دروس

جلسه ۸۹ – PDF  جلسه هشتاد و نهم جهت چهارم: معنای امر؛ طلب حقیقی یا انشائی ۱۳۹۳/۱۲/۲۴   بررسی نظر محقق خراسانی عرض کردیم به نظر محق خراسانی معنای ماده امر، طلب انشائی است. دلیل ایشان هم بر این ادعا تبادر بود. این نظر مورد قبول بسیاری از بزرگان هم واقع شده ولی واقع این است که این نظر و دلیلی که بر آن اقامه شده مخدوش است. ایشان فرمود: متبادر از طلب یا امر مادتا و هیئتا، طلب انشائی است در حالی که اگر دقت شود، آنچه از امر و طلب متبادر است معنا و مفهوم طلب است یعنی اگر کسی امر کند و بگوید: امرتک یا با صیغه افعل از کسی چیزی را درخواست کند، آنچه به ذهن

جلسه ۸۸ – PDF  جلسه هشتاد و هشتم جهت چهارم: معنای امر؛ طلب حقیقی یا انشائی ۱۳۹۳/۱۲/۲۳   جهت چهارم: معنای امر؛ طلب حقیقی یا انشائی                                            از مباحث مربوط به ماده امر، یک جهت باقی مانده که بعد از آن مرحوم آخوند و به تبع ایشان دیگران وارد بحث طلب و اراده و سپس جبر و تفویض شده اند. بحث در ماده امر در این بود که معنای ماده امر عبارت از طلب یا طلب و معنای دیگر به صورت مشترک لفظی یا مشترک معنوی است. قدر مسلم آن است که طلب یک معنا از معانی ماده امر است. سخن در این است که مقصود از طلب به عنوان معنا و مدلول ماده امر، طلب انشائی است یا حقیقی؟ این

جلسه ۸۷ – PDF  جلسه هشتاد و هفتم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته در مورد دو روایتی که در جلسه قبل بیان کردیم چه بسا کسی از این دو روایت استفاده کند که در شرع، امر به معنای وجوب نیست چون روایت اول ظهور وجوب دارد و روایت دوم ظهور در استحباب دارد و لذا ایندو متعارضند و اگر نتوانیم بین آن ها جمع کنیم دیگر نمی توان حکم عقلاء را به نصوص شرعیه تایید کرد. البته حکم عقلا مادامی که در شرع ردعی از آن نشده برای استدلال کافی است یعنی اگر حکم عقلاء توسط شارع منع شود، دیگر ارزشی ندارد. بررسی تاثیر تعارض دو روایت در

جلسه ۸۶ – PDF  جلسه هشتاد و ششم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره آخرین دلیل و یا به عبارت دیگر، آخرین نظر در مورد دلالت ماده امر بر طلب وجوبی بود. در این دلیل نه به وضع و نه به اطلاق و نه به آیات و روایات و نه به حکم عقل استناد نشده بلکه دلالت امر بر طلب وجوبی مستند به سیره عقلاء است. عرض کردیم امام(ره) این مطلب را بیان کرده ولی ایشان این توضیح و تقریر را در بحث دلالت صیغه امر بر طلب وجوبی ذکر کرده اما در بحث از ماده امر ضمن رد سایر ادله، اقوال و انظار می فرماید: «والعمدۀ

جلسه ۸۴ – PDF  جلسه هشتاد و چهارم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۷   ادامه اشکال به دلیل پنجم(محقق بروجردی) خامساً: به طور کلی بحث ما پیرامون امر وارد در قرآن و روایات است. غرض از بحث از معنای امر این است که ما بدانیم چنانچه امر بمادته در آیات و روایات استعمال شد، آیا باید حمل بر طلب وجوبی شود یا قابل حمل بر استحباب نیز می باشد؟ امر طبق بیان محقق بروجردی اگر با مقارنات شدیده همراه باشد، از آن وجوب انتزاع می شود و اگر با مقارنات ضعیفه همراه باشد، از آن استحباب انتزاع می شود. اشکال این است که در لسان آیات و روایات، آن مقارناتی که ایشان

