سایر دروس

جلسه هفتم – آیه ۳۴ – بخش دوم – عکس العمل شیطان در برابر امر به سجده و ریشه های آن – کفر ابلیس؛ قدیم یا جدید – قول اول

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ عکس العمل شیطان در برابر امر به سجده و ریشه های آن – کفر ابلیس؛ قدیم یا جدید – قول اول ۱۳۹۹/۰۸/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش دوم آیه ۳۴ سوره بقره بود. گفته شد بر طبق آیه، إباء و امتناع ابلیس از عمل به دستور خداوند تبارک و تعالی، عکس العملی است که شیطان از خود نشان داد. منتهی بحث ما به اینجا رسید که ریشه این امتناع و إباء چه بود؟ چرا از اطاعت امر خداوند سرپیچی کرد؟ خداوند از او سوال کرد: «ما مَنَعَکَ أن لا تسجُدَ إذا أَمَرتُک» ؛ چه چیز باعث شد که سجده نکنی هنگامی که تو را امر به سجده

جلسه ششم – آیه ۳۴ – بخش دوم – عکس العمل ابلیس در برابر امر به – سجده و بررسی ریشه آن

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم آیه ۳۴ – بخش دوم – عکس العمل ابلیس در برابر امر به – سجده و بررسی ریشه آن ۱۳۹۹/۰۸/۰۵ عکس العمل ابلیس در برابر امر به سجده و ریشه آن بحث در قسمت دوم و بخش دوم آیه ۳۴ بود. «و إذ قُلنا للملائکۀ اسجدوا لآدمَ فسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استکبرَ و کانَ منَ الکافرین». اولین مسئله ای که در بخش دوم آیه درباره آن گفتگو کردیم، مربوط به ماهیت ابلیس بود. در حدی که این جلسه اقتضا دارد، اقوال و انظار را درباره ماهیت ابلیس مورد بررسی قرار دادیم. بعد از آنکه ماهیت ابلیس معلوم شد، خداوند متعال به بیان رفتار ابلیس و عکس العمل او در برابر امر به سجده

جلسه نهم – ادله قاعده – دلیل سوم تا هفتم و بررسی آن

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله قاعده – دلیل سوم تا هفتم و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۸/۰۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در مدارک و مستندات قاعده جب بود. تا اینجا ما درباره دو دلیل سخن گفتیم؛ یکی برخی از آیات بود و دیگری برخی روایات به ویژه روایت الاسلام یجبّ ما قَبلَه. نسبت به این حدیث تقریبا پنج اشکال مطرح شده که این پنج اشکال را ما بررسی کردیم و پاسخ دادیم و نتیجه این شد که فی الجمله با این روایت می‌توان مشروعیت قاعده جبّ را ثابت کرد. دلیل سوم دلیل سوم سیره نبوی است به این بیان که ما وقتی به تاریخ اسلام و به خصوص زندگی پیامبر اسلام و سیره نبی مکرم اسلام مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم

جلسه هشتم – ادله قاعده – بررسی اشکالات حدیث – اشکال سوم – چهارم و پنجم و بررسی آن‌ها

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم ادله قاعده – بررسی اشکالات حدیث – اشکال سوم – چهارم و پنجم و بررسی آن‌ها ۱۳۹۹/۰۹/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که نسبت به حدیث الاسلام یجب ما قَبلَه وارد شده بود. گفتیم حدودا پنج اشکال نسبت به این حدیث ذکرشده که یکی از آن‌ها اشکال سندی بود که پاسخ دادیم. دو اشکال دیگر را هم مطرح کردیم و ذیل اشکال سوم، یک إن قُلت و قُلتی قابل طرح است که برای تکمیل بحث درباره اشکال سوم، این را هم باید انشاءالله متعرض بشویم. اشکال سوم این بود که اگر ما ملتزم به اطلاق و عموم الاسلام یجبّ ما قَبلَه بشویم و بخواهیم این جبّ و قطع و محو را

