سایر دروس

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم ادله قاعده_ دلیل هفتم(روایات)_ کلام صاحب عناوین و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۲/۱۱ کلام صاحب عناوین در استدلال به آیه«و من یعظم شعائر الله» در بحث از روایت اخیر به مناسبت اشاره کردیم، که نظر برخی از اصحاب در مورد آیه «وَمَنْ یُعَظِّمَ شعائِرَ اللّه فَإنَّها مِن تَقْوی القلوب»، این است که این آیه دلالت دارد بر مدعا و چون قبلا بنا داشتیم این نظر را طرح کنیم اما لابه لای بحثها فراموش شد به مناسبت این کلام و نظر را ذکر می‌کنیم و مورد ارزیابی قرار می‌دهیم، تناسب آن هم با بحث گذشته ما این است که در روایتی هم که خواندیم مسئله را در دایره تعظیم شعائر قرار داده و از آن زاویه استدلال

  جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم ادله قاعده _ دلیل هفتم( روایات) ۱۳۹۷/۰۲/۰۵ خلاصه استدلال به روایت اول عرض کردیم دلیل هفتم بر عدم جواز اهانت به مقدسات، روایات است، طایفه اولی روایاتی است که به صورت کلی متعرض این مسئله شده و حکم از آن قابل استفاده است، روایت اول دیروز بیان شد، دو موضع از روایت مورد استدلال واقع شده است، نتیجه بحث این شد که فقره اولی و موضع اول از روایت که با تعبیر «وَ عَلَيْكُمْ بِمُجَامَلَةِ أَهْلِ اَلْبَاطِلِ»، وارد شده قابل استدلال نیست، اما در مورد موضع دوم یعنی«وَ إِیَّاکُمْ وَ سَبَّ أَعْدَاءِ اللَّهِ حَیْثُ یَسْمَعُونَکُمْ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ» تقریب استدلال به این فقره را ذکر کردیم، اشکالی مطرح شد که در

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم دلیل هفتم: روایات_ روایت اول ۱۳۹۷/۰۲/۰۴   بحث در ادله قاعده حرمت و عدم جواز اهانت به مقدسات بود، تا اینجا شش دلیل بر حرمت این قاعده ذکر شد، از این ادله برخی دلالت بر حرمت اهانت به مقدسات هر قومی داشت و برخی صرفا دلالت بر حرمت اهانت بر مقدسات دینی و حرمات الله دارند و برخی هم اساساً دلالت بر هیچ یک از این دو مطلب ندارند. دلیل هفتم: روایات در بین روایات چه بسا روایتی که به‌عنوان کلی «اهانت به مقدسات» وارد شده باشد نداریم، یعنی این‌که به همین عنوان در متن روایات وارد شده باشد، شاید این را نتوانیم پیدا کنیم، ولی مجموعاً دو دسته روایت را در این رابطه

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم ادله قاعده_ دلیل ششم(آیات) بررسی اشکالات استدلال به آیه ۷۰ سوره اسراء_ اشکال سوم و چهارم ۱۳۹۷/۰۱/۲۹  جلسه گذشته دو اشکال به استدلال به آیه «و لقد کرّمنا بنی آدم» برای اثبات حرمت اهانت به مقدسات عند کل قومٍ و عدم جواز آن ذکر شد و هر دو اشکال پاسخ داده شد. اشکال سوم آنچه که شما می‌فرمایید دو بخش دارد، یک بخش آن درواقع ادعایی کردید ولی دلیلی برای آن اقامه نکردید، یک بخشی که شاید بتواند دلیل برای ادعای شما هم باشد ولی فی الواقع یک مسئله دیگر است و ماهم قبلاً به آن اشاره کردیم این است که گاهی از انسان‌ها رفتارهایی سر می‌زند که استحقاق مجازات و تنبیه پیدا می‌کنند،

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم ادله قاعده_ دلیل ششم(آیات) بررسی اشکالات استدلالبه آیه «لقد کرمنا بنی آدم» ۱۳۹۷/۰۱/۲۸ خلاصه استدلال به آیه«لقد کرمنا بنی آدم» دلیل ششم بر قاعده حرمت اهانت به مقدسات چند آیه بود چهارمین آیه، آیه هفتاد سوره اسراء است «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلا»، تقریب استدلال به این آیه را عرض کردیم، در جلسه قبل اشکالاتی به نظر دوستان رسید، بنده فقط خواهشم این است که اشکالاتی که به نظرتان می‌رسد را منظم بیان کنید تا ما یک‌به‌یک پاسخ دهیم. محصل استدلال به این آیه این بود که خداوند متعال انسان را مورد تکریم قرار داده و این کرامت ناشی از انسان بودن

