شرح رساله حقوق

جلسه ۱۴۳ – PDF جلسه صد و چهل و سوم اهمیت صوم ۱۴۰۴/۰۹/۲۶   شرح رساله حقوق عرض کردیم که امام سجاد (ع) به بیان حق صوم پرداختند. ما توضیح اجمالی دادیم و بیان کردیم که این فراز از بیان امام به چه معناست. ابتدا چند کلمه‌ای درباره اهمیت روزه بیان می‌کنم، سپس انشاءالله به حق صوم که در کلام امام سجاد (علیه‌السلام) آمده است، خواهیم پرداخت. اهمیت صوم روزه از جمله واجباتی است که هم در قرآن کریم و هم در روایات معصومین (علیهم‌السلام) بر آن سفارش و تأکید شده است خداوند در قرآن می‎فرماید: «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» ؛ بر شما روزه واجب گردید، همان‌گونه که بر پیشینیان واجب شده بود،

جلسه ۱۴۲ – PDF جلسه صد و چهل و دوم حق صوم – بیان اجمالی ۱۴۰۴/۰۹/۱۹                  حق صوم امام (علیه السلام) به حق سوم؛ یعنی حق صوم (روزه) می‌پردازند: «وَ أَمَّا حَقُّ الصَّوْمِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ عَلَى لِسَانِكَ وَ سَمْعِكَ وَ بَصَرِكَ وَ فَرْجِكَ وَ بَطْنِكَ». بیان اجمالی ابتدا توضیحی اجمالی از این فراز، طبق معمول ارائه می‌دهیم، سپس به نکات آن می‌پردازیم. اولین عبادتی که ذکر شد نماز بود، سپس حج و این، سومین است. در هر سه مورد نیز ابتدا با «أَنْ تَعْلَمَ» (بدانی که) آغاز شده است: «فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ…» «بدانی که روزه پرده‌ و حجابی است که خداوند متعال بر زبان تو و گوش

جلسه ۱۴۱ – PDF جلسه صد و چهل و یکم  حق حج؛ دو ثمره حج ۱۴۰۴/۰۹/۱۱   شرح رساله حقوق دو ثمره حج حضرت امام سجاد(ع) در روایتی می‌فرمایند: «…و به قبول توبة و قضاء الفرض الذی أوجبه الله علیک». دو حق حج بیان شد اکنون به دو نتیجۀ آن اشاره می‌شود که یعنی در خود این یک لطافتی وجود دارد که از یک طرف حج عملی است که خداوند آن را بر بندگانش واجب نموده و باید انجام دهند، اما در ضمن انجام این عمل، فایده دیگری نیز برای آنان دارد و آن قبول توبه است. در مورد بسیاری از عبادات دیگر چنین تعبیری مشاهده نمی‌شود. به عنوان مثال، در خود نماز که بسیار پرثمر است و صیانت از

جلسه ۱۴۰ – PDF جلسه صد و چهلم پذیرش توبه به سبب حج ۱۴۰۴/۰۸/۲۸ شرح رساله حقوق «حق الحجة ان تعلم انه وفادة الی ربک و فرار الیه من ذنوبک و به قبول توبتک». این جمله، پس از بیان آن دو حقی که در جلسات گذشته اشاره کردیم، اشاره به این دارد که با حج و به سبب حج، توبه تو پذیرفته می‌شود. این دیگر جزء حقوق نیست؟ این ثمره و نتیجه است. پذیرش توبه به سبب حج حق حج را بیان کردند: یکی اینکه بدانی که «انه وفادت الی ربک» و بدانی که «انه فرار الیه من ذنوبک»؛ آن دو حق را توضیح دادیم. سپس می‌فرماید: به سبب حج، توبه تو قبول می‌شود. این، اثر و ثمره حج است.

