عقل

قواعد فقهیه – جلسه چهل و هشتم – قلمرو کرامت ذاتی انسان – حقوق ناشی از دسته اول امتیازات – ۱. حق ناشی از عقل – ۲. حق ناشی از اراده و اختیار – ۳. حق ناشی از فطرت – ۴. حق ناشی از نیکوترین خلقت – ۵. حق ناشی از قدرت تسخیر موجودات – ۶. حق ناشی از عواطف انسانی – حد و مرز حقوق شش‌گانه

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم  قلمرو کرامت ذاتی انسان – حقوق ناشی از دسته اول امتیازات – ۱. حق ناشی از عقل – ۲. حق ناشی از اراده و اختیار – ۳. حق ناشی از فطرت – ۴. حق ناشی از نیکوترین خلقت – ۵. حق ناشی از قدرت تسخیر موجودات – ۶. حق ناشی از عواطف انسانی – حد و مرز حقوق شش‌گانه ۱۴۰۴/۰۳/۱۱ قلمرو کرامت ذاتی انسان بعد از بیان مبانی کرامت ذاتی انسان و نیز ادله آن که بخش زیادی از مباحث ما را به خودش اختصاص داد، نوبت به تعیین قلمرو کرامت ذاتی انسان می‌رسد. البته از خلال بحث‌های گذشته، چه در فصل اول که درباره مبانی بود و چه در فصل دوم

قواعد فقهیه – جلسه چهل و یکم – ادله کرامت ذاتی انسان – دلیل دوم: روایات – طایفه هشتم – روایت اول – روایت دوم – طایفه نهم – گروه اول – گروه دوم – گروه سوم – طایفه دهم

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم ادله کرامت ذاتی انسان – دلیل دوم: روایات – طایفه هشتم – روایت اول – روایت دوم – طایفه نهم – گروه اول – گروه دوم – گروه سوم – طایفه دهم ۱۴۰۴/۰۲/۲۱ طایفه هشتم طایفه هشتم از روایاتی که می‌تواند به نوعی دلالت بر کرامت ذاتی داشته باشد و اینکه انسان بما هو انسان از حداقل‌هایی از احترام و شرافت و کرامت برخوردار است و به استناد آن، حقوقی هم برای او ثابت است، روایاتی است که به طور کلی هرگونه شکنجه، ترساندن، کشتن غافلگیرانه را ممنوع کرده است. در مورد اقرار، روایاتی وارد شده مبنی بر اینکه اگر اقرار کسی تحت فشار و شکنجه و حبس یا تهدید و تخویف

نقش زمان و مکان در استنباط – جلسه هشتم – پیش فرضها ومبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط – ۱. جامعیت دین،۲. جهانی بودن دین، ۳. جاودانگی دین، ۴. خاتمیت دین

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم پیش فرضها ومبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط – ۱. جامعیت دین،۲. جهانی بودن دین، ۳. جاودانگی دین، ۴. خاتمیت دین ۱۴۰۳/۱۲/۱۹ پیش فرضها ومبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط بحث امروز که احتمالاً به فردا هم کشیده می‎شود درباره پیش فرض‎ها و مبانی تأثیر زمان و مکان در استنباط و اجتهاد است. منظور از پیش فرض‎ها یعنی آن عقاید یا شرایطی که قبل از شروع یک بحث یا تحلیل مورد پذیرش قرار می‎گیرد و در ضمن بحث مورد لحاظ و توجه واقع می‎شود به عبارت دیگر وقتی ما می‎گوییم پیش فرض‎های تأثیر زمان و مکان در استنباط، به این معناست که یک سری قضایا و اصولی که ما مطالب خود را

قواعد فقهیه – جلسه سی – مقام دوم: بررسی منشأ بودن کرامت برای حقوق – برخی مصادیق حقوق طبیعی و اختلاف در آن – قیود حقوق طبیعی – قید اول – قید دوم

