دروس

جلسه ۱۰۹ – PDF  جلسه صد و نهم صیغه أمر – جهت سوم: دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب ۱۳۹۴/۰۲/۱۶   بررسی دلیل اول بحث در دلالت جملات خبریه مستعمله در مقام انشاء بود که آیا مثل هیئت افعل، دلالت بر وجوب دارند یا دلالت بر وجوب ندارند؟ نظر محقق خراسانی بیان شد. اشکال و جوابی هم که خود ایشان ذکر کردند را نقل کردیم. لکن به نظر می رسد سخن محقق خراسانی پیش از آنکه استدلال و برهان باشد، توضیح ادعای ایشان است. ایشان دو ادعا کردند: یکی این که جمله خبریه ای که در مقام انشاء استعمال می شود ظهور در وجوب دارد و دیگر اینکه این ظهور اقوا از ظهور صیغه افعل در وجوب است.

جلسه ۱۰۸ – PDF  جلسه صد و هشتم صیغه أمر – جهت سوم: دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب ۱۳۹۴/۰۲/۱۵   دلالت جملات خبریه در مقام انشاء بر وجوب بحث دیگری که در ادامه مباحث مربوط به صیغه أمر مطرح می شود، بحث از دلالت جملات خبریه ای است که در مقام انشاء استعمال می شوند. موضوع بحث این است که اگر جمله خبریه که برای بیان اخبار از واقع و حکایت نسبت در واقع می باشد، بجای اخبار در مقام بیان حکم و انشاء قرار بگیرد، آیا همانند هیئت افعل ظهور در وجوب دارد یا خیر؟ پس این بحث در ادامه بحث گذشته مطرح می شود چون ما در بحث گذشته ثابت کردیم که هیئت افعل، ظهور

جلسه ۱۰۷ – PDF  جلسه صد و هفتم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله ظهور صیغه امر در وجوب بود تا اینجا مشخص شد صیغه امر به ظهور وضعی دلالت بر وجوب ندارد چون ما تبادر را نپذیرفتیم به عبارت دیگر نمی‏توانیم بگوییم صیغه امر برای وجوب وضع شده است. انصراف را هم نپذیرفتیم. دلالت مقدمات حکمت و ظهور اطلاقی صیغه امر بر وجوب هم مورد قبول واقع نشد اگرچه در این رابطه تقریرات مختلفی وارد شده ولی ما فقط به سه تقریر اشاره کردیم اما نوع این تقریرها نزدیک و شبیه به یکدیگر است و مشکلی هم که در این تقریرها وجود دارد به حسب

جلسه ۱۰۶ – PDF  جلسه صد و ششم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۸   نکته عرض کردیم برای اثبات ظهور صیغه امر بر وجوب به چند دلیل تمسک شده؛ سه دلیل مورد بررسی قرار گرفت. فقط قبل از بررسی دلیل چهارم اشاره به این نکته لازم است که در باب دلیل سوم یعنی اطلاق ما به دو تقریر اشاره کردیم ولی دلیل سوم به انحاء دیگری هم تقریر شده است. یعنی در وجه دلالت اطلاق صیغه امر بر وجوب چندین بیان و تقریر ارائه شده مثلاً ما از محقق عراقی یک تقریر بیان کردیم در حالی که ایشان در نهایة الافکار دو تقریر بیان کرده است. یا مثلاً محقق اصفهانی در حاشیه

جلسه ۱۰۵ – PDF  جلسه صد و پنجم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۷   تا اینجا سه دلیل بر ظهور صیغه امر در وجوب، اقامه شد و تقریبا هر سه دلیل مورد اشکال قرار گرفت. دلیل چهارم دلیل چهارم دلیل نقلی است؛ یعنی بعضی از آیات و روایات برای اثبات ظهور صیغه امر در وجوب مورد استدلال قرار گرفته است. تفصیل این آیات و روایات در بدایع الافکار محقق رشتی و هدایة المسترشدین مرحوم محمد تقی اصفهانی آمده و دیگر در این مجال ما نمی‏خواهیم همه آن مواردی که مورد استناد قرار گرفته را ذکر کنیم بلکه فقط به چند مورد اشاره می‏کنیم: بعضی از آیات و روایات به نظر بعضی از

جلسه ۱۰۴ – PDF  جلسه صد و چهارم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد دلیل سوم یعنی اطلاق، دو تقریر وجود دارد. تقریر اول را دیروز بیان نمودیم. محصل تقریر اول این بود که وقتی متکلم هیئت افعل را استعمال می کند، چون در مقام بیان است و قرینه ای در کلام خود برای ندب ذکر نمی کند، این دلالت بر وجوب می کند چون وجوب همان طلب مطلق و بدون هیچ قیدی است در حالی که استحباب، طلب مع الاذن فی الترک است یعنی استحباب محتاج مؤونه زائده است، لذا ما به استناد مقدمات حکمت و اطلاق کلام متکلم، آنرا بر وجوب حمل می

جلسه ۱۰۳ – PDF  جلسه صد و سوم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه أمر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله ظهور صیغه أمر در وجوب بود. عرض کردیم دلیل اول بر ظهور صیغه أمر در وجوب، تبادر است البته تبادر اگر ثابت شود، دلالت بر ظهور وضعی هیئت إفعل در وجوب می کند لکن مشخص شد که این دلیل نمی تواند ظهور صیغه أمر در وجوب را اثبات کند. دلیل دوم: انصراف دلیل دوم انصراف است. انصراف وقتی می تواند به عنوان دلیل بر ظهور صیغه أمر در وجوب باشد که تبادر ثابت نشود والا اگر تبادر ثابت شود و با تبادر مشخص شود که هیئت إفعل، ظهور در وجوب دارد، دیگر

جلسه ۱۰۲ – PDF  جلسه صد و دوم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۴/۰۲/۰۱   خلاصه جلسه گذشته در مورد دلیل اول بر ظهور صیغه امر و هیئت افعل در وجوب یعنی تبادر چهار اشکال مطرح شد اشکال چهارم، اشکالی بود که امام(ره) مطرح کردند. این اشکال در واقع یک اشکال ثبوتی است ایشان فرمودند: ثبوتا وضع صیغه و هیئت افعل برای وجوب ممکن نیست. امام(ره) سپس تصویری ارائه می دهد که طبق این تصویر، امکان وضع هیئت افعل برای وجوب فراهم می شود. تصویر امکان وضع هیئت افعل برای وجوب از نظرامام(ره) ایشان می فرماید: در معانی حرفیه، این خصوصیت وجود دارد که واضع در هنگام وضع، معنای کلی را در نظر

جلسه ۱۰۱ – PDF  جلسه صد و یکم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۳/۰۱/۳۱   بحث پیرامون دلیل اول ظهور صیغه امر در وجوب بود. عرض کردیم یک دلیل که مرحوم آخوند آنرا ذکر کرده، تبادر است. سخن مرحوم آخوند و اشکال صاحب معالم به آن به همراه پاسخ مرحوم آخوند ذکر شد. سپس ما به بیانات مرحوم آخوند هم اشکال نمودیم.  نتیجه بحث تا به اینجا این شد که دلیل اول یعنی تبادر مبتلا به سه اشکال است. سایر مطالبی که بیان شد، در واقع ملاحظاتی پیرامون کلام مرحوم آخوند بود. اشکال چهارم این اشکال که در کلمات امام(ره) بیان شده مانند اشکال دوم، مربوط به مقام ثبوت است یعنی وضع صیغه امر

جلسه ۱۰۰ – PDF  جلسه صد صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۳/۰۱/۳۰   بحث در ادله قول به ظهور صیغه امر در وجوب بود. هر چند این ظهور ممکن است مستند به وضع یا به اطلاق یا به حکم عقل یا بناء عقلاء باشد، لکن اصل ظهور صیغه امر در وجوب، ادعائی است که جمع کثیری از اصولیین مطرح کرده اند. دلیل اول تبادراست. مرحوم آخوند ادعا کردند: متبادر از صیغه امر مع خلوها عن القرینه، معنای وجوب است یعنی آنچه که از صیغه به ذهن متبادر می شود وجوب است. ایشان علاوه بر استدلال به تبادر، آنرا نیز با سیره عقلاء تایید کرده اند. اشکالی را در اینجا صاحب معالم به عنوان

