سایر دروس

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم : مذمت زنان در نهج البلاغه – بررسی مانع چهارم – مرحله سوم ۱۳۹۹/۰۳/۰۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای بررسی مطالبی که به عنوان مذمت زنان در چندین موضع، در نهج البلاغه مطرح شده، لازم است مراحلی را پشت سر بگذاریم. در مرحله اول عرض کردیم دیدگاه کلی اسلام و قرآن و روایات و خود حضرت علی (علیه السلام) درباره زنان چیست. در مرحله دوم هشت نکته را مطرح کردیم که به طور کلی برای بررسی هر سخن و مطلبی از هر یک از معصومین (علیهم السلام) و همچنین حضرت علی (علیه السلام) باید به این نکات توجه کنیم و بدون ملاحظه این نکات

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه – بررسی مانع چهارم – مرحله دوم ۱۳۹۹/۰۲/۳۱   مرحله دوم در مورد مذمت زنان در نهج البلاغه نکات و اموری باید مورد توجه قرار بگیرد. هرچند این مسئله به عنوان یک مانع در مقابل اعتبار نهج البلاغه مطرح شد اما صرف نظر از این جهت، خودش موضوعی است که به عنوان یک معضل و مشکل باید مورد رسیدگی قرار بگیرد. گفتیم برای پاسخ به این مشکل چند مرحله را باید طی کنیم، در مرحله اول که حول چهار محور بود یک نظام معرفتی و دیدگاه کلی درباره زن در قرآن و روایات و کلمات خود حضرت علی (علیه السلام) ارائه

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه – بررسی مانع چهارم – دیدگاه ها ۱۳۹۹/۰۲/۳۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بررسی مانع چهارم از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه، یعنی مذمت زنان چند مرحله لازم است مورد توجه قرار بگیرد. در مرحله اول عرض کردیم مناسب است یک برداشت کلی از نظام معرفتی اسلام درباره زنان ارائه دهیم، در همین  رابطه در سه محور یعنی آیات و روایات و نمونه‎های تاریخی معلوم شد که به طور کلی جایگاه زن از دید اسلام و پیشوایان دینی چیست؟ آنچه که از مجموع این موارد و محورها استفاده می‎شود این است که زن جایگاه ویژه و برجسته‎ای در نظام دینی دارد

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه – – بررسی مانع چهارم – مرحله اول ۱۳۹۹/۰۲/۳۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم یکی از اموری که فی نفسه به عنوان یک معضل و مشکل در نهج البلاغه مورد توجه قرار گرفته و همچنین به عنوان یک مانع در اعتبار نهج البلاغه معرفی و شناخته شده، مذمتی است که حضرت علی (علیه السلام) در مواضعی از نهج البلاغه نسبت به زنان کرده‏اند. شش موضع را ذکر کردیم و عرض کردیم این موارد چه بسا قابل تایید بوسیله بعضی از آیات و روایت دیگر هم باشد. در پاسخ عرض کردیم این مسئله باید طی سه مرحله مورد بررسی قرار بگیرد.

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه – بررسی مانع چهارم –مرحله اول ۱۳۹۹/۰۲/۲۸   شواهد مانع چهارم عرض کردیم یکی از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه و به یک معنا یکی از مشکلات و معضلاتی که در نهج البلاغه با آن مواجهیم این است که در برخی از نامه‎ها، حکمت‏ها و خطبه ها حضرت علی (علیه السلام) به مذمت زنان پرداخته‎اند، شش مورد به عنوان شاهد بر این مدعا بیان شد. اما مسئله این است که این امور بعضا با برخی آیات و روایات نیز تایید می‎شود، یعنی نه تنها فقط در نهج البلاغه بلکه در خود قرآن یا در روایاتی از پیامبر (صلی الله علیه و

