رجال و درایه

جلسه ۹ – PDF  جلسه نهم طریق اول: اصل ۱۳۹۲/۰۹/۱۷   کیفیت نقل روایت درباره کیفیت نقل روایت چندین راه و طریق وجود دارد: طریق اول: اصل معنای کتاب معلوم است اما باید ببینیم اصل به چه معناست و نسبت اصل و کتاب چیست؟ آنچه اجمالاً در بدو امر می‏توان گفت این است که کتاب اعم از اصل است، یعنی هر اصلی کتاب است ولی هر کتابی اصل محسوب نمی‏شود. در رابطه با معنای اصل چندین قول وجود دارد: قول اول: اصل عبارت است از هر چیزی که اصحاب امام صادق (ع) آن را تصنیف کرده باشند، یعنی آن چیزهایی را که مصنفین به طور مستقیم و بدون واسطه از امام صادق (ع) استماع کرده‏اند و پاسخ‏هایی که امام صادق

جلسه ۸ – PDF  جلسه هشتم فواید اجازه و آثار مترتب بر آن ۱۳۹۲/۰۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در آخرین طریق ذکر شده در باب تحمل روایت یعنی طریق وِجاده این شد که وِجاده طریقی است که نمی‏توان گفت به خاطر مقرون نبودن به اجازه، نقل و عمل به روایاتی که از این طریق اخذ شده جایز نیست. البته در مقام نقل نمی‏توان از الفاظی که ظهور در اجازه دارد استفاده کرد. پس نفس اجازه در اعتبار این طریق (وِجاده) مدخلیت ندارد و آنچه در این طریق مشاهده می‏شود این است که انتساب روایات مأخوذ از این طریق به صاحب کتاب معلوم است و سند آن هم معلوم است که آن سند یا معتبر است یا نه ولی

جلسه ۷ – PDF  جلسه هفتم طرق تحمل روایت (وجاده) ۱۳۹۲/۰۹/۰۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به سه دلیل برای اثبات عدم جواز نقل و عمل به روایاتی که از طرق وجاده تحمل شده تمسک شده است یعنی به کتاب، سنت و سیره عقلائیه برای اثبات این مدعا تمسک شد. اما در اینکه آیا این ادله وافی به مقصود است یا نه عرض کردیم آنچه از کتاب استفاده می‏شود بر خلاف مدعای قائل این است که روایاتی که به این طریق تحمل می‏شود مشمول آن عمومات نیست، به طور کلی مشکله این طریق (وجاده) این است که می‏گویند مقرون به اجازه نیست و گفتند روایتی که مقترن به اجازه نیست مشمول عمومات نهی از عمل به ظن می‏شود. اشکال

جلسه ۶ – PDF  جلسه ششم طرق تحمل روایت (وجاده) ۱۳۹۲/۰۹/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محل نزاع جایی است که «واجد» کتاب یا روایتی را یافته و آن روایت، نه خبر متواتر است و نه خبر واحدِ مقرون و متضمن اجازه که چنین کتاب یا روایتی محل نزاع واقع شده که آیا روایت آن و عمل به آن جایز است یا نه؟ لذا خبر متواتر یا خبر مقرون به اجازه از محل بحث خارج است و بحث در خبری است که مقرون به اجازه نیست و به طریق سماع یا کتابت و امثال آن هم تحمل نشده بلکه واجد یک کتاب یا روایتی را دیده و روایت را از آن نقل می‏کند. گفته شد اقوال مختلفی در رابطه

جلسه ۵ – PDF  جلسه پنجم طرق تحمل روایت (وصیت، وجاده) ۱۳۹۲/۰۷/۳۰   طریق هفتم: وصیت منظور از وصیت این است که شیخ به کسی وصیت کند به این مضمون که این کتاب، کتابی است که خود او از دیگری روایت کرده و معمولاً این در حال موت و سفر اتفاق می‏افتد، مثلاً کسی که در حال سفر یا موت است وصیت می‏کند، درباره خصوص روایت، شیخ وصیت می‏کند این کتاب را من خودم روایت کرده‏ام، حال آیا وصیت به کسی نسبت به کتابی با این مضمون که بگوید خود من این کتاب را روایت کرده‏ام به عنوان طریقی از طرق تحمل روایت محسوب می‏شود؟ اکثراً از این طریق منع کرده و گفته‏اند این طریق معتبر نیست، حال باید ببینیم

