دروس خارج

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل پنجم ۱۳۹۰/۰۸/۰۲              خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم بود. عرض شد مرحوم آقای خوئی به این دلیل اعتماد کرده و فرموده­اند وجهی که در مسئله­ی وجوب تقلید اعلم می­شود به آن اعتماد کرد همین وجه می­باشد. محصل این دلیل این شد که در بحث از مشروعیت تقلید و جواز پیروی از قول غیر، به سه دلیل استناد گردید؛ یکی اطلاقات ادله لفظیه و دوم دلیل انسداد و سوم سیره عقلائیه. ایشان با استناد به این سه دلیل، اصل مشروعیت تقلید را اثبات کردند. حالا با مراجعه به همان ادله می­خواهند لزوم تقلید اعلم را اثبات کنند. مرحوم آقای خوئی

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل چهارم ۱۳۹۰/۰۸/۰۱              از بحث گذشته مطلبی باقی مانده که آن را عرض می­کنیم و بعد به سراغ دلیل چهارم می­رویم. خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نسبت به دلیل سوم که مسئله اقربیت الی الواقع بود مرحوم آقای آخوند هم به صغرای دلیل و هم به کبرای دلیل اشکالی داشتتند؛ دلیل این بود که قول اعلم اقرب الی الواقع است و هر قولی که اقرب الی الواقع باشد باید اخذ شود و حجت است و بعد نتیجه گرفته شد که قول اعلم باید اخذ شود. نسبت به صغری اشکال شد که مرحوم محقق اصفهانی از این اشکال پاسخ دادند و ما عرض کردیم

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل سوم ۱۳۹۰/۰۷/۳۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله وجوب تقلید اعلم بود و تا اینجا سه دلیل را بیان کردیم. دلیل اول اجماع بود که مورد مناقشه قرار گرفت و دلیل دوم سیره عقلائیه بود که نتیجه­ی دلیل دوم این شد که با سیره عقلائیه نهایتاً ترجیح قول اعلم ثابت می­شود و تعین قابل استفاده نیست. و دلیل سوم هم متشکل از یک صغری و کبری بود با این بیان که قول اعلم اقرب الی الواقع است و هر قولی که اقرب الی الواقع باشد باید اخذ شود و حجت است، نتیجه اینکه باید قول اعلم اخذ شود و حجت است. محقق

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل سوم ۱۳۹۰/۰۷/۲۷              خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم قائلین به وجوب تقلید اعلم یعنی سیره عقلائیه بود. این دلیل را تقریر کردیم و اشکالاتی که به مقدمه اول و دوم این دلیل وارد شده بود را به همراه پاسخ آنها بیان کردیم. تأملی در دلیل دوم اما حال واقعاً باید دید با وجود پاسخی که ما به این اشکالات دادیم، آیا سیره عقلائیه دلالت بر تعین رجوع به اعلم می­کند یا ترجیح رجوع به اعلم را اثبات می­کند؟ آنچه که ما با مراجعه به سیره عقلائیه بدست می­آوریم این است که از نظر عقلاء در مواردی که یک صاحب فضیلت و

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم ادله وجوب تقلید اعلم – بررسی دلیل دوم ۱۳۹۰/۰۷/۲۶              خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال به سیره عقلاء برای اثبات لزوم رجوع به اعلم و وجوب تقلید اعلم بود. عرض کردیم که این دلیل متشکل از دو مقدمه است که نسبت به هر دو مقدمه ایراد و اشکال وارد شده است. مقدمه اول این بود که سیره و بنای عملی عقلاء این است که در امور مختلف وقتی لازم باشد به کارشناس مراجعه کنند، اگر کارشناسی افضل از سایرین باشد، حتماً به کارشناس افضل که نسبت به سایرین از جهت علمی مزیت دارد، رجوع می­کنند. مقدمه دوم هم این بود که این سیره که در همه امور و