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی  مقام دوم: بررسی منشأ بودن کرامت برای حقوق – برخی مصادیق حقوق طبیعی و اختلاف در آن – قیود حقوق طبیعی – قید اول – قید دوم ۱۴۰۳/۱۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا عرض کردیم حقوق طبیعی برای انسان قابل اثبات است و این حقوق می‌بایست در قوانین به خصوص قانون الهی مورد توجه قرار گیرد؛ به عبارت دیگر، قانون الهی نمی‌تواند با این حقوق در تعارض باشد، مگر جهتی که عرض خواهیم کرد؛ اینکه قانون الهی نمی‌تواند برخلاف حقوق طبیعی باشد. اصل و قاعده است؛ اما استثنائات با یک بیانی قابل توجیه است. برخی مصادیق حقوق طبیعی و اختلاف در آن به مناسبت، اشاره‌ای به بعضی از حقوق طبیعی می‌کنیم و اینکه

قواعد فقهیه – جلسه بیست و ششم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع‌بندی مقام اول

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع‌بندی مقام اول ۱۴۰۳/۱۱/۱۳ جمع‌بندی مقام اول وقتی بحث از قاعده را شروع کردیم، بعد از بیان برخی واژه‌ها و تنقیح موضوع بحث، گفتیم ابتداءً باید درباره مبانی کرامت ذاتی انسان بحث کنیم و این مبانی مورد بررسی قرار بگیرد. مقام اول بحث درباره خود این مبانی بود؛ اولاً چه اموری به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی ذکر شده یا می‌تواند ذکر شود. مقام دوم اینکه این امور آیا می‌تواند مبنایی برای حقوقی خاص نسبت به انسان واقع شود یا نه. تقریباً بحث ما در مقام اول تمام شد؛ مقام اول، مربوط به به اموری بود

قواعد فقهیه – جلسه بیست و سوم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – تقریب ذاتی بودن این کرامت و شواهد آن – بررسی ذاتی بودن این کرامت – احتمالات در معنای امانت

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – تقریب ذاتی بودن این کرامت و شواهد آن – بررسی ذاتی بودن این کرامت – احتمالات در معنای امانت ۱۴۰۳/۱۰/۲۹   خلاصه جلسه گذشته از اموری که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده یا ممکن است ذکر شود، تا اینجا چند مورد را دسته اول ذکر کردیم و از دسته دوم هم به چند امر پرداختیم. ۴. امانت الهی یکی دیگر از مواردی که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده، امانت الهی است. بر طبق قرآن، خداوند متعال امانتی را بر انسان عرضه کرد

خارج فقه – جلسه سی و ششم – مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول اول: استقلال باکره – ادله استقلال باکره – دلیل پنجم – بررسی دلیل پنجم – اشکال اول تا چهارم – جمع‌بندی بررسی قول اول

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم  مسئله ۲ – ۳. بررسی ولایت پدر نسبت به بالغه رشیده باکره – قول اول: استقلال باکره – ادله استقلال باکره – دلیل پنجم – بررسی دلیل پنجم – اشکال اول تا چهارم – جمع‌بندی بررسی قول اول ۱۴۰۳/۱۰/۱۶   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا چهار دلیل بر استقلال باکره در امر ازدواج ذکر شد؛ از این چهار دلیل، عمدتاً روایات و فی‌الجمله برخی آیات دلالت بر مدعا دارند؛ البته اصل هم از جهتی ممکن است مورد استناد قرار بگیرد؛ اما اجماع ثابت نشد. دلیل پنجم از دلیل پنجم با دو تعبیر یاد شده، یکی تعبیر «اعتبار» و دیگری «عقل». صاحب جواهر در ابتدای عبارتی، کلمه اعتبار به کار می‌برد و می‌فرماید:

قواعد فقهیه – جلسه بیست – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع بندی دسته اول – دسته دوم: ۱. نفخ روح الهی – دو دیدگاه در مورد روح انسانی – شواهد دیدگاه دوم

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع بندی دسته اول – دسته دوم: ۱. نفخ روح الهی – دو دیدگاه در مورد روح انسانی – شواهد دیدگاه دوم – بررسی ۱۴۰۳/۱۰/۰۸ جمع‌بندی دسته اول درباره مبانی کرامت ذاتی انسان بحث می‌کردیم؛ عرض کردیم دو دسته از مبانی اینجا قابل ذکر است. در دسته اول، شش امر را توضیح دادیم: ۱. عقل؛ ۲. اراده و اختیار؛ ۳. فطرت؛ ۴. نیکوترین خلقت؛ ۵. تسخیر موجودات؛ ۶. عواطف انسانی و اخلاقی. البته این شش امر قابل تجمیع در سه امر یا دو امر هستند؛ چون برخی از این موارد از شعب برخی دیگر محسوب می‌شوند. مثلاً عقل

