تفسیر

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ معنای درخت ممنوعه ۱۳۹۹/۰۹/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث ما رسید به موضوع درخت ممنوعه و فرمود: «ولا تقرَبا هذه الشجرۀ». عرض کردیم بحث است که این شجره ممنوعه، این درختی که از أکل آن منع شده چه درختی است. به انظار و اقوال مختلف اشاره کردیم و روایاتی که در این رابطه وارد شده را نقل نمودیم. گفتیم بین این اقوال و انظار و این روایات می‌توان جمع کرد همچنان که فیض کاشانی بعد از نقل این روایات، این‌ها را جمع کرده است. همچنین گفته شد که کلمه شجر از نظر معنای لغوی هم این ظرفیت را برای جمع فراهم می‌کند. چون شجر یعنی هر چیزی که دارای

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ منظور از شجره ممنوعه ۱۳۹۹/۰۹/۱۰ معنای شجره ممنوعه در بخش دوم آیه ۳۵ بعد از آنکه معلوم شد سنخ نهی لا تقَرَبا، نهی ارشادی است و بعد از آنکه مشخص شد منهیٌ عنه در این نهی، فعل أکل است و البته أکل لزوما به معنای خوردن در این دنیای مادی و با بدن مادی نیست؛ همانطور که گفتیم می‌تواند أکل متناسب با آن عالم و آن جنت که جنت برزخی است باشد، و می‌تواند کنایه از یک نوع تصرف خاص و حالت خاص باشد که با توجه به بحثی که در پیش داریم بیشتر معلوم می‌شود. چون بحث بعدی در مورد این است که این شجره چه نوع

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم آیه ۳۵ _ بخش دوم _ شواهد ارشادی بودن نهی _ مطلب دوم: منهیٌ عنه؛ قرب یا أکل؟ ۱۳۹۹/۰۹/۰۵ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بخش دوم آیه ۳۵ چند مطلب باید مورد بررسی قرار بگیرد. مطلب اول این بود که نهی در «لا تقرَبا» آیا تحریمی است یا تنزیهی است و یا ارشادی؟ ادله تحریمی بودن نهی را ذکر کردیم و گفتیم که این نهی، نهی تحریمی نیست. اما اینکه این نهی تحریمی نیست، پس چیست؟ آیا تنزیهی است یا ارشادی؟ به نظر می‌رسد که این نهی، نهی ارشادی است. نهی ارشادی همانند امر ارشادی در واقع ارشاد می‌کند مخاطب را به آثار و عوارض این عمل یا ترکش. مثال معروف برای امر

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۳۵ – بخش اول – بررسی دلالت «أسکن» و «کلا» بر وجوب – بخش دوم – اقوال در مورد نهی «لا تقربا» – قول اول: نهی تحریمی و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۹/۰۴ بررسی دلالت «أسکن» و «کلا» بر وجوب عرض کردیم که آیه ۳۵ دو بخش دارد. بخش اول آن امر به سکونت در جنت و اینکه در این جنت آدم و حوا می‌توانند هر نوع تصرفی را داشته باشند. تنها یک نکته از بخش اول آیه باقی مانده و آن این است که امر به أکل در «کلا منها رَغَدا حیثُ شئتما»، آیا دلالت بر لزوم و وجوب می‌کند یا رخصت و اباحه؟ در مورد اسکن هم بحث است که آیا دال بر

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۳۵ – بخش اول – دو پرسش ۱. معنای امر به أکل – ۲. بررسی نسبت جنس مرد و جنس زن ۱۳۹۹/۰۹/۰۳ دو پرسش ما در بخش اول آیه ۳۵ تفسیر امر به سکونت در جنت را ذکر کردیم که خداوند متعال به آدم و همسرش حوا امر کرد در جنت ساکن شوند. اجمالا درباره جنت هم توضیحاتی دادیم. در ادامه خداوند امر به أکل کرده و میفرماید: «و کلا منها رَغَدا حیثُ شئتما» یعنی امر می‌کند به دو نفر که بخورید به نحو گوارا و وسیع و پاکیزه از هر آنچه که خواستید و به هر نحوی که خواستید. اولا باید دید که واقعا منظور از أکل، معنای حقیقی أکل یعنی خوردن