جلسه هفتم – ادله قاعده – مفاد اجمالی حدیث – بررسی اشکالات حدیث

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم ادله قاعده – مفاد اجمالی حدیث – بررسی اشکالات حدیث ۱۳۹۹/۰۷/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم از ادله قاعده جبّ بود. عرض شد روایاتی یا روایتی یا مضمون یک روایتی در جوامع روایی شیعی و جوامع روایی اهل سنت نقل شده است که پیامبر گرامی اسلام فرمود: الاسلام یجبّ ما قبلَه. ما نقل های مختلف این روایت را در جلسه گذشته ذکر کردیم. در این جلسه مفاد اجمالی این حدیث را بیان می‌کنیم سپس اشکالاتی که نسبت به این مضمون یا این حدیث وارد شده را انشاءالله متعرض خواهیم شد و آنگاه در بحث از قلمرو قاعده، آن جهاتی که در ابتدای بحث مورد اشاره قرار گرفت که آیا قلمرو قاعده

جلسه پنجم – آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس: قول سوم و بررسی آن – روایات

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس: قول سوم و بررسی آن – روایات خلاصه جلسه گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۰۹ در بخش دوم از آیه ۳۴ عرض کردیم یک بحث این است که ماهیت ابلیس چیست. دو قول در این باره به همراه ادله این دو قول ذکر شد. دو دلیل بر این نظر که ابلیس از ملائکه شمرده می‌شود و شش دلیل بر اینکه ابلیس از ملائکه نیست و جن است بیان شد. قول سوم قول سومی هم در اینجا وجود دارد که اشاره به این قول برای تکمیل بحث خالی از لطف نیست. برخی از مفسران از جمله طبری و صاحب المنار عقیدشان بر این است که اختلاف ابلیس و ملائکه به حسب

شرح رساله حقوق – جلسه سی و دوم – چیستی کمال انسانی

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم چیستی کمال انسانی ۱۳۹۹/۰۶/۰۹ شرح رساله حقوق عرض کردیم اولین حقی که امام سجاد(ع) در این رساله در رابطه با انسان نسبت به خودش بیان می‌کند، حق انسان بر خودش است. حق خداوند بر انسان بیان شد؛ اما حق انسان بر خودش. ما گفتیم اولاً اینکه انسان یک حقی دارد، این خودِ انسانی انسان یک حقی دارد ولی ماهیت نفس چیست؟ این را یک توضیح مختصری دادیم و گفتیم برای اینکه نفس را بشناسیم، باید غایت خلقت انسان را بشناسیم و شناخت غایت خلقت انسان متوقف بر شناخت ماهیت انسان است و باز شناخت ماهیت انسان متوقف بر پی بردن به کمالات انسانی است. هر موجودی کمالش رسیدن به غایتش است. کمال

جلسه چهارم – آیه ۳۴ _ بخش دوم _ ماهیت ابلیس: ادله قول دوم ( فرشته نبودن ابلیس)

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ ماهیت ابلیس: ادله قول دوم ( فرشته نبودن ابلیس) ۱۳۹۹/۰۷/۰۸ خلاصه جلسه گذشته در بخس دوم آیه ۳۴ به این موضوع رسیدیم که ماهیت ابلیس چیست. عرض کردیم اقوال و احتمالات مختلفی در مورد ماهیت ابلیس وجود دارد. قول اول این بود که ابلیس از ملائکه است. دو دلیل بر این مدعی ذکر گردید و مورد بررسی واقع شد. نتیجه این شد اینکه ما ابلیس را از ملائکه محسوب کنیم، دلیل قابل اعتمادی بر آن وجود ندارد. ادله قول دوم (فرشته نبودن ابلیس) اما برای قول به اینکه ابلیس از ملائکه محسوب نمی‌شود، شش دلیل می‌توان اقامه کرد. اینکه از ملائکه محسوب نمی‌شود، در واقع به این معنا