جلسه ۱۳۹ – PDF جلسه صد و سی و نهم حق دوم: فرار از گناه ۱۴۰۴/۰۸/۲۱   شرح رساله حقوق امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: «وَ حَقُّ الْحَجِّ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ وَفَادَةٌ إِلَى رَبِّكَ، وَ فِرَارٌ إِلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِكَ.» گفتیم اولین حق حج این است که انسان بداند که حج، درگاه ورود به سوی پروردگار است؛ میهمانی خداوند است؛ مرکبی است برای حرکت انسان به سوی خداوند. این مطلب را به اجمال توضیح دادیم. حق دوم: فرار از گناه دومین حق حج این است که بدانی حج، فرار از گناهان به سوی اوست: «فِرَارٌ إِلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِكَ» جلسه گذشته عرض کردیم که حج یک آمادگی‌های پیشینی لازم دارد، و در عین حال، همان‌ها نیز به واسطه خود حج تکمیل می‌شوند. کسی

جلسه ۱۳۸ – PDF جلسه صد و سی و هشتم حق اول – شرط لازم حج – امام سجاد(ع) و حج ۱۴۰۴/۰۸/۱۱ شرح رساله حقوق امروز بحث رساله حقوق را پی می‌گیریم و به حق الحج می‌پردازیم. البته در برخی نسخه‌ها حق این عبادت و در برخی دیگر پس از حق نماز به حق روزه پرداخته شده است. این کلام نورانی امام سجاد (علیه السلام) را خواندیم که در مورد حق حج فرمودند: « و حق الحج أن تَعْلَمَ أَنَّهُ وِفَادَةٌ إِلَى رَبِّكَ وَ فِرَارٌ الیه مِنْ ذُنُوبِكَ وَ فِيهِ قَبُولُ تَوْبَتِكَ وَ قَضَاءُ الْفَرِيضَةِ الَّتِي أَوْجَبَهَا اللَّهُ تَعَالَى عَلَيْكَ». در جلسه گذشته توضیح اجمالی درباره این فراز ارائه شد و اکنون به شرح مختصر هر یک از این عبارات

جلسه ۱۳۷- PDF جلسه صد و سی و هفتم حق حج – توضیح اجمالی – اهمیت حج در قرآن و روایات ۱۴۰۴/۰۸/۳۰ شرح رساله حقوق پیش از این، حق الله، سپس حق الانسان علی نفسه (حق انسان بر خویشتن)، پس از آن حق انسان بر اعضای بدنش که چند عضو مهم را برشمردند و سپس حق برخی از افعال و اعمال و برخی از عبادات را بیان کردیم. حق نماز را توضیح دادیم. حق حج حق بعدی که در کلمات امام سجاد علیه‌السلام به آن پرداخته شده، حق صوم است. البته در برخی نسخه‌ها «حق حج» ذکر شده است. حق حج، به عنوان یک عبادت بسیار مهم، در برخی نسخه‌ها اصلاً وجود ندارد و در برخی نسخه‌ها این حق پس

نماز اول وقت انسان را از غرق شدن در لذت‌های دنیا بازمی‌دارد و امنیت از عذاب و دفع شر شیطان را به ارمغان می‌آورد.

جلسه ۱۳۵ – PDF جلسه صدو سی و پنجم اهمیت نماز اول وقت – آثار نماز اول وقت: ۱. منع از غفلت؛ ۲. راحتی در هنگام مرگ؛ ۳. زدودن اندوه؛ ۴. نجات از جهنم ۱۴۰۴/۰۷/۱۶ شرح رساله حقوق خلاصه جلسه گذشته امام سجاد(ع) فرمود: نماز دو حق به گردن شما دارد. بعد فرمودند: «اذا علمت ذلک کنت خلیقاً» بر تو سزاوار (شایسته) است که خضوع و خشوع قلبی و خضوع و خشوع جوارحی داشته باشید. سپس چگونگی خضوع قلبی و خضوع جوارحی را هم بیان کردند و نهایتاً فرمودند که انسان باید موقع نماز یکپارچه طلب و درخواست باشد. اینها را مفصل طی چندین جلسه توضیح دادیم. اهمیت نماز اول وقت نماز با همه عظمتش، هنگامی که اول وقت ادا

