه و اعتبار آنها ۱۳۹۰/۱۲/۱۴ منابع کتاب وسائل الشیعه بحث مهمی که در رابطه با کتاب وسائل الشیعه لازم است مورد رسیدگی قرار بگیرد بحث از منابع کتاب وسائل و اعتبار روایات کتاب وسائل است. بهرحال کتابی مثل وسائل که به تعبیر بعضی از بزرگان کتابی مفیدتر از این کتاب وجود ندارد و از نظر عملی هم منبع عمده فتاوای فقهاء است، مسئله اعتبار روایات این کتاب مسئله مهمی است. اگر ما از اعتبار مصادر کتاب وسائل بحث میکنیم بخش مهمی از بحث اعتبار روایات کتاب وسائل حل میشود، خود صاحب وسائل کتابهایی را که در نقل روایات به آنها استناد کرده به سه قسم تقسیم کرده است: