تفسیر – سال 97 – 96

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه پنجم- مفردات- معنای آیه ۱۳۹۶/۰۹/۲۷   درباره کیفیت و چگونگی ارتباط آیه پنجم با آیات قبل مطالبی عرض شد و وجه اول از وجوه سه گانه مورد پذیرش قرار گرفت. مفردات آیه پنجم( اولئک علی هدی) اما درباره معنای خود آیه نکاتی است که به عرض می‌رسانیم، آیه این است«أُولَئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». ۱.«اولئک» اگر بخواهیم درباره مفردات این آیه اشاراتی داشته باشیم، اولین کلمه‌ای که در این آیه استعمال شده اسم اشاره اولئک است و تکرار هم شده است، أُولَئِکَ، اشاره دارد به متقین،« أُولَئِکَعَلَىهُدًىمِنْرَبِّهِمْ» یعنی متقین بر هدایت پروردگارشان مستقر هستند، هم أُولَئِکَ در جمله اول و هم أُولَئِکَ در جمله دوم اشاره به متقین دارد و

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم حق در باب حقیقت ایمان- آیه پنجم ۱۳۹۶/۰۹/۲۵   خلاصه جلسه گذشته به مناسبت بحث از خصوصیاتی که در آیه سوم و چهارم پیرامون متقین مطرح شده بود و دو خصوصیت مسئله ایمان به غیب و ایمان به وحی و رسالت و معاد بود، بحث مختصری درباره حقیقت ایمان مطرح شد، تا به اینجا حدود شانزده قول درباره حقیقت ایمان فهرست‌وار بیان کردیم، هرچند تفصیل این بحث به علم کلام بر می‌گردد و در علم کلام باید بیشتر درباره آن صحبت شود ولی اجمالاً حق در مسئله آن چیزی است که در این جلسه بیان می‌شود. حق در مسئله به طور کلی این اقوال با تفاوت‌هایی که بین آنها بود حول سه قید و

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم اقوال مختلف درباره حقیقت ایمان ۱۳۹۶/۰۹/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به مناسبت بحث از مختصات متقین که در آیه سه و چهار این سوره مطرح شده است و بحث از ایمان به برخی از امور به عنوان ویژگی‌های متقیان بیان شده است، مناسب است یک بحث مختصری درباره حقیقت ایمان و اختلافاتی که در این باره بین اندیشمندان اسلامی به وجود آمده است داشته باشیم. اگر بخواهیم مجموع این اقوال را فهرست‌وار بشماریم چیزی حدود شانزده نظریه و قول درباره حقیقت ایمان ذکر شده است، این شانزده قول حول چهار محور اساسی دسته بندی می‌شود: دسته اول : اقرار زبانی کسانی هستند که ایمان را صرفاً اقرار زبانی می‌دانند، یعنی نه توجه

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم آیه چهارم- بخش دوم- جمع‌بندی آیه ۱۳۹۶/۰۹/۱۹   خلاصه جلسه گذشته در مورد بخش اول آیه چهارم عرض کردیم معنای این بخش این است که یکی دیگر از خصوصیات متقین ایمان به قرآن و کتب آسمانی پیشین است، در یک کلمه ایمان به وحی و البته دو ملازمه هم از این آیه استفاده شد، یکی ملازمه بین ایمان بما انزل الیک و ایمان بما انزل من قبلک، ملازمه دوم هم بین ایمان به وحی و ایمان به رسالت رسولان الهی است. شبهه یک سوال و شبهه‌ای در این مقام ممکن است مطرح شود و آن اینکه چگونه ممکن است ایمان به دو چیزی که یکی از آنها منسوخ شده است از علائم متقین باشد.توضیح

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه چهارم _ بخش اول ۱۳۹۶/۰۹/۱۸   خلاصه جلسات گذشته تا به اینجا درباره سه ویژگی از ویژگی‌های متقین در این آیات سخن گفته شده است، ویژگی اول ایمان به غیب بود، عرض کردیم غیب در مقابل شهود است و مصادیق متعددی دارد، اما به قرینه آیات بعدی مقصود از غیب در این آیه خداوند تبارک و تعالی و اسماء و صفات اوست، پس اولین ویژگی مؤمنان و متقیان این است که ایمان به خداوند تبارک و تعالی دارند، دومین خصوصیت آنها این است که اقامه صلاة می‌کنند، توضیح دادیم که منظور از اقامه نماز چیست و در دو سطح آن را مورد بررسی قرار دادیم و سومین ویژگی هم انفاق از رزق و