جلسه ۴ – PDF  جلسه چهارم طرق تحمل روایت (مناوله، اعلام و کتابت) ۱۳۹۲/۰۷/۲۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در طرق تحمل روایت بود، تا اینجا به سه طریق از طرق تحمل روایت اشاره کردیم که عبارت بودن از: سماع، قرائت و اجازه. طریق چهارم: مناوله مناوله عبارت از این است که شیخ کتاب یا مجموعه‏ای از روایات خود را به شاگردش اعطاء می‏کند و به او می‏گوید: «انت مجازٌ فی روایته». در گذشته کسانی که از اصحاب روایت و محدثین بوده‏اند کتاب داشته‏اند که ما در گذشته پیرامون کتاب و اصل و تصنیف به طور مفصل بحث کردیم، حال اگر فرض کنید شیخی کتاب خودش را که متضمن روایات جمع آوری شده توسط خودش است؛ یعنی خودش از طریق

جلسه ۳ – PDF  جلسه سوم طرق تحمل روایت (قرائت، اجازه) ۱۳۹۲/۰۷/۱۶   بحث در طرق تحمل روایت بود، عرض کردیم هشت طریق برای تحمل روایت ذکر شده، طریق اول سماع بود که ما در مورد خود سماع، اعتبارش و نحوه بیان کسی که سماعاً حدیثی را شنیده و می‏خواهد نقل کند مطالبی را بیان کردیم. طریق دوم: قرائت قرائت به این معناست که شاگرد و تلمیذ روایت را بر شیخ و استاد خودش قرائت می‏کند و شیخ در مقام تصحیح روایت چنانچه اشکال یا ایرادی در آن حدیث در مقام قرائت توسط تلمیذ ببیند بر طرف می‏کند. نام دیگر این طریق هم «عرض» است چون شاگر روایت را بر شیخ  و استاد خود عرضه می‏کند. قرائت دارای اقسامی است

جلسه ۲ – PDF  جلسه دوم طرق تحمل روایت- سماع ۱۳۹۲/۰۷/۰۹   تحمل روایت یکی از مباحث مهم در علم رجال بحث از تحمل روایت است و بحث دیگری که در ادامه این بحث مطرح می‏شود بحث نقل روایت است، معلوم است هر روایتی که می‏خواهد نقل شود ابتدا باید اخذ شود، اخذ و تحمل روایت هم طرق و راه‏هایی دارد، در مقام اول بحث از طرق تحمل روایت مطرح می‏شود که راه‏های اخذ روایت چیست و اعتبار و جایگاه این طرق باید بررسی شود، سپس به بحث از نقل روایت خواهیم پرداخت که خود نقل روایت هم طرق مختلف دارد، یک جهتی که در مواجهه با روایات برای ما می‏تواند مهم باشد و در ارزیابی روایت تأثیرگذار است این

جلسه ۱ – PDF جلسه یکم مروری بر مباحث گذشته ۱۳۹۲/۰۷/۰۷   مروری بر مباحث رجالی از ابتدا تا کنون با توجه به فصل زمانی طولانی بین مباحث، مروری کلی بر مباحثی که تا اینجا مطرح شد می‏کنیم، سپس وارد بحث جدید خواهیم شد. به طور کلی شروع بحث ما از ابتدا پیرامون کتب اربعه بود، در این رابطه ما کتاب کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و استبصار شیخ طوسی را مورد بررسی قرار دادیم، مزایا و معایب و محاسن این کتب را بیان کردیم و مقایسه بین این کتب را انجام دادیم. عمده بحث در مورد اعتبار کتب اربعه بود که آیا اساساً روایات کتب اربعه معتبر است یا نه؟ عرض کردیم روایات این کتب معتبر است؛

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سي و سوم اشکال بر دلیل دوم و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۳/۰۲   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث ما در مورد اعتبار روایات تهذیبین تا اینجا این شد که دلیل اول قائلین به اعتبار روایات این دو کتاب از سه اشکالی که نسبت به این دلیل مطرح شده بود مصون مانده است، سه اشکال مطرح شد که هر سه اشکال پاسخ داده شد. نتیجه بحث این شد که اگر شیخ طوسی روایتی را نقل کند که ضعیف باشد تارةً در مقام رفع تعارض است که روایتی را ضعیف می­داند و آن را طرح می­کند چون بالاخره یا باید بین دو روایت جمع شود یا یکی بر دیگری ترجیح داده شود، در مقایسه دو روایت طبیعتاً یکی

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سي و دوم اشکال بر دلیل دوم و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۳۱   تا اینجا دو اشکال از اشکالات مربوط به دلیل اول که برای اعتبار روایات تهذیبین اقامه شده بود بیان شد. اشکال سوم دلیل دوم این بود که خود شیخ طوسی اعتراف کرده به اینکه روایات موجود در تهذیبین را از کتب معروفه و اصول مشهوره اخذ کرده و این اعتراف به معنای صحت جمیع روایات تهذیبین است، اشکال شده که در مقابل این بیان و اعتراف(بر فرض صحت آن)، خود شیخ طوسی در مواضعی از دو کتاب تهذیب و استبصار تصریح می­کند که این روایت ضعیف است، حال مسئله این است که در مواضعی خود شیخ طوسی تصریح به ضعف روایت کرده در

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سي و يكم اشکال دوم بر دلیل اول و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که برای اعتبار روایات تهذیبین دو دلیل اقامه شده است، بحث ما در دلیل اول بود که شیخ طوسی اعتراف کردند به اینکه روایات این دو کتاب را از اصول مورد اعتماد اخذ کرده­اند، این دلیل مورد اشکال واقع شده، اشکال اول این دلیل را در جلسه گذشته عرض کردیم و پاسخ آن را هم ذکر کردیم، نتیجه دلیل اول این شد که ما می­توانیم از مجموع کلمات شیخ طوسی استفاده بکنیم که ایشان به این مضمون اعتراف کرده­اند که روایات این دو کتاب را از کتب و اصول معروفه و مشهوره اخذ کرده­اند ولو اینکه صراحتاً

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سي ام ادله اعتبار روایات تهذیبین و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۲۴   اعتبار روایات تهذیبین بعد از مقدماتی که راجع به دو کتاب تهذیب و استبصار شیخ طوسی بیان شد نوبت می­رسد به بحث از اعتبار این دو کتاب و اینکه آیا روایات کتاب تهذیب الاحکام و استبصار شیخ طوسی حجیت و اعتبار دارند یا نه؟ در مورد اعتبار و حجیت همه روایات این دو کتاب مثل دو کتاب قبلی(کافی و من لایحضره الفقیه) دو قول وجود دارد: الف) قول اول این است که همه روایات تهذیبین صحیح و معتبرند. ب) قول دیگر این است که نمی­توانیم مدعی شویم همه روایات تهذیبین معتبرند. ثمره این اختلاف هم همانطوری که کراراً بیان شد در لزوم و عدم

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بيست و نهم نکاتی در مورد تهذیبین ۱۳۹۰/۰۲/۱۲   قبل از بررسی اعتبار روایات تهذیبین نکاتی را در مورد این دو کتاب عرض می­کنیم و سپس به بررسی اعتبار روایات این دو کتاب؛ یعنی تهذیب و استبصار می­پردازیم. نکته اول نکته اول اینکه نحوه ذکر اسناد در این دو کتاب یکسان است ؛ به این معنا که شیخ به طور کلی در این دو کتاب در بعضی از روایات همه سند را ذکر کرده و در بعضی از روایات ابتداء سند را حذف کرده که برای مشخص شدن سند باید به بخش مشیخه رجوع کرد؛ یعنی در واقع شیخ طوسی(ره) دو روش کتاب کافی و من لایحضره الفقیه را تلفیق کرده است چون عرض کردیم

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بيست و هشتم آشنائی با تهذیب و استبصار ۱۳۹۰/۰۲/۱۰   آشنایی با تهذیب و استبصار کتاب تهذیب قبل از بحث از اعتبار کتاب تهذیب الاحکام و استبصار مطالبی را راجع به ویژگی­ها و امتیازات این دو کتاب عرض می­کنیم، در رابطه با کتاب تهذیب الاحکام عرض کردیم این کتاب در واقع شرح کتاب مقنعه شیخ مفید می­باشد لذا ترتیب ابواب آن مثل ترتیب کتاب مقنعه است که از کتاب طهارت شروع می­شود و به کتاب ارث و حدود و دیات ختم می­شود، تعداد کتب تهذیب الاحکام ۲۳ کتاب است و ۳۹۳ باب دارد البته گرچه کتاب حدود و دیات و ارث در تهذیب مجموعاً تحت عنوان یک کتاب ذکر شده اما در کتب متأخرین این

