دروس

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد امر ششم: ثمره نزاع – ثمره اول ۱۳۹۲/۱۱/۱۹   امر ششم: ثمره نزاع جای این سؤال هست که چه فایده‏ای دارد که ما ساعت‏ها بحث کنیم که شارع مثلاً لفظ «صلاة» را برای خصوص نماز صحیح  وضع کرده یا برای اعم از صحیح و فاسد (بنا بر قول به ثبوت حقیقت شرعیه) یا مثلاً بحث کنیم که آیا شارع لفظ «صلاة» را اسم برای خصوص نماز صحیح قرار داده یا برای اعم از صحیح و فاسد؟ یا مثلاً بحث کنیم که شارع لفظ «صلاة» را در خصوص صحیح استعمال کرده یا در اعم از صحیح و فاسد؟ همان گونه که بارها گفته‏ایم سخن در این نیست که فقط نمازِ صحیح مبرء ذمه است یا

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم امر پنجم: تحریر محل نزاع (مقام دوم- مقام اثبات) ۱۳۹۲/۱۱/۱۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در امر پنجم (تحریر محل نزاع) ما یک بحث داریم که آیا اساساً عقلاً امکان دارد که شرائط داخل در محل نزاع باشند یا نه؟ در دخول اجزاء در محل نزاع بحثی نیست اما بحث در این است که آیا به حسب مقام ثبوت امکان دارد که شرائط هم در محل نزاع داخل باشند یا نه؟ عرض کردیم بعضی مثل مرحوم شیخ انصاری نسبت به امکان عقلی دخول همه شرائط در محل نزاع و بعضی مثل محقق نائینی نسبت به امکان عقلی دخول بعضی از شرائط در محل نزاع تردید کردند و قائل به عدم دخول

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم امر پنجم: تحریر محل نزاع (نظر مرحوم آخوند) ۱۳۹۲/۱۱/۱۵   نکته مهم بحث ما تارةً مربوط به مقام ثبوت است یعنی امکان دخول شرائط در محل نزاع عقلاً، از این جهت عرض کردیم سه قول وجود دارد؛ قول اول مربوط به مرحوم شیخ انصاری و اتباعشان است که قائلند کلاً شرائط از محل نزاع خارج است، دلیلی که بر اخراج شرائط از محل نزاع اقامه کردند یک دلیل عقلی بود و ادعای این گروه این بود که عقلاً محال است شرائط داخل در محل نزاع باشد و محذور عقلی دارد و دخول شرائط در محل نزاع ثبوتاً مشکل دارد، پس نزاع صحیحی و اعمی فقط در دایره اجزاء است و شرائط را

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم امر پنجم: تحریر محل نزاع (نظر محقق نائینی و بررسی آن ) ۱۳۹۲/۱۱/۱۴   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون نظر محقق نائینی مبنی بر خروج بعضی از شرائط از محل نزاع بود، عرض کردیم محقق نائینی معتقد است قسم اول از شرائط (شرائطی که امکان اخذ آنها از طرف شارع در متعلق امر وجود داشته و شارع هم آنها را اخذ کرده، مثل طهارت) داخل در محل نزاع بین صحیحی و اعمی است اما قسم دوم (شرائطی که امکان اخذ آنها از طرف شارع در متعلق امر وجود داشته ولی شارع آنها را در متعلق اخذ نکرده، مثل شرط عدم المزاحم) و سوم (شرائطی که امکان اخذ آنها از طرف شارع در

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم امر پنجم: تحریر محل نزاع (بررسی نظر شیخ انصاری) ۱۳۹۲/۱۱/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره دلیل نظر شیخ انصاری یعنی قول به خروج شرائط از محل نزاع بین صحیحی و اعمی بود، عرض کردیم دو دلیل بر خروج شرائط از محل نزاع اقامه شده که آنها را ذکر کردیم، ما از دلیل اول یک پاسخی را بیان کردیم که این پاسخ مشترکاً هر دو تقریری را که از این دلیل ارائه شده بود شامل می‏شد و ناظر به هر دو تقریر بود، محصل اشکال ما به هر دو تقریر از دلیل اول این شد که تفاوت مرتبه اجزاء و شرائط هیچ اشکالی در اخذ اجزاء و شرائط در کنار هم

