دروس خارج

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم مسأله ۱۴– تکمله: راههای دیگر جلوگیری از بارداری- الف) راههایی که موجب عقم نمی‎شوند دسته دوم: بعد از انعقاد نطفه ۱۳۹۸/۰۱/۱۹           خلاصه جلسه گذشته بحث در بررسی راه‌های جلوگیری از بارداری است. عرض کردیم این راه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ برخی از آنها موجب عقم نیستند و برخی موجب عقم می‌باشند. اما دسته اول – یعنی آن راه‌هایی که موجب عقم نمی‌شوند – به دو گروه منشعب می‌شود. گروه اول آن ‌راه‌هایی است که قبل از انعقاد نطفه به نوعی امکان لقاح و انعقاد نطفه را ازبین می‌برند. از این گروه به پنج راه اشاره کردیم و معلوم شد که هیچ یک از این پنج راه

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم مسأله ۱۴– تکمله: راههای دیگر جلوگیری از بارداری- الف) راههایی که موجب عقم نمی‎شوند- دسته اول: قبل از انعقاد نطفه- راه اول تا پنجم ۱۸/۰۱/۱۳۹۸           خلاصه جلسه گذشته به مناسبت بحث از عزل که در مسأله چهاردهم مطرح شده بود، ما به عنوان تکمیل بحث وارد بررسی فقهی راه‌های جلوگیری از بارداری شدیم. عرض کردیم مقدمتاً باید این راه‌ها را بشناسیم تا بعداً اینها را مورد بررسی قرار دهیم. در جلسه قبل اجمالاً درباره چگونگی بارداری و مراحلی که منجر به بارداری زن و تکون فرزند می‌شود، مطالبی را عرض کردیم و گفتیم طیّ چندین مرحله این امر اتفاق می‌افتد. بعد از بیان این مطلب، برای تکمیل

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود مسأله ۱۴– تکلمه: راههای دیگر جلوگیری از بارداری- کیفیت انعقاد نطفه ۱۳۹۸/۰۱/۱۷         تکمله مسأله ۱۴. راههای دیگر جلوگیری از بارداری قبل از تعطیلات درباره عزل و جواز یا حرمت آن به تفصیل بحث کردیم؛ نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که ادله حرمت عزل وافی به مقصود نیست و نمی‌تواند حرمت را ثابت کند. وعده دادیم که به مناسبت بحث از عزل، درباره اموری که به نوعی ملحق به عزل می‌شوند و می‌توانند بعضاً مشمول این ادله قرار گیرند، بحث کنیم. عزل در واقع یک راه جلوگیری طبیعی از بچه‌دار شدن است. چون عزل عبارت است از «اخراج الآلة و افراغ المنی خارج الرحم»؛ اینکه منی را بیرون از رحم قرار

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم مسأله ۱۴– عزل- مقام دوم: بررسی وجوب دیه- دلیل وجوب دیه و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۲/۲۲           خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام دوم در مسأله چهاردهم بود. عرض شد در مقام دوم سخن از لزوم دیه و عدم لزوم دیه بعد العزل است؛ یعنی آیا عزل، دیه را بر مرد واجب می‌کند یا نه. به اقوال اشاره کردیم و کلامی که صاحب جواهر در این باره بیان کرده بود نیز مورد نقد و اشکال قرار گرفت. دلیل وجوب دیة اما عمده این است که ببینیم کسانی که قائل به وجوب دیه شده‌اند چه دلیلی دارند. عمده دلیل درباره وجوب دیه، روایتی است که ادعا شده دلالت بر وجوب

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم مسأله ۱۴– عزل- مقام اول: بررسی جواز عزل- عزل المرأة- مقام دوم: بررسی وجوب دیه- اقوال ۱۳۹۷/۱۲/۲۱         عزل المرأة – (بررسی جواز و عدم جواز) از مقام اول بحث مطلبی باقی مانده که آن را عرض می‌کنیم و إن شاء الله وارد در مقام دوم خواهیم شد. تا به حال بحث ما درباره عزل الرجل بود؛ همان ابتدا هم عرض کردیم که عزل تارة از ناحیه مرد تصویر می‌شود و اخری از ناحیه زن. آنچه تا اینجا گفتیم درباره عزل الرجل بود؛ یعنی بحث از جواز و حرمت و ادله‌ای که اقامه شد و اختلافی که در این باره وجود داشت، همه درباره عزل مرد بود. معنای عزل