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم ادله وجوب تقلید ۱۳۹۰/۰۷/۲۵              خلاصه جلسه گذشته بحث در صور مختلفی است که در مسئله تقلید اعلم وجود دارد. عرض کردیم به طور کلی در این مسئله سه صورت وجود دارد که یک صورت این بود که فتوای اعلم و غیر اعلم موافق و در جمیع خصوصیات یکی باشند. صورت دوم اینکه فتوای اعلم با غیر اعلم مختلف باشد؛ این صورت خودش دو فرض دارد یک فرض اینکه فتوای غیر اعلم موافق با احتیاط باشد فرض دیگر اینکه فتوای اعلم موافق احتیاط باشد. در مورد فرض اول یعنی آنجایی که فتوای غیر اعلم موافق با احتیاط باشد، گفتیم عقل اجازه پیروی از فتوای غیر اعلم را می­دهد چون

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم تقلید اعلم – صور مسئله ۱۳۹۰/۰۷/۲۴              خلاصه جلسه گذشته بعد از آنکه مقتضای اصل در مسئله تقلید اعلم مشخص شد بحث به ادله اجتهادیه مسئله تقلید اعلم می­رسد. تا اینجا با قطع نظر از ادله اجتهادیه عرض کردیم مقتضای اصل این است که تقلید اعلم لازم است یعنی عقل از باب احتیاط حکم به تعیین می­کند و می­گوید از اعلم باید تقلید شود چون در موارد دوران بین تعیین و تخییر احتیاط اقتضاء می­کند برای یقین به فراغ ذمه، انسان از اعلم تقلید کند. معنای مع الإمکان قبل از اینکه مقتضای ادله را بررسی کنیم باید در مورد یک قیدی که در مسئله پنجم تحریر ذکر شده و

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم تقلید اعلم – تأسیس اصل ۱۳۹۰/۰۷/۲۳              خلاصه جلسه گذشته بحث در مسئله تقلید اعلم بود. عرض کردیم قبل از آنکه به بررسی ادله­ی تقلید اعلم بپردازیم و اقوالی که در این مسئله وجود دارد مورد بررسی قرار دهیم، به دو جهت باید تأسیس اصل کنیم و به دو دلیل باید مقتضای اصل را در این مسئله بدانیم؛ یکی اینکه این مسئله مثل اصل تقلید، تقلیدی نیست یعنی مقلد عامی باید از طریقی وظیفه­ی خودش را تشخیص بدهد و دیگر در این مسئله نمی­تواند تقلید کند لذا باید دید عقل او چه حکمی را برای او مقرر می­کند. و جهت دوم اینکه تأسیس اصل در واقع تعیین یک مرجع

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم تقلید اعلم ۱۳۹۰/۰۷/۲۰              خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد تقلید اعلم چهار قول وجود دارد و اجمالاً به این چهار قول و قائلین به این اقوال اشاره کردیم. اما گفته شده که مشهور بین فقهاء قول اول است یعنی خود اینکه مشهور قائلند به وجوب تقلید اعلم، خودش مشهور شده است. حال باید دید که این شهرت وجود دارد یا نه؟ بررسی شهرت قول اول مرحوم آقای حکیم می­فرماید «و عن ظاهر السید فی الذریعة کونه من المسلمات عند الشیعة» از مرحوم سید مرتضی نقل می­کند که ایشان قائل شدند به اینکه لزوم تقلید اعلم از مسلمات در نزد شیعه است. مرحوم آقای خوئی نیز همین مطلب

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم بخش دوم: عدول به اعلم ۱۳۹۰/۰۷/۱۹              بحث در عدول به اعلم بود. عرض کردیم در این مسئله پنج قول و احتمال وجود دارد که تا اینجا مبنا و مستند چهار قول را بیان کردیم. دلیل قول پنجم قول پنجم عدم جواز عدول به اعلم است. طبق این قول چنانچه کسی از مجتهدی تقلید کرده و الآن برای او اعلمیت مجتهد دیگری مشخص شده، در اینجا حق عدول به اعلم ندارد. اما اینکه چرا نمی­تواند عدول به اعلم بکند بر این اساس است که از یک طرف می­گوید در مسئله عدول از حی به حی چون استصحاب حجیت فعلیه نسبت به فتوای مأخوذ بها جاری می­باشد یعنی این شخص