خارج اصول – جلسه چهل و پنجم – ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نبأ – اشکالات شیخنا الاستاد به امام خمینی و بررسی آنها

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم  ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نبأ – اشکالات شیخنا الاستاد به امام خمینی و بررسی آنها ۱۴۰۳/۰۹/۰۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالاتی بود که متوجه پاسخ محقق خراسانی و بعضی از شاگردان ایشان به اشکال دوم است. امام خمینی دو اشکال مطرح کردند؛ این دو اشکال از ناحیه بعضی از تلامذه امام خمینی مورد اشکال قرار گرفته است. اشکالات شیخنا الاستاد به امام خمینی شیخنا الاستاد مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی نسبت به هر دو اشکال امام خمینی خدشه کرده‎اند. اشکال اول ایشان نسبت به اشکال اول امام خمینی فرموده که درست است که کتب لغت جهالت را به معنای عدم

قواعد فقهیه – جلسه هفدهم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۴. نیکوترین خلقت – بررسی احتمالات سه‌گانه در احسن تقویم – یک اشکال و پاسخ آن

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۴. نیکوترین خلقت – بررسی احتمالات سه‌گانه در احسن تقویم – یک اشکال و پاسخ آن ۱۴۰۳/۰۹/۰۴ خلاصه جلسه گذشته ما درباره چهارمین مورد از مواردی که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده، مطالبی را عرض کردیم. گفتیم خلقت برتر یا نیکوترین خلقت که در تعبیر قرآنی از آن با عنوان «أحسن تقویم» یاد شده، می‌تواند یکی از مبانی کرامت ذاتی انسان باشد. این مزیتی است خاص انسان و شرافتی است که خداوند به انسان عطا کرده و شامل همه انسان‌ها می‌شود؛ چه مؤمن و چه کافر، چه زن و چه مرد، چه

قواعد فقهیه – جلسه شانزدهم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۴. نیکوترین خلقت – معنای احسن تقویم – احتمالات سه‌گانه در احسن تقویم

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۴. نیکوترین خلقت – معنای احسن تقویم – احتمالات سه‌گانه در احسن تقویم ۱۴۰۳/۰۹/۰۳ ۴. نیکوترین خلقت بحث ما درباره دسته اول از مبانی کرامت ذاتی در انسان بود؛ تا اینجا سه مورد را ذکر کردیم. یکی عقل بود؛ عقل به معنای قوه درک و تمیز امور، نه عقل به معنای فطرت. دوم، اراده و اختیار بود؛ سوم، فطرت بود. چهارمین مورد که بعضاً به عنوان یکی از مبانی کرامت ذاتی مطرح می‌شود، این است که انسان دارای نیکوترین خلقت است. نیکوترین خلقت در لسان قرآن با «احسن تقویم» بیان شده است؛ البته همه موجودات در

قواعد فقهیه – جلسه چهاردهم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۳. فطرت – مبنای فطرت – تفاوت فطرت با غریزه و طبیعت – انواع فطریات – ۱. فطریات مربوط به شناخت‌ها – ۲. فطریات مربوط به گرایش‌ها – نتیجه

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۳. فطرت – معنای فطرت – تفاوت فطرت با غریزه و طبیعت – انواع فطریات – ۱. فطریات مربوط به شناخت‌ها – ۲. فطریات مربوط به گرایش‌ها – نتیجه ۱۴۰۳/۰۸/۱۹   ۳. فطرت سومین امری که می‌تواند مبنای کرامت ذاتی باشد و به تعبیر دیگر سومین مصداق از مصادیق کرامت ذاتی انسان، مسئله فطرت است. فطرت از جهتی ممکن است در بعضی شعب آن با عقل همپوشانی داشته باشد یا بر هم منطبق شوند یا اساساً برخی فطرت را به معنای عقل بدانند، مخصوصاً با معنای دومی که برای عقل کردیم یا توسعه‌ای که در معنای