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم مسأله ۱۴– عزل- مقام اول: بررسی جواز عزل- ادله جواز- ادامه دلیل جواز ۱۳۹۷/۱۲/۲۰           ادامه دلیل جواز مع الکراهة بحث در ادله جواز مع کراهة العزل بود؛ یعنی مشهور بین متأخرین که قائل به کراهت عزل هستند. عرض شد عمده دلیل این گروه، روایاتی است که از آن جواز عزل بدست می‌آید. این روایات را ملاحظه فرمودید. در مقابلِ این روایات، برخی روایات هستند که ادعا می‌شود که اینها دلالت بر عدم جواز عزل دارند. ما همه روایاتی که دال بر عدم جواز عزل هستند را ذکر کردیم و ملاحظه فرمودید که آن روایات دلالت بر حرمت عزل ندارند و برخی از آنها از نظر سندی ضعیف

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم مسأله ۱۴– عزل- مقام اول: بررسی جواز عزل- ادله حرمت- دلیل ششم- ادله جواز ۱۳۹۷/۱۲/۱۸         دلیل ششم بحث در ادله قائلین به حرمت عزل از زوجه دائمه حره بدون اذن او بود. آخرین دلیل حرمت عزل این است که بر فرض ما تعارض برخی از روایات را با روایات دال بر حرمت بپذیریم، باز می‌توانیم به نوعی روایات مانعه را بر روایات مجوزه ترجیح دهیم. این دلیل مبتنی بر پذیرش دلالت برخی از روایات بر جواز عزل است. می‌گویند نهایت این است که روایات دال بر جواز با روایات دال بر منع تعارض می‌کنند ولی از آنجا که امکان جمع بین این روایات نیست، ما باید به سراغ

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم مسأله ۱۴– عزل- مقام اول: بررسی جواز عزل- ادله حرمت(دلیل سوم: روایات)-بررسی دلیل پنجم ۱۳۹۷/۱۲/۱۵         خلاصه جلسه گذشته برخی از ادله حرمت عزل از زوجه حره دائمه بدون اذن او را بررسی کردیم؛ اجماع، دلیل عقلی، روایات و همچنین منافات عزل با حکمت نکاح یعنی استیلاد، مورد بررسی قرار گرفت. البته یکی دو روایت دیگر باقی مانده که باید برای تکمیل بحث آنها را ذکر کنیم. دلیل پنجم یک قیاسی بود که در جلسه گذشته آن را ذکر کردیم ولی بررسی آن باقی ماند. البته این هم یک دلیل عقلی است که باید در ذیل همان دلیل عقلی به عنوان یک تقریب یا بیان دیگری از حکم عقلی

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم مسأله ۱۴– عزل- مقام اول: بررسی جواز عزل- ادله حرمت(دلیل سوم روایات) ۱۳۹۷/۱۲/۱۴           خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل سوم حرمت عزل از زوجه دائمه حره بدون اذن او بود. دلیل سوم روایات است؛ دو روایت را در جلسه گذشته مورد بررسی قرار دادیم و معلوم شد که این دو روایت یا دلالت بر حرمت ندارند و یا اگر دلالت بر حرمت دارند، نهایت این است که معارض هم دارند. چون در مقابل این روایات، برخی از روایات دلالت بر جواز می‌کنند؛ لذا باید در مقام تعارض و معارضه این روایات ببینیم نهایتاً جمع بین این روایات چه اقتضایی دارد. روایت سوم روایت سوم، روایتی است که