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه سوم _ بخش دوم و سوم ۱۳۹۶/۰۹/۰۵   بخش دوم: «یقیمون الصلاة» آیه سوم متشکل از سه بخش می‌باشد، «الَّذِینَیُؤْمِنُونَبِالْغَیْبِوَیُقِیمُونَالصَّلاةَوَمِمَّارَزَقْنَاهُمْیُنْفِقُونَ»، بحث درباره بخش اول آیه گذشت اما بخش دوم یعنی «یُقِیمُونَالصَّلاةَ»، یکی از صفات متقین اقامه صلاة است، در مورد معنای اقامه باید عرض کنیم، اقامه غیر از خواندن نماز است، خواندن نماز به این است که انسان این اعمال را به عنوان یک تکلیف خودش انجام دهد، این اجزاء و شرایط فراهم شود و شخص با اتیان به این عمل و مجموع این اجزاء و شرایط به مصالحی که در این عمل وجود دارد برسد، اما اقامه از قیام و قوام مشتق شده است. معنای قیام در قرآن در قرآن قیام به

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم آیه سوم(بخش اول) – بررسی اشکالات فخر رازی ۱۳۹۶/۰۹/۰۴   خلاصه جلسه گذشته در مورد آیه سوم«الذین یؤمنون بالغیب» مطالبی عرض شد. محصل معنای بخش اول آیه سوم این بود که یکی از صفات متقین این است که آنها ایمان به غیب دارند، درباره معنای «ایمان» و معنای«غیب» و اینکه مقصود از غیب در اینجا ایمان به مبداء و صفات و اسماء خداوند و وحدانیت خداوند است مطالبی گفته شد. در مقابل این احتمال و به واسطه اشکالاتی که به این معنا شده است به سراغ دو احتمال دیگر رفته‌اند. اشکالات فخر رازی  فخر رازی در تفسیر کبیر این معنایی که ما ذکر کرده‌ایم، را مورد اشکال قرار داده است، معنایی که ما ذکر

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم سه نکته در مورد آیه دوم-آیه سوم: ۱. ایمان به غیب ۱۳۹۶/۰۸/۰۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد بخش دومِ آیه دوم که «هدی للمتقین» بود، عرض کردیم وجه اختصاص هدایت در این بخش به متقین این است که اساساً این هدایت یک هدایت تکوینی است که به عنوان پاداش به خصوص متقین داده می‌شود، این دیگر شامل دیگران نمی‌شود، این نظری است که مرحوم علامه طباطبایی داده‌اند و ما این نظر را پذیرفتیم.  پاسخ به یک اشکال اشکالیکه در اینجا درباره متقین به نظر می‌رسد این است که، این کتاب به عنوان هدایت برای متقین ذکر شده است، اگر بخواهیم هدایت را به این معنا بگیریم که مختص به متقین شده است، یعنی

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم وجه اختصاص هدایت به متقین ۱۳۹۶/۰۸/۰۷ وجه اختصاص هدایت به متقین بحث در آخرین جمله این آیه یعنی «هدی للمتقین» بود، عرض کردیم یک سوال اساسی در اینجا وجود دارد و آن اینکه اگر هدایت در قرآن و شامل همه مردم می‌شود، پس چرا در مقابل، در برخی آیات دیگر به گروه‌های خاصی اختصاص پیدا کرده است، گاهی به مؤمنین، و گاهی به محسنین و گاهی به مسلمین، و در این آیه هم به متقین، وجه اختصاص هدایت به این گروه‌ها و یا به خصوص متقین در این آیه چه چیزی می‌باشد، جواب‌هایی به این سوال داده شده است، یک جواب را مرحوم شیخ طوسی در تفسیر تبیان فرموده و صاحب مجمع البیان هم

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم آیه دوم- پیام‌های کلی آیه-معنای «لاریب فیه» ۱۳۹۶/۰۸/۰۶   پیام‌های کلی آیه در مورد پیام‌های کلی این آیه عرض کردیم بنابر بعضی احتمالات دو پیام و بنابر برخی احتمالات سه پیام از این آیه قابل استفاده است، لذا چند احتمال در این‌باره مقصود است که به برخی از آن اشاره می‌شود: ۱.بنابر این احتمال که «ذلک الکتاب» به «الم» مرتبط باشد، به نوعی شاید بتوان سه پیام را از این آیه استفاده کرد، منظور از ارتباط الم با ذلک الکتاب این است که الم مبتدا و ذلک هم مبتدا دوم، و کتاب خبر آن باشد و مجموع این جمله خبر مبتدای اول، یعنی «الم، ذلک الکتاب» معنا دراین صورت این‌گونه می‌شود که «حروف المعجم،

