اصل برائت

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال –  بررسی احتمالات – کلام محقق عراقی – بخش سوم – بررسی بخش اول و دوم و سوم کلام محقق عراقی ۱۴۰۴/۰۹/۱۶    خلاصه جلسه گذشته در استدلال به آیه «لاَ يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا» برای اثبات برائت، بیان شد که طبق دیدگاه مستدلّ، «ما» موصوله به معنای «تکلیف» و «آتاها» به معنای «بیان تکلیف» میباشد. بر اساس این دیدگاه، تا زمانی که تکلیفی بیان و اعلام نشود، تکلیفی ثابت نیست و تکلیف تنها هنگامی ثابت میشود که اعلام و بیان گردد. در نقد و اشکال به این آیه گفته شد که

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم  اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه دوم – بررسی آیه دوم – اشکال – احتمال اول و دوم و سوم – شرح رساله حقوق – دو ثمره حج ۱۴۰۴/۰۹/۱۲ خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال‌ به برخی آیات برای اثبات اصل «برائت» بود. ابتدا آیه نخست مورد بررسی قرار گرفت و به برخی اشکالات وارد بر استدلال به این آیه پاسخ داده شد. نتیجه این شد که این آیه می‌تواند برائت در موارد شک در تکلیف را اثبات کند. البته مشروط به آنکه ادله مورد استناد اخباری‌ها و استدلال‌های ایشان درباره وجوب احتیاط، پاسخ داده شود، زیرا طبق این آیه، تا زمانی که بیانی درباره تکلیف وجود

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه اول: پاسخ اشکال سوم – اشکال چهارم – پاسخ             ۱۴۰۴/۰۹/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون استدلال به آیه «وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا» و کیفیت دلالت آن بر برائت بود. تقریب استدلال به این آیه ذکر گردید. سپس بیان کردیم که اشکالاتی نسبت به این استدلال مطرح شده است. دو اشکال دیروز مورد اشاره قرار گرفت و پاسخ داده شد. اشکال سوم نیز ذکر گردید، اما پاسخ آن باقی ماند. خلاصه اشکال سوم این بود که آیه مزبور، تنها بر نفی فعلیت عذاب دلالت می‌کند؛ چون می‌فرماید: ما هیچ‌کس را پیش از بعثت رسولان و بیان تکلیف، عذاب نکردیم.

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم اصل برائت – ادله  برائت – دلیل اول: کتاب – آیه اول: اشکال اول – بررسی اشکال اول – اشکال دوم – بررسی اشکال دوم – اشکال سوم ۱۴۰۴/۰۹/۱۰     ادله برائت برای اصل برائت به ادله اربعه استناد شده است. دلیل اول: کتاب آیه اول « مَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا». خداوند متعال می‌فرماید: هر کس که هدایت یابد، تنها به سود خویش هدایت یافته است و هر که گمراه گردد، تنها به زیان خود گمراه شده است. هیچ‌کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی‌کشد. شاهد این مطلب، ذیل آیه است که می‌فرماید:

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم اصل برائت – برائت شرعی – نکات پنج‎گانه – نکته چهارم: روش شیخ انصاری و محقق خراسانی در مسئله – نکته پنجم: ریشه اختلاف بین اصولیین و اخباریین ۱۴۰۴/۰۹/۰۹     نکته چهارم: روش شیخ انصاری و محقق خراسانی در مسئله عرض کردیم در آغاز مباحث برائت شرعی، لازم می‌دانیم چند نکته را متعرض شویم. سه نکته در جلسه پیشین بیان گردید. شیخ انصاری زمانی که می‌خواهد درباره اصالة البرائة بحث نماید، آن را در ضمن مسائل متعددی که بالغ بر دوازده مسئله می‌شود، مورد بررسی قرار داده است؛ لکن مرحوم آخوند، این مبحث را تحت یک عنوان و در قالب یک مسئله بیان فرموده‌اند. اکنون این سؤال مطرح می‌گردد که چرا

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه –  آثار نظریه ثمره حق الطاعه – اثر اول و دوم و سوم و چهارم ۱۴۰۴/۰۸/۲۶                      آثار نظریه حق الطاعه در جلسه گذشته برای بررسی اشکالات شهید صدر بر وجوه چهارگانه‌ قبح عقاب بلابیان، به اجمال نظریه‌ «حق الطاعه» را تبیین نمودیم. در آن گفتار، هم موضوع این نظریه و هم قلمرو و قید آن بیان گردید و روشن شد که اشکال اصلی ایشان بر دیدگاه مشهور در این باب چیست. مطلب دیگری باقی است که پس از آن، إن شاء الله، به بررسی دقیق‌تر این نظریه خواهیم پرداخت.