جلسه ۸۳ – PDF  جلسه هشتاد و سوم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله کسانی است که قائل به ظهور ماده امر در طلب وجوبی هستند. عرض کردیم برخی از کسانی که معتقدند امر ظهور در طلب وجوبی دارد، آن را مستند به وضع می دانند لذا به دلیل تبادر تمسک کرده اند و بعضی از کسانی که قائلند امر به معنای طلب وجوبی است، آنرا مستند به اطلاق می دانند. گروهی نیز آن را مستند به حکم عقل می دانند. تفاوت نظر محقق عراقی و محقق بروجردی از جمله کسانی که معتقد است امر به معنای طلب وجوبی است و ظهور امر در طلب وجوبی

جلسه ۸۲ – PDF  جلسه هشتاد و دوم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۱   خلاصه جلسه گذشته دلیل چهارم اخذ به اطلاق و مقدمات حکمت بود که محقق عراقی فرمودند. محقق عراقی معتقد است که اقتضای اطلاق و مقدمات حکمت این است که امر ظهور در وجوب دارد، بر خلاف مشهور که تقریبا دلالت امر بر وجوب را بالوضع می دانستند چون به تبادر و آیات و روایات استناد کرده بودند که مورد بررسی قرار گرفت. به هر حال محصل بیان اول محقق عراقی این است که به طور کلی در حقائق تشکیکی که دارای مرتبه ضعیف و مرتبه شدید هستند، از آنجا که مرتبه شدید، مرتبه کامل است و مرتبه ضعیف،

جلسه ۸۱ – PDF  جلسه هشتاد و یکم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۰۹   بحث در ادله قول به دلالت امر بر خصوص طلب وجوبی بود. تا اینجا دو دلیل ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت. دلیل سوم: روایات به بعضی از روایات استناد شده مبنی بر اینکه امر به معنای طلب وجوبی است از جمله نبوی شریف که فرمودند: «لولا ان اشق علی امتی لأمرتهم بالسواک عند کل صلاۀ» در این روایت به جهت وجود دو قرینه، کلمه «لأمرتهم» دال بر طلب وجوبی است. بر اساس این روایت پیامبر مکرم اسلام می فرماید: اگر نبود که من بر امت خودم مشقت و دشواری ایجاد می کردم، آنها را به مسواک

جلسه ۸۰ – PDF  جلسه هشتاد جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۰۵   دلیل قائلین به اینکه امر برای اعم از طلب وجوبی و ندبی وضع شده مورد بررسی قرار گرفت. اما قائلین به وضع امر برای خصوص طلب وجوبی به چند دلیل اشاره کرده اند. ادله قول دوم: وضع امر برای طلب وجوبی محقق خراسانی قائل است به اینکه ماده امر برای خصوص طلب وجوبی وضع شده و بر مدعای خود چند دلیل اقامه کرده است البته این ادله منحصر به چند دلیلی که آقای آخوند گفته اند نیست دیگران هم دلائلی ضمیمه کرده اند اما ما در اینجا، مجموعا ادله قول به وضع امر برای خصوص طلب وجوبی را مورد بررسی

جلسه ۷۹ – PDF  جلسه هفتاد و نهم معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۰۴   اقوال در جهت ثالثه از جهات مربوط به ماده امر بحث در این است که آیا طلب مستفاد از امر، طلب وجوبی است یا استحبابی یا اعم از وجوبی و استحبابی به معنای اینکه دلالت بر قدر مشترک بین وجوب و استحباب می کند، اعم از وجوب و استحباب یعنی قدر جامع بین وجوب و استحباب در این رابطه سه قول وجود دارد: عرض کردیم مرحوم آقای آخوند معتقد است مفاد امر و معنای امر طلب وجوبی است. بعضی معتقدند: امر یک معنای جامع و اعم دارد که هم طلب وجوبی و هم طلب استحبابی را شامل می شود. البته