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله قاعده_ دلیل ششم(آیات) آیه ۷۰ اسراء ۱۳۹۷/۰۱/۲۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل ششم از ادله قاعده حرمت اهانت به مقدسات بود. در دلیل ششم چند آیه مورد اشاره قرار گرفت از جمله آیه هفتاد سوره اسراء «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلا». دیروز اجمالاً عرض کردیم دو دیدگاه کلی در مورد این آیه و بطور کلی در مورد کرامت انسان وجود دارد، طبق دیدگاه اول که دیروز مختصراً توضیح دادیم انسان کرامت ذاتی ندارد بلکه کرامت اقتضایی دارد، یعنی استعداد کرامت در انسان به واسطه تقوا و دمیدن روح الهی و رسیدن به مقام خلافت الهی به فعلیت می‌رسد و می‌تواند

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم ادله قاعده _ دلیل ششم(آیات) و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۱/۲۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قاعده حرمت اهانت به مقدسات بود، تا اینجا حداقل شش دلیل بر این قاعده ذکر شد، برخی از این ادله مورد قبول واقع گردید و برخی مورد اشکال قرار گرفت، البته در این قاعده دو سطح از ادعا مطرح است: یکی حرمت اهانت به مقدسات دینی و محترمات فی الدین، سطح عام تر حرمت اهانت به مطلق مقدسات عند کل قوم و کل شخصٍ، از این ادله برخی متکفل اثبات سطح اول از ادعا هستند و برخی سطح دوم را هم می‌توانند اثبات کنند، شش دلیلی که تا به اینجا ذکر شد، یک دلیل عقلی بود که دو تقریر

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم ادله قاعده_ دلیل ششم( آیات) و بررسی آن ۱۳۹۶/۱۲/۱۶ دلیل ششم: آیات دلیل ششم بر حرمت هتک محترمات و مقدسات دینی آیات می‌باشند، یک دسته از آیات دلالت بر تعظیم حرمات الله و تعظیم شعائر الله می‌کنند. آن‌گاه بالاولویه حرمت اهانت را استفاده کرده‌اند، اما اینکه این آیات چگونه دلالت بر وجوب تعظیم می‌کند، و چگونه از وجوب تعظیم، حرمت اهانت بالاولویه استفاده می‌شود، این مطالبی است که باید توضیح دهیم. آیه اول: «ذَلِکَ وَمَنْ یُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ» . آیه دوم: «ذَلِکَ وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» . تقریب استدلال تقریب استدلال به این آیات مبتنی بر چند مقدمه است: مقدمه اول: منظور از حرمات الله

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم ادله قاعده_ دلیل سوم و چهارم و پنجم و بررسی آن‌ها ۱۳۹۶/۱۲/۱۵ خلاصه جلسات گذشته تا اینجا دو دلیل بر حرمت هتک مقدسات ذکر کردیم، یک دلیل عقلی بود که دو تقریر داشت و دلیل دوم یک قیاس استثنایی بود و بعد به مناسبت آن بحث از آیه ۱۰۸ سوره انعام پیش آمد، ملاحظات و نکاتی درباره این آیه مطرح بود که عرض کردیم و عرض شد که از برخی از این ادله اجمالاً تعمیم حکم حرمت به هتک مقدسات مطلقا استفاده می‌شود نه خصوص مقدسات فی الدین و حرمات فی الدین بلکه مقدسات عند کل قوم می‌تواند بر اساس این ادله حرام باشد. دلیل سوم: اجماع برخی ادعای اجماع بر حرمت هتک ما

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم ادله قاعده _ بررسی آیه ۱۰۸ انعام ۱۳۹۶/۱۲/۰۹ به مناسبت اشکالی که دیروز نسبت به دو دلیل گفته شده مطرح شد به ویژه نسبت به دلیل دوم مناسب است درباره آیه ۱۰۸ سوره انعام که در واقع یک رکن در استدلال و قیاس استثنایی است، بحث مختصری داشته باشیم. بررسی آیه ۱۰۸ انعام آیه: «وَلا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ» معنای آیه معلوم است: آیه در واقع نهی کرده است از سبّ نسبت به خدایان مشرکین و بتهایی که مشرکین می‌پرستیدند و در ادامه مترتب کرده است بر این نهی که اگر این کار صورت

