دروس خارج

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم اجتماع امر و نهی– ادله امتناع – دلیل چهارم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۹   دلیل چهارم  دلیل چهارم بر امتناع اجتماع امر و نهی این است که شئ واحد هم مصلحت تامه لازمة الاستیفاء داشته باشد و هم مفسده تامه لازمة الاجتناب. یعنی اگر شئ واحد بخواهد هم متعلق امر قرار بگیرد و هم متعلق نهی، امر کشف از وجود مصلحت ملزمه دارد و نهی کشف از وجود مفسده ملزمه، لذا این مشکل و این تالی و فاسد پیش می‎آید که اگر امر و نهی بخواهد در جایی مجتمع شوند سر از این امر محال در آورد. عنایت فرمودید که در این استدلال‎ها نوعا صورت استدلال یک قیاس استثنایی است که به

چلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم اجتماع امر و نهی– ادله امتناع – دلیل سوم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۸   بحث در ادله قائلین به امتناع اجتماع امر و نهی بود. تا کنون دو لیل از ادله امتناع مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد این دو دلیل توانایی اثبات امتناع را ندارند. دلیل سوم  دلیل سوم در واقع نه به خود امر و نهی بر می‎گردد نه به مراحل متقدم بر امر و نهی، بلکه به وجود خارجی توجه دارد. دقت کنید در دلیل اول امتناع با مقدماتی که بیان شد، سخن در این بود که نمی‎شود شئ واحد هم مأموربه باشد و هم منهی عنه، در دلیل دوم بحث در این بود که در مراحل متقدم

چلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم اجتماع امر و نهی– ادله امتناع – دلیل دوم و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۲۵   خلاصه جلسه گذشته دلیل اول قائلین به امتناع مورد بررسی قرارگرفت و به تفصیل درباره مقدمات این دلیل و راهی که برای اثبات امتناع در آن طی شده است سخن گفته شد. دلیل دوم بر امتناع اجتماع امر و نهی  این دلیل در واقع به مراحل متقدم بر امر و نهی بر می‎گردد. در دلیل اول بحث در این بود که با توجه به مقدمات چهارگانه، امکان ندارد یک شئ هم مأموربه باشد و هم منهی عنه، نماز در دار غصبی نمی‎تواند هم متعلق امر واقع شود و هم متعلق نهی. این دلیل بالنسبه به خود امر و

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم اجتماع امر و نهی– ادله امتناع – بررسی دلیل اول (محقق خراسانی) – بررسی اشکال صاحب منتقی الاصول – بررسی کلام محقق نایینی – بررسی کلی دلیل اول ۱۳۹۸/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته  در مورد مقدمه سوم محقق خراسانی در استدلال به امتناع اجتماع امر و نهی مطالب و اشکالاتی مطرح شد. محقق نایینی نسبت به این مقدمه اشکالی داشتند که اشکال ایشان را بیان کردیم. اشکال محقق اصفهانی نیز بیان شد. بعضی از بزرگان به محقق نایینی سه اشکال گرفتند که در جلسه قبل این سه اشکال را ذکر کردیم. بررسی اشکال صاحب منتقی الاصول به محقق نایینی از بین این سه اشکال به نظر می‎رسد اشکال اول به محقق نایینی

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت اجتماع امر و نهی– ادله امتناع – بررسی دلیل اول (محقق خراسانی) – بررسی اشکال محقق نایینی به مقدمه سوم ۱۳۹۸/۱۰/۲۳   خلاصه جلسه گذشته  بحث در ادله قائلین به امتناع اجتماع امر و نهی بود. دلیل اول دلیلی است که محقق خراسانی بر امتناع اقامه کرده بود که متضمن چهار مقدمه است. کلام محقق خراسانی به تفصیل بیان شد و بعد از آن یکایک مقدمات اجمالا مورد بررسی قرار گرفت. مقدمه سوم که بیش از سایر مقدمات درباره آن بحث شد این بود که تعدد عنوان مستلزم تعدد معنون نیست. نسبت به این مقدمه اشکالات و ایرادتی مطرح شده است. اشکالات محقق اصفهانی را به این مقدمه بیان کردیم و مورد بررسی قرار