خارج اصول – جلسه سی و دوم – ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نبأ – شأن نزول آیه – معنای آیه – تقریب استدلال – تقریب اول (مفهوم وصف) – کلام شیخ انصاری    

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم  ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نبأ – شأن نزول آیه – معنای آیه – تقریب استدلال – تقریب اول (مفهوم وصف) – کلام شیخ انصاری      ۱۴۰۳/۰۸/۱۵          ادله حجیت خبر واحد بحث ما به ادله حجیت خبر واحد رسید. چند دلیل بر حجیت خبر واحد اقامه شده است. من الادله الاربعه؛ الکتاب، و السنه و الاجماع و العقل و بناء عقلاء؛ این را بعد توضیح می دهیم. دلیل اول: کتاب از قرآن به آیاتی استناد شده است: آیه نبأ اولین آیه ای که مورد استناد قرار گرفته، آیه نبأ است. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ

قواعد فقهیه – جلسه سیزدهم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۲. اراده و اختیار – نظر ملاصدرا درباره کرامت ذاتی اراده – شواهد – شاهد اول تا نهم

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۲. اراده و اختیار – نظر ملاصدرا درباره کرامت ذاتی اراده – شواهد – شاهد اول تا نهم ۱۴۰۳/۰۸/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره مبانی کرامت ذاتی انسان بود؛ درباره عقل و ذاتی بودن این کرامت اعطایی خداوند، شواهدی را بیان کردیم. دومین مورد اراده و اختیار است، هر چند در مورد اینکه این عاملی مستقل محسوب می‌شود یا از شعب عقل به حساب می‌آید، بحث‌هایی جریان پیدا کرده است؛ ما این را مستقلاً ذکر کردیم، برای اینکه مبنای دعوت الهی و دعوت انبیا و ثبوت تکلیف و اوامر و نواهی، همین مسئله است.

قواعد فقهیه – جلسه دوازدهم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۱. عقل – یک شبهه در ذاتی بودن کرامت و بررسی آن – ۲. اراده و اختیار – شواهد – شاهد اول

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۱. عقل – یک شبهه در ذاتی بودن کرامت و بررسی آن – ۲. اراده و اختیار – شواهد – شاهد اول    ۱۴۰۳/۰۸/۰۶     یک شبهه در ذاتی بودن کرامت ما شواهد ذاتی بودن کرامت اعطایی خداوند به انسان را ذکر کردیم؛ یک سؤالی که در جلسه گذشته مطرح شد و البته قبلاً هم به آن اشاره کرده بودیم، این بود که اگر عقل به عنوان یک کرامت ذاتی برای انسان مطرح است، پس چرا خداوند متعال این همه انسان را مورد عتاب قرار داده و در بعضی موارد او را از حیوان هم پست‌تر

قواعد فقهیه – جلسه یازدهم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۱. عقل – شواهد – شاهد دوم، سوم و چهارم

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۱. عقل – شواهد – شاهد دوم، سوم و چهارم ۱۴۰۳/۰۸/۰۵ خلاصه جلسه گذشته یک شاهد بر اینکه خداوند متعال کرامتی به انسان عطا کرده که مختص به انسان است و دیگر موجودات از آن بی‌بهره هستند، آیه ۷۰ سوره اسراء است که کیفیت استشهاد به آن را هم بیان کردیم. محصل آن این شد که عقل به معنای قوه فهم، درک، حفظ، علم، بیان، نطق و امثال اینها، در انسان فعلیت دارد و انسان بما هو انسان از این نعمت خداوندی و از این کرامت اعطایی باری تعالی بهره‌مند است؛ و این تا آخر با

قواعد فقهیه – جلسه ده – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۱. عقل – شواهد – شاهد اول: آیه «و لقد کرمنا بنی آدم …» – ادامه بحث در جهت سوم: خروج ملائکه – جهت چهارم: خروج جن از دایره کرامت عقل