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم بخش دوم: عدول به اعلم ۱۳۹۰/۰۷/۱۸              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم بحث ما در مورد عدول به اعلم بود. به طور کلی پنج قول و احتمال در این مسئله وجود دارد. قول اول که قول به جواز عدول مطلقاً بود، مورد بررسی قرار گرفت. مرحوم سید در عروة از کسانی است که به این قول معتقد شده­اند و ما مبنای و مستند این قول را در جلسه گذشته عرض کردیم. و اما قول دوم که قول به وجوب عدول مطلقاً است. این مطلقاً که در قول اول و قول دوم ذکر شده ناظر به بعضی تفصیلاتی است که در این مسئله وجود دارد. بعضی مثل مرحوم آقای حکیم

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم بخش دوم: عدول به اعلم ۱۳۹۰/۰۷/۱۶              بحث در مسئله چهار در بخش اول که در مورد عدول از حی به حی مساوی بود، تمام شد. در این بحث مجموعاً چهار قول ذکر کردیم و به تفصیل به مباحث و مسائل هر یک از آنها پرداختیم. بخش دوم در ذیل مسئله چهارم نوبت رسید به بخش دوم، در ذیل مسئله چهارم، امام(ره) می­فرماید «و یجب العدول إذا کان الثانی اعلم علی الأحوط» در بخش اول ایشان فرمودند که «لایجوز العدول من الحی الی الحی المساوی» اما فتوای امام طبق چاپ­های بعدی که البته مطابق با حاشیه ایشان بر عروه هم هست، این است که «یجوز العدول» اما در مورد

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۱۳              بحث در یک دلیل از ادله قول به عدم جواز عدول از حی به حی مساوی باقی مانده که دلیل چهارم است. دلیل چهارم دلیل چهارم استصحاب حجیت فعلیه است به این بیان که وقتی مقلد با دو مجتهد مساوی روبرو شد در هنگام رجوع مخیر است که به هر یک از این دو فتوا اخذ کند و هر کدام را که اختیار کرد آن فتوا در حق او حجت فعلیه می­شود. پس یک حجت فعلیه در همان بدو امر برای او ثابت شده است حال ما بعد از مدتی شک می­کنیم آیا آن حجت فعلیه فقط حدوثاً بود

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۱۲              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قائلین به عدم جواز عدول بود. عرض شد قائلین به عدم جواز عدول از مجتهد حی به حی مساوی چند دلیل اقامه کرده­اند دلیل اول بیان شد محصل دلیل اول این بود که جواز عدول مستلزم علم به مخالفت قطعیه عملیه در بعضی از موارد است. دو مثال عرض شد که چنانچه کسی که به یک فتوایی اخذ کرده اگر بخواهد از آن فتوا عدول کند این مستلزم مخالفت قطعیه عملیه است چون در یک مورد علم دارد و یقین پیدا می­کند که یا آن عملش باطل بوده و ­یا این عمل و

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۱۱              خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال چهارم به دلیل استصحاب بود. اشکال چهارم این بود که استصحاب حجیت تخییریه مبتلا به معارض است و آن معارض استصحاب حجیت فعلیه است. مرحوم شیخ از این اشکال به این نحو پاسخ دادند که استصحاب حجیت تخییریه بر استصحاب حجیت فعلیه حاکم است. مرحوم آقای خوئی در دفاع از اشکال خودشان و در مقام رد این بیان شیخ فرمودند که حکومت استصحاب حجیت تخییریه را بر استصحاب حجیت فعلیه قبول نداریم؛ برای اینکه اساساً نسبت اینها نسبت سببی و مسببی نیست تا بخواهد تقدمی در کار باشد. استصحاب حجیت تخییریه یک اثر