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم اجتماع امر و نهی– ادله قائلین به امتناع – بررسی دلیل اول (محقق خراسانی) – اشکال محقق نایینی به مقدمه سوم ۱۳۹۸/۱۰/۲۲   خلاصه جلسه گذشته  بحث در دلیل اول بر امتناع اجتماع امر و نهی بود، دلیل اول را از محقق خراسانی نقل کردیم که ایشان با ضمیمه چهار مقدمه نتیجه گرفتند اجماع امر و نهی ممتنع است. این مقدمات فی الجمله مورد رسیدگی قرار گرفت. در مورد مقدمه سوم اشکالی را از محقق اصفهانی نقل کردیم و مورد بررسی قرار دادیم. مقدمه سوم محقق خراسانی در استدلال بر امتناع این بود که تعدد عنوان لایستلزم تعدد معنون را، اگر عنوان متعدد باشد لزوما معنون متعدد نیست، معنون می‎تواند واحد باشد

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم اجتماع امر و نهی–ادله امتناع – دلیل اول و بررسی آن – اشکال محقق اصفهانی و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۱۷   خلاصه جلسه گذشته  در مورد مقدمه سوم عرض کردیم محقق خراسانی فرمودند: تعدد عنوان موجب تعدد معنون نیست و شاهد آن را عناوین و اوصافی که در مورد خداوند به کار می‎رود، قرار دادند که خداوند به عنوان عالم، مرید، مغنی، قادر و … توصیف می‎شود، اما در عین حال معنون که ذات حق تعالی باشد متعدد نمی‎شود. این شاهد بر این است که تعدد عنوان لایستلزم تعدد المعنون را. اشکال محقق اصفهانی به دلیل اول (محقق خراسانی) عرض کردیم: محقق  اصفهانی به کلیت این مقدمه و استدلال اشکال کرده است، نه

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم اجتماع امر و نهی–ادله قائلین به امتناع – بررسی دلیل اول ۱۳۹۸/۱۰/۱۶   خلاصه جلسه گذشته  بحث در ادله قائلین به امتناع اجتماع امر و نهی بود. دلیل اول، بیان محقق خراسانی بر امتناع بود که متضمن چهار مقدمه است. ایشان از این چهار مقدمه نتیجه گرفتند که اجتماع امر و نهی عقلا ممتنع است، عرض کردیم این مقدمات باید مورد رسیدگی قرار بگیرد، مقدمه اول را بررسی کردیم و عرض کردیم که تضاد بین احکام به آن معنایی که ایشان فرموده اشکال دارد. ادامه بررسی مقدمه دوم  اما مقدمه دوم که دیروز اجمالا درباره آن توضیح دادیم و امروز اضافه‏ای بر آن داریم. در واقع این مقدمه برای این ذکر شد

جلسه ۵۶ -PDF جلسه پنجاه و ششم اجتماع امر و نهی–اقوال – ادله قائلین به امتناع ۱۳۹۸/۱۰/۱۵   عرض کردیم برای روشن شدن محل بحث و نزاع در بحث مقدمه واجب مقدماتی لازم است بیان شود. تا کنون یازده مقدمه که اکثر آن‎ها توسط محقق خراسانی بیان شده بود را متذکر شدیم. اقوال در مسئله اجتماع امر و نهی بعد از بیان مباحث مقدماتی به اصل بحث می‎رسیم که آیا اجتماع امر و نهی جایز است یا خیر؟ به طور کلی دو قول در مسئله وجود دارد: الف) عده‎ای قائل به امتناع اجتماع امر و نهی شده‎اند. ب) برخی قائل به جواز اجتماع شده‎اند.البته خود قائلین به جواز اجتماع نیز دو دسته هستند: ۱. عده‎ای می‎گویند: اجتماع امر و نهی

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم اجتماع امر و نهی– مقدمه یازدهم– بررسی شروط سه گانه محقق نایینی در فرض عموم و خصوص من وجه ۱۳۹۸/۱۰/۱۱   بررسی شروط سه گانه محقق نایینی عرض کردیم محقق نایینی برای جریان نزاع در این مقام (چنانچه نسبت بین متعلق امر و متعلق نهی عموم و خصوص من وجه باشد) سه شرط بیان کردند. حال می‎خواهیم بررسی کنیم که آیا این شروط سه گانه قابل قبول است یا خیر؟ زیرا به نظر محقق نایینی عام و خاص من وجهی که واجد یکی از این شروط نباشند از محل نزاع در بحث اجتماع امر و نهی خارج می‎شوند. بررسی شرط اول  شرط اول این بود که عموم و خصوص من وجه باید