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم یک اشکال نسبت به دلیل اول و دوم و بررسی آن ۱۳۹۶/۱۲/۰۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قاعده حرمت اهانت به مقدسات بود، تا اینجا دو دلیل ذکر کردیم، دلیل اول که برای دلیل عقلی است، دو تقریر ذکر شد. طبق یک تقریر گفتیم عقل حکم می‌کند به قبح اهانت به چیزهایی که نزد مولا محترم است و مرجع اهانت به محترمات عند المولا اهانت به خود مولا و استخفاف مولا می‌باشد، استخفاف مولا هم موجب مذمت است و لذا استحقاق عقاب را به دنبال دارد و استحقاق عقوبت و مذمت هم مستلزم حرمت فعل است. در تقریر اول شمول دلیل نسبت به مطلق محترمات را ذکر کردیم و گفتیم بالاخره از جمله

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم ادله قاعده _ دلیل اول(عقل) _ تقریر اول و دوم _ دلیل دوم ( قیاس استثنایی) ۱۳۹۶/۱۱/۲۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قاعده حرمت و اهانت و هتک مقدسات و محترمات بود، دلیل اول دلیل عقلی است، محصل دلیل  عقلی که در جلسه گذشته بیان شد این بود که عقل حکم به قبح اهانت چیزهایی که نزد مولا محترم است می‌کند و مرجع اهانت به محترمات عند المولی در واقع اهانت به خود مولا و استخفاف المولی است، استخفاف مولی هم موجب اسحقاق عقاب و مذمت است، استحقاق عقاب و مذمت هم مستلزم حرمت فعل است، یعنی اگر کسی کاری کند که موجب استخفاف مولی شود این از نظر عقل مستحق عقاب و

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم واژه‌شناسی _ ادله قاعده _ دلیل اول ۱۳۹۶/۱۱/۲۴ در بحث واژه شناسی از دو واژه حرمت و اهانت فی الجمله مطالبی را عرض کردیم، دو مطلب درباره واژه اهانت باقی مانده که اشاره می‌کنم. ادامه واژه‌شناسی«اهانت» مفاهیم نزدیک مفهوم اهانت، مشابهات و برخی مفاهیم نزدیک به خود هم دارد، علت اینکه این مفاهیم مشابه را عرض می‌کنم برای این است که می‌خواهیم ببینیم آیا از ادله ای که به نوعی متعرض این عناوین شده است بعدا می‌توانیم در مستندات قاعده استفاده کنیم یا نه. ۱. «سبّ» سب در لغت به معنای دشنام و ناسزا و فحش دادن است اما در اصطلاح فقهی به ناسزا و دشنام خاصی اطلاق می‌شود، مثل سب النبی یا سب

جلسه ۱ – PDF جلسه اول بحث در عنوان قاعده _ واژه‌شناسی ۱۳۹۶/۱۱/۱۷ بحث در عنوان قاعده درباره عنوان این قاعده تعبیرات مختلفی وارد شده است، گاهی به همین تعبیری که عرض کردم از این قاعده یاد می‌کنند، تعبیر دیگر حرمت اهانت به محترمات فی الدین است، تعبیر سوم هتک حرمت مقدسات و به تعبیر چهارم با این عنوان از آن یاد می‌کنند« حرمه إهانه حرمات الله و الاستخفاف بها»، گاهی هم این قاعده با یک قاعده دیگر منضماً مورد بررسی قرار می‌گیرند و آن هم وجوب تعظیم شعائر است، اینها با اینکه بعضا باهم ذکر می‌شوند اما دو قاعده مستقل هستند، تعظیم شعائر یک امر است و اهانت به مقدسات و محترمات یک امر دیگری است. حال صرف نظر

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم آثار تقیه(حکم وضعی)_ مقام دوم جهت اول: اجزاء_ بررسی طایفه دوم از روایات_ روایات اول و دوم ۱۳۹۸/۰۲/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا اگر عمل علی وجه التقیه انجام شود مجزی از مأموربه واقعی است یا خیر؟ عرض کردیم روایات این باب را که چند طایفه است، باید مورد بررسی و ملاحظه قرار دهیم؛ طایفه اول روایاتی است که دلالت بر اجزاء می‌کند به عنوان اضطرار و ضرورت، چند روایت خواندیم که دلالت آنها مورد قبول واقع شد. طایفه دوم  طایفه دوم روایاتی است که دلالت بر اجزاء می‌کند در جایی که عنوان تقیه اقتضا می‌کند عمل بر خلاف حق انجام شود، فرق این طایفه با طایفه اول