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم مسأله ۱۴– عزل- مقام اول: بررسی جواز عزل- ادله حرمت(دلیل سوم: روایات) ۱۳۹۷/۱۲/۱۳           خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله حرمت عزل از زوجه دائمه حره بدون اذن او بود. دو دلیل ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت؛ یکی اجماع و دیگری دلیل عقلی بود؛ چون یک قیاس شکل اول است لکن هر دو مقدمه آن یا حداقل یکی از این دو مقدمه مورد خدشه واقع شد. لذا این دو دلیل، حرمت را اثبات نمی‌کنند. دلیل سوم: روایات دلیل سوم روایاتی است که در این مقام مورد استناد قرار گرفته و از آنها استظهار حرمت شده است. روایت اول روایت یعقوب جعفی: «عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم مسأله ۱۴– عزل- تنقیح محل نزاع – دو مقام در بحث ۱۳۹۷/۱۲/۱۲           مروری بر مباحث گذشته در مسأله چهاردهم بحث در جواز عزل یا عدم جواز عزل است و آنگاه درباره لزوم و عدم لزوم دیه بحث می‎شود منتهی ابتداءً گفتیم مواردی از محل نزاع خارج است و مشخصاً در یک مورد اختلاف واقع شده است. تقریباً هفت مورد از محل نزاع خارج است و ادله جواز عزل در آنها را ذکر کردیم. یکی اینکه امه باشد هرچند متزوجه باشد. دوم، وطی در دبر؛ سوم، جایی که اشتراط عزل حین عقد النکاح یا ضمن عقد لازم دیگر شود؛ چهارم، در مواردی که اضطرار پیش آید؛ پنجم، آنجایی

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم مسأله ۱۴– عزل- ادله جواز عزل از زوجه موقته ۱۳۹۷/۱۲/۱۱   خلاصه جلسه گذشته در مسأله چهاردهم بحث پیرامون جواز یا عدم جواز عزل و نیز لزوم دیه و عدم آن در صورت عزل است. عرض کردیم عزل عبارت است از «اخراج الآلة عند الانزال و افراغ المنی خارج الفرج». معلوم است که این تعریف درباره عزل الزوج است، ولی در خاتمه بحث یک اشاره مختصری خواهیم کرد که گاهی عزل درباره زن نیز به کار می‎رود که مرحوم سید در ذیل مسأله ششم به این مطلب اشاره کرده است. اساساً اینکه عزل مرأة چگونه متصور است و آیا جایز است یا نه، این بحث دیگری است که بعداً عرض خواهیم کرد.

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد مسأله ۱۴– عزل- تنقیح محل نزاع – دو مقام در بحث ۱۳۹۷/۱۲/۰۸           مسأله چهاردهم «لا إشكال في جواز العزل، و هو إخراج الآلة عند الانزال و إفراغ المني إلى الخارج في غير الزوجة الدائمة الحرة». ایشان می‎فرماید: عزل عبارت است از اخراج آلت در هنگام انزال و بیرون ریختن منی به خارج از فرج؛ «لا اشکال فی جوازه در غیر الزوجه الدائمه الحرة». یعنی اگر زنی متعه بود، از محل نزاع خارج است؛ اگر مملوکه بود، از محل نزاع خارج است. آن چیزی که الان درباره آن بحث می‎کنند، زوجه دائمه حره است و الا در اینکه در غیر زوجه دائمه حره – که خود، اقسامی را شامل می‎شود

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت هفتم: بررسی اعتبار انزال(حق در مقام)- جهت هشتم: عدم اعتبار مطالبه زوجه در حکم ۱۳۹۷/۱۲/۰۶           خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت هفتم یعنی اعتبار انزال در وطی واجب در هر چهار ماه بود. عرض شد دو قول در این مسأله وجود دارد؛ برخی قائل به اعتبار انزال هستند، مثل مرحوم سید. برخی قائل به عدم اعتبار انزال هستند؛ از کسانی که انزال را معتبر نمی‎داند، شهید ثانی در مسالک است. ایشان با اینکه قائل بود برای تحقق وطی واجب وطی در دبر کفایت نمی‎کند، اما در مورد انزال معتقد است مهم وطی در قُبل است اگرچه انزال صورت نگیرد. دلیل مرحوم

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت ششم: بررسی کفایت و عدم کفایت وطی در دبر- جهت هفتم: بررسی اعتبار انزال ۱۳۹۷/۱۲/۰۵           خلاصه جلسه گذشته درباره پنج جهت از جهات مورد بحث در مسأله سیزدهم مطالبی عرض شد. سه جهت دیگر باقی مانده است. همان طور که در گذشته نیز گفته شد، از این جهات چهار جهت در متن تحریر مورد تعرض واقع شده اما سایر جهات در تحریر ذکر نشده و مرحوم سید به این جهات اشاره کرده‎اند. یک جهت از این جهاتی که امام(ره) متعرض آن نشده‎اند، شمول حکم عدم جواز وطی زوجه بیش از چهار ماه نسبت به مرأه شائبه است. جهت ششم: بررسی کفایت