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم اجتماع امر و نهی– مقدمه یازدهم– شروط جریان نزاع در مقام – ۴- نسبت عموم و خصوص من وجه – کلام محقق نایینی ۱۳۹۸/۱۰/۱۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در برخی شروط جریان نزاع در اجتماع امر و نهی بود. اینکه آیا مثلا شرط است نسبت بین دو عنوانی که امر و نهی به آن‎ها تعلق گرفته است، مثلا تساوی نباشد، یا شرط است که نسبت بین آنها تباین نباشد، یا عموم خصوص مطلق نباشد، یا عموم و خصوص من وجه نباشد. به همین جهت عنوان بحث شروط جریان نزاع در این مقام قرار داده شده است، ملاحظه کردید که شرطیت  عدم تساوی دو عنوان منتفی است، یعنی حتی اگر دو عنوان

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم اجتماع امر و نهی– مقدمه یازدهم: شروط جریان نزاع در مقام – نسبت عموم و خصوص مطلق بین دو عنوان ۱۳۹۸/۱۰/۰۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم بحثی که در مقدمه یازدهم مطرح شده در کلمات محقق خراسانی به این عنوان نیامده است اما بعضی از اعاظم مثل امام خمینی متعرض این بحث شده‎اند و آن را تحت عنوان شروط جریان نزاع در این مقام بیان کردند . علتش هم این است که در این مسئله اختلاف نظر وجود دارد که در خلال بحث این اختلاف بیشتر روشن می شود. عرض کردیم نسبت بین دو عنوان که یکی متعلق امر است و دیگری متعلق نهی تارة نسبت تباین است که این قسم

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم اجتماع امر و نهی– مقدمه یازدهم: شروط جریان نزاع در مقام ۱۳۹۸/۱۰/۰۸   مقدمه یازدهم آخرین مقدمه‎ای که در بحث اجتماع امر و نهی و قبل از ورود به بیان ادله و مستندات اقوال لازم است مورد رسیدگی قرار بگیرد درباره برخی شروط جریان اختلاف و نزاع در این مقام است. البته این مقدمه در  کلمات محقق خراسانی ذکر نشده است ایشان مجموعا ده مقدمه ذکر کردند اما در برخی از کتابهای اصولی شرطی برای این نزاع ذکر شده لذا باید معلوم شود که آیا این شرط یا شروط واقعا برای نزاع در مسئله اجتماع امر و نهی لازم است یا خیر؟ مثلا میرزای قمی گفته است اگر نسبت بین دو عنوانی

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم– حق در مسئله ۱۳۹۸/۱۰/۰۷   خلاصه جلسه گذشته  بحث پیرامون مطالبی بود که محقق خراسانی در مقدمه دهم درباره ثمره نزاع در مسئله اجتماع امر و نهی بیان کردند. بعد از نقل برخی انظار و آراء گفتیم باید ببینیم حق در مسئله چیست؟ نسبت به مطلبی که محقق خراسانی درباره ثمره نزاع بنابر قول به جواز اجتماع فرمودند عرض کردیم این سخن صحیح است و با ایشان موافقیم. در صورتی که قائل به امتناع شویم و جانب امر را مقدم بداریم، گفتیم که یک ملاحظه‎ای وجود دارد که آن ملاحظه را بیان کردیم، عمده بحث در فرض قول به امتناع و تقدیم جانب نهی بود. این فرض

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم– بررسی کلام محقق بروجردی – حق در مسئله ۱۳۹۸/۱۰/۰۴   خلاصه جلسه گذشته  کلام پیرامون بررسی ثمره نزاع در بحث اجتماع امر و نهی بود، بعد از اینکه کلمات محقق خراسانی در باره ثمره نزاع را ذکر کردیم به تأملاتی که بعضی از بزرگان حول کلام محقق خراسانی داشتند اشاراتی داشتیم و آن‎ها را مورد بررسی و ارزیابی قرار دادیم، از جمله آن‎ها مطلبی است که محقق بروجردی در این مقام فرمودند، ایشان با اینکه قائل به جواز امر و نهی است اما خلافا للمحقق الخراسانی و چه بسا مشهور قائل به بطلان نماز در دار غصبی شده‎اند. وجه حکم ایشان به بطلان دیروز بیان شد، محصل دلیل محقق