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه ۳۵ بخش اول _ معنای جنت _ نظر برگزیده ۱۳۹۹/۰۸/۲۸ خلاصه جلسه گذشته سخن در تفسیر جنت در بخش اول آیه ۳۵ سوره بقره بود. جنتی که خداوند امر فرمود که آدم همسرش حوا در آن ساکن شوند. اقوال و انظار را گفتیم. چهارقول و چهار احتمال ذکر شد. در بین این چهار احتمال اینکه توقف بشود در اینجا، چندان مقبول و پسندیده نیست. بالاخره در بین این قرائن و شواهد انسان باید ببیند کدام یک قوت اثبات مشهودٌ له خودشان را دارند. اینکه مقصود از این جنت، جنۀ الخلد هم باشد، ملاحظه فرمود که هیچ یک از ادله آن قابل قبول نیست. چون قرائن و شواهد بر خلافش بسیار است. اینکه باغی

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – بررسی ادله قول اول – مؤیدات و معبدات زمینی بودن جنت ۱۳۹۹/۰۸/۲۷ خلاصه جلسه گذشته بحث درباره مراد و مقصود از جنت در آیه ۳۵ بود. عرض کردیم چهار قول یا احتمال در اینجا وجود دارد و ما تقریبا ادله یا شواهد هر یک از این احتمالات و اقوال را ذکر کردیم. حال می‌خواهیم ببینیم مقتضای تحقیق در مسئله چیست؟ آیا منظور از این جنت، جنۀ الخلد است؟ یا باغی از باغ های زمینی است؟ یا یک جنت معنوی که با جنۀ الخلد هم متفاوت است؟ و یا اینکه باید متوقف شویم چون هر یک از این‌ها شواهدی برای خود دارند؟ به نظر می‌رسد این

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم آیه ۳۵ – بخش اول – معنای جنت – اقوال چهار گانه ۱۳۹۹/۰۸/۲۶ تفسیر بخش اول آیه ۳۵ بعد از بیان مفاد کلی آیه و مفردات آیه، می‌رسیم به تفسیر و توضیح مطالبی که در این آیه بیان شده است. عرض کردیم این آیه دو بخش دارد که بخش اول آن امر به سکونت در جنت به همراه حوا است. دوم نهی از نزدیک شدن به آن درخت ممنوعه است. در اینجا خیلی از امور باید روشن شود مثل اینکه منظور از جنت چیست؟ اینکه امر به سکونت در این جنت شده، این جنت به چه معنا است؟ اینکه دستور داده شده هر چه می‌خواهید بخورید: «کلا منها…» معنایش چیست؟ اینکه به این درخت

جلسه ۱۲- PDF جلسه دوازدهم آیه ۳۵ – مفردات آیه ۱۳۹۹/۰۸/۲۱ مفردات آیه قرار شد که درباره مفردات این آیه کمی سخن بگوییم و بعد سراغ تفسیر این آیه برویم که عرض کردیم دو بخش دارد. ۱. «قُلنا» اولین کلمه ای که در این آیه ذکر شده، کلمه «و قُلنا» است. اگر در خاطرتان باشد، خداوند متعال در این آیات با «قالَ» شروع کرد. مانند: «و إذ قالَ رَبُّکَ للملائکۀ» و «قالَ إنّی أعلَمُ ما لا تَعلَمون»، «و قالَ أنبئهُم بأسماء هولاء». اما از آیه ۳۴ تعبیر خداوند تبارک و تعالی به ضمیر متکلم برگشت. یعنی قالَ تبدیل شد به قُلنا، آنهم متکلم مع الغیر. همان معنایی که در مورد قُلنا در آیه ۳۴ گفتیم، اینجا هم در مورد قُلنا

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه ۳۵ – مضمون کلی آیه – ارتباط این آیه با آیات قبل و بعد ۱۳۹۹/۰۸/۲۰ مضمون کلی آیه ۳۵ بحث ما در آیه ۳۵ سوره بقره است. آیه این است: «و قلنا یا آدم اسکن أنتَ و زوجُکَ الجَنَّۀ و کلا منها رَغَدا حیثُ شئتُما و لا تَقرَبا هذه الشَجَرَۀ و تکونا منَ الظالمین». ترجمه این آیه روشن است. میفرماید: گفتیم که ای آدم تو و همسرت در بهشت آرام بگیرید و هر نوع تصرفی می‌خواهید در آنجا انجام دهید و از آن به فراوانی از هر جا که خواستید بخورید لکن نزدیک این درخت نشوید که آنگاه از ستمگران خواهید بود. این آیه در واقع مربوط به جریانات بعد از سجده ملائکه