جلسه ۷۸ – PDF  جلسه هفتاد و هشتم جهت دوم: اعتبار علو و استعلاء در ماده امر ۱۳۹۳/۱۲/۰۳   بحث درباره اقوال مربوط به اعتبار علو و استعلاء در امر بود. تا اینجا سه قول را مورد بررسی قرار دادیم و مشخص شد هیچکدام از این اقوال صحیح نیست یعنی قول به اعتبار علو و عدم استعلاء رد شد و قول به اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو نیز رد شد و قول سوم یعنی قول به عدم اعتبار علو و استعلاء هم مردود شناخته شد. قول چهارم: اعتبار احدهما قول چهارم قول به اعتبار احدهما است یعنی اینکه یا علو یا استعلاء به صورت مانعۀ الخلو در معنای امر دخالت دارد. به عبارت دیگر امر یعنی طلب شخص عالی

جلسه ۷۷ – PDF  جلسه هفتاد و هفتم جهت دوم: اعتبار علو و استعلاء در ماده امر ۱۳۹۳/۱۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته در مورد دلالت ماده امر بر طلب به نحو مطلق یا مقید به علو یا استعلاء یا هر دو یا هیچکدام یا احدهما، بحث کردیم و از این ۵ احتمال، نظریه اعتبار علو و عدم اعتبار استعلاء رد شد. احتمال دوم که قول به اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو است ذکر شد و دو دلیل برای آن بیان کردیم. الان می خواهیم ببینیم آیا این دو دلیل دلالت بر اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو دارد یا خیر؟ بررسی قول دوم: اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو بررسی تقریب اول تقریب اول از دلیل این بود که

جلسه ۷۶ – PDF  جلسه هفتاد و ششم جهت دوم:اعتبار علو و استعلاء در ماده امر ۱۳۹۳/۱۱/۲۹   اقوال عرض کردیم در مورد معنای ماده امر بحثی است که آیا در امر به معنای طلب، علو و استعلاء شرط است یا خیر؟ اقوالی در این رابطه وجود دارد که در جلسه قبل اجمالاً بیان شد. قول اول: اعتبار علو و عدم اعتبار استعلاء محقق خراسانی مدعی است در معنای امر، علو معتبر است اما استعلاء معتبر نیست به این معنا که می فرماید: امر عبارت از خصوص طلب از ناحیه شخص عالی است یعنی اگر کسی علو داشته باشد و عالی محسوب شود، چنانچه طلب کند، به طلب او عنوان امر اطلاق می شود. معنای علو را هم در جلسه

جلسه ۷۵ – PDF  جلسه هفتاد و پنجم معنای اصطلاحی ماده أمر-حق در پاسخ به اشکال-اعتبار علو و استعلاء ۱۳۹۳/۱۱/۲۸   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا اشکال مربوط به معنای اصطلاحی ماده امر بی پاسخ ماند یعنی پاسخ هایی که بیان شد، هیچکدام نتوانست معنای اصطلاحی را از مشکله غیر اشتقاقی بودن خارج کند چون معنای اصطلاحی عبارت از قول مخصوص است؛ فقهاء و اصولیین امر را به معنای صیغه مخصوص و هیئت افعل می دانند و این هیئت، صیغه و قول مخصوص معنای حدثی ندارد در حالی که از این ماده مشتقات مختلفی ناشی می شود. در حالی که صحیح نیست معنایی حدثی نباشد اما در عین حال اشتقاق هم از آن صورت بگیرد؟! پاسخ محقق خراسانی، پاسخ محقق

جلسه ۷۴ – PDF  جلسه هفتاد و چهارم معنای اصطلاحی ماده أمر-یک اشکال و بررسی پاسخ های آن ۱۳۹۳/۱۱/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای اصطلاحی ماده امر بود. عمدتا ماده امر را در اصطلاح فقهاء و اصولیین به معنای قول مخصوص یا صیغه مخصوص دانستند. اشکالی متوجه این معنا شد که اگر معنای ماده امر در اصطلاح این باشد، اشکال مهم این است که این معنا، معنای حدثی و اشتقاقی نیست در حالی که خود ماده امر اشتقاقی و حدثی است و مشتقاتی از آن اشتقاق پیدا می کند. پاسخ هایی به این اشکال داده شده که سه پاسخ را نقل کردیم؛ البته پاسخ امام (ره)هر چند بر مبنای خود ایشان استوار است چون ایشان معتقد است ماده