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم امر پنجم: تحریر محل نزاع (بررسی نظر شیخ انصاری) ۱۳۹۲/۱۱/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر پنجم (تحریر محل نزاع) بود، عرض کردیم درباره دخول اجزاء و شرائط جمیعاً یا خروج شرائط جمیعاً یا دخول بعضی شرائط و خروج بعضی دیگر از محل نزاع اختلاف است. نظر شیخ انصاری (ره) این است که شرائط به اقسامها الثلاثة از محل نزاع خارجند، دلیل اول بر این نظریه این بود که رتبه شرائط از رتبه اجزاء متأخر است و مرتبه اجزاء و مرتبه شرائط یکی نیست لذا نمی‏توان دو چیز را که مرتبه آنها یکی نیست کنار هم قرار داد و آن دو را به عنوان جزء موضوعٌ‏له یا مسمّی اعتبار کرد. عرض

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم امر پنجم: تحریر محل نزاع (نظر شیخ انصاری) ۱۳۹۲/۱۱/۰۹   بحث در تحریر محل نزاع بود که آیا نزاع بین صحیحی و اعمی مطلق و عام است و اجزاء و شرائط به اقسامها الثلاثة را در بر می‏گیرد یا منحصر در اجزاء است و شرائط از محل نزاع خارجند یا باید در مسئله قائل به تفصیل شد، عرض کردیم اقوال و انظار مختلفی در این مقام ذکر شده است. نظر شیخ انصاری (ره) نظر مرحوم شیخ بنا بر آنچه مقرِّر ایشان در کتاب مطارح الانظار بیان کرده این است که شرائط کلاً از محل نزاع خارجند و نزاع فقط در دایره اجزاء صورت گرفته، یعنی مثلاً اگر صحیحی ادعا می‏کند الفاظ عبادات

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم امر پنجم: تحریر محل نزاع ۱۳۹۲/۱۱/۰۸   امر پنجم: تحریر محل نزاع همان طور که کراراً عرض کردیم در بحث صحیح و اعم اختلاف بین صحیحی و اعمی در واقع فقط مربوط به مقام تسمیه و نام گذاری است یعنی در این مقام بحث نمی‏کنیم که آیا مثلاً نماز صحیح مبرء ذمه است یا نماز فاسد، اصلاً این بحث مربوط به مقام امتثال و اتیان مأمورٌ به است. پس همه بحث در این است که شارع وقتی مثلاً می‏خواسته لفظ «صلاة» را برای عبادت مخصوصه وضع کند (علی القول به حقیقت شرعیه) یا مثلاً وقتی می‏خواسته لفظ «صلاة» را مجازاً در این عبادت مخصوصه استعمال کند (علی القول به عدم ثبوت حقیقة

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم امر چهارم: رفع اشکال طبق معنای مختار از صحت و فساد ۱۳۹۲/۱۱/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در امر چهارم بود، گفته شد نخست باید بدانیم امر چهارم به چه منظوری منعقد شده؟ ما در امر سوم اشکال کردیم به معنایی که محقق خراسانی و اتباع ایشان درباره صحت و فساد مطرح کرده‏اند و گفتیم صحت و فساد به معنای تمامیت و نقص نیست و اشکالات آن را در جلسات قبل بیان کردیم. عرض کردیم صحت و فساد معنایی غیر از تمامیت و نقص دارد، دلیل بر این مطلب را ذکر و معنای دیگری را برای صحت و فساد ارائه دادیم. این امر (امر سوم) منجر به یک اشکالی می‏شود و