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه ۳۴ – بخش دوم – مؤیدات روایی بخش دوم ۱۳۹۹/۰۸/۱۹ خلاصه جلسه گذشته تقریبا بخش دوم آیه ۳۴ سوره بقره را هم به پایان رساندیم. یعنی بحث هایی که در ذیل آیه ۳۴، هم در بخش اول و هم در بخش دوم می‌بایست طرح بشود را متعرض شدیم و نکاتی که به نظر می‌رسید اهمیت بیشتری دارد را ذکر کردیم. در بخش اول بحث سجده نسبت به آدم و مسائل مربوط به سجده بود، بخش دوم هم مربوط به إباء و استکبار ابلیس از سجده در برابر انسان بود. آنچه که در بخش دوم گفتیم، عمدتا پیرامون این موضوع بود که ابلیس به دلیل استکبار و کفرش از سجده در برابر آدم خودداری

جلسه – PDF جلسه نهم آیه ۳۴ – بخش دوم – پاسخ به دو پرسش در مورد ابلیس ۱۳۹۹/۰۸/۱۲ خلاصه جلسه گذشته در ادامه بحث از بخش دوم آیه ۳۴، بحث به اینجا رسید که ما باید به دو پرسش پاسخ دهیم. پرسش اول اینکه اگر ما گفتیم کفر ابلیس حادث نیست، یعنی او بعد از امتناع از سجده در برابر آدم و مخالفت با دستور خداوند تبارک و تعالی کفرش آشکار شد، یعنی کانَ به معنای خودش است و کانَ منَ الکافرین یعنی او از کافران بود و یک کفر مستور و پنهان داشت و این حادثه باعث شد که این کفر آشکار و ظاهر شود. ما گفتیم که کانَ به معنای صارَ نیست. پرسش اول: کفر ابلیس، فطری

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم آیه ۳۴ – بخش دوم – بررسی احتمال سبق ایمان و عروض کفر شیطان پس از امتناع از سجده ۱۳۹۹/۰۸/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد آیه ۳۴ و بخش دوم آن به اینجا رسید که درباره «و کانَ منَ الکافرین» چند احتمال داده شده است. یک احتمال اینکه منظور از کانَ و معنای آن صارَ می‌باشد و دو قرینه هم برایش ذکر شد. قرینه اول برخی از آیات دیگر است که به این معنا نازل شده مانند «فکانَ منَ المغرقین». که در آن هم از نظر محتوا و مضمون نمی‌تواند کانَ به معنای خودش باشد و باید به معنای صار باشد، چون قبلا غرق شدنی در کار نبود که الان بخواهد اشاره به

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ عکس العمل شیطان در برابر امر به سجده و ریشه های آن – کفر ابلیس؛ قدیم یا جدید – قول اول ۱۳۹۹/۰۸/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش دوم آیه ۳۴ سوره بقره بود. گفته شد بر طبق آیه، إباء و امتناع ابلیس از عمل به دستور خداوند تبارک و تعالی، عکس العملی است که شیطان از خود نشان داد. منتهی بحث ما به اینجا رسید که ریشه این امتناع و إباء چه بود؟ چرا از اطاعت امر خداوند سرپیچی کرد؟ خداوند از او سوال کرد: «ما مَنَعَکَ أن لا تسجُدَ إذا أَمَرتُک» ؛ چه چیز باعث شد که سجده نکنی هنگامی که تو را امر به سجده

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم آیه ۳۴ – بخش دوم – عکس العمل ابلیس در برابر امر به – سجده و بررسی ریشه آن ۱۳۹۹/۰۸/۰۵ عکس العمل ابلیس در برابر امر به سجده و ریشه آن بحث در قسمت دوم و بخش دوم آیه ۳۴ بود. «و إذ قُلنا للملائکۀ اسجدوا لآدمَ فسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استکبرَ و کانَ منَ الکافرین». اولین مسئله ای که در بخش دوم آیه درباره آن گفتگو کردیم، مربوط به ماهیت ابلیس بود. در حدی که این جلسه اقتضا دارد، اقوال و انظار را درباره ماهیت ابلیس مورد بررسی قرار دادیم. بعد از آنکه ماهیت ابلیس معلوم شد، خداوند متعال به بیان رفتار ابلیس و عکس العمل او در برابر امر به سجده