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم آثار تقیه(حکم وضعی)_ مقام دوم_ جهت اول: اجزاء بررسی طائفه اول از روایات_ روایت دوم و سوم و چهارم ۱۳۹۸/۰۲/۱۰ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به طوائفی از روایات استدلال شده برای این که عملی که علی وجه التقیه صورت می‌گیرد صحیح است یعنی، بعد از آنکه شرایط اضطرار و تقیه برطرف شد دیگر نیازی به اعاده و قضا ندارد. طائفه اول طائفه ای است که در آنها عنوان ضرر واضطرار ذکر شده است. اولین روایت حدیث رفع بود که مورد بررسی قرار گرفت و تقریب استدلال به آن بیان شد و اقوالی که در این‌باره ذکر شده است مورد بررسی قرار گرفت. روایت دوم روایت دوم صحیحه فضلاء است«قالو سمعنا ابا

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم آثار تقیه(حکم وضعی)_مقام دوم_جهت اول: اجزاء_بررسی طائفه اول از روایات_ حدیث رفع ۱۳۹۸/۰۲/۰۴ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای حکم به اجزاء در جایی که عمل  بر وجه تقیه انجام شود و فاقد جزء یا شرط و یا واجد مانعی باشد، به ادله‌ای تمسک شده و طوائفی از روایات مورد استناد قرار گرفته است. در این باره بر خلاف نظر مرحوم محقق ثانی و مرحوم شیخ که از این زاویه وارد شده اند که آیا اذن خاص نیاز هست یا اذن عام کفایت می‎کند، بهتر این است که خود روایات و ادله تقیه بررسی شوند. لذا امام به طور کلی ادله‌ای که قابلیت بررسی و استناد دارند را به سه طایفه تقسیم

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم آثار تقیه(حکم وضعی)- مقام دوم_ جهت اول: اجزاء _ اقوال ۱۳۹۸/۰۲/۰۳ مقام دوم در مورد آثار تقیه و حکم وضعی آن عرض کردیم که در دو مقام بحث می‎کنیم. بحث در مقام اول پیرامون ترک عمل علی وجه التقیه و بحث در این بود که ترک تقیه آیا موجب فساد عمل هست یا نه. در مقام دوم هم بحث در دو جهت است: جهت اول: تارۀً از حیث خصوص اثر قضا و اعاده و اینکه این فعلی که مخالف با حق و واقع صورت گرفته، آیا مجزی است و اعاده لازم ندارد اگر تقیه مرتفع شود در داخل وقت، و اگر در خارج وقت شرایط تقیه از بین رفت، قضا ندارد یا

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم آثار تقیه(حکم وضعی)مقام اول: آیا ترک تقیه موجب فساد عمل است؟ ۱۳۹۸/۰۱/۲۷ خلاصه جلسه گذشته ما در مقام اول از بحث پیرامون آثار تقیه و حکم وضعی آن به این نتیجه رسیدیم که ادله قول به تفصیل بین فرضی که اجزاء و شروط متحد با عبادتند و بین آن اموری که متحد با عبادت نیستند، فرق است. اگر عمل از قسم اول باشد، ترک تقیه موجب فساد عمل است و اگر از قسم دوم باشد موجب فساد عمل نیست. این تفصیل را با تکملهای که مرحوم خویی در این مقام فرمودند ذکر کردیم و اشکالات آن را بیان کردیم. قول به صحت مطلقا را هم قبلا به همراه ادله توضیح دادیم. قول

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم آثار تقیه( حکم وضعی)، مقام اول: آیا ترک تقیه موجب فساد عمل است؟ ۱۳۹۸/۰۱/۲۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در آثار تقیه و حکم وضعی تقیه بود. عرض کردیم که در دو مقام باید این مسئله را تعقیب کنیم. مقام اول در این رابطه بود که اگر کسی عمل علی وجه التقیه را ترک کند و مامورٌ به واقعی را اتیان کند، آیا این عمل فاسد است یا خیر؟ گفته شده که در این مسئله سه قول وجود دارد و ما دو قول آن را ذکر کردیم. یکی قول به صحت مطلقا که برخی مانند امام (ره) به آن معتقداند و دیگری هم قول به تفصیل که محقق ثانی، شیخ انصاری، محقق نایینی