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم امر چهارم: رفع اشکال طبق معنای مختار از صحت و فساد ۱۳۹۲/۱۱/۰۶   خلاصه جلسه گذشته ما تا اینجا در مباحث مقدماتی مربوط به بحث صحیح و اعم سه امر را ذکر کردیم؛ اول: بحث از عنوان بحث صحیح و اعم بود که نتیجه آن این شد که گفتیم عنوانی که بهتر است برای این بحث اختیار شود این است که اصل در استعمالات شارع نسبت به الفاظ عبادات و معاملات چیست؟ آیا اصل این است که شارع این الفاظ را در خصوص صحیح استعمال کرده یا در اعم از صحیح و فاسد؟ دوم: استقلال بحث صحیح و اعم که نتیجه مطالبی که در این امر ذکر و بررسی شد این شد

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم مسئله ۲۱- نظر به عضو جدا شده – ادله عدم جواز – دلیل سوم: استصحاب و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۹/۰۵         خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله عدم جواز نظر به عضو مبان بود. عرض شد چند دلیل بر حرمت نظر به عضو جدا شده از مرد و زن نامحرم اقامه شده که این ادله تا اینجا مورد قبول واقع نشد. دلیل سوم استصحاب است که در جلسه قبل عرض کردیم مقصود استصحاب حرمت نظر است؛ بدین معنا که قبل از انقطاع نظر به این عضو حرام بود، الان بعد از انقطاع شک می‌کنیم آیا همان حکم هنوز باقی است یا نه؛ استصحاب حرمت نظر به این عضو بعد از

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم آیا نهی از شئ مقتضی فساد است یا خیر؟ امر هشتم: تنبیه – بررسی مجعولیت صحت و فساد – بررسی کلام محقق خراسانی ۱۳۹۹/۰۹/۰۵         خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق خراسانی درباره مجعول بودن یا عدم مجعولیت صحت و فساد بود. عرض کردیم ایشان می‎فرماید: صحت بنابر تفسیری که متکلمین کردند امری انتزاعی است، اما بنابر نظر فقها تارتا در عبادات ملاحظه می‎شود و اخری در معاملات، زیرا معنای صحت و فساد در عبادات عبارت است از سقوط یا عدم سقوط اعاده و قضا و در معاملات عبارت است از ترتب اثر مقصود یا عدم ترتب اثر مقصود، بنابراین در عبادات مسئله متفاوت با معاملات است، در

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت امر سوم: معنای صحت و فساد- حق در مسئله ۱۳۹۲/۱۱/۰۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای صحت و فساد در بحث صحیح و اعم اقوال و انظار متعددی وجود دارد، ما به طور کلی نظریه محقق خراسانی و محقق اصفهانی که هر دو در یک جهت اشتراک داشتند و آن اینکه صحت به معنای تمامیت و فساد به معنای نقص است را رد کردیم، البته بین محقق خراسانی و محقق اصفهانی اختلاف وجود دارد اما نظر هر دو این بود که صحت به معنای تمامیت است. عرض کردیم حق در مسئله نظر امام (ره) است که اساساً صحت به معنای تمامیت و فساد به معنای نقص نیست بلکه اینها دو مفهوم

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم امر سوم: معنای صحت و فساد- حق در مسئله ۱۳۹۲/۱۱/۰۲   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا دو قول پیرامون معنای صحت و فساد بیان شد، یکی قول مرحوم آخوند و دوم قول محقق اصفهانی بود. مرحوم آقای خویی اشکالاتی را به محقق اصفهانی ایراد کرده است، در رابطه با مطالب محقق اصفهانی و محقق خویی ملاحظاتی وجود دارد که نیازی به بیان این ملاحظات و اشکالات نیست و موجب اطاله بحث خواهد شد. قول سوم (امام (ره)) اینجا نظریه سومی هم وجود دارد که از طرف امام (ره) مطرح شده که به نظر می‏رسد اصح از  نظر محقق خراسانی و محقق اصفهانی می‏باشد. در این نظریه امام (ره) اجمالاً با یک مطلبی