جلسه ششم – ادله قاعده – دلیل دوم: روایات

جلسه ۶ -PDF جلسه ششم ادله قاعده – دلیل دوم: روایات ۱۳۹۹/۰۷/۰۶   بحث در ادله قاعده جبّ بود. دلیل اول جلسه گذشته ذکر شده و فی الجمله دلالتش بر این قاعده پذیرفته شد. هر چند بعضی از دوستان نسبت به بعضی از جهاتش اشکالاتی داشتند. دلیل دوم: روایات دلیل دوم روایاتی است که در این مورد هم در جوامع روایی شیعی و هم در جوامع روایی اهل سنت ذکر شده است. اجمالا ما این روایات را می‌خوانیم هر چند در گذشته به نوعی اشاراتی به قضایایی که در این روایات شده داشتیم. اما خود این روایات باید خوانده شود و البته بررسی سندی و دلالی آن را انشاءالله بعد از نقل این روایات خواهیم داشت. سوال: استاد: بله این

جلسه پنجم – ادله قاعده – دلیل اول: آیه ۳۸ انفال

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم ادله قاعده – دلیل اول: آیه ۳۸ انفال ۱۳۹۹/۰۷/۰۵   ادله قاعده بحث ما درباره مدارک و مستندات قاعده جبّ است. به چند دلیل تمسک شده است برای اثبات مشروعیت و اعتبار این قاعده. دلیل اول اولین دلیل از کتاب است؛ «قُل للذینَ کَفَروا إن ینتهوا یُغفَر لَهُم ما قَد سَلَف و إن یَعودوا فقَد مضَت سُنَّتُ الأوَّلین». بر اساس این آیه انتهاء از کفر موجب غفران ما سَلَف است. یعنی یک شرطی برای مغفرت و گذشت از ما سَلَف وجود دارد و آن انتهاءُ الکُفر است و چون ماء موصوله عمومیت دارد، تمام آنچه که در گذشته اتفاق افتاده را بر اساس این آیه مورد غفران قرار می‌دهد. مستدل بر اساس این تقریب

جلسه سوم – آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس – ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) و بررسی آن

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس – ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۷/۰۲ ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) عرض کردیم در بخش دوم آیه ۳۴ چندین مطلب باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اولین مطلب درباره ماهیت ابلیس است. احتمالاتی درباره ماهیت ابلیس وجود دارد ولی عمدتا دو قول از میان این احتمالات قائل دارد و بر آن استدلال شده است. قول اول این بود که ابلیس من الملائکۀ است و از اجنه محسوب نمی‌شود. عرض شد برخی از متکلمین و به خصوص معتزله، با این نظر موافق نیستند. اما بسیاری از مفسرین و فقهای عامه معتقدند که ابلیس از ملائکه است. شاید دو دلیل بتوان

شرح رساله حقوق – جلسه سی و یکم – حق انسان بر خویش – حقوق معنوی و مادی – غایت آفرینش انسان

جلسه ۱ – PDF جلسه سی و یکم حق انسان بر خویش – حقوق معنوی و مادی – غایت آفرینش انسان ۱۳۹۹/۰۷/۰۲ شرح رساله حقوق آنطور که به خاطر دارم تقریبا طی سال گذشته و سال قبلش توفیق یافتیم سی جلسه درباره فرازهای رساله حقوق مطالبی را عرض کنیم. البته سال گذشته که تقریبا نیمه‌تمام یا ناقص به پایان رسید؛ اما مجموعاً سی جلسه ما مطالبی را به عنوان مقدمه عرض کردیم و یک سری مطالبی را درباره خود رساله گفتیم. گفتیم حقوقی که امام سجاد(ع) برمی‌شمارند، مهم‌ترین آنها حق خداوند بر انسان است. ما این را توضیح دادیم که حق خداوند بر انسان چیست. یک فراز مربوط به حق خداوند بر انسان بود که حالا ما مطالبی را عرض