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت پنجم: بررسی شمول حکم نسبت به غیر شابة- تنقیح موضوع- بررسی ادله اقوال ۱۳۹۷/۱۲/۰۱         خلاصه جلسه گذشته جهت پنجم از جهات مربوط به مسأله سیزدهم که امام(ره) در متن تحریر متعرض آن نشده‎اند، درباره شمول حکم نسبت به غیر شابه است. بحث در این است که عدم جواز وطی الزوجه اکثر من اربعة اشهر آیا اختصاص به شابه – یعنی زن جوان ـ دارد یا شامل غیر شابه نیز می‎شود. عرض کردیم قبل از بررسی این مسأله خوب است موضوع نزاع را تبیین کنیم و بعد اقوال و ادله را بیان کنیم. تنقیح موضوع نزاع در جهت پنجم ۱. مرأة شابّة، قدر

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت چهارم: بررسی شمول حکم نسبت به مسافر- کلام صاحب جواهر و بررسی آن استثناء سفر واجب و اشکال محقق خویی- جهت پنجم ۱۳۹۷/۱۱/۳۰           خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت چهارم، یعنی تعمیم حکم عدم جواز ترک وطی بیش از چهار ماه نسبت به مسافر بود. عرض کردیم هم قائلین به اختصاص حکم به حاضر و هم قائلین به شمول حکم نسبت به مسافر، ادله‎ای بر مدعای خودشان اقامه کرده‎اند. ما دو دلیل قائلین به اختصاص را رد کردیم؛ حدود شش دلیل و مؤید علی رغم اشکالاتی که بعضاً در هر یک از این ادله وجود دارد، بر تعمیم ارائه کردیم. نتیجه

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت چهارم: بررسی شمول حکم نسبت به مسافر- ادله قول به تعمیم-نتیجه کلی ۱۳۹۷/۱۱/۲۹         خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت چهارم در مسأله سیزدهم بود. بحث در این بود که آیا عدم جواز ترک وطی بیش از چهار ماه اختصاص به حاضر دارد یا شامل مسافر نیز می‎شود. قول اول که برخی به آن ملتزم شده‎اند، قول به اختصاص این حکم به حاضر است. دو دلیل بر این قول ذکر شد؛ دلیل اول که مرحوم نراقی در مستند به آن اشاره کرده بود، به همراه مؤید یا مؤیداتی که برای این حکم ذکر شده، بیان گردید. در بررسی این دلیل مشخص شد که

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت چهارم: بررسی شمول حکم نسبت به مسافر- ادله قول به اختصاص و بررسی آن ۱۳۹۷/۱۱/۲۸           جهت چهارم: بررسی شمول حکم نسبت به مسافر از جمله جهاتی که در مسأله سیزدهم مورد بررسی قرار می‎گیرد، شمول این حکم نسبت به مسافر است. مرحوم امام(ره) در مسأله سیزدهم فرمودند: «لا یجوز ترک وطی الزوجة أکثر من أربعة أشهر»، گفته جهاتی در رابطه با این حکم مطرح است که تا اینجا چند جهت را بررسی کردیم. اما جهت چهارم این است که آیا این حکم اختصاص به حاضر دارد یا شامل مسافر نیز می‎شود. متن مسأله چنین است: «و هل يختص الحكم بالحاضر فلا

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم مسأله ۱۳-جهات شش گانه – جهت سوم: بررسی اختصاص حکم به صورت عدم عذر ۱۳۹۷/۱۱/۲۷           خلاصه جلسه گذشته از جهاتی که در مسأله سیزدهم باید مورد بررسی قرار گیرد و امام(ره) در متن تحریر به آن اشاره کرده‎اند، اختصاص حکم عدم جواز ترک وطی بیش از چهار ماه به صورت عذر است. عرض کردیم که در این مسأله چندین جهت مورد تعرض واقع می‎شود، جهت اولی و جهت ثانیه گذشت؛ جهت اولی درباره اصل حکم بود که به چه دلیل ترک وطی بیش از چهار ماه جایز نیست؛ جهت ثانیه درباره شمول این حکم نسبت به دائمه و منقطعه بود که عرض کردیم به نظر ما مثل