جلسه ۹۹ – PDF  جلسه نود و نهم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۳/۰۱/۲۹   عرض کردیم نسبت صیغه أمر، در چند جهت بحث واقع شده است. جهت اولی مربوط به مدلول صیغه أمر یا هیئت افعل بود که انظار و آراء مختلف در این رابطه بررسی و نهایتا نظر مختار هم بیان شد. جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب جهت دوم، در این باره است که صیغه أمر، ظهور در وجوب دارد یا استحباب یا هیچکدام؟ همانطوری که درباره ماده أمر این بحث را داشتیم، که آیا ماده أمر دلالت بر وجوب یا استحباب می کند، درباره صیغه أمر هم این بحث صورت گرفته است. تنقیح موضوع بحث ابتدا

جلسه ۹۸ – PDF  جلسه نود و هشتم صیغه أمر- جهت اول:مدلول صیغه أمر- (استعمال در تهدید، تعجیز و…) ۱۳۹۳/۰۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته در مورد استعمال صیغه امر در موارد تعجب، تهدید، تمنی، ترجی و … عرض کردیم یک نظر این است همه اینها دواعی استعمال هستند یعنی صیغه افعل و امر برای بعث و تحریک نسبی و اعتباری وضع شده و استعمال هم در همان بعث و تحریک صورت گرفته لذا موضوع له و مستعمل فیه در همه جا یکسان است و فقط داعی استعمال متفاوت است. داعی استعمال گاهی بعث و تحریک است؛ گاهی تعجب؛ گاهی تحریک و… است. گفتیم برخی از بزرگان اشکال کرده اند که این امور صلاحیت داعویت ندارند و اساسا این مطلب ثبوتا

جلسه ۹۷ – PDF  جلسه نود و هفتم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-(استعمال در تهدید، تعجیز و…) ۱۳۹۳/۰۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته یک مطلب در بحث از مدلول صیغه امر باقی مانده که آنرا عرض می کنیم و وارد بحث از جهت دوم می شویم. نتیجه بحث درباره مدلول صیغه امر این شد که صیغه امر برای بعث اعتباری نسبی وضع شده و متکلم در واقع با استعمال این صیغه درصدد است که مخاطب را به سوی مقصود و مطلوب خود تحریک کند پس بعث و تحریک اعتباری نسبی موضوع له و مدلول صیغه امر است. استعمال صیغه امر در تعجیز، تهدید و… لکن درباره بعضی از موارد استعمال امر باید بحث کنیم چون گفتیم گاهی صیغه امر در

جلسه ۹۶ – PDF  جلسه نود و ششم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-حق در مسئله ۱۳۹۳/۰۱/۲۴   خلاصه جلسه گذشته نظر مختار در مدلول صیغه أمر این شد که صیغه أمر یا هیئت إفعل برای بعث نسبی و اعتباری وضع شده است که هم معنای حرفی دارد و متقوم به اطراف است و هم اینکه ماهیتا غیر از طلب است. البته عبارات مختلف است زیرا ممکن است که ما تعبیر به بعث نسبی کنیم کما ذهب الیه المحقق الاصفهانی یا تعبیر به بعث و تحریک شود چنانچه امام فرمود که ما آن نظر را بر بعث نسبی حمل کردیم یا نسبت انشائی ایقاعی مراد باشد کما ذهب الیه المحقق النائینی یا آن طور که محقق عراقی گفته یعنی نسبت

جلسه ۹۵ – PDF  جلسه نود و پنجم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق عراقی، نائینی و امام(ره) ۱۳۹۳/۰۱/۲۳   درباره مدلول صیغه أمر چندین نظریه ذکر شد. نظر محقق خراسانی و نظر محقق اصفهانی و نظر مرحوم آقای خوئی به همراه اشکالاتی که متوجه آنها بود بیان شد. ۴- نظر محقق عراقی محقق عراقی(ره) درباره صیغه إفعل می فرماید: هیئت إفعل و صیغه أمر برای نسبت ارسالیه تحریکیه بین مبداء و فاعل وضع شده است. منظور از نسبت ارسالیه تحریکیه این است که مخاطب به سمت مطلوب ارسال شود مانند باز شکاری که به سمت صید ارسال می شود. کسی که با باز شکاری می خواهد شکار کند، این پرنده را به سمت صید می فرستد تا آن را