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بيست و هفتم شرح حال شیخ طوسی ۱۳۹۰/۰۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته محصّل بحث ما درباره کتاب کافی و من لایحضره الفقیه این شد که روایات این دو کتاب از نظر ما معتبر و قابل اعتماد است، ادله و شواهدی را که بر این مدعا ذکر شده بود اشاره کردیم، اشکالاتی را هم که در مورد اعتبار این دو کتاب وارد شده بود ذکر کردیم و جواب دادیم، دو کتاب دیگر باقی مانده که متعلق به مرحوم شیخ طوسی است، طبق روالی که در رابطه با بقیه کتب داشتیم اینجا هم ابتداءاً یک معرفی اجمالی از خود مؤلف این دو کتاب و ویژگی­های آن­ها عرض می­کنیم و بعد به بحث اصلی می­پردازیم. شرح حال شیخ

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بيست و ششم اعتبار روایات من لایحضره الفقیه ۱۳۹۰/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که قائلین به عدم صحت جمیع روایات کتاب من لایحضره الفقیه مطرح کرده بودند. دو دلیل توسط قائلین به صحت ذکر شده بود که این دو دلیل مورد اشکال واقع شد، اشکال بر دلیل اول هم دو تا بود، اصل دلیل اول قائلین به صحت این بود که خود شیخ صدوق به صحت و حجیت روایات من لایحضره الفقیه تصریح کرده است دو اشکال بر این دلیل وارد شد، اشکال اول این بود که درست است که شیخ صدوق صراحتاً صحت روایات را بیان کرده اما این روایات طبق مبنای خود او صحیح است و لزوماً به این

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بيست و پنجم اعتبار روایات من لایحضره الفقیه ۱۳۹۰/۰۱/۲۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دو دلیل بر صحت جمیع روایات من لایحضره الفقیه اقامه شده، بر دلیل اول دو اشکال وارد کرده بودند، اشکال اول این بود که تصریح شیخ صدوق در مقدمه کتاب من لایحضره الفقیه به صحت جمیع روایات من لایحضره الفقیه بر طبق مبنای خودش می­باشد و این لزوماً به این معنا نیست که روایات من لایحضره الفقیه نزد ما هم صحیح تلقی بشود. پاسخ اشکال اول در صورتی این اشکال وارد است که ما ندانیم شیخ صدوق به وثاقت روات اهمیت می­داده؛ یعنی صرف اعتراف به صحت روایات من لایحضره الفقیه بدون دانستن این جهت که شیخ صدوق به وثاقت

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بيست و چهارم اعتبار روایات من لایحضره الفقیه ۱۳۹۰/۰۱/۲۰   بحث رسید به اعتبار کتاب من لایحضره الفقیه، در انتساب کتاب من لایحضره الفقیه به شیخ صدوق تردیدی نیست کسانی مثل شیخ طوسی [۱] و سید بن طاووس [۲] تصریح کرده­اند به اینکه مؤلف کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق است، لذا از این جهت تردیدی نیست و بخاطر اهمیتی که این کتاب داشته نسخه­های قدیمی متعددی هم از این کتاب در کتابخانه­های مختلف موجود است اما بحث عمده در مورد اعتبار روایات من لایحضره الفقیه است. اقوال در اعتبار روایات من لایحضره الفقیه قول اول قول اول این است که کلیه روایات من لایحضره الفقیه صحیح است، قائلین به این قول دو دلیل بر

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بيست و سوم مشیخه کتاب فقیه ۱۳۸۹/۱۲/۲۱   مشیخه کتاب فقیه قبل از ورود به بحث از اعتبار کتاب من لا یحضره الفقیه بحثی باقی مانده که این را هم را عرض می­کنیم و بعد وارد بحث از اعتبار روایات من لا یحضره الفقیه می­شویم . وجه تسمیه همانطور که سابقاً هم اشاره کردیم در آخر کتاب من لا یحضره الفقیه بخشی است به نام مشیخه، مَشیخه به کسر شین، اسم مکان است از شیخ و شیخه به معنای مَسنده؛ یعنی محل ذکر شیوخ و اسناد، مَشیَخه به سکون شین و فتح یاء، جمع شیخ مثل شیوخ و مشایخ است، پس ما یک مَشیخه داریم و یک مَشیَخه، چرا به آن بخشی که در آخر