جلسه ۱۳۲ – PDF جلسه صد و سی و دوم  مروری بر مباحث گذشته – مؤلفه های خضوع قلبی ۱۴۰۴/۰۶/۲۵ مروری بر مباحث گذشته بحث ما در مورد حق نماز سال گذشته به پایان نرسید. فرازی از رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام) مربوط به نماز بود. اجمالاً عرض کردیم: امام در طلیعه این کلام، دو حق برای نماز ذکر کردند. برای یادآوری، من این را می‌خوانم. ممکن است تکرار باشد، اما برای بازگشت به این بحث پس از فاصله چند ماهه، ناچاریم این را بخوانیم: «و حَقُّ الصَّلاةِ أن تَعلَمَ أنّها وِفادَةٌ إلى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ، و أنّكَ فيها قائمٌ بينَ يَدَيِ اللّه». حق نماز دو چیز است: یکی اینکه بدانید نماز در واقع یک مرکب یا

جلسه ۱۳۱ – PDF جلسه صد و سی و یکم  مؤلفه های خضوع قلبی:۱. احساس حقارت – ۲. رغبت به خداوند – ۳. خوف – ۴. خشیت ۱۴۰۴/۰۳/۰۷ شرح رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام) بعد از بیان دو حق نماز فرمود: «وقتی که اینها معلوم شد، سزاوار است که تو در برابر خ دا این‌چنین باشی.» جملات و فقرات بعدی اگر بخواهد در دو کلمه خلاصه شود، می‌شود خضوع قلبی و جوانحی و نیز خضوع جوارحی. کسی که حقیقت نماز را بداند، نماز را بشناسد، بداند نماز مرکبی است برای رسیدن به خداوند تبارک و تعالی، و کسی خودش را در این جایگاه ببیند، باید در قلبش خاضع باشد. مؤلفه های خضوع قلبی ایشان کأنه خضوع او را شرح

جلسه ۱۳۰ – PDF جلسه صد و سی  تأثیر دو حق نماز در انسان – ۱. خضوع قلبی ۱۴۰۴/۰۲/۳۱ عرض کردیم که امام سجاد (علیه السلام) دو حق مهم برای نماز ذکر کرده‌اند: ۱. شناخت حقیقت نماز «فاما حق الصلاه فان تعلم انها وفادة إلی الله»، به نحو مختصر این را توضیح دادیم. ۲. حق دوم که به مکلف مربوط می‌شود، این است که «و انک قائم بها بین یدی الله». حق دوم نماز این است که بداند به سبب نماز در برابر که ایستاده است «قائم بین یدی الله» این دو حق نماز است. تأثیر دو حق نماز در انسان بعد به دنبال آن می‌فرماید: « فإذا علمت ذلک کنت خلیقا ان تقوم فیها مقام الذلیـل ؛ الراغـب ؛

جلسه ۱۲۹ – PDF جلسه صد و بیست و نهم حق دوم نماز: «و انک قائم بها بین یدی الله» ۱۴۰۴/۰۲/۲۴   عرض کردیم امام سجاد (علیه السلام) دو حق برای نماز برشمردند. اولین حق نماز که دو جلسه گذشته درباره آن سخن گفتیم، شناخت و معرفت نماز است: «أن تَعلَمَ أنّها وِفادَةٌ إلى اللّه»، «وفاده» یعنی مهمانی خدا؛ درگاه ورود به سوی خداوند؛ پله رسیدن به خدا. درباره حقیقت نماز اجمالاً مطالبی را بیان کرده ‎ایم. حق دوم نماز « و انک قائم بها بین یدی الله » حق دوم این است که شما بدانید در مقابل خدا ایستاده‌اید. حق اول شناخت حقیقت نماز بود، حق دوم این است که تو در برابر خدا ایستاده‌ای: «و انک قائم بها