جلسه ۹۴ – PDF  جلسه نود و چهارم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق خوئی ۱۳۹۳/۰۱/۲۲   بحث در مدلول صیغه أمر بود. نظر محقق خراسانی و محقق اصفهانی بیان شد. البته در مورد کلام محقق اصفهانی بیشتر به توجیهی که برای نظر محقق خراسانی ارائه داده بودند پرداختیم و اجمالا بیان کردیم: مشکلی با نظر ایشان پیرامون مدلول صیغه أمر نداریم. ۳- نظر محقق خوئی محقق خوئی در باب مدلول صیغه أمر نظر دیگری دارد. ایشان معتقدند: صیغه أمر معانی متعددی دارد لکن یک معنا از این معانی حقیقی است و سائر معانی نیز مجازی است. به نظر ایشان معنای حقیقی صیغه إفعل این است که طلب نفسانی را ابراز می کند یعنی در واقع مبرز طلب نفسانی است.

جلسه ۹۳ – PDF  جلسه نود و سوم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه امر-نظر محقق اصفهانی ۱۳۹۳/۰۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق اصفهانی در صدد توجیه نظر آخوند بر آمده، چون به عقیده ایشان ظاهر کلام آقای آخوند، غیر معقول است لذا آن را حمل بر معنای دیگری می کند. ایشان کلام مرحوم آخوند در تعریف انشاء، را اینچنین معنا کرده که لفظ، وجود تنزیلی معنا می شود. سخن محقق اصفهانی را در جلسه قبل بیان کردیم و گفتیم ایشان معتقد است مدلول صیغه امر عبارت از بعث نسبی است. بررسی نظر محقق اصفهانی اشکالاتی متوجه توجیه محقق اصفهانی از کلام آخوند است ولی فی الجمله با تفسیر ایشان از صیغه امر و معنایی که برای صیغه امر

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق خراسانی ۱۳۹۳/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته نظر محقق خراسانی درباره مدلول صیغه أمر بیان شد. نظر ایشان این بود که صیغه أمر، برای طلب انشائی وضع شده و هر آنچه از موارد استعمال صیغه أمر مشاهده می شود، دواعی استعمال بوده، نه اینکه موضوع له صیغه أمر یا مستعمل فیه باشند. عرض شد این نظر مبتنی بر دو مبنا است؛ یکی مبنای مشهور در باب انشاء است و دیگری هم، مبنای خود آخوند در باب طلب و اراده و اینکه معتقد است طلب و اراده متحدند. با ملاحظه این نکته، مجموعا چند اشکال به محقق خراسانی وارد است. اشکال اول این نظر با سائر مبانی

جلسه ۹۱ – PDF  جلسه نود و یکم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق خراسانی ۱۳۹۳/۰۱/۱۷   خلاصه جلسه گذشته چون اواخر بحث دیروز ضبط نشده بود قهرا باید بخشی از بحث دیروز را اعاده کنیم و لذا سعی میکنم خیلی مختصر، مباحث دیروز را مجددا بیان کنم. اصل بحث در مورد صیغه أمر بود. عرض کردیم در صیغه أمر، مثل ماده أمر در چند جهت بحث خواهیم داشت و چند مبحث را مطرح خواهیم کرد. جهت اول: مدلول صیغه أمر جهت اول، بحث از مدلول صیغه أمر است که اصلا صیغه أمر به چه معنا است؟ موضوع له آن چیست؟ در مورد صیغه أمر هم بیان کردیم که منظور، هیئت إفعل و ما یشابهها است. در این رابطه

جلسه ۹۰ – PDF  جلسه نود صیغه أمر ۱۳۹۳/۰۱/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در ماده أمر تمام شد. در ماده أمر یعنی (أ، م، ر) در چهار جهت بحث کردیم. جهت اول: مدلول و موضوع له ماده أمر چیست؟ در این جهت اختلاف وجود داشت. بعضی قائل بودند که بین چند معنا مشترک لفظی است و برخی معتقد بودند که مشترک معنوی است یعنی فقط یک معنا دارد. مرحوم آقای آخوند قائل به این شد که ماده أمر، مشترک لفظی بین دو معنای طلب و شیء است. محقق نائینی و محقق اصفهانی هر کدام نظراتی داشتند. محقق نائینی قائل به اشتراک معنوی بود و محقق اصفهانی هم ابتدائا یک نظری را فرمود و در نهایت از نظر خود عدول