جلسه ۷۳ – PDF  جلسه هفتاد و سوم معنای اصطلاحی ماده أمر-یک اشکال و بررسی پاسخ های آن ۱۳۹۳/۱۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون معنای اصطلاحی ماده امر بود. عرض کردیم مرحوم آخوند یک معنای اصطلاحی بیان کرده‏اند و آن عبارت است از قول مخصوص یا صیغه افعل و آنچه که مشابه آن است. ظاهرا این بیان مشهور هم می‏باشد لکن اشکالی نسبت به این معنا مطرح شده و پاسخ هایی از آن اشکال داده شده است. اشکال این بود: این معنای اصطلاحی برای ماده امر، یک معنای حدثی و اشتقاقی نیست. قول مخصوص و صیغه افعل یک معنای غیر حدثی است و قابلیت اشتقاق در آن نیست در حالی که می‏بینیم مشهور برای ماده امر در فقه و

جلسه ۷۲ – PDF  جلسه هفتاد و دوم معنای اصطلاحی ماده أمر-یک اشکال و بررسی پاسخ های آن ۱۳۹۳/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام اول یعنی معنای لغوی و عرفی ماده أمر به پایان رسید. نظریات مختلف درباره معنای لغوی و عرفی ماده أمر را بیان کردیم و سرانجام حق در مسئله معلوم شد. مقام دوم: معنای اصطلاحی ماده امر مقام دوم درباره معنای اصطلاحی ماده أمر است. مرحوم آخوند در کفایه می فرماید: ماده أمر علاوه بر آنکه در لغت و عرف معنایی دارد (نظر ایشان این شد که ماده أمر مشترک لفظی بین طلب و شیء است) در اصطلاح هم معنای خاصی دارد منظور از اصطلاح یعنی بین فقهاء و اصولیین معنای خاصی در مورد ماده

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه سوم و چهارم-حق در مسئله ۱۳۹۳/۱۱/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای لغوی و عرفی ماده امر بود. عرض کردیم در این رابطه چند نظریه ذکر شده است. نظریه اول، نظریه اشتراک معنوی بود که هم به نحو کلی و اجمالی و همچنین به صورت جزئی و تفصیلی مورد بررسی قرار گرفت. نظریه دوم، نظریه اشتراک لفظی بود که آن هم به هر دو نحو بررسی شد یعنی هم جزئیات و قائلینش ذکر شد و مورد نقد قرار گرفت و هم به نحو کلی مورد بررسی واقع شد. نظریه سوم امام خمینیw می فرماید: معنای ماده امر، نه به نحو اشتراک لفظی است

جلسه ۷۰ – PDF  جلسه هفتاد معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه دوم(اشتراک لفظی) ۱۳۹۳/۱۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نظریه اشتراک لفظی هم مبتلا به اشکالاتی است و اشکالات مربوط به این نظریه را هم به نحو کلی بیان کردیم. علی ایحال، غیر از اشکالات اختصاصی که به قائلین به نظریه اشتراک لفظی داشتیم، اساس این نظریه دچار اشکال است که مهم ترین اشکال آن را در جلسه قبل بیان کردیم به طور کلی ما با توجه به اینکه در اشتراک لفظی صرفاً معناها مغایرند و الفاظ بمادتها و هیئتها یکسانند، در ما نحن فیه می بینیم که این ویژگی وجود ندارد. أمر بمادته و هیئته وُضِعَ برای معنای غیر اشتقاقی مثل شیء، شأن و …

جلسه ۶۹ – PDF  جلسه شصت و نهم معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه دوم(اشتراک لفظی) ۱۳۹۳/۱۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دیدگاه ها پیرامون معنای لغوی و عرفی ماده امر مختلف است. عرض کردیم اقوال به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند البته نظریه چهارمی هم وجود دارد که بعداً آنرا بیان خواهیم کرد. یکی نظریه اشتراک معنوی بود که بررسی شد و باطل شناخته شد. نظریه دوم نظریه اشتراک لفظی است. خود کسانی که معتقدند، ماده امر مشترک لفظی است بر چند صنف هستند: عده ای معتقدند مشترک لفظی بین هفت معنا است. عده ای دیگر معتقدند مشترک لفظی بین چهار معنا است و یک عده هم اعتقاد دارند که مشترک لفظی بین