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه دوم- مفردات- پیام‌های کلی آیه دوم ۱۳۹۶/۰۸/۰۱    در بحث از مفردات آیه دوم درباره کلمه «ذلک» مطالبی که تا حدی لازم بود عرض کردیم. ۲.«کتاب» اما در مورد کلمه«کتاب» بایدعرض کنیم، موارد استعمال این کلمه در قرآن بسیار است. «کتاب» در قرآن به هشت معنا وارد شده است، بنده خیلی سریع این معانی را مرور می‌کنم. این نکته را مد نظر داشته باشید که بعضی از مطالبی که در اینجا مطرح می‌شود هرچند باعث می‌شود که به کندی پیش رویم اما به هر حال یک مطالب کلی است که هم مفید است و هم در جاهای دیگر ما را از طرح آن بی نیاز می‌کند، مثل همین مسئله محل بحث که کتاب

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه اول- حروف مقطعه اسم یا حرف؟ – اعراب و بناء حروف مقطعه ۱۳۹۶/۰۷/۳۰    در مورد معنای حروف مقطعه، احتمالات و معانی مختلف و اقوال گوناگون بیان شد و نظر مختار هم در این رابطه بیان شد و اشکال و ایرادی که ممکن بود به این نظر وارد شود همراه با پاسخ آن ذکر شد. دو مطلب دیگر در مورد حروف مقطعه باقی مانده که ان‌شاالله عرض کنیم و بعد به سراغ آیه بعد برویم. حروف مقطعه، اسم یا حرف؟ یکی اینکه حروف مقطعه با اینکه شهرت به عنوان حروف پیدا کرده‌اند در واقع اسم هستند نه حرف، همه مقطعاتی که در سور مختلف قرآن ذکر شده‌اند حرف نیستند بلکه اسم هستند، دلیل

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم آیه اول-«الم» حروف مقطعه- حق در مسئله ۱۳۹۶/۰۷/۲۹    خلاصه جلسه گذشته در مورد حروف مقطعه یا مقطعات اقوال و احتمالات مختلفی از نظر معنایی ذکر شده است، تا اینجا به بیست احتمال و معنا اشاره کردیم، در این بین بعضی از این احتمالات مؤیدات روایی دارد، یعنی روایاتی وارد شده است که می‌تواند به عنوان مستند این معانی ذکر شود، بعضی از آنها ضمن اینکه مؤید روایی ندارد دچار اشکال است اساساً و برخی هم چون دلیلی بر آن نیست صرفاً در حد یک احتمال است، شاید اکثر این معانی از این قبیل باشند. عمده این است که ما در بین این احتمالات و اقوال ببینیم حق در مسئله کدام است و کدامیک

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم آیه اول: «الم» حروف مقطعه ۱۳۹۶/۰۷/۲۳     در مورد سوره بقره آیه اول یا خود بسمله، مطالبی که در ابتدای سوره حمد گفته شد کفایت می‌کند، دیگر راجع به نکاتی که در بسم الله الرحمن الرحیم است بحث نمی‌کنیم، چون در بسمله سوره حمد این نکات و مطالب مورد اشاره و بررسی قرار گرفت. آیه اول: «الم» حروف مقطعه اولین آیه«الم» است، که به عنوان یکی از حروف مقطعه مطرح است، بطور کلی در قرآن ۲۹ سوره با این مقطعات آغاز شده است که ۲۷ سوره از این سور مکی است و ۲ سوره مدنی است، یعنی سوره بقره و سوره آل عمران، و به نام مقطعات یا فواتح السور یا حروف الفواتح

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مقدمه ۱۳۹۶/۰۷/۲۲     مقدمه ۱. سوره بقرة که یک سوره مدنی است الا یک آیه و آن هم آیه ۲۸۱ که آیه¬ای است که در یوم النحر در منی و در حجة الوداع نازل شد«وَاتَّقُوايَوْمًاتُرْجَعُونَفِيهِإِلَىاللَّهِ» در مورد تعداد آیات این سوره اختلاف نظر وجود دارد ولی معروف و مشهور ۲۸۶ آیه است، برخی ۲۸۴ گفته اند، در نزد کوفی‌ها عددی که برای آیات این سوره گفته شده ۲۸۶ است و این بر اساس روایتی است که از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده است، طبق نظر بصری‌ها ۲۸۷ و طبق نظر حجازی‌ها ۲۸۵ و طبق نظر شامی‌ها ۲۸۴ آیه است. ۲.این سوره به نام بقرة نامیده شده است و وجه تسمیهای برای آن ذکر شده است