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه ۱۳۹۹/۰۲/۲۷   خلاصه جلسه گذشته آخرین مانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه که فی نفسه نیز به عنوان یکی از معضلات و شبهات درباره نهج البلاغه مطرح شده و اذهان بسیاری را به خودش مشغول کرده و البته پاسخ‎های گوناگونی به آن داده شده است این است که در مواضع متعددی از نهج البلاغه حضرت علی (علیه السلام) زنان را مذمت کرده است. این قضیه در چند مورد در نهج البلاغه به مناسبت‏های مختلف مطرح شده است. مواردی در نهج البلاغه نقل شده که بر اساس آن حضرت علی (علیه السلام) مطالبی را در مورد زنان مطرح کردند که به هر حال

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم موانع محتوایی اعتبار – مانع سوم:نسبیتی و جنسیتی کردن فضائل و رذائل – راه حل هفتم، هشتم و بررسی آنها – حق در مسئله ۱۳۹۹/۰۲/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در یکی از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه بود. در حکمت ۲۳۴ نهج البلاغه سخنی  از حضرت علی (علیه السلام) نقل شده که به عنوان حدیث خصال النساء نیز معروف شده است. در این حدیث سه صفت برای زنان، پسندیده شمرده شده در حالیکه این سه صفت برای مردان ناپسند دانسته شده، حال بحث در این است که چگونه ممکن است صفات اخلاقی برای یک صنف و جنس به عنوان فضیلت مطرح شود و برای جنس دیگر به عنوان رذیلت بیان شده

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم موانع محتوایی اعتبار – مانع سوم: جنسیتی و نسبتی کردن فضایل و رذایل – راه حل سوم، چهارم، پنجم، ششم و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۲۴   خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته بحث از مانع سوم از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه بود. عرض کردیم طبق بیانی که حضرت علی (علیه السلام) در حکمت ۲۳۴ نهج البلاغه فرمودند سه صفت بخل، جبن و کبر برای زنان پسندیده است اما برای مردان ناپسند است، همچنین طبق بیان حضرت علی (علیه السلام) در حکمت ۱۲۴ غیرت برای زنان ناپسند و برای مردان پسندیده است. اشکال این بود که طبق این بیان، بعضی از صفات اخلاقی، نسبی و جنسیتی معرفی شده است، یعنی این سه خلق

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم موانع محتوایی اعتبار – مانع سوم: جنسیتی کردن فضائل و رذائل – بررسی دیدگاه اول – دیدگاه دوم : راه اول و دوم و بررسی آن‎ها ۱۳۹۹/۰۲/۲۳   خلاصه جلسه گذشته در دسته دوم از موانع که به نوعی به محتوای نهج البلاغه مربوط می‎شود عرض کردیم اموری قابل ذکر و بررسی است که تا اینجا دو مانع را بررسی کردیم: مانع اول: در نهج البلاغه گاهی مشاهده می‏شود حضرت علی (علیه السلام) از خودشان سخن گفته و به ستایش خود پرداخته‎اند که آن را بررسی کردیم و پاسخ دادیم. مانع دوم: این بود که حضرت علی (علیه السلام) گاهی نسبت به جمعی از مردم یا اشخاص خاصی با عبارات و الفاظ

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم موانع محتوایی اعتبار – دسته دوم – مانع سوم: تحقیر دیگران و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۲۲   موانع  دسته دوم : مانع سوم تحقیر دیگران عرض کردیم دسته دوم از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه وجود برخی مطالب در حکمت‎ها، خطبه‎ها و نامه‎های حضرت علی (علیه السلام) است که فی نفسه صدورشان از حضرت علی (علیه السلام) جای شک و شبهه دارد. ما نع دومی که در این رابطه قابل بررسی است این است که حضرت علی (علیه السلام) در برخی از موارد عباراتی تحقیرآمیز در مورد دیگران به کار برده است. در مانع اول بحث خودستایی حضرت علی (علیه السلام)  بود که آن را توضیح دادیم و بررسی کردیم، اما در موارد