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم امر سوم: معنای صحت و فساد- نظر محقق اصفهانی ۱۳۹۲/۱۱/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر سوم (معنای صحت و فساد) از امور مقدماتی بحث صحیح و اعم بود، عرض کردیم اقوالی در این رابطه وجود دارد؛ قول اول نظر محقق خراسانی بود که فرمود ظاهر این است که صحت در نزد همه به یک معناست و آن هم تمامیت است لکن دانشمندان هر یک از علوم صحت را به حسب آثار و لوازمی که بر آن مترتب می‏شود تفسیر کرده‏اند لذا اختلاف تفاسیر مربوط به صحت ناشی از آثار و لوازم مختلفی است که تمامیت در هر یک از این علوم دارد، توضیح کلام ایشان در جلسه گذشته بیان شد.

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم امر سوم: معنای صحت و فساد ۱۳۹۲/۱۰/۳۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بحث صحیح و اعم لازم است اموری به عنوان مقدمه ذکر شود، تا اینجا پیرامون دو امر سخن گفتیم، در امر اول راجع به عنوان این مبحث بحث کردیم که چه عنوانی بهتر است برای بحث صحیح و اعم انتخاب شود، در امر دوم هم پیرامون استقلال بحث صحیح و اعم از مبحث حقیقت شرعیه بحث کردیم و مشخص شد مبحث صحیح و اعم مستقل از مسئله حقیقت شرعیه است. امر سوم: معنای صحت و فساد در عنوان بحث طبق هر یک از مبانی که انتخاب کنیم کلمه صحیح اخذ شده، حال باید ببینیم صحیح به چه معناست،

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۵   خلاصه جلسه گذشته نظر ما در بحث از استقلال مبحث صحیح و اعم از مبحث حقیقت شرعیه این شد که مبحث صحیح و اعم مترتب و متفرع بر بحث حقیقت شرعیه نیست بلکه مستقل از آن می‏باشد. دلیل ما این است که نزاع در مسئله صحیح و اعم را می‏توان بر طبق همه اقوال موجود در مسئله حقیقت شرعیه تصویر کرد، گفتیم تصویر نزاع طبق قول به ثبوت حقیقت شرعیه واضح و روشن است، تصویر نزاع طبق قول منکرین حقیقت شرعیه محل اختلاف واقع شده؛ از کلمات بعضی مثل مرحوم آخوند این چنین بدست آمد که نزاع صحیحی و اعمی بنا بر انکار

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای تصویر نزاع صحیح و اعم به نحوی که شامل قول منکرین حقیقت شرعیه و مجازیت استعمالات شارع هم بشود وجوهی ذکر شده، ما تصویر مرحوم آخوند از محل نزاع را بیان کردیم، البته ایشان اشکالی به کلام خود وارد کرد، وجه دوم از طرف محقق نائینی مطرح شده، این وجه در واقع راهی است برای تصویر نزاع به نحوی که اشکال محقق خراسانی وارد نباشد، پس بیان محقق نائینی به نوعی برای این بود که اشکال مطرح شده از طرف مرحوم آخوند را حل کند. وجه سوم: محقق اصفهانی بیانی در تقریرات مرحوم شیخ انصاری وارد شده

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۳   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون وجوهی بود که برای تصویر نزاع در مسئله صحیح و اعم طبق نظر منکرین حقیقت شرعیه ارائه شده بود. اختلاف است که آیا اصلاً نزاع در مسئله صحیح و اعم را می‏توان طبق قول به عدم ثبوت حقیقت شرعیه و مجازیت استعمالات شارع تصویر کرد یا نه؟ عرض کردیم وجوهی برای تصویر نزاع طبق این قول ذکر شده؛ وجه اول وجهی است که از طرف مرحوم آخوند ارائه شده که تفصیل آن در جلسه گذشت بیان شد، ایشان نزاع را تصویر کرد و گفت امکان دارد که کسی حقیقت شرعیه را قبول نداشته باشد و مدعی باشد شارع