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته اول: ۱. عقل – شواهد – شاهد اول: آیه «و لقد کرمنا بنی آدم …» – ادامه بحث در جهت سوم: خروج ملائکه – جهت چهارم: خروج جن از دایره کرامت عقل ۱۴۰۳/۰۷/۲۹      خلاصه جلسه گذشته ما در مورد عقل و اینکه عقل یک کرامت ذاتی برای انسان محسوب می‌شود، به این معنا که مختص انسان است و غیر انسان از این موهبت برخوردار نیست، به آیه ۷۰ سوره اسراء استناد کردیم. در مورد این آیه که در این مقام به عنوان شاهد بر ذاتی بودن کرامت عقل برای انسان مورد استناد قرار گرفت، چند

خارج اصول – جلسه نوزدهم – ۵. حجیت خبر واحد –اقوال – ادله عدم حجیت خبر واحد: ادله چهارگانه (کتاب، سنت، اجماع، عقل) – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد – بررسی دلیل اول – اشکال اول

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم  ۵. حجیت خبر واحد –اقوال – ادله عدم حجیت خبر واحد: ادله چهارگانه (کتاب، سنت، اجماع، عقل) – بررسی ادله عدم حجیت خبر واحد – بررسی دلیل اول – اشکال اول ۱۴۰۳/۰۷/۲۸   اقوال عرض کردیم درباره حجیت خبر واحد، اقوال مختلف است. برخی قائل به عدم حجیت شده اند؛ از جمله سید مرتضی، قاضی ابن براج، ابن زهره، ابن ادریس و صاحب مجمع البیان. سید مرتضی حتی در رساله مستقلی به ابطال عمل به خبر واحد پرداخته و ادعا کرده است که بطلان عمل به خبر واحد نزد امامیه همانند بطلان عمل به قیاس است. اما در مقابل، مشهور قائل به حجیت شده اند. قهرا باید ادله قائلین به حجیت و عدم حجیت

خارج اصول – جلسه بیست و هفتم – مقدمه – مقام اول: بررسی حجیت قطع حاصل از مقدمات عقلی – پاسخ محقق نایینی به شبهه اخباریین و بررسی آن – پاسخ صاحب منتقی الاصول به شبهه اخباریین و بررسی آن   

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم  مقدمه – مقام اول: بررسی حجیت قطع حاصل از مقدمات عقلی – پاسخ محقق نایینی به شبهه اخباریین و بررسی آن – پاسخ صاحب منتقی الاصول به شبهه اخباریین و بررسی آن ۱۴۰۲/۰۸/۲۰     خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم اخباریین با استناد به برخی روایات تلاش کردند اثبات کنند که اگر حکم شرعی از طریقی غیر از نقل و سماع از معصوم به دست ما برسد اعتبار ندارد. به نظر آنها حتی احکامی که عقل استقلالا به آنها حکم دارد و آن را درک می‏کند مثل احسان و صدقه به فقیر، اگر غیر از طریق معصوم و به وسیله عقل درک شود اعتبار و حجیت ندارد؛ همه چیز دائر مدار نقل

خارج فقه – جلسه پنجاه و هفتم – احکام عقد – مسأله ۱۱ –  شروط معتبر در عاقد – شرط سوم: قصد – پرسش دوم: درباره تفاوت حکم عقد مرد مست و حکم عقد زن مست – سه دیدگاه درباره روایت اسماعیل بن بزیع – دیدگاه سوم – توجیه دوم و سوم و بررسی آنها

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم  احکام عقد – مسأله ۱۱ –  شروط معتبر در عاقد – شرط سوم: قصد – پرسش دوم: درباره تفاوت حکم عقد مرد مست و حکم عقد زن مست – سه دیدگاه درباره روایت اسماعیل بن بزیع – دیدگاه سوم – توجیه دوم و سوم و بررسی آنها ۱۴۰۲/۰۲/۱۷                 خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه تفاوت بین حکم عقد مرد مست و بین حکم عقد زن مست بود؛ عرض کردیم درباره این مسأله اختلاف وجود دارد. مشهور قائل به بطلان هر دو شده‌اند؛ یعنی معتقدند عقد مست به طور کلی باطل است، چه زن و چه مرد؛ اما برخی تفاوت قائل شده‌ و گفته‌اند عقد