جلسه دوم – آیه ۳۴ _ روایات مربوط به سجده ملائکه بخش دوم آیه _ ماهیت ابلیس

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم آیه ۳۴ _ روایات مربوط به سجده ملائکه بخش دوم آیه _ ماهیت ابلیس ۱۳۹۹/۰۷/۰۱ خلاصه جلسه گذشته در آیه سی و چهارم تقریبا مباحث بخش اول این آیه گذشت. «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀِ اسجُدوا لآدمَ فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». تا فَسَجَدوا تقریبا بخش اول آیه بود که مطالبش طی چندین جلسه بیان شد و جلسه قبل هم ما مروری بر آن مطالب کردیم. ماحصل مطالب این بود که بعد از آنکه ملائکه پی بردند نه گمانشان درباره عدم شایستگی انسان برای مقام خلافت درست است و نه گمانشان درباره خودشان که شایستگی خلافت دارند صحیح است، خداوند متعال امر کرد به اینکه ملائکه در برابر آدم سجده

جلسه اول – آیه ۳۴ – مروری بر مباحث گذشته

جلسه ۱ – PDF جلسه اول آیه ۳۴ – مروری بر مباحث گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۳۱ مروری بر مباحث گذشته در سال گذشته به دلیل عارض شدن شرایط خاص بیماری کرونا، بحثمان در نیمه راه تعطیل شد. در آیه سی و چهارم ما مطالبی را عرض کردیم و چند نکته دیگر از این آیه باقی مانده که انشاء الله آن‌ها را هم بیان می‌کنیم و بعد وارد آیه سی و پنجم می‌شویم. آیه ۳۴ این بود: «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀ اُسجُدُوا لآدم فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبا و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». هنگامی که ما به ملائکه گفتیم که به آدم سجده کنید، آن‌ها همگی سجده کردند مگر ابلیس که إبا کرد و کفرش آشکار شد و معلوم گردید که از کافران

جلسه چهارم – مفردات قاعده _ جهات مورد نظر در بررسی ادله قاعده

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم مفردات قاعده _ جهات مورد نظر در بررسی ادله قاعده ۱۳۹۹/۰۶/۳۰   مفردات قاعده بعد از سه مبحث مقدماتی که در جلسات گذشته ذکر کردیم، می‌رسیم به بحث از خود این قاعده. عنوان قاعده به اختصار قاعده جَبّ و عنوان کاملش الاسلام یجبّ ما قَبله است که متخذ از همان نبوی معروف است و عمده ترین دلیل این قاعده هم همین می‌باشد. به هر حال کلمه جبّ در این قاعده چه در عنوان مختصرش و چه در عنوان تفصیلی اش ذکر شده است. علاوه بر این، واژه «اسلام» و «ما قبل» واژه هایی هستند که در عنوان این قاعده ذکر شدند. قهرا آنچه که بیشتر نیاز به توضیح دارد کلمه جبّ است وگرنه اسلام

جلسه سوم – پیشینه قاعده _ کاربرد قاعده در ابواب مختلف

جلسه ۳ -PDF جلسه سوم پیشینه قاعده _ کاربرد قاعده در ابواب مختلف ۱۳۹۹/۰۶/۲۹   پیشینه قاعده مباحثی که در مورد قاعده تا اینجا مطرح کردیم، یکی ارتباط این قاعده با فقه سیاسی و دیگری اهمیت این قاعده بود. مطلب سوم پیشینه این قاعده است. اگر بخواهیم به طور خلاصه و اجمالی درباره پیشینه این قاعده گزارشی ارائه کنیم، می‌توانیم پنج مرحله برای ان در نظر بگیریم. مرحله اول مرحله بیان حکم توسط پیامبر مکرم اسلام (ص) و سپس امیرالمؤمنین (علیه السلام) و برخی از ائمه (علیهم السلام) به عنوان حدیث و روایت است. چند نمونه از مواردی که این حدیث توسط پیامبر مکرم اسلام بیان شده است را ذکر کردیم. در زمان امیرالمؤمنین (علیه السلام) هم یک مورد بنابر