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم– ادامه بررسی راه حل محقق نایینی – کلام محقق بروجردی و بررسی آن ۱۳۹۸/۱۰/۰۳    خلاصه جلسه گذشته  بحث در بررسی مطلبی است که محقق خراسانی در مقدمه دهم فرموده است. ایشان در مقدمه دهم بنابر قول به جواز و بنابر قول به امتناع ثمره‎ای را برای نزاع در بحث اجتماع امر و نهی مطرح کرده‎اند و ما در صدد بررسی این مطلب محقق خراسانی برآمدیم. بزرگان نسبت به مطالبی که محقق خراسانی در این مقام گفتند تأملاتی دارند. اولین نظر که در این مقام بیان شد نظر محقق نایینی بود. گفتیم: ایشان نسبت به بیانات محقق خراسانی ایراداتی را دارد، کلام محقق نایینی را ذکر کردیم

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم– بررسی راه حل محقق نایینی برای تصحیح عمل عبادی ۱۳۹۸/۱۰/۰۲   خلاصه جلسه گذشته  بحث در مقدمه دهم عمدتا پیرامون ثمره نزاع در مسئله اجتماع امر و نهی بود. ابتدائا کلام محقق خراسانی را نقل کردیم مبنی بر اینکه نزاع هم علی القول بالامتناع و هم علی القول بالاجتماع ثمره دارد. ملاحظه فرمودید که محقق خراسانی بنابر قول به جواز اجتماع، قائل به صحت نماز در دار مغصوبه در بعضی فروض شدند. بنابر قول به امتناع نیز ایشان سه صورت تصویر کردند، در بعضی صور قائل به صحت شدند و در برخی صور قائل به بطلان. ما غرض از بیان این مقدمه و بعضی مسائلی که حول

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم – راه حل محقق نایینی برای تصحیح عمل عبادی ۱۳۹۸/۱۰/۰۱   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم محقق نایینی به سه وجهی که محقق خراسانی برای تصحیح عمل عبادی بیان کردند ایراد گرفتند. ایشان فرمود: هیچ‎ کدام از این وجوه و طرق نمی‎تواند مبنای حکم به صحت نماز در دار مغصوبه شود. ایشان طریق دیگری را برای تصحیح عمل عبادی ذکر کرده‏اند. (الان بحث در این نیست که آیا اجتماع امر و نهی جایز است یا خیر؟ این بحثی است که بعدا پیگیری می‏کنیم، فعلا بحث در ثمره است که آیا می‏توانیم بگوییم این نماز صحیح ام لا ؟ پس این دو مسئله از هم جدا شود، ما

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم – غرض از ذکر این مقدمه – اشکالات محقق نایینی به وجوه سه گانه محقق خراسانی برای تصحیح عمل عبادی ۱۳۹۸/۰۹/۳۰    خلاصه جلسه گذشته کلام محقق خراسانی و راه‎هایی که ایشان برای تصحیح عمل عبادی در جایی که آن عمل متصادق شده با چیزی که مورد نهی قرار گرفته است – بنابر قول به امتناع و تقدیم جانب نهی و جهل قصوری – بیان شد. غرض اصلی از مقدمه دهم بیان ثمره برای مسئله اجتماع امر و نهی و نیز بیان ثمره برای آن چیزی بود که در مقدمه هشتم و نهم بیان شد. محقق خراسانی گفتند: فارق بین باب تعارض و باب اجتماع امر و

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم اجتماع امر و نهی–مقدمه دهم – غرض از ذکر این مقدمه – راههای تصحیح عمل عبادی در کلام محقق خراسانی ۱۳۹۸/۰۹/۲۶   غرض از ذکر مقدمه دهم  در مقدمه دهم بحث پیرامون ثمره نزاع در مسئله اجتماع امر و نهی بود. گفتیم بنابر قول به جواز و بنابر قول به امتناع در فروض مختلف چه نتیجه و ثمره‎ای حاصل می‏شود، حال قبل از اینکه وارد بررسی کلمات دیگران بشویم مناسب است اشاره کنیم که غرض اصلی محقق خراسانی از بیان این ثمره چه بوده؟ زیرا این مهم است که مقدماتی که محقق خراسانی در بحث اجتماع امر و نهی مطرح کردند به چه هدفی مطرح شده و غرض از طرح این مقدمات