جلسه ۱۲۸ – PDF جلسه صد و پنجم  حق اول نماز: شناخت حقیقت نماز ۱۴۰۴/۰۲/۱۰   شرح رساله حقوق حق اول نماز: شناخت حقیقت نماز عرض کردیم اولین حق از حقوق نماز این است که انسان حقیقت نماز را بشناسد. معرفت نماز و پی بردن به راز و رمز نماز، اولین حقی است که نماز بر گردن ما دارد. ما تا جایی که می‌توانیم باید نماز را بشناسیم و حقیقت آن را کشف کنیم. جلسه گذشته عرض کردیم نماز یک ظاهری دارد و یک باطنی. یک توضیحی درباره ظاهر و باطن نماز دادیم. گفتیم برای نماز در عبارات و کلمات اوصافی ذکر شده است. که به چند عنوان و وصف که در کلمات بزرگانی مثل امام خمینی(رحمة الله علیه) درباره

جلسه ۱۲۷ – PDF جلسه صد و بیست و هفتم  حق نماز – حق اول نماز: شناخت حقیقت نماز ۱۴۰۴/۰۲/۰۳   شرح رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام) در رساله حقوق، ابتدا به حق الله پرداختند. سپس به حق النفس، یعنی حق انسان بر خودش، اشاره کردند؛ اولی حق خدا بر انسان و دومی حق انسان برای خودش. پس از آن، شروع کردند به بیان حق بعضی از اعضاء و جوارح انسان و هفت عضو را ذکر کردند، هرچند هر یک از این حقوق مشتمل بر حقوق فرعی و جزئی هم هست؛ بعضی از حقوق ایجابی است و بعضی سلبی. به هر حال از اینجا شروع می‌کنند به بیان حق مهم‌ترین عبادت که نماز باشد. حق اول نماز: شناخت حقیقت

جلسه ۱۲۶ – PDF جلسه صد و بیست و ششم  خلاصه جلسه گذشته – حق عبادات – حق نماز ۱۴۰۴/۰۱/۲۰ خلاصه جلسه گذشته ما از ابتدا تا اینجا درباره حق خداوند بر انسان و حق انسان بر خود و حق برخی از اعضای بدن مطالبی را از رساله حقوق امام سجاد(ع) نقل کردیم و توضیح دادیم. اولین حق، حق الله بود که توضیح داده شد، بعد حق انسان بر خودش، اولی حق خداوند بر انسان، دومی حق انسان بر خودش و بعد هفت عضو از اعضای اصلی و مهم انسان را برشمردند که هر یک حقوقی بر عهده صاحب حق می‌گذارند. حق عبادات از اینجا به بعد حضرت درباره برخی از عبادات حقوقی را بیان می‌کنند، نماز، روزه، حج و

جلسه ۱۲۵ – PDF جلسه صد و بیست و پنجم  معنای «لا حول و لا قوة الا به» – وجه بیان حوقله در این قسمت ۱۴۰۳/۱۲/۰۱   معنای «لا حول و لا قوة الا به» امام (علیه السلام) فرمودند: « و باللّه العصمةُ و التَّاييدُ و لاحول و لا قوةَ الا بهِ»؛ این جمله که اصطلاحاً با عنوان «حوقله» از آن یاد می‎شود مثل بسمله برای «بسم الله الرحمن الرحیم» به چه معناست. یا «حولقه» یا حیقله، به گفته سیوطی. من خیلی خلاصه معنای آن را عرض می‌کنم و اینکه چرا امام (علیه السلام) این را اینجا ذکر کردند. معنای حوقله یا «لاحول ولا قوة الا به» این است که حول و تغییر و دگرگونی جز به سبب خداوند نخواهد

جلسه ۱۲۴- PDF جلسه صد و چهارم  «و بالله العصمه و التایید» ۱۴۰۳/۱۱/۰۳   «و بالله العصمه و التایید» آخرین جمله‎ای که حضرت اینجا فرمودند این است؛«و بالله العصمه و التایید و لاحول و لاقوه الا به». در میان حقوقی که تا به حال بیان شده است شاید این تعبیر به خصوص در مورد حق فرج و عورت به کار رفته است. بعد از اینکه حق مهم فرج و راه های کمک به آن را ذکر می‎کنند، می فرماید: و بالله العصمة و التأیید. این به دلیل اهمیت این عضو و مخاطراتی است که آن را تهدید می‎کند یعنی انسان از این ناحیه شدیدا در معرض خطر است. عصمت لغتا به معنای منع و بازداشتن و مصونیت است. تأیید به