جلسه دوم – ارتباط قاعده با فقه سیاسی _ جهت دوم، وجوه اهمیت قاعده

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم ارتباط قاعده با فقه سیاسی _ جهت دوم، وجوه اهمیت قاعده ۱۳۹۹/۰۶/۲۳   خلاصه جلسه گذشته در بحث از ارتباط قاعده جَبّ با فقه سیاسی عرض کردیم از دو جهت این ارتباط قابل تبیین است. جهت اول که دیروز اشاره شد، مربوط به ماهیت این حکم کلی و قاعده است یا به تعبیر دیگر علت و حکمت و فلسفه این قاعده است که باعث می‌شود این قاعده یک پیوندی با مسئله فقه سیاسی پیدا کند. ارتباط قاعده با فقه سیاسی _ جهت دوم جهت دوم مربوط به موارد کاربرد این قاعده است. موارد کاربرد این قاعده را در یک تقسیم بندی کلی به سه قسم تقسیم می‌شود: ۱. یک قسم از موارد کاربرد این

جلسه اول – ارتباط قاعده جب با فقه سیاسی – جهت اول

جلسه ۱ – PDF جلسه اول ارتباط قاعده جب با فقه سیاسی _ جهت اول ۱۳۹۹/۰۶/۲۲   اهمیت حلم و تاثیر آن چون جلسه اول است، معمولا در مباحثمان در جلسه اول یک روایتی را تیمنا و تبرکا در حد مختصر می‌خوانیم و بعد انشاءالله بحث را شروع می‌کنیم. روایت از امام باقر (علیه السلام) است و می‌فرماید: ما شیبَ شیئٌ بشیئٍ أحسن من حلمٍ بعلمٍ. چیزی با چیزی آمیخته نشده که بهتر از آمیختگی حلم با علم باشد. این تعبیر از امام باقر (علیه السلام) به اهمیت مسئله حلم در کنار علم اشاره می‌کند. یعنی کأن این دو در یک انسان اگر جمع شود، بهترین حالت را برای انسان ایجاد می‌کند. معنای علم که معلوم است؛ علم الهی، علم

جلسه سی و هشتم – روش های تفسیر نهج البلاغه

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم روش های تفسیر نهج البلاغه ۱۳۹۹/۰۳/۰۳   روش‎های تفسیر نهج البلاغه موضوع دیگری که در مباحث مقدماتی مربوط به نهج البلاغه باید به آن پرداخته شود روش‎های تفسیر نهج البلاغه است. مقدمه مقدمتا لازم است عرض کنم که برای تفسیر نهج البلاغه نیازمند مقدماتی هستیم، قبلا درباره علوم پیش نیاز تفسیر نهج البلاغه مطالبی بیان شد اما به جز آن علوم که ما در گذشته به آنها اشاره کردیم، برای تفسیر نهج البلاغه آشنایی و معرفت و شناخت چند امر دیگر نیز لازم است. اینها ابزارهایی هستند که برای ورود به دایره تفسیر نهج البلاغه حتما باید از آن‎ها بهره مند باشیم که عبارتند از: اسناد و مدارک سخنان گفتیم اکثر قریب

جلسه چهل و سوم – موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه – بررسی مانع چهارم – مرحله سوم

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم موانع محتوایی اعتبار – مانع چهارم: مذمت زنان در نهج البلاغه – بررسی مانع چهارم – مرحله سوم ۱۳۹۹/۰۳/۰۱   خلاصه جلسه گذشته شاید یکی از مهمترین مواردی که به عنوان مذمت زنان قلمداد شد خطبه ۸۰ نهج البلاغه است که در آن حضرت علی (علیه السلام) بعد از پایان جنگ جمل فرمود: « مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الْإِيمَانِ نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ نَوَاقِصُ الْعُقُولِ» و در ذیلش هم فرمود: از بدان از زنان بپرهیزید و از خوبان آنها بر حذر باشید و آن‎ها را در معروف اطاعت نکنید تا طمع در اطاعت منکر پیدا نکنند، البته محور اصلی خطبه ۸۰ که بحث از نقصان در عقل و ایمان است منحصر به خطبه