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم  اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه – تبیین نظریه حق الطاعه         ۱۴۰۴/۰۸/۲۵ خلاصه جلسه گذشته اشاره شد که برای قبح «عقاب بلابیان» چهار وجه و دلیل ذکر گردیده است. شهید صدر بر این چهار وجه، اشکالاتی وارد نموده‌اند. اساس اشکال ایشان بر مبنای نظریه «حق الطاعه» استوار است. به هر حال، لازم است بررسی نماییم که آیا «برائت عقلی» به معنای قبح عقاب بلابیان صحیح است یا خیر. در این میان، مهمترین مانع، همان نظریه است که به عنوان «حق الطاعه» شهرت یافته و نتیجه آن، انکار برائت عقلی و التزام به این که اصل اولی، احتیاط است و نه برائت. بررسی اشکالات شهید صدر

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم اصل برائت – برائت عقلی – مطلب اول: پیشینه برائت عقلی ۱۴۰۴/۰۸/۱۹ اصل برائت تا اینجا تقریباً مقدماتی که مربوط به اصول عملیۀ لازم بود ذکر شود، بیان کردیم؛ حدود یازده مقدمه ذکر شد. از امروز وارد بحث از اصل «برائت» می‌شویم. برائت عقلی مقدمه‌ای قبل از ورود به بحث برائت لازم است ذکر کنیم و آن اینکه معمولاً در کتب اصولی، بحث از برائت شرعی مطرح می‌شود و برائت عقلی کمتر مورد بحث و بررسی واقع شده است. ادلّه‌ای که اقامه می‌کنند و مطالبی که مطرح می‌شود، عمدتاً راجع به برائت شرعی است. لذا ما در این مقدمه، توضیح مختصری درباره‌ برائت عقلی ذکر می‌کنیم، یکی راجع به پیشینه و تاریخچۀ

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم مقدمات – مقدمه نهم: تقدم امارات بر اصول عملیه –ملاک تقدیم امارات – قول دوم: ورود – تقریب اول و بررسی آن – تقریب دوم ۱۴۰۴/۰۷/۱۹     قول دوم: ورود تا اینجا درباره ملاک تقدیم امارات بر اصول، علی وجه التعارض و التخصیص سخن گفتیم و هم خود این ملاک را توضیح و آن را مورد بررسی قرار دادیم. نتیجه این شد که این وجه و این ملاک قابل قبول نیست. ملاک دیگری که برای تقدیم امارات بر اصول ذکر شده، ورود است. برخی معتقدند امارات بر اصول عملیه وارد هستند. گفتیم ورود به این معناست که دلیل وارد، موضوع دلیل مورود را مرتفع می‌کند، منتها این خروج بالتعبد است نه حقیقی و

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم  ۵. حجیت خبر واحد – ادله حجیت خبر واحد –دلیل اول: کتاب – آیه نفر – دسته بندی وجوه پنج گانه – بررسی وجوه پنج گانه استدلال به آیه – بررسی وجه اول – بررسی وجه دوم ۱۴۰۳/۱۰/۰۸ دسته بندی وجوه پنج گانه تقریب استدلال به آیه نفر برای اثبات حجیت خبر واحد به پنج وجه بیان شد. البته این وجوه بعضی بر بعض دیگر شاید رجحان داشته باشند؛ یعنی باید بررسی شود که مثلا وجه پنجم که بر لزوم ضمیمه یک مقدمه دیگر به وجوب حذر تأکید دارد درست است، یا وجوه سه گانه د‎وم، سوم و چهارم که تنها با تکیه بر وجوب حذر می‎خواهند حجیت خبر واحد را ثابت

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم  مقام اول: اثبات تکلیف – احتمالات چهارگانه در مقام –  احتمال دوم (محقق خراسانی) ۱۴۰۲/۰۸/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام اول از دو مقام مرتبط با علم اجمالی بود. در مقام اول بحث در این بود که آیا با علم اجمالی تکلیف منجز و قطعی می‏شود یا خیر؟ عرض کردیم ثبوتا چهار احتمال می‏توان ذکر کرد. احتمال اول که مورد خدشه قرار گرفت و بطلانش ثابت شد، این بود که علم اجمالی هیچ نقش و تأثیر و دخالتی در اثبات و تنجز تکلیف ندارد. ملاحظه کردید که این احتمال مردود است. احتمال دوم (محقق خراسانی) محقق خراسانی به این احتمال ملتزم شده است که علم اجمالی مقتضی تنجز تکلیف است

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مقتضای تحقیق – ب) مقام اثبات – ۲-۲. جانشینی اصول غیر محرزه از قطع طریقی – بررسی جانشینی اصول غیر محرزه از قطع موضوعی – شرح رساله حقوق     ۱۴۰۲/۰۸/۰۳     خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به حسب مقام اثبات و مقتضای ادله حجیت اصول عملیه، باید ببینیم آیا اصول عملیه می‏توانند جانشین قطع بشوند یا خیر؟ گفتیم چون اصول عملیه بر دو دسته‎اند، اصول محرزه از واقع یعنی اصولی که به وسیله آنها واقع احراز می‏شود و اصول عملیه‎ای که محرز واقع نیستند، باید در این مسئله بین اینها تفکیک کنیم. اصول عملیه‎ای که محرز واقع نیستند، یکی اصل برائت است که دیروز بررسی کردیم؛ نتیجه این شد که اصل برائت