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم موانع محتوایی اعتبار – دسته دوم: مانع اول (خودستایی) و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۲۱   دسته دوم: مانع اول یکی از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه که در دسته دوم موانع جای می‎گیرد این است که در مواضعی از نهج البلاغه حضرت علی (علیه السلام) به ستایش از خود پرداخته‎اند و این امری است که نه قرآن و روایات آن را تایید می‎کنند و نه بین عقلاء امر پسندیده‎ای است. حال برخی از مواضعی که حضرت علی (علیه السلام) در آن خود را ستایش کرده است را اشارتا ذکر می‎کنم تا بعد ببینیم آیا توجیه و پاسخی برای این موارد می‎توانیم بیان کنیم یا خیر؟ حضرت علی (علیه السلام) در نهج البلاغه به

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم موانع محتوایی اعتبار – بررسی مانع سوم ۱۳۹۹/۰۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مانع سوم از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه بود ما اجمالا توضیح دادیم که حضرت علی (علیه السلام) درباره اختیار انسان و ارتباط آن با قضا و قدر چه بیاناتی دارند و شاید برای اولین بار بنیان نظریه امر بین الامرین در کلمات حضرت علی (علیه السلام) یافت شده و در زمان ائمه معصومین (علیهم السلام) به زبان‏های مختلف و با بیان‎های مختلف ارائه شده است. با توجه به این مطالب دیگر تردیدی در این نیست که حضرت علی (علیه السلام) به هیچ وجه مسئله جبر و بی اختیار بودن انسان در افعالش را قبول ندارد و به

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام موانع محتوایی اعتبار- مانع سوم: جبر – سخنان حضرت علی (علیه السلام) درباره اختیار و ابطال جبر – تفسیر «امر بین الامرین» ۱۳۹۹/۰۲/۱۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد مانع سوم از موانع محتوایی اعتبار نهج البلاغه یعنی مسئله جبر و اینکه برخی از خطبه‎ها و حکمت‎های نهج البلاغه مشعر به عدم اختیار انسان و موافق با نظریه جبرگرایی است، یک توضیح کلی درباره انظار و آراء چهارگانه‎ای که در مورد اختیار انسان است بیان کردیم، خیلی مختصر اشاره‏ای به آراء و انظار کردیم و گفتیم که دو مطلب را باید اجمالا بررسی کنیم، یکی اینکه اساسا خود حضرت علی (علیه السلام) نظریه امر بین الامرین را مطرح کرده است و ائمه بزرگوار

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم موانع محتوایی اعتبار – مانع دوم – مدح خلیفه دوم – نتیجه کلی – مانع سوم: جبر ۱۳۹۹/۰۲/۱۷   نتیجه کلی بحث در مانع دوم در مورد مانع دوم از موانع محتوایی یعنی مدح خلیفه دوم اقوال و انظار مختلف بیان شد؛ حدود نه یا ده قول و احتمال در این باره ذکر شد. نتیجه بررسی‎های به عمل آمده تا این‎جا این است که نمی‎توانیم به راحتی اصل این سخن را انکار کنیم، یعنی بگوییم اصلا چنین سخنی را حضرت علی (علیه السلام) نفرموده است، چه راسا و چه حکایتا یعنی انکار اصل سخن حضرت علی (علیه السلام) هم مستقیما و هم غیر مستقیم. به نظر می‎رسد با توجه به آنچه تا

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم موانع محتوایی اعتبار –مانع دوم: مدح خلیفه دوم – دسته دوم از اقوال و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که بحث در این است که یک دسته از اقوال و انظار ناظر به فرض صدور این خطبه از حضرت علی )علیه السلام) است و اینکه کلمه «فلان» نیز در آن گفته شده. شش قول را دیروز بیان کردیم و نتیجه این شد که بعضی از این اقوال قابل قبول نیست و بعضی فی نفسه ممکن است اما دلیل، شاهد و مدرکی برای آن نمی‎توانیم اقامه کنیم. علی ای حال ما در مقام جمع‏بندی نظر نهایی خود را خواهیم گفت. دسته دوم از اقوال وجه مشترک این دسته این