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۱۰              بحث در دلیل استصحاب برای اثبات جواز عدول بود. عرض کردیم به این دلیل از جهات مختلف اشکال شده است. یک اشکال و پاسخ آن را بیان کردیم. اشکال دوم اشکال دوم به این استصحاب این است که این دلیل اخص از مدعاست چون استصحاب بر فرض تمامیت فقط در صورتی جاری است که حالت سابقه تخییر وجود داشته باشد و این در صورتی است دو مجتهد مساوی باشند. یعنی اگر از بدو امر دو مجتهد مساوی باشند شخص مقلد در رجوع بین دو نفر مخیر است؛ الآن که بعد از رجوع به یکی از این دو مجتهد شک

جلسه ۵ – PDF     جلسه پنجم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۰۹              خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا عدول از حی به حی مساوی جایز است یا خیر؟ عرض کردیم بعضی قائل به جواز عدول هستند و ادله­ای را برای جواز عدول ذکر کرده­اند. دلیل اول اطلاقات ادله تقلید بود. دلیل دوم مصلحت تسلیم که در برخی روایات برای تخییر بیان شده و دلیل سوم سیره عقلائیه و دلیل چهارم استصحاب بقاء حجیت تخییریه بود، بعضی از اشکالات و پاسخ آن و مباحث مربوط به آن در جلسات قبل گذشت. گفتیم که اگر بتوانیم این اشکالات را پاسخ بدهیم، این دلیل هم می­تواند اثبات مدعا کند.

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۰۶              خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم یعنی استصحاب حجیت تخییریه بود. در بیان این دلیل و نحوه استدلال عرض کردیم که هنگام رجوع به دو مجتهد متساوی این شخص مخیر بوده، حال بعد از گذشت مدتی می¬خواهد از مجتهد اول به مجتهد مساوی دوم عدول کند، می¬گوییم که این قبلاً در هنگام رجوع و در بدو امر حجیت تخییریه الآن هم ثابت بود، الآن بعد از اخذ به فتوای یکی از این دو نفر شک می¬کنیم همان تخییری که در ابتدا برای او ثابت بود برایش ثابت است یا خیر؟ به عبارت دیگر آیا آن تخییر یک تخییر بدوی بود

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۰۵              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قائلین به جواز عدول از مجتهد حی به حی مساوی بود که عرض کردیم قائلین به جواز چند دلیل بر مدعای خودشان اقامه کرده­اند. تا اینجا دو دلیل را ذکر کردیم. دلیل اول اطلاقات ادله جواز تقلید بود که گفتیم فی الجمله دلالت بر جواز عدول دارند. دلیل دوم که در کلمات محقق خراسانی آمده بود این بود که به حسب برخی از روایات تخییر دارای یک مصلحتی است که عبارت است از تسلیم و این تسلیم مختص به حالی دون حالی نیست یعنی این مصلحت چه در وقت رجوع و چه در

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم مقام دوم: عدول از حی به حی مساوی ۱۳۹۰/۰۷/۰۴              خلاصه جلسه گذشته در مسئله چهارم بحث در این بود که آیا عدول از مجتهد حی به مجتهد حی مساوی جایز است یا خیر؟ عرض کردیم که در این مسئله دو قول مهم وجود دارد بعضی قائل به جواز عدول از مجتهد حی به مجتهد حی مساوی هستند و بعضی هم قائل به عدم جواز شده­اند. اما قائلین به جواز عدول چند دلیل برای اثبات مدعای خودشان اقامه کرده­اند و به استناد این ادله می­خواهند جواز عدول را ثابت کنند. ما یک به یک این ادله را مورد بررسی قرار می­دهیم که آیا می­تواند وافی به مقصود قائلین به