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس: قول سوم و بررسی آن – روایات خلاصه جلسه گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۰۹ در بخش دوم از آیه ۳۴ عرض کردیم یک بحث این است که ماهیت ابلیس چیست. دو قول در این باره به همراه ادله این دو قول ذکر شد. دو دلیل بر این نظر که ابلیس از ملائکه شمرده می‌شود و شش دلیل بر اینکه ابلیس از ملائکه نیست و جن است بیان شد. قول سوم قول سومی هم در اینجا وجود دارد که اشاره به این قول برای تکمیل بحث خالی از لطف نیست. برخی از مفسران از جمله طبری و صاحب المنار عقیدشان بر این است که اختلاف ابلیس و ملائکه به حسب

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ ماهیت ابلیس: ادله قول دوم ( فرشته نبودن ابلیس) ۱۳۹۹/۰۷/۰۸ خلاصه جلسه گذشته در بخس دوم آیه ۳۴ به این موضوع رسیدیم که ماهیت ابلیس چیست. عرض کردیم اقوال و احتمالات مختلفی در مورد ماهیت ابلیس وجود دارد. قول اول این بود که ابلیس از ملائکه است. دو دلیل بر این مدعی ذکر گردید و مورد بررسی واقع شد. نتیجه این شد اینکه ما ابلیس را از ملائکه محسوب کنیم، دلیل قابل اعتمادی بر آن وجود ندارد. ادله قول دوم (فرشته نبودن ابلیس) اما برای قول به اینکه ابلیس از ملائکه محسوب نمی‌شود، شش دلیل می‌توان اقامه کرد. اینکه از ملائکه محسوب نمی‌شود، در واقع به این معنا

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس – ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۷/۰۲ ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) عرض کردیم در بخش دوم آیه ۳۴ چندین مطلب باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اولین مطلب درباره ماهیت ابلیس است. احتمالاتی درباره ماهیت ابلیس وجود دارد ولی عمدتا دو قول از میان این احتمالات قائل دارد و بر آن استدلال شده است. قول اول این بود که ابلیس من الملائکۀ است و از اجنه محسوب نمی‌شود. عرض شد برخی از متکلمین و به خصوص معتزله، با این نظر موافق نیستند. اما بسیاری از مفسرین و فقهای عامه معتقدند که ابلیس از ملائکه است. شاید دو دلیل بتوان

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم آیه ۳۴ _ روایات مربوط به سجده ملائکه بخش دوم آیه _ ماهیت ابلیس ۱۳۹۹/۰۷/۰۱ خلاصه جلسه گذشته در آیه سی و چهارم تقریبا مباحث بخش اول این آیه گذشت. «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀِ اسجُدوا لآدمَ فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». تا فَسَجَدوا تقریبا بخش اول آیه بود که مطالبش طی چندین جلسه بیان شد و جلسه قبل هم ما مروری بر آن مطالب کردیم. ماحصل مطالب این بود که بعد از آنکه ملائکه پی بردند نه گمانشان درباره عدم شایستگی انسان برای مقام خلافت درست است و نه گمانشان درباره خودشان که شایستگی خلافت دارند صحیح است، خداوند متعال امر کرد به اینکه ملائکه در برابر آدم سجده

جلسه ۱ – PDF جلسه اول آیه ۳۴ – مروری بر مباحث گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۳۱ مروری بر مباحث گذشته در سال گذشته به دلیل عارض شدن شرایط خاص بیماری کرونا، بحثمان در نیمه راه تعطیل شد. در آیه سی و چهارم ما مطالبی را عرض کردیم و چند نکته دیگر از این آیه باقی مانده که انشاء الله آن‌ها را هم بیان می‌کنیم و بعد وارد آیه سی و پنجم می‌شویم. آیه ۳۴ این بود: «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀ اُسجُدُوا لآدم فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبا و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». هنگامی که ما به ملائکه گفتیم که به آدم سجده کنید، آن‌ها همگی سجده کردند مگر ابلیس که إبا کرد و کفرش آشکار شد و معلوم گردید که از کافران