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم بررسی موانع اعتبار – موانع محتوایی – ادامه بحث از مانع دوم – قول دوم و سوم وچهارم و پنجم و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۱۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در مانع دومی بود که در متن نهج البلاغه به عنوان یک مانع محتوایی می‎تواند سدی در برابر اعتبار نهج البلاغه باشد. عرض کردیم این مانع در خطبه‎ای که به شماره‎های مختلف توسط مولفین بیان شده در قالب مدح خلیفه دوم خودش را نشان داده و لذا اشکال شده است که این با معتقدات و آموزه‎های شیعی سازگار نیست و در خود نهج البلاغه نیز حتی برخی از گفته‎های حضرت علی (علیه السلام) مخالف آن است. عرض کردیم درباره این مانع از جهات

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم موانع محتوایی اعتبار (دسته اول) – مانع دوم و بررسی آن – قول اول و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۱۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در دسته اول موانع محتوایی نسبت به اعتبار نهج البلاغه بود. عرض کردیم در مورد نهج البلاغه از حیث اعتبار اشکالاتی و شبهاتی مطرح شده است، یک دسته از موانع اعتبار در واقع بر می‎گردد به محتوای نهج البلاغه که بعضی از مضامین آن با آموزه‎ها و معتقدات شیعی سازگاری ندارد. یک نمونه را که مربوط به عصمت حضرت علی (علیه السلام) بود را دیروز بیان کردیم و به آن پاسخ دادیم. مانع دوم: مدح خلیفه دوم مورد دوم که در یکی از خطبه‏ها به خصوص بیشتر مورد توجه

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم بررسی موانع اعتبار نهج البلاغه – بررسی موانع شکلی – بررسی موانع محتوایی: ۱. عدم عصمت علی (ع) ۱۳۹۹/۰۲/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد اعتبار نهج البلاغه جنبه اقتضا تمام است و مشکلی ندارد. یعنی مقتضی برای اعتبار و حجیت نهج البلاغه با توجه به قرائنی که ذکر کردیم وجود دارد و تمام است. اما در برابر حجیت و اعتبار نهج البلاغه موانعی نیز به نظر می‎رسد وجود داشته باشد. گفتیم موانع دو دسته هستند؛ موانع شکلی که مربوط می‏شود به الفاظ و عبارات و کم و زیاد شدن الفاظ و عبارات و ما چهار مانع و مصداق برای آن ذکر کردیم. در مورد موانع محتوایی هم گفتیم به

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم موانع اعتبار نهج البلاغه – موانع شکلی و محتوایی ۱۳۹۹/۰۲/۱۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم هر چند نهج البلاغه مجموعه‎ای از روایات مرسله است ولی اگر مرسلات جزمی سید رضی را معتبر بدانیم ، دیگر مشکلی نخواهیم داشت اما اگر مرسلات جزمی سید رضی را معتبر ندانیم، از راه قرائن و طرقی که از موازین علم رجال محسوب نمی‎شوند، می‎توانیم به حجیت و اعتبار نهج البلاغه قائل شویم. چندین قرینه را دیروز عرض کردیم که این‎ها می‎تواند به نوعی اعتبار نهج البلاغه را در ذهن ما تقویت کند، به این معنا که نزد ما حجت باشد. مثل اینکه در مضامین خطبه‎ها و حکمت‎ها و نامه‎های حضرت علی (علیه السلام) مسئله مطابقت

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم اعتبار نهج البلاغه – راه حل طبق موازین علم رجال و غیر موازین علم رجال – راه حل تشابه برای الحاق روایات مجهول ۱۳۹۹/۰۲/۱۰   ۱. راه حل طبق موازین علم رجال در جلسه گذشته بحث به این‎جا منتهی شد که ما با اشکال ارسال روایات نهج البلاغه مواجهیم. اگر بخواهیم از راه موازین علم رجال پیش برویم طبیعتا این مانع وجود دارد؛ هرچند طبق آن موازین ممکن است مشکل ارسال را بتوان حل کرد یعنی روایات مسند شوند، اما کار با مسند شدن این روایات تمام نمی‎شود زیرا آن وقت باید برررسی کنیم این اسناد صحیح هستند یا خیر؟ یعنی این‎ها همه مقتضای قواعد علم رجال می باشد. همانطور که گفته